docPobierz plik - Podkarpacki Portal Pracy
download 
Reklamacja Transkrypt
Pobierz plik - Podkarpacki Portal Pracy
1 SYTUACJA INSTYTUCJI RYNKU R PRACY POWIATU LEŻAJSKIEGO W KONTEKŚCIE UWARUNKOWAŃ UWARUN SPOŁECZNO - GOSPODARCZYCH 2 Spis treści: ................................ ........................................ 3 Wprowadzenie ................................................................................................................................ Tło i główne założenia projektu „Podkarpacki Portal Pracy” .............................................................. ................................ 3 Cel powstania i charakter raportu ................................................................................................ ....................................... 4 Struktura raportu ................................................................................................................................ ................................ ................................ 5 I. Charakterystyka lokalnego rynku pracy w kontekście uwarunkowań społeczno - gospodarczych ... 10 1.1.Uwarunkowania powiatowego rynku pracy ................................................................ ............................................... 10 1.1.1 Krótka charakterystyka społeczno-gospodarcza społeczno powiatu .................................................... ................................ 10 1.1.2 Powiat w liczbach – podstawowe dane statystyczne ........................................................... ................................ 18 1.2. Sytuacja powiatowego rynku pracy w opinii ekspertów e ................................ ............................................................ 19 II. Diagnoza sytuacji instytucji rynku pracy działających w powiecie .................................................... ................................ 24 2.1.Instytucje rynku pracy w statystykach ................................................................ ........................................................ 24 2.2.Charakterystyka najistotniejszych instytucji rynku pracy powiatu ............................................. ................................ 25 Powiatowy Urząd Pracy w Leżajsku............................................................................................... ............................... 25 Leżajskie Stowarzyszenie Rozwoju ................................................................................................ ................................ 26 Zakład Aktywności Zawodowej Stowarzyszenie „Dobry Dom” w Nowej Sarzynie ....................... 28 Ośrodek Kształcenia Zawodowego w Leżajsku................................................................ .............................................. 29 Stowarzyszenie „Kobiety Razem” ................................................................................................ .................................. 29 2.3.Uwarunkowania funkcjonowania instytucji rynku pracy w opinii ich przedstawicieli ................ 30 Spis źródeł ................................................................ ................................................................................................ ............................................. 34 3 WPROWADZENIE Niniejszy raport powstał w wyniku analizy danych zastanych oraz serii wywiadów pogłębionych przeprowadzanych w poszczególnych poszczególnych powiatach Podkarpacia z lokalnymi ekspertami rynku pracy oraz przedstawicielami instytucji rynku pracy. Całość prac podjętych nad zebraniem informacji i przygotowaniem niniejszego raportu stanowiła element realizowanego przez Centrum Doradztwa Strategicznego s.c. (CDS) projektu pn. „Podkarpacki Portal Pracy”, który współfinansowany jest ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego iego Funduszu Społecznego. Tło i główne założenia projektu „Podkarpacki Portal Pracy” Idea projektu „Podkarpacki Portal Pracy” powstała w oparciu o wcześniejsze doświadczenia Centrum Doradztwa Strategicznego zdobyte podczas realizacji na terenie województwa województ podkarpackiego projektów: „Matryca Kurcmana – nowy instrument rynku pracy” pracy oraz „Indeks Gotowości Rynkowej - nowy instrument monitorujący szansę na pracę absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych województwa podkarpackiego (IGR)". (IGR)" Z doświadczeń tych wynikało, że poziom upowszechnienia informacji nt. usług rynku pracy i oferujących je instytucji jest w województwie podkarpackim zdecydowanie niewystarczający. W odpowiedzi na zdiagnozowane w ten sposób potrzeby powstała koncepcja projektu pro „Podkarpacki Portal Pracy”,, którego główny cel stanowi zapewnienie osobom pozostającym bez zatrudnienia jak i poszukującym pracy całościowej i łatwo dostępnej informacji o usługach rynku pracy na poziomie regionalnym oraz powiatowym. Informacja ta zgromadzona romadzona i udostępniona będzie w formie ogólnodostępnego, regionalnego portalu internetowego zamieszczonego pod adresem www.praca-podkarpackie.pl podkarpackie.pl. (Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż w momencie powstawania niniejszego raportu Podkarpacki Portal Pracy stanowił już gotowe narzędzie, uruchomione i powszechnie dostępne od połowy kwietnia 2009 r.) Całość projektu składa się z czterech głównych etapów, a bieżący raport jest efektem prac podjętych w ramach etapu II: diagnostyczno-analitycznego. d Etapy i główne zadania Termin realizacji Etap I – przygotowawczy sierpień – listopad 2008 r. Etap II – diagnostyczno – analityczny wrzesień 2008 – kwiecień 2009 Etap III – budowa powiatowych systemów informacji o usługach i instrumentach rynku pracy kwiecień – sierpień 2009 Etap IV – uruchomienie, upowszechnienie i promocja Podkarpackiego Portalu Pracy kwiecień 2009 – luty 2010 4 Cel powstania i charakter raportu rap Celem powstania raportu jest diagnoza sytuacji instytucji rynku pracy powiatu leżajskiego w kontekście społeczno-gospodarczej gospodarczej specyfiki powiatu, w tym w szczególności lokalnego rynku pracy.. W ramach prac związanych z prowadzeniem badań w poszczególnych powiatach Podkarpacia,, starano się również określić (w drodze indywidualnych wywiadów) jak powinien zostać skonstruowany Podkarpacki Portal Pracy, aby był narzędziem przydatnym i użytecznym dla podkarpackich instytucji rynku pracy. Do opracowania wszystkich raportów dla 21 podkarpackich powiatów1 posłużyły posłu informacje, których pozyskanie opierało się si o wykorzystanie czterech podstawowych sposobów gromadzenia danych, do których należały: nale − analiza źródeł ródeł zastanych (w tym m.in. informacji pochodzących z Banku Danych Regionalnych GUS, Urzędu Statystycznego w Rzeszowie, Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Rzeszowie oraz zasobów internetowych, w tym stron internetowych Starostw Powiatowych, Powiatowych Urzędów Pracy, Urzędów Miast i Gmin oraz poszczególnych ególnych instytucji rynku pracy) pracy 2; − indywidualne wywiady pogłębione pogł bione (IDI) przeprowadzone z 42 lokalnymi ekspertami rynku pracy – po dwa wywiady w powiecie3; − indywidualne wywiady pogłębione (IDI) przeprowadzone z 85 przedstawicielami podkarpackich instytucji rynku pracy4; − kontakt e-mailowy/telefoniczny /telefoniczny z instytucjami rynku pracy w celu uzyskania informacji o działalności instytucji, niedostępnej w zasobach internetowych. Podobny,, choć mniej skoncentrowany na instytucjach rynku pracy, system gromadzenia danych zastosowano również w jednym ze z zrealizowanych przez Centrum Doradztwa Strategicznego projektów pn. „Indeks Gotowości Rynkowej”. Jednym z czterech elementów tego projektu były badania podkarpackich instytucji rynku pracy, pracy, które uzupełniały obraz uzyskany na podstawie badań trzech obszarów: obszarów uczniów ponadgimnazjalnych szkół 1 Doświadczenie Centrum Doradztwa Strategicznego pokazały, iż sensownym jest zastosowanie podejścia, w którym powiaty grodzkie, pomimo tego że administracyjnie stanowią odrębne jednostki, analizowane są łącznie z okalającymi je powiatami ziemskimi. Tylko bowiem w takim, komplementarnym ujęciu, uwidacznia się specyfika badanego obszaru, a potraktowanie wspomnianych powiatów ziemskich jako autonomiczne autonomi i niezależne od miejskiego centrum jednostki, byłoby zbyt dużym uproszeniem ich skomplikowanej sytuacji i mogłoby przełożyć się w efekcie na nieodpowiadające rzeczywistości wyniki i wnioski. 2 Szczegółowy wykaz wykorzystanych źródeł znajduje się w Spisie Spisie źródeł zamieszczonym na końcu niniejszego Raportu. 3 Wywiady te przeprowadzane były w okresie październik - listopad 2008 roku, zanim kryzys dotknął bezpośrednio polski rynek i gospodarkę. W związku z tym obraz poszczególnych powiatów mógł ulec od tego czasu pewnym zmianom. 4 Wywiady te przeprowadzane były od grudnia 2008 roku do marca 2009 roku, czyli w okresie, w którym kryzys gospodarczy pojawił się w Polsce. Rynki powiatów bardziej wrażliwe na kryzys ulegały wówczas intensywnym zmianom, informacje zatem atem pochodzące z wywiadów mogą dotyczyć specyficznego momentu w rozwoju lokalnego rynku. 5 zawodowych,, pracodawców (w tym analizy ofert pracy) oraz ponadgimnazjalnych szkół zawodowych. W związku z tym, że głównym obiektem zainteresowania we wspomnianym ws projekcie były szanse na pracę absolwentów podkarpackich ponadgimnazjalnych szkół zawodowych, analiza instytucji rynku pracy koncentrowała się w dużej mierze na działaniach skierowanych do młodych ludzi. Niniejszy raport ujmuje sytuację instytucji instytucji rynku pracy w szerszym zakresie działalności oraz zakorzenia ją w specyficznej sytuacji społeczno-gospodarczej społeczno gospodarczej powiatu. Informacja uzyskiwana od przedstawicieli instytucji rynku pracy jest również głębsza, bowiem oprócz wywiadów z lokalnymi ekspertami przeprowadzono p również rozmowy z przedstawicielami instytucji rynku pracy,, pozyskując także bardziej dogłębną, jakościową informację w bezpośrednim kontakcie mailowym i telefonicznym. Podstawowa różnica pomiędzy analizami przeprowadzonymi w ramach tych dwóch dwóc projektów („Podkarpacki Portal Pracy” oraz „Indeks Gotowości Rynkowej”) tkwi jednakże w celu w jakim one powstały. Raport z badań instytucji rynku pracy przeprowadzonych w ramach projektu „Indeks Gotowości Rynkowej” dotyczył wszystkich 21 powiatów Podkarpacia5 razem, zawierał wierał ilościowe ujęcie najważniejszych wymiarów analizy sytuacji instytucji rynku pracy, spięte w syntetyczny wskaźnik tzw. wskaźnik PIRP (wskaźnik potencjału instytucji rynku pracy) Jego celem głównym było zatem sprowadzenie zgromadzonych informacji do formy umożliwiającej porównanie poszczególnych powiatów na podstawie wystandaryzowanych kryteriów i niejako porangowanie ich według wpływu na sytuację absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych. Niniejszy raport nastawiony jest natomiast na jakościową ściową diagnozę oraz opis sytuacji instytucji rynku pracy i w przeciwieństwie do wspomnianych wyżej badań, celem nie jest tu standaryzacja i dokonywanie porównań między powiatami, a uchwycenie specyfiki powiatu i funkcjonujących w nim instytucji ytucji rynku pracy oraz wyróżników yróżników lokalnego rynku pracy i warunków w jakich instytucje te prowadzą swoją działalność. działalność Wszystkie 21 raportów umieszczonych zostało na Podkarpackim Portalu Pracy, a zdobyte tą drogą informacje w dużym stopniu ukierunkowały proces proces tworzenia Portalu. Struktura raportu Raport aport składa się z dwóch głównych części: diagnozy ogólnej sytuacji rynku pracy w powiecie oraz opisu specyfiki funkcjonujących w nim instytucji rynku pracy. Obie te części składają się z rozdziałów bazujących na zróżnicowanych źródłach danych i ukazujących poszczególne aspekty zaobserwowanej sytuacji. Szczegółową strukturę raportu prezentuje poniższy schemat. 