Strategia rozwoju Gminy Choroszcz

Strategia rozwoju Gminy Choroszcz
na lata 2002 -2015
Szanowni Państwo!
Strategia Rozwoju Gminy Choroszcz została przygotowana z myślą o naszych
mieszkańcach i podmiotach gospodarczych prowadzących swoją działalność na terenie gminy. Intencją wiodącą, najogólniej określając, była idea, aby mieszkańcom naszej gminy żyło
się lepiej i wygodniej, a podmioty gospodarcze miały w gminie przyjaznego partnera. Strategia określiła główne kierunki działań i zasadnicze cele o charakterze społecznym i gospodarczym.
Gmina Choroszcz posiada, z racji swojego sąsiedztwa z Białymstokiem, bardzo sprzyjające warunki wielokierunkowego rozwoju. Dodatkowym atutem jest jej położenie na europejskiego szlaku korytarza transportowego Via Baltica. Niezaprzeczalną szansą w rozwoju
gospodarczym i społecznym jest położenie przy jednym z najważniejszych szlaków komunikacyjnych pomiędzy wschodem i zachodem na trasie Białystok-Warszawa.
Przedłożona Strategia Rozwoju Gminy Choroszcz do 2015 roku została przygotowana przez władze gminy przy bardzo dużym współudziale mieszkańców gminy, radnych,
przedstawicieli środowisk gospodarczych, organizacji społecznych i instytucji samorządowych. Ten wspólny wysiłek powinien w przyszłości zaowocować jak najlepszymi rezultatami. Powstanie tak ważnego dla gminy dokumentu angażującego tak wiele osób i instytucji
pozwala twierdzić, że będzie on służył dobrze dla dobra gminy i jej mieszkańców.
Burmistrz
Jerzy Ułanowicz
1
Spis treści
I. Wstęp ..................................................................................................................................... 3
I.1. Cel opracowania strategii – horyzont czasowy................................................................. 4
I.2. Metodologia opracowania strategii rozwoju..................................................................... 4
I.3. Organizacja prac nad strategią rozwoju............................................................................ 7
I.4. Nawiązanie do koncepcji rozwoju województwa i kraju ................................................. 9
II. Diagnoza stanu istniejącego ............................................................................................. 11
II 1. Lokalizacja Choroszczy w układzie przestrzennym województwa, kraju .................... 11
II 2. Analiza sytuacji Choroszczy i obszarów wiejskich w układzie sferowym ................... 15
II.2.1. Sfera infrastruktury społecznej................................................................................ 15
II.2.2. Sfera infrastruktury technicznej............................................................................... 24
II.2.3. Sfera gospodarcza.................................................................................................... 28
II.3 Analiza SWOT ............................................................................................................... 38
II.4. Mierniki ......................................................................................................................... 43
III Finanse ................................................................................................................................ 48
III.1. Uwarunkowania ........................................................................................................... 48
III 2. Analiza struktury dochodów i wydatków miasta i gminy Choroszcz.......................... 52
III 3. Prognoza dochodów ..................................................................................................... 55
III 4. Prognoza wydatków ..................................................................................................... 56
IV. Misja i cele strategii rozwoju .......................................................................................... 58
IV.1. Misja rozwoju .............................................................................................................. 58
IV 2 Cele strategiczne I rzędu ............................................................................................... 58
IV 3 Cele strategiczne II rzędu.............................................................................................. 59
V. Programy strategii rozwoju.............................................................................................. 61
V.1. Program rozwoju gospodarczego gminy....................................................................... 62
V.2. Program rozwoju infrastruktury technicznej, ochrony środowiska............................... 68
V.3. Program rozwoju infrastruktury społecznej. ................................................................. 74
V.4. Program współpracy i promocji oraz zarządzania realizowaną strategią gminy. ......... 78
VI Warianty strategii ............................................................................................................. 80
VI.1 Periodyzacja okresów rozwojowych............................................................................. 80
VI.2 Scenariusze rozwoju ..................................................................................................... 81
VI.3 Zadania strategii rozwoju.............................................................................................. 86
VI.4 Środki finansowe strategii rozwoju............................................................................... 87
VI.5 Warianty strategii rozwoju............................................................................................ 88
2
I. Wstęp
Dokonujące się przemiany społeczne i gospodarcze we współczesnym świecie powodują, że tempo niesionych przez nie zmian i dokonującego się rozwoju gospodarczego jest
różne w różnych regionach świata. Prowadzi to do nierównomiernego rozwoju i powstania
centrów rozwoju charakteryzujących się dużą dynamiką rozwojową i peryferii, które nie nadążają za tempem rozwoju centrów. Między centrami i peryferiami rozciąga się duży obszar
przejściowy. Sytuacja taka prowadzi do coraz większych dysproporcji rozwojowych. O tempie rozwoju decydują różne czynniki charakterystyczne dla poszczególnych obszarów i trudno jest wskazać jednoznacznie, że to te, a nie inne czynniki. Można stwierdzić, że wszystkie
one opierają się na bardzo dużym skumulowaniu wiedzy ludzkiej zmaterializowanej w nowoczesnych technologiach i produktach.
