I. Wood, Królestwa Merowingów 450-751, przeł. M

I. Wood, Królestwa Merowingów 450-751, przeł. M. Wilk,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, s. 396.
W 2009 roku ukazała się nakładem Wydawnictwa Naukowego PWN
książka Iana Wooda, pt. Królestwa Merowingów 450-751, w tłumaczeniu Mateusza Wilka, będąca kolejną pozycją z serii Korzenie Europy. Jest to pierwsze
wydanie dzieła należącego do kanonu literatury poświęconej historii wczesnego średniowiecza, które jednocześnie wypełnia lukę w tej dziedzinie wśród
pozycji polskojęzycznych.
Ian Wood ukończył studia w Corpus Christi College w Oxfordzie. Od 1976 roku jest członkiem kolegium wykładowców na uniwersytecie w Leeds, gdzie w latach 1989-95 pracował jako starszy wykładowca,
a następnie, w roku 1995 został profesorem historii wczesnego średniowiecza. Gościnnie wykładał również na uniwersytetach w Wiedniu i Århus.
Był koordynatorem projektu badawczego Europejskiej Fundacji Naukowej
(ESF) Transformation of the Roman World i stypendystą m.in. Netherlands
Institute for Advanced Study (1995-96), British School at Rome (2006),
Collegium Budapest (2009) oraz Arts and Humanities Research Council. Jego
główne zainteresowania badawcze dotyczą m.in.: migracji barbarzyńców wraz
z tworzeniem się ośrodków państwowych po upadku Cesarstwa Rzymskiego,
historii Franków oraz dziejów misji chrystianizacyjnych i monastycyzmu w latach
400-1050. Choć we wstępie do książki Wood zapowiada, że jej celem jest
próba rekonstrukcji merowińskiej polityki w latach 450-571, poświęca także
wiele uwagi wyżej wymienionym zagadnieniom. Czytelnicy Królestw Merowingów 450-571 w książce znajdą również analizę pozycji i działań wczesnośredniowiecznego Kościoła, a także charakterystykę gospodarki i kontaktów
z sąsiadami państwa Franków.
Warto dodać, że Wood, nie pozostając obojętnym na nurty, które
zapanowały w mediewistyce w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych
ubiegłego wieku, wiele miejsca poświęca kobietom z królewskiego rodu.
Szczegółowo opisuje ich działalność i zauważa, że możliwości, jakie przedstawicielkom płci pięknej stwarzała merowińska polityka, wyróżniały królestwa
Franków od innych wczesnośredniowiecznych państw. Analizując materiał
Pierwsze wydanie: Ian Wood, The Merovingian Kingdoms 450-751, Longman,
New York 1994.
Pełny biogram i bibliografia Iana Wooda zamieszczone są na stronie uniwersytetu w Leeds,
zob.: http://www.leeds.ac.uk/history/staff/ian_wood.htm (22.11.2009).
Ian Wood, Królestwa Merowingów, przeł. M. Wilk, Warszawa 2009, s. 15.
350
recenzja-Ania.indd 350
2010-01-28 14:54:23
(rec.) I. Wood, Królestwa Merowingów 450-751, Warszawa 2009
źródłowy, historyk próbuje odejść od wykorzystywanych przez ówczesnych
autorów motywów ukazujących skrajne wzorce merowińskich królowych
– Radegundy jako ascetki w tekstach Wenancjusza Fortunata i zakonnicy
Baudoniwii oraz Brunhildy jako władczyni bezwzględnej, odzwierciedlającej
postać biblijnej Jezebel u Jonasza z Bobbio i Fredegara.
Układ książki jest chronologiczny i klarowny, choć sam autor zauważa,
że tematy zostały ułożone w dość ogólnym porządku. Wood nie konstruuje
podziału ścisłego i nienaturalnego – dla kolejnych okresów zarysowuje
najważniejsze zagadnienia, których naświetlenie w sposób oczywisty uzależnione jest od zachowanego materiału źródłowego.