5 Liczba 21 powiatów dotyczy powiatów ziemskich, traktowanych łącznie z nakładającymi się na nie powiatami grodzkimi zgodnie z uzasadnieniem zawartym w przypisie nr 1. 6 Schemat 1. Struktura raportu. Raport "Sytuacja instytucji rynku pracy powiatu leżajskiego w kontekście uwarunkowań społeczno gospodarczych" I. Charakterystyka lokalnego rynku pracy w kontekście uwarunkowań społeczno - gospodarczych 1.1. Uwarunkowania powiatowego rynku pracy 1.2.Sytuacja powiatowego rynku pracy w opinii ekspertów II. Diagnoza sytuacji instytucji rynku pracy działających w powiecie 2. 1. Instytucje rynku pracy w statystykach 1.1.1 Krótka charakterystyka społecznogospodarcza powiatu 1.1.2 Powiat w liczbach – podstawowe dane statystyczne Źródło: Opracowanie własne. 2. 2. Charakterystyka najistotniejszych instytucji rynku pracy powiatu 2. 3. Uwarunkowania funkcjonowania instytucji rynku pracy w opinii ich przedstawicieli 7 Poniżej wskazano kształt poszczególnych rozdziałów wchodzących w skład raportu. Pierwsza część raportu pn. Charakterystyka lokalnego rynku pracy w kontekście uwarunkowań społeczno – gospodarczych prezentuje rozbudowany obraz powiatu wyłaniający się zarówno z podstawowych statystyk stanowiących wskaźniki sytuacji społeczno-gospodarczej gospodarczej obszaru jaki i opinii ekspertów na temat sytuacji powiatowego rynku pracy. W przypadku rozdziału 1.1. Uwarunkowania wania powiatowego rynku pracy główne źródło danych stanowi Bank Danych Regionalnych Głównego Urzędu Statystycznego, publikacje Głównego Urzędu Statystycznego, analizy przeprowadzone przez Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie oraz strategiczne dokumenty rozwoju poszczególnych powiatów. Treści Tre zawarte w tym rozdziale prezentują: dane fizyczne (m.in. umiejscowienie, powierzchnia), dane demograficzne (m.in. liczba ludności, gęstość zaludnienia, współczynnik feminizacji, przyrost naturalny, saldo migracji, ji, struktura wieku mieszkańców), dane społeczne łeczne (m.in. struktura wykształcenia mieszkańców, szkańców, aktywność obywatelska) oraz dane gospodarcze (m.in. struktura zatrudnienia, struktura podmiotów gospodarki narodowej, najważniejsi pracodawcy powiatu, stopa bezrobocia, struktura osób bezrobotnych ze względu wzglę na wiek, płeć, wykształcenie, długość czasu pozostawania bez pracy) pracy itp. Dane statystyczne stanowią jednakże w tej części jedynie bazę do stworzenia swoistego skróconego profilu powiatu, który zawarty został w podrozdziale 1.1.1. Krótka charakterystyka społeczno-gospodarcza społeczno powiatu.. W celu stworzenia możliwości szybkiego zestawienia profili poszczególnych powiatów, najważniejsze dane statystyczne ujęto w formie tabeli pełniącej rolę „metryczki” powiatu. Stanowi ona część 1.1.2 niniejszego raportu pn. Powiat iat w liczbach – podstawowe dane statystyczne. Z kolei rozdział 1.2. Sytuacja powiatowego rynku pracy w opinii ekspertów zawiera podsumowanie wywiadów pogłębionych przeprowadzonych z lokalnymi przedstawicielami rynku pracy i ma na celu uzupełnienie obrazu powiatu wyłaniającego się z danych statystycznych o opinie osób posiadających wiedzę ekspercką, ekspercką zakorzenionych w lokalnym rynku, co pozwoliło uzyskać dostęp do informacji wykraczającej poza możliwości ujęcia statystycznego. Zrealizowane w tym celu wywiady obejmowały pięć głównych grup zagadnień takich jak: − powiatowy towy rynek i gospodarka lokalna (aktualna sytuacja, punkty zwrotne i zmiany zachodzące na przestrzeni lat, silne i słabe strony, bariery rozwoju, wyróżniki powiatu, dominujące branże); branże) − potencjał zatrudnienia udnienia i poziom przedsiębiorczości mieszkańców (trendy w strukturze zatrudnienia, rola migracji zarobkowych, występowanie szarej strefy i in.); in.) − bezrobocie (grupy osób w najtrudniejszej sytuacji na lokalnym rynku pracy, typy kierowanych do nich działań, poziom poziom motywacji osób pozostających bez pracy); pracy) − kluczowe instytucje rynku pracy i doświadczenia współpracy (wskazanie instytucji najbardziej dostrzegalnych na powiatowym rynku, ich rola i pełnione funkcje, 8 współpraca międzyinstytucjonalna w powiecie – doświadczenia adczenia i domeny podejmowania wspólnych działań); działań) − oferta usług rynku pracy w powiecie (trwałość rezultatów poszczególnych usług i instrumentów, identyfikacja braków w dostępnej ofercie, rola funduszy europejskich w działalności instytucji, adekwatność oferty oferty w stosunku do potrzeb). potrzeb) Druga część niniejszego raportu pn. Diagnoza sytuacji instytucji rynku pracy działających w powiecie koncentruje się na opisie sytuacji i działalności powiatowych instytucji rynku pracy. W tym miejscu warto zwrócić uwagę na przyjętą w niniejszym opracowaniu definicję instytucji rynku pracy. Podstawowe kryterium rozumienia instytucji rynku pracy stanowi definicja przyjęta w Ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy6. Ponadto, do listy instytucji szkoleniowych (ujętych w ogólnopolskim Rejestrze Instytucji Szkoleniowych) dodano Zakłady Doskonalenia Zawodowego (Ośrodki Kształcenia Zawodowego), Centra Kształcenia Praktycznego, Centra Kształcenia Ustawicznego oraz Cechy Rzemiosł Różnych, które wprawdzie w zestawieniu tym nie figurowały, ale są niezwykle istotne dla powiatowych rynków szkoleń i pełnią w tym zakresie rolę właściwą dla instytucji rynku ry pracy. Zakres instytucji rynku pracy poszerzono również o instytucje i organizacje pozarządowe wpływające na rynek pracy, a nie figurujące w poszczególnych wykazach, a także Ośrodki Pomocy Społecznej i Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie, ze względu na zakres z prowadzonej działalności oraz kontakt z osobami dotkniętymi problemem bezrobocia, do których przede wszystkim adresowany jest tworzony Portal. Ponadto, instytucje te w dobie funduszy europejskich często realizują projekty wykraczające poza ustawową działalność, działalność, przez co w rosnącym stopniu wpływają na lokalne rynki pracy. Rozdział 2.1. Instytucje rynku pracy w statystykach stanowi wstępny, ogólny ogląd liczby i rodzajów występujących w powiecie instytucji. Poszczególne powszechnie dostępne zestawienia/rejestry /rejestry instytucji zweryfikowano w oparciu o wiedzę lokalnych ekspertów, którzy wskazywali najaktywniejsze w powiecie organizacje oraz poprzez kontakt bezpośredni z poszczególnymi organizacjami. Ze wskazanymi przez ekspertów najaktywniejszymi instytucjami instytucjami rynku pracy nawiązano bezpośredni kontakt mailowy w celu uzyskania informacji dotyczących podejmowanej przez nie działalności. Uzyskane w ten sposób dane, rozbudowane o informacje pochodzące ze źródeł internetowych oraz wywiadów z przedstawicielami instytucji, instytucji, posłużyły do stworzenia charakterystyki kluczowych w powiecie instytucji rynku pracy zawartej w rozdziale 2.2. Z kolei ostatni statni rozdział raportu (rozdział 2.3.),, dotyczący uwarunkowań funkcjonowania instytucji rynku pracy w powiecie, jest bezpośrednim bezpośrednim efektem wywiadów przeprowadzonych 6 Dz.U. 2004 Nr 99 poz. 1001.. Do instytucji rynku pracy zgodnie z artykułem 6 ustawy zalicza się; 1) publiczne służby zatrudnienia; 2) Ochotnicze Hufce Pracy; 3) agencje zatrudnienia; 4) instytucje szkoleniowe; 5) instytucje dialogu społecznego; 6) instytucje ucje partnerstwa lokalnego. 9 z przedstawicielami instytucji rynku pracy województwa podkarpackiego. Ukazuje on działalność instytucji w kontekście wewnętrznych i zewnętrznych uwarunkowań ich funkcjonowania. Wywiady te obejmowały następujące zagadnienia: zagadni − zakres działalności instytucji (podstawowy (podstawowy obszar działalności, grupa odbiorców usług proponowanych przez instytucję, przemiany zachodzące w działalności instytucji na przestrzeni lat, realizowane przedsięwzięcia nowatorskie); nowatorskie) − wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania działalności (identyfikacja problemów w sferze zasobów, dostępność informacji nt. powiatowego rynku pracy, planowanie działań, czynniki sprzyjające i hamujące rozwój instytucji, główne źródła finansowania działalności, występowanie zjawiska konkurencji); − współpraca międzyinstytucjonalna (w instytucji objętej wywiadem oraz obserwowalna w powiecie, idealny model współpracy); współpracy) − oczekiwania względem Podkarpackiego Portalu Pracy (najbardziej użyteczne funkcje, dodatkowe elementy jakie mogłyby być przydatne przydatne w pracy instytucji). instytucji) 10 I. CHARAKTERYSTYKA LOKALNEGO LOKAL RYNKU PRACY W KONTEKŚCIE ONTEKŚCIE UWARUNKOWAŃ UWARUNKOWA SPOŁECZNO - GOSPODARCZYCH 1.1.Uwarunkowania Uwarunkowania powiatowego rynku pracy 1.1.1 Krótka charakterystyka społeczno-gospodarcza powiatu Powiat leżajski położony jest w północno – wschodniej części województwa podkarpackiego na granicy regionu z województwem lubelskim i zajmując powierzchnię 583 58 km2 (58 301 ha) należy do grupy najmniejszych powiatów Podkarpacia. Teren powiatu, według danych GUS (stan na 31.XII.2007 r.), zamieszkuje 69 028 osób, co pozwala na oszacowanie gęstości zaludnienia na poziomie 119 osób przypadających na km2. Odpowiada to średniej wartości dla województwa, która w analogicznym okresie wyniosła 1187. Najliczniej zaludnionymi miejscowościami powiatu u są gmina miejsko – wiejska Nowa Sarzyna, gmina wiejska Leżajsk oraz miasto Leżajsk – stolica powiatu. Jak stanowi „Plan strategiczny rozwoju powiatu leżajskiego. Zeszyt II Diagnoza stanu powiatu” powiat leżajski jest „powiatem „powiatem o profilu gospodarczym rolniczo - przemysłowym. Pozarolniczy potencjał gospodarczy tworzą przede wszystkim małe i średnie podmioty gospodarcze; jedno lub kilko osobowe zakłady osób fizycznych, o różnorodnym profilu działalności”. 