We współczesnym świecie nie można zdać się na ślepy przypadek i na bycie niesionym
przez dokonujące się trendy rozwojowe. Jak pokazuje praktyka, aby przyspieszyć rozwój
swojej gminy, powiatu, województwa, kraju trzeba wychodzić naprzeciw zachodzącym trendom rozwojowym. Wychodzić im naprzeciw można poprzez kreowanie przez administrację
samorządową gminy odpowiednich warunków do wyzwalania wszelkiego rodzaju aktywności
społecznej i gospodarczej mieszkańców. Władza lokalna wybierana przez ogół uprawnionych
do tego mieszkańców, ciesząca się, w dużej mierze, poparciem społeczeństwa stwarza warunki do przyspieszenia rozwoju swojego terenu. Od jej pomysłowości i stosowanych niekonwencjonalnych rozwiązań zależy, czy obszar przez nią zarządzany będzie miejscem kumulowania czynników rozwojowych, czy stanie się obszarem regresu.
Praktyka działań tego typu pokazuje, że rozwijają się przede wszystkim te społeczeństwa i te społeczności gminne, które potrafią programować swoją przyszłość, wiedzą, jakie
cele chcą osiągnąć i potrafią wytyczyć drogę do ich osiągnięcia.
Zainicjowane zmiany ustrojowo-gospodarcze w Polsce przybliżają kraj do rozwiązań
występujących w rozwiniętych krajach demokratycznych Europy Zachodniej. Dokonane w
ostatnim okresie reformy umocniły samorząd terytorialny w systemie zarządzania krajem.
Stwarzając tym samym coraz bardziej solidne fundamenty nowego systemu.
Umocnienie się procedur samorządności na najniższym poziomie administracji owocuje
kreowaniem warunków do rozwoju przedsiębiorczości, rozbudowy infrastruktury technicznej
i społecznej adekwatnej do potrzeb i możliwości
W toczącej się rywalizacji samorządów gminnych na arenie kraju wygrają te, które
możliwie najszybciej opanują umiejętność dobrego zarządzania i gospodarowania posiadanymi zasobami ludzkimi, przyrodniczymi i finansowymi. Umiejętne gospodarowanie oznacza
podejmowanie działań efektywnych ekonomicznie, czyli zapewniających maksymalizację
zainwestowanych środków, skutecznych ekologicznie, a więc zapewniających maksymalne
tempo rozwoju przy minimalizacji obciążenia środowiska przyrodniczego oraz aktywnych
społecznie, a więc przynoszących wzrost jakości życia możliwie jak największej części lokalnej społeczności.
Dokonujące się procesy integracyjne z Unią Europejską wymuszają wzrost gospodarności, która jest immanentną cechą wszystkich rozwiniętych krajów Europy Zachodniej. Gminom cechującym się dużą gospodarnością będzie łatwiej pozyskać środki z programów pomocowych i rozwojowych Unii Europejskiej.
Celem „Strategii zrównoważonego rozwoju gminy Choroszcz do 2015 roku” jest możliwie najpełniejsze rozpoznanie uwarunkowań rozwojowych gminy oraz sformułowanie i skorelowanie ich z oczekiwaniami mieszkańców gminy i na podstawie tego określenie oczekiwanych kierunków rozwoju.