Wood jest świadom, że odtworzenie pełnej historii Franków jest
niemożliwe ze względu na niedostatek materiału źródłowego. Jednak to
analiza i interpretacja zachowanych źródeł wydają się być największą zaletą
książki. Autor przy każdym omawianym zagadnieniu przedstawia charakterystykę i porównanie zachowanych tekstów, przeprowadzając jednocześnie
krótką i rzetelną krytykę, dzięki czemu Królestwa Merowingów dają pełną
wiedzę o zachowanych źródłach dotyczących omawianego okresu i ich wartości
– od Historii Franków Grzegorza z Tours, przez merowińskie prawodawstwo,
dokumenty do testamentów i korespondencji. Po wielokroć odwołuje się
również do materiału archeologicznego i numizmatycznego. Dzięki temu
Wood, rekonstruując świat Merowingów, posługuje się relacjami z wydarzeń przekazanych przez jedno lub więcej źródeł, a czytelnik wie dokładnie,
jakie są podstawy jego wniosków na temat danego wydarzenia. Wydaje się,
że Królestwa Merowingów są nie tylko wartościowym opracowaniem politycznych dziejów państwa Franków, ale również doskonałym studium pracy
ze źródłem przydatnym nie tylko studentom zainteresowanym wczesnym
średniowieczem.
Znaczną część swej pracy autor poświęca na dyskusję z poglądami
przyjętymi za narracją Grzegorza z Tours. Przedstawia nową datację chrztu
Chlodwiga na ok. 508 rok. Sprzeciwia się również tezie upatrującej w wojnach
domowych podstawy słabości państwa, widząc w nich raczej integralny element
polityki frankijskiej, wzmacniający związki między rodem Merowingów
a lokalną arystokracją. Z kolei w ostatnich rozdziałach książki podkreśla
stronniczość źródeł karolińskich i wskazuje na złożoność sytuacji w ostatnich
latach monarchii merowińskiej.
Królestwa Merowingów 450-571 zostały napisane z myślą o dwóch
grupach odbiorców: pierwszą z nich są studenci posługujący się jedynie języ
Tamże.
351
recenzja-Ania.indd 351
2010-01-28 14:54:23
Anna Pomierny
kiem angielskim, drugą uczeni. Odzwierciedlenie tego założenia znajduje się
głównie w przypisach – Wood odsyła studentów w większości przypadków
do opracowań anglojęzycznych, uczonych zaś jedynie do źródeł. Wybór ten
niesie ze sobą dobre i złe skutki dla czytelników. Polscy studenci, podobnie
jak adepci uczelni anglojęzycznych, coraz częściej władają jedynie językiem
angielskim, stworzenie bibliografii w tym języku wydaje się więc szczególnie
pomocne. Z drugiej jednak strony, odwołania autora nie mogą posłużyć
jako przewodnik po aktualnej literaturze przedmiotu, czego czytelnik musi
być szczególnie świadom. Pocieszeniem w tej kwestii jest to, że bibliografia
polskiego wydania została uzupełniona o wykaz literatury w języku polskim
na temat epoki merowińskiej. Użytecznym elementem jest przejrzysta genealogia i uzupełniająca ją prozopografia rodu Merowingów oraz mapy przedstawiające kraj Franków i podziały królestwa Merowingów z lat 511, 562 i 567,
co stanowi pomocną ilustrację rozdziałów dotyczących polityki rodu. Zaletą
książki jest również przejrzysty i zrozumiały język.
Podsumowując, Królestwa Merowingów 450-571 Iana Wooda to pozycja
godna uwagi historyków, nie tylko ze względu na próbę rekonstrukcji historii
państwa Franków, ale przede wszystkim na możliwość obserwacji rzetelnej
pracy doświadczonego historyka ze źródłami. Ponadto jest to książka, której
charakter jest nie tyle uwarunkowany przez toczące się spory wśród znawców
tematyki, ale wynika z położenia nacisku na problem narracji i dokumentacji.
Anna Pomierny
Tamże, s. 349.
352
recenzja-Ania.indd 352
2010-01-28 14:54:23