7 Dane statystyczne prezentowane w tej części raportu pochodzą w ogromnej większości z Banku Danych Regionalnych Głównego Urzędu Statystycznego i dotyczą grudnia roku 2007 r. W przypadkach stosowania innego typu źródeł lub przedstawiania stawiania sytuacji wg stanu na inny miesiąc/rok w tekście zawsze zawarta zostanie stosowna informacja. 11 Mapa 1. Usytuowanie powiatu leżajskiego w województwie województwie podkarpackim. Źródło: Opracowanie własne. W powiecie leżajskim zameldowanych jest 69 761 osób, w tym 50,7% kobiet i 49,3% mężczyzn. Struktura wiekowa społeczeństwa powiatu w podziale na grupy ekonomiczne nie odbiega od średniej wojewódzkiej i prezentuje prezentu się następująco: Wykres 1. Struktura mieszkańców powiatu leżajskiego i województwa podkarpackiego wg ekonomicznych grup wiekowych (stan na 31.XII.2007 r.). Powiat leżajski 15% Województwo podkarpackie 15% 23% 62% 22% 63% Wiek przedprodukcyjny Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek produkcyjny Wiek przedprodukcyjny Wiek przedprodukcyjny Źródło: Bank Danych Regionalnych GUS. 12 Jako informacja pozytywna odczytywana może być stosunkowo niska wartość wskaźnika liczby ludności w wieku produkcyjnym przypadającej na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym - wynosi on 64,3 i plasuje powiat w pierwszej piątce podkarpackich powiatów posiadających cych dosyć młodą społeczność. Około 34,8% mieszkańców powiatu to osoby do 25 roku życia, co na tle innych powiatów województwa jest jedną z wyższych wartości, zbliżoną do tych jakie odnotowano w powiatach ościennych takich jak niżański (34,9%), przeworski (34,4%) czy łańcucki (34,3%). Wiążąc te dane m.in. z informacjami dotyczącymi przyrostu naturalnego oraz liczby małżeństw zawieranych na 1000 mieszkańców wydaje się jednak, że pomimo korzystnej sytuacji społeczno – demograficznej powiatu, ogólnopolski trend d starzenia się społeczeństwa również w powiecie leżajskim postępował będzie dzie szybciej niż do tej pory. Pomimo bowiem utrzymującego się dodatniego przyrostu naturalnego, który kształtuje się na poziomie 1,4 (liczba urodzeń na 1000 mieszkańców, stan na 31.XII.2007), 31.XII.2007), jest to nadal nieco poniżej średniej wojewódzkiej (wynoszącej 1,5) i widoczna jest w jego zakresie systematyczna tendencja spadkowa. Szczególnie niepokojący może być wynik odnotowany w I kwartale 2008 r., kiedy to przyrost naturalny w powiecie był ujemny i kształtował się na poziomie -0,6. 0,6. Z kolei odnotowana wg danych GUS z 2007 r. liczba nowozawartych małżeństw to 6,3, przy średniej 6,5 dla regionu podkarpackiego. Wskaźnik ten odczytywany może być jako jeden z prognostyków poziomu związania mieszkańców ańców z powiatem oraz chęci pozostania na jego terenie, a co za tym idzie zasobów kapitału ludzkiego, niezbędnego do zrównoważonego rozwoju powiatu. Wszystko to pozwala na stwierdzenie, że powiat leżajski wpisuje się w ogólnopolską tendencję odwracającą piramidę wiekową powodując spadek liczby ludności i stały wzrost wskaźników obciążenia demograficznego. Warto w tym miejscu zwrócić również uwagę na saldo migracji w ruchu wewnętrznym, które w roku 2007 w liczbach bezwzględnych wyniosło -196 i jest to od 2000 000 r. wartość zdecydowanie najniższa, wzmacniająca zasygnalizowany wyżej trend. Już „Plan strategiczny rozwoju powiatu leżajskiego. Zeszyt II Diagnoza stanu powiatu” powstały w roku 2000 do głównych problemów potencjału ludzkiego powiatu zaliczył m.in. ujemną u migrację ludności (odpływ ludzi wykształconych), a zatem sytuacja demograficzna powiatu w tym zakresie ulega niewielkiemu, aczkolwiek systematycznemu pogorszeniu. Niezwykle istotny z punktu widzenia potencjału ludzkiego, a co za tym idzie społeczno – gospodarczego potencjału powiatu, jest poziom wykształcenia jego mieszkańców, który powiat leżajski plasuje zdecydowanie poniższej średniej dla Podkarpacia. O ile liczba osób posiadających w powiecie wykształcenie wyższe i policealne nie odbiega zasadniczo zasadnicz od wartości wojewódzkich, o tyle już grupa mieszkańców powiatu dysponujących wyłącznie edukacją zakończoną na poziomie podstawowym oraz zasadniczym zawodowym jest od analogicznych wartości regionalnych zdecydowanie wyższa. Szczegółowe informacje w tym zakresie kresie prezentuje poniższa tabela. 13 Tabela 1. Struktura wykształcenia mieszkańców powiatu leżajskiego i województwa podkarpackiego (stan na rok 2002). zasadnicze zawodowe podstawowe ukończone podstawowe nieukończone i bez wykształcenia średnie Powiat leżajski Województwo podkarpackie wyższe policealne 6,46% 6,69% razem zawodowe ogólnokształcące 3,44% 22,68% 6,45% 16,23% 26,85% 34,62% 4,30% 2,44% 21,81% 5,75% 16,06% 18,80% 25,31% 3,12% Źródło: Narodowy Spis Powszechny 2002 r. Gospodarka lokalna pod względem liczby przedsiębiorstw funkcjonujących na terenie powiatu i zarejestrowanych w systemie REGON od kilku lat utrzymuje stabilny poziom z lekką tendencją wzrostową. Według stanu na 30.VI.2008 r. liczba podmiotów zarejestrowanych zarejestrowanyc we wskazanym systemie wyniosła 3 712, co pozwala oszacować dwuprocentowy wzrost w stosunku do 2007 r. i wzrost 17-procentowy 17 procentowy w odniesieniu do 2000 roku. Na tle powiatów ościennych i różnic osiągniętych przez nie w perspektywie XII.2007 – VI.2008 powiat leżajski l plasuje się ścisłej czołówce dzieląc pozycję lidera z powiatem niżańskim i pozostawiając w tyle powiaty przeworski (1-procentowy procentowy wzrost liczby podmiotów gosp.), łańcucki (wzrost o 0,7%) oraz rzeszowski ziemski (spadek o 1,5%). Około 94,5% wszystkich wszystkich podmiotów systemu REGON to niewielkie zakłady zatrudniające do 9 osób, podczas gdy przedsiębiorstwa duże dysponujące zespołem ponad 250 pracowników stanowią wyłącznie 0,1% ogółu i są to cztery takie zakłady. Aktywność gospodarcza mieszkańców mierzona liczbą lic podmiotów gospodarczych przypadających na 1000 mieszkańców powiatu powiatu utrzymuje się na poziomie 50,23 i jest to wynik zdecydowanie poniżej średniej wojewódzkiej, która wynosi 64,8. 6 Biorąc pod uwagę sekcje PKD najwięcej firm powiatu leżajskiego (30,3%) wpisuje wpi się poprzez swoją działalność w statystyki sekcji G (Handel (Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle), pozostałe najliczniejsze sekcje to sekcja F (Budownictwo – 14,4% podmiotów), D (Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię energ elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych – 11,8%) oraz O (Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne – 9%). Zdecydowana większość podmiotów gospodarczych funkcjonujących w powiecie pow leżajskim to podmioty sektora prywatnego (95,4%), jedynie 166 na 3 633 podmiotów działa w sferze publicznej. Stanowi to 4,6% ogółu podmiotów i w rankingu wszystkich 25 powiatów Podkarpacia plasuje powiat leżajski na pozycji 13, przy założeniu że pierwsze pierwsze miejsce zajmuje powiat w którym stosunek podmiotów sektora publicznego do ogółu jednostek gospodarczych zarejestrowanych w REGON jest najwyższy (powiat lubaczowski). Warto w tym miejscu również wskazać na branże, które w powiecie leżajskim odgrywają rolę r dominującą i w dużym stopniu kierunkują lokalny rozwój gospodarczy. Należy do nich zaliczyć branżę rolno-spożywczą, spożywczą, chemiczną, maszynową oraz włókienniczo-odzieżową. włókienniczo Dodatkowo stale na znaczeniu zyskuje wikliniarstwo, którego główne ośrodki umiejscowione umiejscowio 14 są na terenie miasta i gminy Nowa Sarzyna. Do największych przedsiębiorstw funkcjonujących na terenie powiatu zaliczyć należy natomiast:8 ― Zakłady Chemiczne "Organika-Sarzyna" "Organika S.A - produkuje środki ochrony roślin (herbicydy, fungicydy, insektycydy, zaprawy zaprawy nasienne), żywice epoksydowe oraz żywice poliestrowe. Oprócz tego na terenie zakładu działa 11 spółek zależnych. ― HORTINO Zakład Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego Owocowo Warzywnego Leżajsk Sp. z o.o - firma produkująca szeroki asortyment mrożonych owoców i warzyw, ich mieszanek mie i dań gotowych, koncentraty i aromaty soków owocowych, syropy owocowe. owocowe ― Fabryka Maszyn w Leżajsku Sp. z o.o. – producent betonomieszarek samochodowych hydraulicznych, wózków akumulatorowych platformowych, przyczep do środków transportu wewnątrz zakładowego, wałów napędowych do pojazdów samochodowych i maszyn budowlanych oraz podzespołów do maszyn budowlanych i drogowych. ― Browar Leżajsk - zakład przemysłu browarniczego wchodzący w skład Grupy Żywiec największego producenta piwa w Polsce. Jej głównym udziałowcem jest holenderski Heineken International Beheer B.V. ― Philip Morris Polska - członek członek grupy kapitałowej Philip Morris International, która jest największą firmą tytoniową w Polsce z udziałem w rynku sięgającym 36 proc. (Cyber Service, Lipiec 2004). Spośród wyżej wymienionych, dwa przedsiębiorstwa (Zakłady (Zakłady Chemiczne "Organika-Sarzyna" "Organika S.A oraz HORTINO Zakład Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego Owocowo Warzywnego Leżajsk Sp. z o.o.) znalazły się w rankingu najcenniejszych firm f województwa podkarpackiego pn. „Gepardy Biznesu” (ranking według wartości rynkowej przedsiębiorstw w dniu 31.III.2006 2006 r.) odpowiednio na 8 oraz 38 pozycji. Dodatkowo, z raportu „Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2007” opracowanego opracowanego przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową wynika, że powiat leżajski jako część podregionu rzeszowsko – tarnobrzeskiego w roku 2007 zajął niezwykle korzystne miejsca pod względem atrakcyjności podregionu jako lokalizacji dla inwestycji – w przypadku inwestycji nwestycji przemysłowych miejsce 4, dla inwestycji usługowych miejsce 7. Jak wskazują autorzy raportu „wysoka lokata obszaru to efekt: bardzo dobrze rozwiniętej infrastruktury gospodarczej […], bardzo wysokiego poziomu bezpieczeństwa powszechnego […] oraz znacznych nacznych zasobów pracy”9. Obecność na lokalnym rynku dużych zakładów przemysłowych warunkuje wysoką pozycję powiatu leżajskiego w regionie pod względem przypadającej na 1 mieszkańca wartości brutto środków trwałych w przedsiębiorstwach. Według danych GUS z 31.XII.2006 r. było to 23 536 zł i sytuowało powiat na 6 miejscu w województwie (1 miejsce – powiat o najwyższej wartości wskaźnika). Powiat leżajski tym samym posiadał w tym obszarze wynik lepszy od 8 W oparciu o informacje zamieszczone na stronach internetowych poszczególnych przedsiębiorstw oraz Starostwa Powiatowego w Leżajsku. 9 Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2007, 2007, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, s.31. 