3
I.1. Cel opracowania strategii – horyzont czasowy
Sprostanie nadchodzącym wyzwaniom przyszłości przez władze gminy Choroszcz wymaga podejmowania długofalowych działań o charakterze strategicznym. Cechą charakterystyczną obecnej rzeczywistości jest stale wzrastająca złożoność wszelkich procesów, zjawisk
występujących oraz brak ich długookresowej stabilności, a także poszerzający się zakres
uczestnictwa społeczeństwa w procesach decyzyjnych i rozwojowych. W warunkach Polski
nałożyła się na to również przyśpieszona transformacja ustrojowa, co wiązało się z całkowitą
zmianą systemu społeczno-politycznego, zdecydowanym wzrostem udziału sektora prywatnego w gospodarce narodowej, odejściem od centralnego planowania oraz podporządkowaniem władz samorządowych lokalnym społecznościom. Wszystko to spowodowało, że wprost
niezbędna stała się potrzeba harmonijnego, uporządkowanego kształtowania przyszłości przez
władze lokalne.
Zachodzące przemiany polityczno-ustrojowe i gospodarcze zmuszają władze Chroszczy
do poszukiwania odpowiedzi na pytanie: jak działać w nadchodzącej przyszłości, aby przyspieszyć rozwój społeczno-gospodarczy swojej gminy wykorzystując optymalne czynniki
wzrostu w zmieniających się warunkach. Przy opracowaniu strategii rozwoju poszukiwano
odpowiedzi na pytanie „jak powinna wyglądać gmina Choroszcz w 2015 roku, jak powinna
być rozwinięta gospodarka, jak powinno wyglądać środowisko przyrodnicze i jaki powinien
być osiągnięty poziom życia mieszkańców?”. Aby odpowiedzieć na tak postawione pytanie,
władze podjęły decyzję o opracowaniu strategii rozwoju, która jest najważniejszym programem działania zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 roku.
Celem opracowanej „strategii zrównoważonego rozwoju Choroszczy” jest przyspieszenie rozwoju gminy, a w konsekwencji podniesienie poziomu życia mieszkańców. Aby to
osiągnąć, trzeba tak zarządzać wszystkimi (finansowymi, ludzkimi, materialnymi itp.) zasobami Gminy, aby maksymalnie je wykorzystać przy realizacji określonych celów oraz wypływających z nich strategicznych zadań realizacyjnych, czyli konkretnych wieloletnich planów inwestycyjnych.
Opracowanie i przyjęcie strategii rozwoju to tylko wstęp do zmiany sposobu zarządzania gminą. Chodzi o wdrożenie procedur zarządzania strategicznego oraz zaangażowanie lokalnej społeczności w ten proces.
Niniejsza strategia została opracowana do roku 2015 i cechuje się (dającymi się wyróżnić) dwoma podokresami. Podokresy te zostały wyróżnione ze względu na toczące się procesy negocjacyjne Polski o członkostwo w Unii Europejskiej i związane z tym zachodzące
zmiany w ustawodawstwie prawnym i w warunkach funkcjonowania samorządu terytorialnego. Pierwszy podokres zdeterminowany jest przez starania Polski o przyjęcie w poczet członków Unii Europejskiej, czyli okres przedakcesyjny – objąć on może lata do 2006 roku. Drugi
wyróżniony podokres będzie cechował się przynależnością do struktur Unii Europejskiej i
będzie obejmował lata od 2006 roku do 2015 roku, czyli do końca opracowanej strategii rozwoju.
I.2. Metodologia opracowania strategii rozwoju
Przy opracowaniu strategii rozwoju Choroszczy przyjęto kilka fundamentalnych zasad.
Pierwszą z nich, która legła u podstaw tworzonej strategii była zasadą uspołecznienia procesu jej powstawania. Zasada ta przełożyła się na przyjęte rozwiązania organizacyjne w ramach
opracowania strategii rozwoju. Drugą zasadą była zasada konsensusu przy pracy zespołów
problemowych. Znajdowała ona swoje odzwierciedlenie w metodzie wypracowywania
wspólnych stanowisk przez zespoły problemowe.
4
Opracowując strategię rozwoju przestrzegano zasady, aby władzom gminy nie przypisać roli centralnego planisty w warunkach samodzielności i niezależności różnych podmiotów działających na terenie gminy.
Zasadę pomocniczości stosowano w trzech głównych obszarach. Po pierwsze - do
wspomagania w gminie przedsięwzięć będących w gestii jednostek działających na terenie
gminy i niezależnych od władz gminy. Po drugie - do działań pozostających w bezpośredniej
gestii województwa, państwa np. rozwój układu drogowego, specjalistycznej opieki medycznej, itp. Po trzecie - do podjęcia działań oddolnych nakierowanych na instytucje państwowe i
europejskie, które mają wpływ na rozwój lokalny i regionalny.