15 średniej wojewódzkiej o ponad 6 000 zł. Zdecydowanie słabiej łabiej wypadł on z kolei jeśli chodzi o przypadające na 1 mieszkańca nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach. W tym przypadku powiat leżajski z wartością 965 zł znalazł się zdecydowanie poniżej średniej dla województwa podkarpackiego, która wyniosła 1422 zł. Biorąc pod uwagę strukturę zatrudnienia w poszczególnych sektorach (stan na 31.XII.2006 r.), uwidacznia się pewna rozbieżność pomiędzy powiatem leżajskim a województwem podkarpackim jako takim. Największa różnica cechuje sektora rolnictwa, w ramach którego k w powiecie pracuje 36,9% ogółu zatrudnionych, podczas gdy w regionie jest to 28,8%. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku sektora usług rynkowych, gdzie zatrudnionych jest 14,2% pracujących mieszkańców powiatu leżajskiego i 20,2% mieszkańców województwa. ództwa. O ile w sektorze rolnictwa na przestrzeni ostatnich kilku lat sytuacja w powiecie leżajskim pod kątem liczby zatrudnionych była stabilna z tendencją do spadków, o tyle sektor przemysłowy cechuje niewielka tendencja wzrostowa. Liczba pracujących w nim n wzrosła w okresie 2003 – 2006 o około 1%. Wykres 2.. Zatrudnieni według sektorów – stan na 31.XII.2006 r. 20,90% 21,77% sektor usługowy - usługi nierynkowe 14,19% 20,16% 28,02% 29,24% sektor usługowy - usługi rynkowe sektor przemysłowy 36,89% 28,84% sektor rolniczy 0% Powiat leżajski 10% 20% 30% 40% 50% Województwo podkarpackie Źródło: Bank Danych Regionalnych GUS. Niezwykle istotne dla gospodarki powiatu i jej rozwoju są warunki zatrudnienia, których jeden z wymiarów stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto cechujące daną jednostkę terytorialną. W powiecie leżajskim wynagrodzenie to na koniec 2007 r. kształtowało łtowało się na poziomie 2 360 zł, co pozwala zaobserwować blisko 13% wzrost w stosunku do roku 2005 i sytuuje powiat nieco poniżej średniej wojewódzkiej (2 372 zł), na 6 miejscu w regionie (podczas gdy pierwsze miejsce zajmuje powiat, w którym wynagrodzenie wynagrodzeni było najwyższe – w tym przypadku powiat rzeszowski grodzki). Warto jednak zauważyć, że pomimo tak dobrego wyniku w skali województwa, cały region podkarpacki pozostaje nadal w tym względzie poniżej średniej krajowej osiągając jedynie 82,8% jej wartości. W powiecie leżajskim jest to z kolei 82,3% średniej krajowej, podczas gdy przeciętne wynagrodzenie najbardziej zbliżone do wyniku krajowego odnotowano w regionie Podkarpacia w mieście Rzeszów gdzie wyniosło ono (stan na 31.XII.2007 r.) 2 734 zł (95,4% średniej śred dla Polski). 16 Przyglądając się natomiast warunkom inwestowania, zauważyć należy oddolne działania podjęte w powiecie, które zaowocowały powstaniem na jego obszarze podstrefy Specjalnej Strefy Ekonomicznej EURO-PARK PARK Mielec (11 ha), w ramach której działalność dział rozpoczął szereg firm, w tym zakłady produkujące części lodówek, urządzenia telekomunikacyjne czy szwalnia. Ponadto, w 2005 r. Urząd Gminy Leżajsk powołał do życia Park Przemysłowy „Stare Miasto-Park” Park” umiejscowiony na obszarze gminy Leżajsk w miejscowościach miejscowościach Stare Miasto i Wierzawice. Park podzielony jest na dwie strefy i obecnie obejmuje ok. 40 ha powierzchni, a jego rozbudowa planowana jest do 200 ha.10 W powiecie leżajskim w dniu 30.VI.2008 r. w Powiatowym Urzędzie Pracy zarejestrowanych było 4 137 osób, z czego blisko 58% (2 397) stanowiły kobiety. Stopa bezrobocia rejestrowanego wyniosła w analizowanym powiecie 15,2% i była wyższa od wojewódzkiej o 2,4 punktu procentowego. Na przestrzeni ostatnich kilku lat zauważalny jest jednak pozytywny trend spadkowy, padkowy, dzięki któremu stopa bezrobocia w powiecie leżajskim zmniejszyła się o 3,5% w okresie od 31.XII.2001 r. do 30.VI.2008 r. Warto jednak zasygnalizować, iż w 2004 r. Główny Urząd Statystyczny dokonał zmiany sposobu wyliczania stopy bezrobocia, co „spowodowało owodowało objęcie obj klasyfikacją znacznej liczby osób, które dotąd dot nie były wykazywane w statystykach. Efektem tych zmian było określenie okre lenie stopy bezrobocia w powiecie leżajskim ajskim na poziomie 23% (31.I.2004), gdy w grudniu 2003 r. utrzymywała się si ona w granicach 17,4%. Tak znaczny wzrost wynikał przede wszystkim z wiejskiego charakteru powiatu charakteryzującego cego się si wysokim bezrobociem ukrytym”11. Poniżej zaprezentowano strukturę bezrobocia rejestrowanego w powiecie leżajskim według kluczowych kategorii takich jak: jak: wykształcenie, wiek oraz okres pozostawania bez pracy. Wykres 3.. Struktura wykształcenia osób bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Leżajsku (stan na 30.VI.2008 r.). 7% 25% 21% 33% Wyższe Średnie ogólnokształcące Gimnazjalne i niższe 14% Średnie zawodowe Zasadnicze zawodowe Źródło: „Bezrobocie rejestrowane I - II kwartał 2008 r.” Główny Urząd Statystyczny. 10 Raport z badań instytucji rynku pracy w województwie podkarpackim powstały w ramach projektu Centrum Doradztwa Strategicznego s.c. pt. „Indeks Gotowości Rynkowej Rynko – nowy instrument monitorujący szanse na pracę absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych województwa podkarpackiego”. Raport dostępny jest na stronach www.cds.krakow.pl oraz www.praca-podkarpackie.pl. 11 Analiza rynku pracy powiatu leżajskiego. Materiał diagnostyczny, diagnostyczny, BD Center Consulting, Rzeszów, luty 2008. 17 Wykres 4.. Struktura wieku osób bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Leżajsku (stan na 30.VI.2008 r.). 19% 21% Poniżej 25 lat 25 - 34 5% 27% 28% 35 - 44 45 - 54 55 lat i więcej Źródło: „Bezrobocie rejestrowane I - II kwartał 2008 r.” Główny Urząd Statystyczny. Wykres 5.. Okres pozostawania bez pracy przez osoby bezrobotne zarejestrowane w Powiatowym Urzędzie Pracy w Leżajsku (stan na 30.VI.2008 r.). 30% 10% 15% 14% 15% 16% Poniżej 1 miesiąca 3 - 6 miesięcy 12 - 24 miesiące 1 - 3 miesiące 6 - 12 miesięcy Powyżej 24 miesięcy Źródło: „Bezrobocie rejestrowane I - II kwartał 2008 r.” Główny Urząd Statystyczny. Spośród osób pozostających bez pracy i zarejestrowanych w statystykach Powiatowego Urzędu Pracy w Leżajsku: ― tylko 1 osoba na 10 posiada prawa do zasiłku; ― ponad 1/3 dotychczas nie pracowała; ― co druga osoba nie ukończyła jeszcze 35 roku życia; ― 58% to osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym i niższym; ― blisko 3/4 4 to mieszkańcy obszarów wiejskich; ― około 30% to osoby długotrwale bezrobotne – pozostające bez zatrudnienia co najmniej 24 miesiące (spośród nich 80% to osoby o wykształceniu zasadniczym lub niższym, o niewielkim doświadczeniu zawodowym, przeważnie kobiety kobiet – 62%); 18 ― 45% posiada staż pracy między 10 a 30 lat, ale aż 23% poniżej 1 roku12; ― tylko 3% to osoby niepełnosprawne13. Przeprowadzony w roku 2006 (a więc obarczony ryzykiem dezaktualizacji) „Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w I półroczu 2006 r.” r.” wykazuje, że największa liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędzie pracy to przedstawiciele zawodów takich jak: sprzedawca, ślusarz, krawiec, technik mechanik i murarz. W nieco innej kolejności, aczkolwiek bardzo podobnie, prezentuje się struktura osób które zostały nowo zarejestrowane w I półroczu 2006 r., wśród nich najliczniej reprezentowani byli bowiem technicy mechanicy, ślusarze, sprzedawcy oraz murarze. Zawody te określone zostały również jako zawody największej nadwyżki bezrobotnych względem ofert pracy: technik mechanik (199 osób nadwyżkowych), ślusarz (145), murarz (94), asystent ekonomiczny (94) ekonomista (87). Z kolei do najbardziej deficytowych zawodów w powiecie zaliczono pracownika biurowego, pracownika administracyjnego oraz robotników robotników gospodarczych budowlanych i pomocniczych w przemyśle przetwórczym. „Największa liczba ofert pracy zgłoszonych w 1. półroczu 2006 r. wg rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy pochodziła z sekcji „przetwórstwo przemysłowe” - 328 ofert (29,2% zgłoszonych zgłosz ofert)”14. 1.1.2 Powiat w liczbach – podstawowe dane statystyczne Nazwa powiatu Nazwy gmin wchodzących w skład powiatu Powierzchnia powiatu Liczba ludności Współczynnik feminizacji (liczba kobiet przypadająca na 100 mężczyzn) Gęstość zaludnienia Przyrost naturalny na 1000 mieszkańców Wskaźnik obciążenia demograficznego (liczba osób w wieku nieprodukcyjnym przypadająca na 100 osób w wieku produkcyjnym) Saldo migracji na 1000 mieszkańców Wskaźnik aktywności obywatelskiej (liczba organizacji pożytku publicznego przypadająca na 1000 mieszkańców) 12 Leżajski – – – – – Leżajsk (gm. miejska) Grodzisko Dolne (gm. wiejska) Kuryłówka (gm. wiejska) Leżajsk (gm. wiejska) Nowa Sarzyna (gm. miejsko-wiejska) 2 583 km 69 028 103 2 119 os./ km 1,4 60,4 - 3,17 0,13 Informacja sygnalna - wielkość bezrobocia w powiecie leżajskim w 2007 r., Powiatowy Urząd Pracy w Leżajsku, s.2. 13 Ibid. 14 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w I półroczu 2006 roku, roku, Powiatowy Urząd Pracy w Leżajsku, s.9. 19 15 Wskaźnik Potencjału Instytucji Rynku Pracy Wskaźnik aktywności gospodarczej (liczba zarejestrowanych w systemie REGON prywatnych podmiotów gospodarczych przypadająca na 1000 mieszkańców) Stopa bezrobocia Liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych Udział kobiet w ogólnej liczbie zarejestrowanych bezrobotnych Udział bezrobotnych bez prawa do zasiłku w ogólnej liczbie zarejestrowanych bezrobotnych Odsetek osób bezrobotnych do 34 roku życia Odsetek osób bezrobotnych powyżej 55 roku życia Średnie wynagrodzenie brutto Pracujący mieszkańcy powiatu według sektorów zatrudnienia 8,05 50,23 15,2% 4 137 57,9% 88,2% 60,2% 5,6% 2360,16 zł − − − − sektor rolniczy: 36,9% sektor przemysłowy: 28,0% sektor usług rynkowych: 14,2% sektor usług nierynkowych: 20,9% Trzej najwięksi ajwięksi pracodawcy powiatu – Zakłady Chemiczne "Organika"Organika Sarzyna" S.A.; – Zakład Przetwórstwa OwocowoOwocowo Warzywnego "Hortino" Sp. z o.o.; – Fabryka Maszyn w Leżajsku Sp. z o.o. Źródła: „Powiaty 2007”,, GUS; Biuletyn statystyczny województwa podkarpackiego I kwartał; Biuletyn statystyczny województwa podkarpackiego II kwartał; Analiza sytuacji bezrobotnych w województwie podkarpackim w I półroczu 2008 roku, WUP Rzeszów; „Raport z badań instytucji rynku pracy w województwie podkarpackim”, baza Organizacji Pożytku Publicznego dostępna na stronie www.ngo.pl. www.ngo.pl Przytoczone dane prezentują stan na 31.12.2007r., 31.12.2007 , z wyjątkiem liczby organizacji pożytku publicznego (stan na 24.02.2009r.), ), liczby podmiotów gospodarki narodowej (stan na 31.12.2006r.), danych WUP Rzeszów dotyczących bezrobocia (stan na 30.06.2008r.) 1.2. Sytuacja powiatowego rynku pracy w opinii ekspertów Zmiany sytuacji rynku pracy powiatu leżajskiego są, zdaniem ekspertów, trudne do przewidzenia. Wiąże się to głównie z coraz mocniej dotykającym Polskę kryzysem ekonomicznym, który szczególnie doświadcza sektor przemysłowy, kluczowy dla powiatu leżajskiego. Niemniej jednak, bieżąca obserwacja lokalnego rynku dostarcza pewnych spostrzeżeń na temat zjawisk pozytywnych, wśród których eksperci wymieniają przede wszystkim coraz większe zainteresowanie mieszkańców powiatu możliwością samozatrudnienia.. Jak podkreślano podkreśl „możliwość ożliwość pozyskania dotacji na rozpoczęcie działalności gospodarczej spowodowało falę nowych firm zarejestrowanych w powiecie. Samozatrudnienie jest obecnie bardzo modnym instrumentem rynku pracy, zwłaszcza wśród fachowców posiadających konkretny zawód zawód a nie koniecznie wysokie wykształcenie.[…] Dużo 15 Wskaźnik stworzony w ramach projektu „Indeks Gotowości Rynkowej – nowy instrument monitorujący szanse na pracę absolwentów ponadgimnazjalnych onadgimnazjalnych szkół zawodowych województwa podkarpackiego”. Opis metodologii konstrukcji wskaźnika znajduje się w „Raporcie z badań instytucji rynku pracy w województwie wojew podkarpackim” powstałym w ramach ww. projektu i dostępnym na stronach www.cds.krakow.pl oraz www.praca-podkarpackie.pl. 20 nowych firm zakładanych jest przez osoby powracające z migracji zarobkowych. Mają oni większe doświadczenie i są bardziej odważni, aby uczynić taki krok”. Z drugiej strony powiat nie opiera się także zjawiskom, zjawiskom, które w sposób zdecydowanie negatywny oddziałują na lokalny rynek pracy. W tym zakresie szczególnie dotkliwa jest, według ekspertów, migracja edukacyjna młodzieży widoczna w powiecie leżajskim. Ich zdaniem „zjawisko zjawisko to powoduje trwały ubytek młodych ludzi, duża ich część podejmuje bowiem zatrudnienie w miejscu w którym się kształciło. Ponadto, ciągły brak atrakcyjnych miejsc pracy przyczynia się do „ucieczki” młodych ludzi, którzy chcą realizować się zawodowo”. Obecny kształt sytuacji leżajskiego rynku rynku pracy warunkowany jest szeregiem czynników i zmian jakie zachodziły w powiecie już od lat siedemdziesiątych XX w.. Zdaniem eksperta, analizując powiatowy rynek pracy należy pamiętać o wydarzeniach jakie miały miejsce w tym właśnie okresie, w którym to „powstały „powstały największe zakłady produkcyjne, które do dziś są dużymi pracodawcami (Wytwórnia Tytoniu, Browar Leżajsk, Fabryka Maszyn, Maszyn Hortino) a Leżajsk przekształcił się w ważny ośrodek przemysłowy”. Do kolejnych punktów zwrotnych, istotnie oddziałujących na lokalny rynek pracy należy zaliczyć przede wszystkim: ― okres transformacji gospodarczej 1989 roku,, kiedy to kluczowe dla powiatu zakłady przemysłowe rozpoczęły procesy restrukturyzacyjne, które skutkowały m.in. licznymi zwolnieniami i znacznym wzrostem bezrobocia; bezr ― rok 2004 – moment wstąpienia Polski do Unii Europejskiej,, a więc dostępność środków europejskich, znacznie pobudziła mieszkańców powiatu do większej aktywności zawodowej i gospodarczej. W opinii eksperta „po „po 2004 roku wyraźnie widać spadek liczby osób osób bezrobotnych, znaczny wzrost nakładów na rynek pracy, silny rozwój małych i średnich firm oraz wzrost liczby pracodawców. Modernizuje się przemysł, powstają nowe miejsca pracy, samozatrudnieni zaczynają zatrudniać innych, realizowane są nowe inwestycje, inwestycje, a do powiatu napływa nowy kapitał”; kapitał” ― tworzenie na terenie powiatu podstrefy Specjalnej Strefy Ekonomicznej, Ekonomicznej która daje szanse na pozyskanie inwestorów, utworzenie nowych, atrakcyjnych miejsc pracy, a co za tym idzie może stanowić czynnik hamujący odpływ młodych, m wykwalifikowanych mieszkańców powiatu. Ekspertów, z którymi prowadzone były wywiady, zapytano również o wskazanie silnych i słabych stron charakteryzujących powiatowy rynek pracy. Wśród silnych stron nasi rozmówcy wyróżnili: ― prężnie działające instytucje rynku pracy, pracy, zarówno te publiczne jak i niepubliczne. Instytucje te, zdaniem ekspertów, pomagają odnaleźć się na rynku pracy różnym grupom społecznym, wspierają rozwój lokalnej przedsiębiorczości, a także starają się o przyciągnięcie na teren powiatu powiatu kapitału pochodzącego z dotacji unijnych. „Leżajskie „ Stowarzyszenie Rozwoju wspiera przedsiębiorczość oraz wzbudza aktywność zawodową wśród mieszkańców powiatu. Caritas zajmuje się osobami ubogimi, zakład 21 aktywności zajmuje się aktywizacją zawodową osób osób niepełnosprawnych”. Ponadto, „działalność działalność Powiatowego Urzędu Pracy dostrzegana jest nie tylko lokalnie, ale również na zewnątrz powiatu i jest ona pozytywnie oceniana. Urząd podejmuje liczne działania w celu aktywizacji różnych grup osób bezrobotnych, realizuje szereg projektów wspierających jących te osoby. Instytucja ta jest głównym mentorem nawiązywania współpracy pomiędzy poszczególnymi instytucjami funkcjonującymi w powiecie i uczestniczy w realizacji projektów partnerskich realizowanych na rzecz osób bezrobotnych”. W kontekście instytucji instytucji aktywnie oddziałujących na lokalny rynek pracy wskazany został także Zespół Szkół Technicznych w Leżajsku, który „jako jedna z nielicznych szkół w okolicy stara się dopasować program kształcenia do realiów panujących na rynku pracy (głównie kierunki techniczne). techniczne). Prowadzi również przy wykorzystaniu dobrego zaplecza technicznego specjalistyczne szkolenia dla uczniów i osób chcących zmienić kwalifikacje, stara się o uzyskanie wsparcia w postaci funduszy unijnych”. Dodatkowo, wśród powiatowych instytucji rynku rynku pracy wykazujących się dużą aktywnością eksperci wytypowali: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Zakład Doskonalenia Zawodowego filię w Leżajsku oraz Stowarzyszenie Kobiety Razem; Razem ― park technologiczny i tworząca się Specjalna Strefa Ekonomiczna – mogą stanowić swego rodzaju „magnes magnes dla kapitału zewnętrznego” zewnętrznego dając „szansę szansę na tworzenie nowych, ciekawych miejsc pracy podnoszących atrakcyjność powiatu zwłaszcza w oczach osób b młodych i aktywnych zawodowo”; ― bliskość granicy z Ukrainą – krajem stanowiącym rynek coraz oraz bardziej interesujący dla polskich przedsiębiorców. „Fakt, „Fakt, że powiat znajduje się w bliskim sąsiedztwie z Ukrainą może dodatkowo podnosić jego atrakcyjność w oczach potencjalnych inwestorów”; inwestorów ― dobrze rozwinięty,, nowoczesny przemysł, przemysł zróżnicowany pod względem ględem branżowym. Z kolei do słabych stron leżajskiego rynku pracy lokalni eksperci zaliczyli cechy takie jak: ― duża odległość od silnych ośrodków akademickich – „sprzyja sprzyja to nasilaniu się zjawiska migracji edukacyjnej, a co za tym idzie utracie młodych mieszkańców powiatu, którzy swoją przyszłość wiążą najczęściej z dużymi miastami”; miastami” ― problemy z jakimi borykają się duże zakłady istniejące w powiecie (Hortino, Fabryka Maszyn) – „zakłady te obecnie mają chwilowe problemy związane ze zmianą kadry zarządzającej. ej. Niestety takie zmiany zawsze pociągają za sobą negatywne ne skutki dla pracowników”; ― migracja zarobkowa – zjawisko powodujące trwały ubytek kapitału ludzkiego w powiecie. „Około 100 – 150 osób rocznie wyjeżdża za granicę. Liczba powrotów jest nadal dużo mniejsza niejsza niż wyjazdów, a taka tendencja utrzymuje się od 2000 roku”. Biorąc pod uwagę kierunki migracji to w przypadku migracji zagranicznej dominują Wielka Brytania, Hiszpania i Skandynawia, podczas gdy wewnątrz kraju dużym zainteresowaniem cieszy się dolina dolina lotnicza (Rzeszów) oraz Warszawa. Zdaniem ekspertów „wyjazdy wyjazdy zagraniczne najczęściej dotyczą osób posiadających 22 wykształcenie ponadgimnazjalne, ponadgim zawodowe i techniczne. Zdecydowanie decydowanie rzadziej natomiast tych, którzy posiadają wykształcenie wyższe”. Dodatkowo, o, rozwój lokalnego rynku pracy, w opinii ekspertów, utrudnia „to, „ że jesteśmy Polską B […] i przegrywamy z innymi lepiej rozwiniętymi obszarami naszego kraju”. kraju Wiąże się z tym m.in. słabość infrastruktury drogowej, która w znacznym stopniu utrudnia komunikację i spowolnia lokalny rozwój gospodarczy, a także brak usytuowanych w powiecie silnych ośrodków szkoleniowo – edukacyjnych umożliwiających mieszkańcom zdobywanie zdo nowych lub zmianę posiadanych kwalifikacji. Przyglądając się gospodarce powiatu, powiatu, do branż w niej dominujących należy tradycyjnie zaliczyć: przetwórstwo rolno – spożywcze (Hortino, Browar Leżajsk, Phillip Morris), Morris) przemysł chemiczny (Organika Nowa Sarzyna) S i metalowy (Fabryka Maszyn, Instal), Instal a od niedawna również obróbkę drewna, w której to branży obserwowany jest aktualnie silny rozwój powodowany „boomem” budowlanym. Jak podkreślają eksperci „ciągle duża część mieszkańców żyje z rolnictwa. Wynika to to z pewnych tradycji kształtujących się na tych terenach i dużego rynku zbytu jaki dla produktów rolnych stanowią funkcjonujące tu zakłady”. Co ciekawe, powiat w znacznym stopniu dotyka także zjawisko „szarej strefy”, strefy” która dominuje w branżach takich jak budownictwo budownictwo czy wikliniarstwo i wiąże się z pewnymi tradycjami jakie ukształtowały się na obszarach wiejskich. Zjawisko to, ponieważ nierejestrowane, zaniża, zdaniem ekspertów, poziom przedsiębiorczości mieszkańców powiatu, który określają oni jako średni, ale z widoczną tendencją wzrostową. Duży problem w tym zakresie stanowi przede wszystkim zdolność nowych przedsiębiorstw do utrzymania się na lokalnym rynku. Jak bowiem wynika z doświadczeń rozmówców „około 10% zarejestrowanych firm przestaje funkcjonować już po roku od momentu rejestracji”. W najtrudniejszej sytuacji na leżajskim rynku pracy znajdują się grupy, wśród których eksperci wyodrębnili: osoby długotrwale bezrobotne, bezrobotne, młodzież do 25 roku życia, osoby nie posiadające żadnego doświadczenia zawodowego, zawodowego, niepełnosprawnych oraz osoby po odbyciu kary pozbawienia wolności. Niemniej jednak grupą, która znajduje się na zdecydowanie najmniej korzystnej pozycji w powiecie, bezspornie okazały się być osoby pozostające bez pracy powyżej 24 miesięcy, a więc długotrwale długotrwale bezrobotne. Jak podkreślali eksperci „są są to zazwyczaj osoby posiadające niskie wykształcenie, bez doświadczenia, mające problemy z funkcjonowaniem w społeczeństwie, nie szukające aktywnie pracy, na przygotowanie których pracodawca nie chce tracić czasu”. cza Stąd też z uwagi na fakt, że grupa osób długotrwale bezrobotnych dominuje w ogólnej liczbie bezrobotnych zarejestrowanych w powiecie „powinno kłaść się większy nacisk na stosowanie szeroko rozumianych instrumentów podnoszących poziom motywacji do działania działania u tych osób. To właśnie brak motywacji jest niejednokrotnie barierą trudną do przeskoczenia dla bezrobotnego”. Do instrumentów, które są, zdaniem ekspertów, najbardziej efektywne lokalnie należy zaliczyć z pewnością dotację na rozpoczęcie działalności działalnośc gospodarczej oraz doposażenie miejsca pracy. Z kolei instrumenty przynoszące w kontekście powiatowego rynku pracy najmniej 23 znaczące rezultaty to np. prace interwencyjne, roboty społeczne, pomoc socjalna czy prace społecznie użyteczne. Dużym atutem powiatu u leżajskiego jest niewątpliwie widoczna współpraca prowadzona pomiędzy istniejącymi tu instytucjami rynku pracy. W opinii ekspertów „istnieje „istnieje dobra relacja pomiędzy Powiatowym Urzędem Pracy a Leżajskim Stowarzyszeniem Rozwoju. Instytucje angażują się w realizację projektów partnerskich skierowanych do specyficznych grup osób bezrobotnych i pomagają sobie nawzajem w kwestiach organizacyjnych (np. wynajem sal szkoleniowych)”, a „instytucją, instytucją, która najczęściej inicjuje pomysły na współpracę jest Powiatowy Urząd Pracy”. Warto wspomnieć, że tylko w 2007 roku zakończyła się realizacja 3 dużych projektów partnerskich: ― „Czas na pracę – praca na czas” – projekt mający na celu aktywizację zawodową osób poniżej 25 i powyżej 45 roku życia. Na poziomie powiatu w projekt projek zaangażowane było Leżajskie Stowarzyszenie Rozwoju, Powiatowy Urząd Pracy oraz okoliczni pracodawcy. ― „Aktywna kobieta w powiecie leżajskim” - projekt mający na celu aktywizacje zawodową kobiet długotrwale bezrobotnych. Projekt realizowany był przez 3 lokalne lok instytucje: Stowarzyszenie Kobiety Razem, Leżajskie Stowarzyszenie Rozwoju oraz Powiatowy Urząd Pracy. ― „Rynek pracy – równe szanse” - projekt przeznaczony dla osób niepełnosprawnych. Współpracę w jego realizacji podjęło Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie Rodzin oraz Leżajskie Stowarzyszenie Rozwoju. 