Kolejną zasadą przestrzeganą przy opracowaniu tejże strategii była zasada kreatywności i innowacyjności spojrzenia na uwarunkowania. Kreatywne podejście oparte na znajomości istniejących uwarunkowań formalno-prawnych daje możliwość określenia własnej drogi
rozwoju dostosowanej do specyficznych uwarunkowań rozwoju gminy.
Przy opracowaniu strategii założono, że powinna być ona zgodna ze schematem
„SMART”. Oznacza to, iż wyznaczone strategią cele muszą być specyficzne (Specific), mierzalne (Measurable), uzgodnione (Agreed), wykonalne (Real) oraz określone w czasie (Timed).
Opracowana strategia rozwoju zawiera cele strategiczne pierwszego rzędu, które zostały
rozwinięte w celach bardziej szczegółowych drugiego rzędu. Zadania zawarte w strategii
rozwoju służą realizacji zakreślonych celów strategicznych. Cele strategiczne wraz z zadaniami stanowią podstawę do sformułowania programów rozwojowych na poziomie gminy.
Przyjętą procedurę opracowania strategii rozwoju obrazuje poniższy schemat:
Realizacja opracowanej strategii rozwoju będzie przebiegać w trzech zasadniczych etapach:
• I etap - planowanie strategiczne,
• II etap - zarządzanie strategiczne,
• III etap - monitorowanie realizowanej strategii.
5
Etapy te są wzajemnie ze sobą powiązane i oddziałują na siebie modyfikująco. Tak
skonstruowany model pozwala na planowanie strategiczne na poziomie gminy z uwzględnieniem dynamiki przemian zachodzących w jej otoczeniu.
Opracowanie strategii zostało poprzedzone analizą obecnej sytuacji występującej na terenie gminy Choroszcz oraz w powiecie białostockim, a także w całym województwie i kraju.
Dokonano oceny oddziaływania aktualnych uwarunkowań - wewnętrznych i zewnętrznych.
Do najważniejszych elementów składowych opracowanej strategii należą: diagnoza stanu istniejącego wraz z dokonaną analizą możliwości rozwoju, określenie kierunków i priorytetów
rozwoju, sformułowanie celów strategii rozwoju oraz zadań realizacyjnych.
Analizując możliwości rozwoju, brano pod uwagę uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne. Uwarunkowania te będą oddziaływały dodatnio i ujemnie na rozwój gminy przez
cały czas realizacji opracowanej strategii. Określając uwarunkowania rozwoju, analizowano
trendy rozwojowe i scenariusze rozwoju gminy Choroszcz.
6
Planowanie strategiczne objęło pięć etapów:
1. Diagnoza uwarunkowań rozwoju dokonana w ujęciu uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych rozwoju.
2. Określenie celów strategicznych realizowanych w ramach strategii rozwoju z uwzględnieniem wyników analizy i możliwości ich realizacji w zależności od zmieniających się uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych.
3. Określenie sposobów realizacji przyjętych celów strategii poprzez zadania.
4. Uzgodnienie interesów poszczególnych grup społeczno-zawodowych i terytorialnych.
5. Projekcja montażu środków finansowych na realizację uzgodnionych celów i zadań.
Podsumowując, należy stwierdzić, iż w przyjętej metodologii opracowania strategii
rozwoju można wyróżnić następujące podstawowe etapy prac:
• analiza uwarunkowań zewnętrznych rozwoju gminy Choroszcz, (szanse, zagrożenia
rozwojowe obecne i potencjalne)
• analiza uwarunkowań wewnętrznych rozwoju gminy Choroszcz, (mocne i słabe strony
obecne i potencjalne)
• ocena dziedzin życia społeczno-gospodarczego istotnych dla rozwoju,
• sformułowanie celów strategicznych I rzędu,
• sformułowanie celów strategicznych II rzędu, (cele strategiczne II rzędu są rozwinięciem celów strategicznych I rzędu)
• sformułowanie zadań strategicznych realizacyjnych w ramach celów II rzędu, które służą realizacji celu II rzędu i I rzędu; przy formułowaniu zadania podano następujące parametry:
• nazwa zadania,
• opis istniejącej sytuacji,
• oczekiwany efekt po realizacji zadania,
• czas realizacji zadania w latach,
• szacowane nakłady finansowe na realizację zadania,
• instytucje, organizacje realizujące zadania)
• sformułowanie wariantów strategii rozwoju – rekomendacja wariantu zalecanego do realizacji.