24 II. DIAGNOZA SYTUACJI INSTYTUCJI INS RYNKU PRACY DZIAŁAJĄCYCH W POWIECIE POWIE 2.1.Instytucje Instytucje rynku pracy w statystykach Pośród ustawowo określonych rodzajów instytucji rynku pracy w powiecie leżajskim przeważają instytucje szkoleniowe. Brak na terenie powiatu agencji zatrudnienia zarejestrowanych w Rejestrze Agencji Zatrudnienia, a także Ochotniczego Hufca Pracy. W powiecie działa łącznie pięć instytucji szkoleniowych, w tym: Ośrodek Kształcenia Zawodowego, Zespół Szkół Technicznych im. Tadeusza Kościuszki, Leżajskie Stowarzyszenie Rozwoju, Ośrodek Szkolenia Kierowców "AUTO" Sylwester Rzepko oraz Ośrodek Szkolenia Kierowców Paweł Matys. Pośród innych instytucji i organizacji działających na polu leżajskiego rynku pracy zdiagnozowano także: Stowarzyszenie Rozwoju Gospodarczego "NSNet", Zakład Aktywności Zawodowej Stowarzyszenie „Dobry Dom” w Nowej Sarzynie oraz Stowarzyszenie Stowarzyszenie „Kobiety Razem”, które koncentruje się m.in. na wspieraniu kobiet w odnalezieniu się na rynku pracy. Weryfikacja listy zidentyfikowanych instytucji rynku pracy powiatu leżajskiego, przeprowadzona zarówno w oparciu o wypowiedzi ekspertów jak i indywidualne indywidualne kontakty z poszczególnymi instytucjami, wykazała, że do najbardziej aktywnych i rozpoznawalnych, obok Powiatowego Urzędu Pracy, zaliczone zostały: ― Leżajskie Stowarzyszenie Rozwoju; ― Zakład Aktywności Zawodowej Stowarzyszenie „Dobry Dom” w Nowej Sarzynie; ― Ośrodek Kształcenia Zawodowego w Leżajsku; ― Stowarzyszenie „Kobiety Razem”. Ponadto, na terenie powiatu leżajskiego funkcjonuje 6 instytucji pomocy społecznej, które mimo iż nie są bezpośrednio instytucjami rynku pracy to poprzez swoją działalność wpływają na sytuację powiatowego rynku pracy. pracy Należą do nich 3 Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej (Grodzisko Dolne, Kuryłówka i Leżajsk), Miejsko-Gminny Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Nowej Sarzynie, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Leżajsku oraz Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Leżajsku, którego aktywność – jak wynika z opinii ekspertów - również rozpoznawalna jest na terenie powiatu. 25 2.2.Charakterystyka Charakterystyka najistotniejszych instytucji rynku pracy powiatu Powiatowy Urząd Pracy w Leżajsku16 Poniższy, krótki opis działalności Powiatowego Urzędu Pracy (PUP) koncentruje się na tych działaniach Urzędu,, które nie wynikają wprost z wymogów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. pracy. Ustawa ta obowiązuje wszystkie urzędy pracy nakładając na nie analogiczne, nie różnicujące ich zadania, w związku z czym, w niniejszym raporcie skupiono się wyłącznie na przedsięwzięciach wykraczających poza obowiązki nałożone przez ustawodawcę, ustawodawcę, takich jak realizacja projektów unijnych oraz innego typu inicjatywy własne Urzędu. Podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zwiększenie szans na zatrudnienie osób bezrobotnych znajdujących się w szczególnej sytuacji na lokalnym rynku pracy to główne głó cele projektu systemowego realizowanego przez Powiatowy Urząd Pracy w Leżajsku pod nazwą „Więcej Więcej szans w powiecie leżajskim”. leżajskim . Zgodnie z umową zawartą 26 marca 2008 roku PUP otrzymał dofinansowanie projektu w wysokości 3 659 600 zł, a środki rodki te przyznane zostały w ramach Programu u Operacyjnego Kapitał Ka Ludzki, Poddziałania 6.1.3. W 2009 roku w ramach realizacji projektu planowane jest zorganizowanie bezpłatnych szkoleń dla 55 osób, natomiast 255 osób bezrobotnych będzie mogło poprzez staż zdobyć doświadczenie zawodowe oraz praktyczne umiejętności związane z z wykonywaniem niem danego zawodu. Ponadto projekt „Więcej szans w powiecie leżajskim” pozwoli na przeprowadzenie przygotowania zawodowego go w miejscu pracy dla 15 beneficjentów oraz udzielenie jednorazowej dotacji 71 osobom, osobom które zdecydują się podjąć własną wł działalność gospodarczą. Ponadto, od 2008 roku Powiatowy Urząd Pracy w Leżajsku wdraża projekt pn. „Innowator poprawa jakości i dostępności usług świadczonych przez Powiatowy Urząd Pracy w Leżajsku”. Leżajsku Projekt współfinansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego, a jego beneficjentami jest 23 pracowników PUP, którzy wezmą udział w szkoleniach indywidualnych i grupowych. W ramach zaplanowanych działań przygotowane zostaną także ścieżki rozwoju zawodowego nowozatrudnionych pracowników (pośredników (pośredników pracy i doradcy zawodowego). Całkowita wartość projektu to 287 112,82 zł. zł Warto zauważyć, iż leżajski Urząd, jako jedyny podkarpacki PUP, podjął się realizacji projektu w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Poddziałanie 6.1.1 PO KL Wsparcie osób pozostających bez zatrudnienia na regionalnym rynku pracy. pracy Dofinansowany kwotą 843 969,22 zł projekt „Aktywni, Aktywni, wartościowi, potrzebni – po 50-tce tce w powiecie leżajskim” leżajskim zakładał m.in.: 16 W oparciu o informacje nformacje zebrane na podstawie strony stron internetowej Urzędu, udostępnionych przez Urząd materiałów oraz danych dotyczących cych umów o dofinansowanie projektów, projektów zawartych w 2008 roku w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Poddziałań 6.1.1; 6.1.2; 6.1.3. 26 ― przeprowadzenie badań wśród 300 bezrobotnych powyżej 50 roku życia ż oraz wśród 50 pracodawców; ― zorganizowanie warsztatów psychoedukacyjnych, psychoedukacyjnych poradnictwa indywidualnego oraz przeprowadzenie szkoleń dla grupy 25 zarejestrowanych osób bezrobotnych w wieku powyżej 50 lat. Urząd Pracy w Leżajsku jest również jednym z współorganizatorów Leżajskich Targów Pracy, których druga edycja zaplanowana została na maj 2009 r. Specyfika projektu „Podkarpacki Portal Pracy” wymaga także zwrócenia uwagi na to jak Urząd Pracy radzi sobie w kwestiach informatycznych. Strona internetowa Urzędu wyróżnia się na tle witryn podkarpackich PUP zastosowaniem multimedialnych efektów i odejściem od od powszechnie używanej struktury i układu strony. Znaleźć na niej można kompleksową informację o realizowanych przez Urząd projektach, odczuwalny alny może być natomiast brak swoistego kompendium wiedzy dla osób bezrobotnych i pracodawców, co z kolei jest nieodłącznym elementem stron pozostałych urzędów pracy w województwie. Należy jednak zaznaczyć, iż Powiatowy Urząd Pracy w Leżajsku pominięte na głównej łównej stronie informacje zamieszcza na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej. Leżajskie Stowarzyszenie Rozwoju Działalność prowadzona przez Leżajskie Stowarzyszenie Rozwoju (LSR) koncentruje się wokół 7 głównych obszarów aktywności: aktywności ― systemu funduszy wspierających przedsiębiorców; ― Punktu Konsultacyjnego świadczącego usługi informacyjne obejmujące zagadnienia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz programami i formami wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorstw; przedsiębiorstw ― Funduszu Lokalnego stymulującego rozwój lokalnej społeczności; ― usług szkoleniowych; ― działalności projektowej dotyczącej rozwoju przedsiębiorczości i rozwoju lokalnego rynku pracy; ― oraz dwóch komercyjnych obszarów – Biura Rachunkowego i usług technicznych. Dzięki istnieniu instrumentów w postaci funduszu: pożyczkowego, pożyczkowego, poręczeniowego i lokalnego, Stowarzyszenie towarzyszenie działa na rzecz mikro, małych i średnich firm oraz społeczności lokalnej. Przy czym, dwa wa pierwsze instrumenty koncentrują się na pomocy dla przedsiębiorców prowadzących działalność w powiatach leżajskim, niżańskim, przeworskim, łańcuckim, jarosławskim i rzeszowskim. W ramach Funduszu Pożyczkowego ożyczkowego przedsiębiorcy mogą starać się o pożyczki przeznaczone na finansowanie przedsięwzięć gospodarczych związanych z bieżącą bieżącą i inwestycyjną działalnością gospodarczą.. Pozyskane Pozyskane środki nie mogą być przeznaczone na działalność 27 konsumpcyjną wnioskodawców. Z kolei dzięki istniejącemu w ramach LSR Funduszowi Poręczeń Kredytowych małe ałe i średnie przedsiębiorstwa funkcjonujące na terenie powiatów leżajskiego, niżańskiego, przeworskiego, zeworskiego, łańcuckiego zwiększają własne źródła finansowania. Misją ostatniego z wymienionych funduszy – Funduszu Lokalnego – jest zaspokajanie potrzeb lokalnej społeczności w różnych dziedzinach życia społecznego, społecznego, poprzez gromadzenie, pozyskiwanie i efektywną dystrybucję środków finansowych. Stałe programy realizowane w ramach funduszu to: "Stypendia" - program ma na celu pomoc finansową uzdolnionym uczniom szkół średnich i gimnazjalnych z terenu powiatu leżajskiego leżajskiego oraz "Godzina po lekcjach" - program ma na celu zwiększenie pozalekcyjnej oferty dla dzieci i młodzieży z terenu powiatu leżajskiego oraz aktywizację środowiska lokalnych instytucji pozarządowych, a także grup mieszkańców podejmujących inicjatywy społeczne. Inną formą działalności Stowarzyszenia towarzyszenia jest organizacja organizacja szkoleń i kursów zawodowych. Z jednej strony są to kursy komercyjne z zakresu przedsiębiorczości, wykorzystania komputera w firmie, obsługi gi klienta, przepisów prawnych. Z drugiej strony to szkolenia i kursy finansowane z funduszy europejskich, europejskich m.in.: kursy języka angielskiego, warsztaty z psychologiem, szkolenia przygotowujące do poruszania się po rynku pracy. Dzięki środkom europejskim LSR zajmuje się także doradztwem zawodowym. Natomiast w ramach własnej działalności gospodarczej prowadzi Biuro Rachunkowe