I.3. Organizacja prac nad strategią rozwoju
Przyjęte założenia metodologiczne określiły rozwiązania organizacyjne. Przy pracach
nad strategią rozwoju Choroszczy przyjęto zasadę planowania partnerskiego opartego na
osiąganiu konsensusu przy podejmowaniu decyzji. Integralnie była ona związana z zachowaniem otwartości przygotowywanych koncepcji rozwojowych, co zwiększyło społeczną akceptację proponowanych rozwiązań. Przyjęto również model poglądowy oparty na czterech
elementach: społeczeństwie, środowisku gospodarczym, położeniu geograficznym, środowisku przyrodniczym.
7
Prace nad strategią zostały zorganizowane zgodnie z poniższym schematem
Schemat 1
Organizacji prac nad strategią rozwoju
RADA MIEJSKA
KOMISJE RADY
MIEJSKIEJ
Powiat Białostocki
ZARZĄD MIEJSKI
KOMITET KOORDYNACYJNY
Pełnomocnik ds.
Strategii Rozwoju
Gminy Ościenne
Zespół ds. Opracowania
Strategii Rozwoju
Zespół Problemowy ds.
Rolnictwa
Referaty Urzędu
Miejskiego
Zespół Problemowy ds.
Infrastruktury Społecznej
Zespół Problemowy ds.
Infrastruktury Technicznej
Zespół Problemowy ds.
Rozwoju Gospodarczego
8
Schemat 2
Model poglądowy strategii rozwoju
Opracowanie strategii zostało poprzedzone analizą obecnej sytuacji występującej na terenie miasta i gminy Choroszczy oraz w województwie i kraju. Dokonano oceny oddziaływania aktualnych uwarunkowań - wewnętrznych i zewnętrznych. Najważniejszymi elementami
składowymi opracowanej strategii była diagnoza stanu istniejącego wraz z dokonaną analizą
możliwości rozwoju, określenie kierunków i priorytetów rozwoju, sformułowanie celów
strategii rozwoju i zadań realizacyjnych z określonymi środkami na ich realizację i czasem realizacji.
Do opracowania "Strategii rozwoju Choroszczy" powołano Komitet Koordynacyjny
Strategii Rozwoju, który powołał branżowe zespoły problemowe strategii rozwoju.
Tak ukształtowana struktura organizacyjna stworzyła układ funkcjonalnych wzajemnych powiązań między poszczególnymi elementami struktury organizacyjnej a referatami
Urzędu Miejskiego oraz Radą Miejską.
W przyjętej strukturze organizacyjnej Zespoły Problemowe i Komitet Koordynacyjny
były wzajemnie ze sobą powiązane, a praca każdego z nich oddziaływała na pracę pozostałych ogniw struktury.
Opracowana strategia rozwoju, aby była skutecznie realizowana, musi być nierozerwalnie powiązana z zarządzaniem strategicznym. Nawet najlepiej opracowana strategia jest bezużyteczna, jeżeli nie znajdą się ludzie, którzy będą ją realizować poprzez zarządzanie strategiczne. Etap realizacji strategii jest najtrudniejszym do wykonania w praktyce. Niesie on dla
gminy i jej urzędników szereg wyzwań i trudności.
I.4. Nawiązanie do koncepcji rozwoju województwa i kraju
Opracowana strategia rozwoju gminy Choroszcz jest zgodna z kierunkami rozwoju
województwa podlaskiego, powiatu białostockiego i zapisami dokumentów o charakterze
strategii rozwoju przygotowanymi dla Polski.
Wiodącą ideą strategii gminy Choroszcz i województwa jest dążenie do poprawy warunków życia mieszkańców i do ochrony środowiska przyrodniczego przed skutkami działalności gospodarczej człowieka. Rozwój aktywności mieszkańców gminy Choroszcz założony
9
jako generalna zasada koresponduje z założeniami przyjętymi w strategii rozwoju województwa.
Stawianie na samorozwój i aktywność mieszkańców przyjęto jako generalną zasadę korespondującą z założeniami przyjętymi w strategii rozwoju województwa. Umiejscowienie w
centrum podejmowanych działań mieszkańców województwa przez władze samorządowe
szczebla wojewódzkiego spowodowały, że wszelkie działania inicjowane w polityce prorozwojowej realizowanej w województwie muszą wychodzić naprzeciw tej generalnej zasadzie.
Strategia gminy Choroszcz, podobnie jak zapisy tego typu dokumentów opracowanych
dla Polski, kładzie duży nacisk na podniesienie ogólnego wykształcenia społeczeństwa, które
poprzez system edukacji uzyska lepszy dostęp do wiedzy i nowoczesnych rozwiązań technologii i organizacji pracy. Ograniczenie bezrobocia, uznanego za najważniejszy problem do
rozwiązania w sferze społecznej przez mieszkańców w zrealizowanych badaniach statystycznych, pokrywa się m.in. z zaleceniami zawartymi w dokumencie opracowanym przez Komitet
Prognoz "Polska 2000 Plus" przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk. Szeroko rozumiana
edukacja, bezpieczeństwo publiczne i wzrost gospodarczy to najważniejsze czynniki przyszłego rozwoju.
Opracowana strategia rozwoju Choroszczy jest pierwszym tego typu dokumentem, który powstał przy dużym udziale społeczeństwa i różnych organizacji oraz instytucji działających na terenie gminy. Opracowana strategia jest nakierowana na przyszłość, na przełamywanie niekorzystnych trendów i wykorzystywanie sprzyjających czynników rozwoju gminy.
10
II. Diagnoza stanu istniejącego
II 1. Lokalizacja Choroszczy w układzie przestrzennym województwa, kraju
II.1.1. Sytuacja administracyjna i osadnicza gminy
Położenie i podział administracyjny gminy.
Miasto i gmina Choroszcz położone są w środkowej części województwa podlaskiego
oraz zachodniej części powiatu białostockiego przy ważnym szlaku komunikacyjnym Warszawa – Białystok i wchodzą w skład aglomeracji białostockiej. Od wschodu gmina graniczy
z miastem i gminą Białystok oraz gminą Juchnowiec, od południa z gminami Łapy i Turośń
Kościelna, od zachodu z gminami Kobylin Borzymy i Sokoły, od północy z gminą Tykocin i
Dobrzyniewo Kościelne. Wskazać przy tym należy, że zachodnia granica biegnie bagienną
doliną Narwi, wśród labiryntu wodnego „polskiej Amazonii” Narwiańskiego Parku Narodowego.
Powierzchnia gminy wynosi około 164 km2 w tym miasta 16,8 km2 i obejmuje miasto
Choroszcz, – oddalone ok. 11 km od stolicy województwa – Białegostoku, które jest siedzibą
władz gminy oraz 34 wsie, którymi są: Babino, Barszczewo, Czaplino, Kolonia Czaplino,
Dzikie, Dzikie Kolonia, Gajowniki, Izbiszcze, Jeroniki, Klepacze, Konowały, Kościuki,
Krupniki, Kruszewo, Łyski, Mińce, Ogrodniki, Oliszki, Pańki, Porosły, Kolonia Porosły, Rogówek, Rogowo, Rogowo Kolonia, Rogowo Majątek, Ruszczany, Sienkiewicze, Śliwno, Turczyn, Zaczerlany, Zaczerlany Kolonia, Złotoria, Żółtki i Żółtki Kolonia. Większymi skupiskami ludności w gminie są wsie: Klepacze – 945 mieszkańców, Złotoria – 767 mieszkańców, Barszczewo – 396 mieszkańców, Krupniki – 364 mieszkańców, Porosły – 350 mieszkańców, Pańki – 345 mieszkańców, Żółtki – 335 mieszkańców, Łyski – 334 mieszkańców,
Izbiszcze – 305 mieszkańców, Rogowo – 233 mieszkańców, Kruszewo – 232 mieszkańców.
W pozostałych miejscowościach zamieszkuje od 17 do 196 osób. Układ przestrzenny gminy
przedstawia załącznik Nr 1, zaś miasta Choroszcz załącznik Nr 2.
Dzieje osadnictwa na terenie gminy Choroszcz.