oraz świadczy usługi techniczne.. Ostatnią formą w jakiej realizuje się misja omawianej instytucji jest prowadzenie Punktu Konsultacyjnego, acyjnego, gdzie przedstawiciele przedsiębiorstw (zarówno arówno mikro, mi małych, średnich, jak i dużych),, bezrobotni, osoby nieaktywne zawodowo oraz zatrudnieni mogą uzyskać kompleksowe informacje w zależności od potrzeb. Oferta Stowarzyszenia w znacznym stopniu uzależniona jest od dwóch czynników: zapotrzebowania lokalnejj społeczności i wymogów programów, programów, w ramach których przyznawane jest finansowanie na realizację poszczególnych działań. Leżajskie L Stowarzyszenie Rozwoju od dłuższego czasu nastawione jest na udzielanie pomocy mikro i małym przedsiębiorcom oraz osobom zainteresowanym rozpoczęciem działalności gospodarczej.. Pojawienie się Programu P Operacyjnego Kapitał Ludzki umożliwiło podjęcie licznych działań z zakresu aktywizacji zawodowej mieszkańców powiatu (doradztwo zawodowe, warsztaty psychologiczne, szkolenia zawodowe, zawodowe, dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej), na które w ostatnich latach znacznie wzrosło zapotrzebowanie. Z kolei środki finansowe otrzymane od Zakładów Tytoniowych ytoniowych Philip Morris pozwoliły na uruchomienie dodatkowej usługi w postaci omówionego omówionego wcześniej Funduszu Poręczeń dostępnego dla mikro i małych przedsiębiorców. Stowarzyszenie może pochwalić się pakietem nowatorskich działań zarówno w skali lokalnej, regionalnej, a nawet krajowej. Z pewnością zaliczyć trzeba do nich utworzenie 3 Punktów Konsultacyjnych onsultacyjnych w 3 powiatach (leżajskim, łańcuckim oraz przeworskim), przeworskim) dzięki którym możliwe jest dotarcie do większej grupy potencjalnych odbiorców. Kolejną wartą odnotowania inicjatywą jest utworzenie drugiego w województwie podkarpackim, nie 28 nastawionego o na zysk, działającego na rzecz społeczności Funduszu Lokalnego. Jego beneficjentami są stowarzyszenia, szkoły, fundacje, domy kultury itp. Za nowatorski można także uznać projekt „Wyprzedzić oczekiwania”. Był on skierowany do specyficznej grupy – osób przebywających zebywających poza granicami Polski, ale myślących o powrocie do kraju. Projekt zakładał stworzenie strony internetowej prezentującej informację na temat możliwości rozwoju zawodowego osobom, które zainteresowane są powrotem do powiatu leżajskiego. Kontakt, który został nawiązany z beneficjentami za pomocą dostępnych na stronie internetowej narzędzi, umożliwił dużo wcześniejsze podjęcie przez nich kroków związanych z podniesieniem własnych kwalifikacji zawodowych. W ramach projektu, projektu Stowarzyszenie jako jedna z nielicznych instytucji w kraju skierowało swoją pomoc do grupy emigrantów. Po powrocie do kraju, w ramach projektu, beneficjenci mogli skorzystać z doradztwa zawodowego, wsparcia informacyjnego z zakresu poruszania się po rynku pracy, kursów zawodowych i szkoleń z zakresu przedsiębiorczości, usług doradczych doradczy z zakresu przedsiębiorczości oraz dotacji na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Zakład Aktywności Zawodowej Stowarzyszenie „Dobry Dom” w Nowej Sarzynie Zakład Aktywności Zawodowej został powołany powołan przez Stowarzyszenie towarzyszenie „Dobry Dom” z Nowej Sarzyny. Stowarzyszenie to podejmuje różnorodne działania zmierzające do tworzenia osobom niepełnosprawnym warunków sprzyjających wyrównaniu szans życiowych poprzez rozwijanie życiowej samodzielności i aktywności społecznej. ZAZ zatrudnia 36 osób niepełnosprawnych, z których każda zaangażowana jest w prace jednej z pracowni: wikliniarskiej, stolarskiej czy rzemiosł różnych (artystycznych, pamiątkarskich). Głównym celem Zakładu Aktywności Zawodowej awodowej jest przygotowaniee osób niepełnosprawnych do pracy na otwartym rynku. Dodatkowo w ZAZ znajduje się sala rehabilitacyjna, z której każdy pracownik może nieodpłatnie skorzystać. Stowarzyszenie zajmuje się ponadto doradztwem zawodowym i poradnictwem psychologicznym – usługi te świadczone są osobom niepełnosprawnym ze środków pochodzących wyłącznie z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. ZAZ przymierza się także do otwarcia specjalnego punktu informacyjnego, w którym osoby niepełnosprawne będą mogły uzyskać uzyskać kompleksową informację: jakie prawa przysługują osobom niepełnosprawnym, w jaki sposób mogą one dociekać swoich spraw, gdzie mogą skorzystać ze specjalistycznej pomocy itp. Zadaniem Centrum Informacji nformacji będzie będ pomoc w rozwiązywaniu wszelkich kich problemów osób niepełnosprawnych. Od początku działalności oferta ZAZ nie zmieniła się, nadal jest nastawiona na osoby niepełnosprawne, warto jednak odnotować, że obecnie Stowarzyszenie przygotowuje się do uruchomienia Centrum Samodzielnego Życia, Życia, które jest ideą nowatorską nowat w skali województwa. Pozwoli ono na stworzenie odpowiednich warunków życia dla grupy osób 29 niepełnosprawnych, które przebywając w Ośrodku będą mogły spróbować własnych sił i usamodzielnić się. Ośrodek Kształcenia ształcenia Zawodowego w Leżajsku OKZ w Leżajsku jest jednym z 22 ośrodków terenowych Zakładu Doskonalenia Zawodowego Zaw w Rzeszowie (funkcjonującego od 1946 r.), działających na terenie województwa podkarpackiego. ZDZ jest największą organizacją szkoląca w regionie. W ramach swej działalności w Leżajsku prowadzi rowadzi kursy szkoleniowe dla kucharzy i kierowców wózków jezdniowych z napędem silnikowym. Realizowane programy szkoleniowe są autoryzowane przez Zarząd Główny Związku Zakładów Doskonalenia Zawodowego i posiadają również wymaganą akceptację resortową. Ośrodek Ośrodek współpracuje z organami administracji państwowej, samorządowej i organizacjami pozarządowymi (przedsiębiorstwami, stowarzyszeniami, fundacjami, szkołami). Stowarzyszenie „Kobiety Razem” Stowarzyszenie „Kobiety Razem” rozpoczęło swoją działalność 11 grudnia 2002 roku, a za swoje główne cele uznało wspieranie ważnych społecznie, wielopłaszczyznowych działań na rzecz kobiet do których zaliczyło m.in.: poprawę szans kobiet na rynku pracy, wspieranie kobiet samotnych, w trudnej sytuacji życiowej i niepełnosprawnych, niepełnosprawnych, eliminowanie stereotypowego traktowania kobiet. Powyższe cele realizuje poprzez współpracę ze społecznością lokalną w zakresie przedsięwzięć z takich dziedzin jak: oświata, dobroczynność, edukacja, kultura, ochrona zdrowia, rozwój społeczny, sprawy sp obywatelskie, pomoc społeczna. Organizacja Organizacj dąży do aktywizacji zawodowej kobiet poprzez kursy i szkolenia, podnoszące lub zmieniające kwalifikacje, oferuje także bezpłatne poradnictwo prawne i psychologiczne. Promowanie aktywnych kobiet z regionu i integracja in poprzez wyrównywanie szans kobiet z terenów miejskich i wiejskich to kolejne ważne obszary, na których koncentrują się w swej pracy członkinie Stowarzyszenia. W trakcie prawie siedmioletniej działalności stowarzyszenie uczestniczyło w wielu lokalnych lokal projektach realizujących cele statutowe. statutowe Ostatnio współpracowało przy realizacji projektu „Kurs kroju roju i szycia dla kobiet z terenów rolniczych kształcący w kierunku projektowania, rysunku krawieckiego i szycia oraz szkolenia instruktorów kursów krawiectwa” krawie zorganizowanego przez holenderską holendersk organizację ENSAID i Leżajskie Stowarzyszenie Rozwoju. Projekt realizowany był od kwietnia 2005 r. do marca 2009 r. i dotyczył nabywania przez kobiety umiejętności krawieckich (szycie, wzory, rysunki) w celu osiągania osiągania dochodów z tego typu działalności usługowej. Od 01.11.2005 do 31.10.2007 dzięki środkom pozyskanym z EFS stowarzyszenie uczestniczyło także,, jako partner, partner w realizacji projektu „Kobieta aktywna w powiecie 30 leżajskim”. Jego adresatkami były kobiety z terenu terenu powiatu leżajskiego w wieku 35-55 35 lat, bezrobotne lub bierne zawodowo, posiadające zawód umożliwiający świadczenie usług. Strategicznym celem projektu było polepszenie sytuacji kobiet na rynku pracy powiatu leżajskiego poprzez zapewnienie im pomocy w planowaniu, nowaniu, uruchomieniu i prowadzeniu działalności gospodarczej, zwiększenie szans na zatrudnienie poprzez podniesienie lub uzupełnienie kwalifikacji w ramach szkoleń i przygotowania zawodowego, zwiększenie i ukierunkowanie aktywności, wiedzy i umiejętności kobiet w zakresie poruszania się po rynku pracy. 2.3.Uwarunkowania Uwarunkowania funkcjonowania instytucji rynku pracy w opinii ich przedstawicieli W powiecie leżajskim przeprowadzone zostały trzy indywidualne wywiady pogłębione z przedstawicielami instytucji rynku pracy. Każda z tych instytucji działa dość prężnie i może pochwalić się licznymi sukcesami na polu podejmowanych przez siebie działań. Co istotne, podmioty te rozpoznawalne są w regionie, swoją ofertę prezentują głównie poprzez lokalne media (telewizję kablową, lową, gazety), ogłoszenia, ulotki i plakaty, a każdy z nich posiada własną stronę internetową. Warto jednak zaznaczyć, że dwa spośród trzech podmiotów objętych wywiadami, jako główne pole swoich zainteresowań wskazuje działania na rzecz grupy osób zagrożonych ych wykluczeniem społecznym, w tym w szczególności osób niepełnosprawnych, stąd też duża część przedstawionych w tej części raportu informacji odwoływać się będzie właśnie do tego fragmentu aktywności instytucji rynku pracy. Mimo dość bogatej oferty powiatowych powiatowych instytucji rynku pracy i szerokiej grupy odbiorców, do której jest ona kierowana, rozmówcy zgodni są co do tego, że istnieje w powiecie leżajskim grupa osób „zaniedbanych” pod względem kierowanego do nich wsparcia. Najczęściej wskazywaną w tym przypadku przypadku grupą są osoby niepełnosprawne, w tym dwóch rozmówców zwraca uwagę na osoby niesłyszące, które znajdują się, ich zdaniem, w wyjątkowo trudnej sytuacji. „Pomimo działań, jakie podejmowane są na rzecz pomocy osobom niepełnosprawnym, w dalszym ciągu jest to grupa wymagająca większego wsparcia ze strony instytucji rynku pracy. Można powiedzieć, że jest to zapomniana część społeczności, bardzo niechętnie zatrudniana przez pracodawców. Problem ten w szczególności dotyczy osób niesłyszących. W powiecie brakuje tłumaczy języka migowego, a osoby niesłyszące mają problemy z załatwieniem najprostszej sprawy w urzędzie.” Co więcej, osoby niesłyszące „to grupa trudna do zidentyfikowania, nikt do tej pory się nią nie zajmował”. zajmował” Podejmowane przez instytucje działania sąą niewystarczające, by osoby dotknięte upośledzeniem mogły w pełni uczestniczyć w życiu społecznym. Brakuje stosownych narzędzi wspierających zatrudnianie osób niepełnosprawnych, które mimo odbytych szkoleń i kursów zawodowych 31 oraz ogromnych chęci do pracy17 nie znajdują zatrudnienia. Niechęć pracodawców do zatrudniania osób niepełnosprawnych wzmagają również skomplikowane przepisy prawne. Nasi rozmówcy, w