Początki trwałego osadnictwa na terenie gminy Choroszcz należy datować na VII w. W
Rogowie zachowały się z tego okresu dwa kurhany, prawdopodobnie pochodzenia jaćwieskiego. W IX – X w w okolicach Choroszczy znajdowało się centrum kultu starosłowiańskiego. Wymieniana jest Babia Góra z kultem Światowida oraz Święte Gaje. W XIII w znajdowało się w okolicach Izbiszcz grodzisko średniowieczne prawdopodobnie pochodzenia mazowieckiego. Pierwsze źródła pisane mówią o granicy mazowieckiej i litewskiej wytyczonej
w 1385 r i przebiegającej wzdłuż rzeki Rogówki do Przełajnej Góry i dalej, rzeką Czaplinianką do Narwi. Istnieje zapis z 1393 r o zniszczeniu zamku mazowieckiego w Złotorii przez
Litwinów lub Krzyżaków. Z 1437 r pochodzą pierwsze nadania tych ziem. Michał Zygmuntowicz, książę litewski nadał dziedzinę Rogowo dla Stanisława Ostosza i Mikołaja Mynia
oraz puszczę choroszczańską dla Piotra z Gumowa.. Po tym okresie powstały pierwsze wsie
na terenie gminy, w tym m.in. Kruszewo. Osiedlali się w nim Mazowszanie z grodu tykocińskiego i Rusini z grodu suraskiego. Powstało w ten sposób mieszane osadnictwo pod względem etnicznym, społecznym i religijnym. Świadczą o tym dzisiejsze nazwy wsi pochodzenia:
mazowieckiego np. Rogowo, ruskiego np. Ruszczany, litewskiego np. Oliszki. W 1459 r powstała pierwsza parafia rzymsko-katolicka w Choroszczy. W 1507 r król Zygmunt Stary na
wniosek Iwana Chodkiewicza nadaje prawa miejskie dla Choroszczy. Z połowy XVI w pochodzą pierwsze wzmianki o osadnikach żydowskich. Choroszcz stanowiła wówczas centrum
okolicznych dóbr, a trakty łączyły ją ze znaczniejszymi ośrodkami Podlasia. W 1569 r po
przyłączeniu województwa podlaskiego do Korony, Chodkiewicz nie zgadza się na włączenie
swoich dóbr do Korony. Choroszcz stanowiła enklawę województwa trockiego Wielkiego
11
Księstwa Litewskiego w granicach Korony aż do III rozbioru Polski. W 1654 r Stefan Mikołaj Pac sprowadza do Choroszczy zakon dominikanów, którzy przyczynili się do rozwoju
miasta. W XVIII w Choroszcz przeszła w ręce Branickich, którzy wybudowali tu letnią rezydencję, ufundowali nowy kościół i klasztor. Po rozbiorach teren ten znalazł się w zaborze pruskim, a po 1807 r w zaborze rosyjskim. Po 1834 r po wprowadzeniu granicy celnej na Narwi
zaczynają powstawać pierwsze zakłady przemysłowe w Choroszczy, Złotorii i Żółtkach. Na
przełomie XIX – XX w fabryka sukna i kortów Moesów zatrudniała blisko 2000 osób, w tym
również pochodzenia niemieckiego. Nastąpił szybki rozwój tych ziem, zahamowany później
przez I i II wojnę światową. W trakcie działań wojennych miały miejsce znaczące migracje
ludności pochodzenia ruskiego oraz eksterminacja ludności żydowskiej. W czasach nowożytnych Choroszcz jako miasto i gmina znalazła się w województwie białostockim, a następnie
podlaskim.
Dziedzictwo historyczne.
O dziedzictwie historycznym tych ziem świadczą liczne zabytki pochodzące z kręgu
różnych kultur. Do najstarszych należy zaliczyć kurhany z VII w w Rogowie, pochodzenia jaćwieskiego. Wielką wartość historyczną stanowi Babia Góra z repliką posągu Światowida z
X w, miejsce kultu starosłowiańskiego. Z okresu średniowiecza zachowało się kilka cmentarzysk m.in. w Rogowie, Ruszczanach, Pańkach, Kościukach, Izbiszczach.. Do naszych czasów nie przetrwały zamki w Złotorii, pod Śliwnem, a po zamku Chodkiewiczów w Choroszczy pozostała jedynie nazwa ulicy Zamkowej. Dziedzictwem historycznym po Chodkiewiczach jest do dzisiaj zachowana granica administracyjna miasta. Zróżnicowanie etniczne
pierwotnego osadnictwa przetrwało do dzisiaj w nazwach wsi pochodzenia mazowieckiego
(polskiego), ruskiego (białoruskiego, ukraińskiego), litewskiego. Kolejne cenne zabytki pochodzą z okresu XVIII w i związane są głownie z Choroszczą. Wartościowym dziedzictwem
historycznym jest układ urbanistyczny miasta pochodzący z XVI-XIX w. Składa się na niego
sieć prostokątnych ulic, wychodzących z prostokątnego rynku (pierwotnie trapezowego).