powiatowej ofercie, dostrzegają również braki w zakresie szkoleń zawodowych, które kompleksowo przygotowywałyby przygotowywałyby do wykonywania danego zawodu, np. specjalistyczne kursy księgowości o różnym stopniu zaawansowania, kursy komputerowe do obsługi programów magazynowych i biurowych oraz inne kursy o profilu technicznym. Mieszkańcy powiatu leżajskiego zainteresowani zainteresowani uczestnictwem w tego typu szkoleniach zmuszeni są dojeżdżać, na przykład do Rzeszowa. Instytucje rynku pracy funkcjonujące w powiecie leżajskim wskazują na liczne czynniki, które utrudniają realizację niektórych zadań. W przypadku instytucji, które kierują kierują swoją pomoc do osób niepełnosprawnych jest to wyżej wspomniana niechęć pracodawców do zatrudniania tej grupy społecznej. Inne to z kolei: wysoki poziom bezrobocia, który „zniechęca osoby niepełnosprawne do aktywnego poszukiwania pracy i do działania w ogóle”, a także publiczne środki transportu nieprzystosowane do korzystania z nich przez osoby z dysfunkcją, co w znacznym stopniu uniemożliwia sprawne poruszanie się tej grupy po terenie powiatu. Dla każdej z instytucji sporym utrudnieniem jest „zbyt duża duż biurokracja związana z realizacją i rozliczaniem projektów finansowanych ze środków unijnych. Pochłania ona zbyt dużo czasu i energii, którą można by wykorzystać w bardziej pożyteczny sposób”. Równocześnie jednak, wszystkie instytucje wskazują na ogromne ogromne możliwości, jakie niosą ze sobą programy Unii Europejskiej pozwalające pozyskać dodatkowe środki finansowe. Dzięki nim podmioty rynku pracy mają szansę znacznie poszerzyć zakres oferowanych usług i dotrzeć do większej liczby beneficjentów, a także podjąć dodatkowe działania, które często okazują się nowatorskie na skalę lokalną, czy regionalną. Możliwość korzystania z zewnętrznych źródeł finansowania jest najczęściej wskazywanym czynnikiem sprzyjającym rozwojowi instytucji. „Pojawienie Pojawienie się Programu Operacyjnego Operacyjnego Kapitał Ludzki pozwoliło na podjęcie licznych działań z zakresu aktywizacji zawodowej mieszkańców powiatu (doradztwo zawodowe, warsztaty psychologiczne, szkolenia zawodowe, dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej), na które ostatnimi laty znacznie znacznie wzrosło zapotrzebowanie”. Dla większości był to impuls, który spowodował znaczące zmiany w funkcjonowaniu instytucji. Niestety wsparcie ze strony Unii Europejskiej nie eliminuje problemów, z którymi borykają się lokalne organizacje. Wręcz przeciwnie, przeciwnie, finansowanie realizowanych w ich ramach projektów odznacza się nieregularnością, a to pociąga za sobą pewne niedogodności związane z zatrudnianiem pracowników. Jeden z rozmówców wskazuje właśnie na ten problem: „Brak stałego finansowania pracowników w tzw. tzw. okresach przestoju, kiedy instytucja nie realizuje projektów lub kiedy kończy się realizacja projektu angażującego danego pracownika grozi utratą wykwalifikowanej i doświadczonej kadry”. kadry” Niemniej pojawienie się programów takich jak Program Operacyjny Kapitał Kapitał Ludzki czy Regionalny 17 Potwierdza to ankieta przeprowadzona przez jedną z leżajskich instytucji wśród 150 osób dotkniętych upośledzeniem – 100% z nich zadeklarowało chęć podjęcia pracy od zaraz. 32 Program Operacyjny niesie ze sobą nieporównywalnie więcej korzyści niż strat, a „duża liczba i różnorodność programów, w ramach których instytucja może stawać do konkursów i realizować projekty jest niewątpliwie znaczącym czynnikiem czynnikiem sprzyjającym jej rozwojowi, a nawet powstawaniu nowych organizacji”. Niestety problemy w obszarze zasobów ludzkich dotyczą wszystkich instytucji i łączą się nie tylko z brakiem ciągłości finansowej spowodowanym m.in. zakończeniem projektu, ale także z deficytem wykwalifikowanej kadry. Dotyczy to głównie instytucji, które oferują pomoc osobom niepełnosprawnym. Jeden z rozmówców stwierdza, że „brakuje kadry znającej temat i problemy osób niepełnosprawnych”. Instytucje te borykają się również z brakami w zasobach rzeczowych (brakuje środków transportu, które umożliwiłyby dotarcie do osób potrzebujących pomocy, głównie z terenów wiejskich) jak i problemami w obszarze informacyjnym: „Ciągle brakuje rzetelnych informacji, baz danych na temat faktycznej ilości iloś osób niepełnosprawnych w powiecie. Dostępne dane pochodzące ze spisu powszechnego nie pokazują stanu rzeczywistego, są znacznie zaniżone”. Jak wskazują nasi rozmówcy, instytucje rynku pracy działające w powiecie leżajskim realizują swoje usługi w oparciu iu o plany działań, w tym w szczególności długofalowe, wieloletnie strategie. „Strategia, Strategia, którą posiadamy jest co rocznie przeglądana, aktualizowana i urealniana. Pod koniec każdego roku przedstawiane są zadania, jakie udało się zrealizować, nakreśla się również ównież główne kierunki działania na rok następny”. Pozytywnym zjawiskiem jest podejmowana przez instytucje powiatu leżajskiego współpraca. Każda instytucja jako najważniejszego partnera wskazuje Powiatowy Urząd Pracy, który jest równocześnie istotnym i wiarygodnym wiarygodnym źródłem informacji na temat powiatowego rynku pracy. Współpraca międzyinstytucjonalna polega głównie na wymianie informacji i doświadczeń, wsparciu merytorycznym czy technicznym, a także realizowaniu projektów partnerskich. Współpracę podejmują najchętniej najchętniej instytucje o podobnym profilu działania. W przypadku jednej z instytucji współpraca wykracza nawet poza granice powiatu i obejmuje organizacje z całego województwa, a nawet spoza kraju. Na pytanie o idealny model współpracy jeden z rozmówców odpowiedział: odpo „W idealnym modelu współpracy każda instytucja powinna mieć jasno określone kompetencje i obszary działania. Wszystkie instytucje powinny płynnie uzupełniać się w zakresie świadczonych usług i stosowania instrumentów aktywizacji. Podstawą jest dobry dobry przepływ informacji i podtrzymywanie dobrych relacji międzyinstytucjonalnych.” Z rozmów z przedstawicielami powiatowych instytucji rynku pracy wynika, że nie działają one w warunkach konkurencji, a realizowany model współpracy jest zadowalający i nie odbiega odbiega znacząco od idealnego. Projekty Proj partnerskie, w które włącza się coraz więcej organizacji, są tego najlepszym przykładem. Poprawy i usprawnienia wymagałyby raczej relacje pomiędzy instytucjami a pracodawcami, którzy wciąż mają opory przed tworzeniem miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych. Ale, aby ten model współpracy stał się bliski ideałowi, musiałyby zostać spełnione pewne warunki: „maksymalne maksymalne uproszczenie formalności związanych z zatrudnieniem osoby 33 niepełnosprawnej oraz przyznanie pewnych środków środków finansowych pracodawcy, który zatrudni taką osobę, a także przeprowadzenie szerokiej kampanii zachęcającej pracodawców do zatrudniania osób niepełnosprawnych”. Mimo tych niedogodności rozmówcy dostrzegają pewne zjawiska, które mogą sprzyjać w dążeniu do ideału: „Na terenie powiatu powstaje coraz więcej stowarzyszeń działających na rzecz osób niepełnosprawnych”. niepełnosprawnych” To z pewnością sprzyja nawiązywaniu współpracy i zwiększa możliwości w rozwiązywaniu problemów społecznych i rynku pracy. 34 SPIS ŹRÓDEŁ Poszczególne ne części niniejszego raportu powstawały w oparciu o zróżnicowane źródła danych, które niejednokrotnie podlegały weryfikacji. Poniżej wskazano jakiego typu źródła zostały w tym celu wykorzystane: wykorzystane − Bank Danych Regionalnych Głównego Urzędu Statystycznego; − „Biuletyn iuletyn statystyczny województwa podkarpackiego I kwartał 2008 roku”; roku” − „Biuletyn statystyczny województwa podkarpackiego II kwartał 2008 roku”; roku” − „Analiza sytuacjiji bezrobotnych w województwie podkarpackim podkarpackim w I półroczu 2008 roku”, Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie; − „Powiaty 2007”, Główny Urząd Statystyczny; − „Stan ruch naturalny i wędrówkowy ludności w pierwszym kwartale 2008 r.”, Urząd Statystyczny w Rzeszowie; − Narodowy Spis Powszechny, 2002 rok; − „Raport z badań instytucji rynku pracy w województwie podkarpackim”, podkarpackim”, opracowany w ramach projektu Indeks Gotowości Rynkowej, Centrum Doradztwa Strategicznego s.c., Kraków 2007; − „Użytkowanie gruntów w 2007 roku (według (według granic administracyjnych)”, administracyjnych Urząd Statystyczny w Rzeszowie; − „Turystyka w województwie podkarpackim w latach 2005 – 2007”, Urząd Statystyczny w Rzeszowie; − „Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2007”, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową; − „Stan, ruch naturalny i wędrówki ludności w I kwartale 2008 roku”, Urząd Statystyczny w Rzeszowie; Rzeszow − „Informacja o realizacji Ustawy o Specjalnych Strefach Ekonomicznych”, Ministerstwo Mi Gospodarki, Warszawa 2007 r.; − „Strategia Informatyzacji Województwa Podkarpackiego na lata 20072007 2013”, dostępne pod adresem: www.si.podkarpackie.pl/pliki/2008/strategia strategia.ppt; − baza Organizacji Pożytku Publicznego dostępna na stronie www.ngo.pl; www.ngo.pl − rejestr instytucji ytucji szkoleniowych prowadzony przez Wojewódzki Urząd Urz Pracy w Rzeszowie i dostępny na stronie www.ris.praca.gov.pl; − rejestr agencji ncji zatrudnienia zamieszczony pod adresem www.kraz.praca.gov.pl; www.kraz.praca.gov.pl − baza adresowa jednostek funkcjonujących w ramach struktur Ochotniczych Och Hufców Pracy, dostępna na stronie www.ohp.pl; − baza organizacji pozarządowych zamieszczona pod adresem www.bazy.ngo.pl; www.bazy.ngo.pl − lista podkarpackich instytucji instytucji okołobiznesowych dostępna na stronie Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego: www.cwt.rarr.rzeszow.pl/baza_wiedzy/Instytucje_okołobiznesowe_na_podkarpaciu. pdf. 35 − informacje zamieszczone na stronie Kuratorium Oświaty w Rzeszowie www.ko.rzeszow.pl; − baza dostępna na stronie internetowej Zakładu Doskonalenia Zawodowego w Rzeszowie www.zdz.rzeszow.pl; www.zdz.rzeszow.pl − dane zamieszczone na stronie Izby Rzemieślniczej w Rzeszowie pod adresem www.izba.rze.bip-online.pl online.pl; − dane Ministerstwa Pracy Pra i Polityki Społecznej dot. Ośrodków ków Pomocy Społecznej; − powiatowe opracowania i dokumenty strategiczne, strony internetowe Starostw Powiatowych, Powiatowych Urzędów Pracy, Urzędów Miast i Gmin, − opracowania i statystyki poszczególnych Powiatowych Urzędów Pracy; − strony trony internetowe poszczególnych poszczeg instytucji rynku pracy oraz informacje nformacje uzyskane bezpośrednio od instytucji w kontakcie mailowym oraz telefonicznym. − zrealizowane w ramach projektu „Podkarpacki Portal Pracy” wywiady z lokalnymi ekspertami rynku pracy; − zrealizowane realizowane w ramach projektu proje „Podkarpacki Portal Pracy” indywidualne wywiady w pogłębione z przedstawicielami instytucji rynku pracy.