Najlepiej zachowana jest południowo-wschodnia pierzeja rynku. Znajduje się tu zabytkowy
zespół klasztorny z poł. XVIII w fundacji Branickich: plebania, kościół, klasztor podominikański, kostnica, ogrodzenie. Najlepiej zachowany jest kościół rozbudowany o nawy boczne
na początku XX w. Posiada on barokowy wystrój oraz współczesne malowidła wykonane pod
kierunkiem prof. Wiktora Zina. W kościele znajduje się relikwiarz Św. Kandyda z IV w
sprowadzony przez dominikanów. Spuścizną historyczną po Dominikanach, oprócz klasztoru,
są Jarmarki Dominikańskie, największa impreza promocyjna miasta. W byłym klasztorze
mieścić się będzie Muzeum Archidiecezji Białostockiej, co przyczyni się niewątpliwie do
promocji miasta. Rewaloryzacji poddany zostanie również Rynek 11 Listopada z Pomnikiem
Niepodległości. Przedłużeniem układu urbanistycznego jest ul. Branickiego z zabudową
mieszkalną z XIX – XX w. Stanowi ona barokową oś kompozycyjną wychodzącą od kościoła
w kierunku zespołu pałacowego Branickich. W skład układu urbanistycznego wchodzi również ul. Lipowa z zabudową mieszkalną z XIX – XX w i cerkwią z XIX w, dawnym kirkutem.
Cennym zabytkiem jest zespół pałacowy Branickich tj. pałac na wodzie w otoczeniu
parku z kanałami i sadzawkami, w którym aktualnie mieści się muzeum wnętrz pałacowych
oraz oficyna z XVIII w. W okresie późniejszym tj. w XIX w, kiedy właścicielami pałacu byli
Moesowie, wybudowano stajnie i kuźnię wchodzące obecnie w skład całego założenia. Do
naszych czasów nie zachowały się pawilony oraz mała architektura w parku. Mimo upływu
trzech wieków miejsce to uważane jest za jedne z najlepiej zachowanych założeń barokowych
w Polsce. W przyszłości powinno doczekać się rewaloryzacji. Nierozerwalnie związane było
z pobliskim Białymstokiem, gdzie mieściła się główna rezydencja Branickich.
12
Unikalnym zgrupowaniem zabytków jest zespół fabryki sukna i kortów Moesa, obecnie
użytkowany przez szpital psychiatryczny. Zachowane budynki pofabryczne powstały pod koniec XIX i na początku XX w. Są przykładem dynamicznego rozwoju przemysłu w XIX w w
ramach białostockiego okręgu przemysłowego. Wskazane byłoby w przyszłości wydzielenie
jednego z budynków na muzeum przemysłu, które byłoby kolejną atrakcją miasta. O dziedzictwie historycznym świadczą również liczne pomniki na terenie gminy. Do bardziej wartościowych należy zaliczyć pomniki z okresu powstań narodowych 1831 r w Żółtkach i 1863r
(Szubienica). Świadczą one o patriotyzmie lokalnej społeczności. Inne pomniki upamiętniają
tragiczne wydarzenia I i II wojny światowej. Świadectwem dziedzictwa historycznego są
również cmentarze. W okolicach Choroszczy zachowały się cmentarze średniowieczne. Występują również cmentarze różnych wyznań dwa kirkuty żydowskie, cmentarz ewangelicko –
luterański. Przykładem ekumenizmu jest sąsiedztwo cmentarzy: rzymsko – katolickiego i
prawosławnego. Zachowały się również pomniki – cmentarze z I wojny światowej żołnierzy
niemieckich i rosyjskich. Opieka nad tymi miejscami dobrze świadczy o lokalnej społeczności. Ponadto na terenie gminy zachowało się jeszcze sporo przykładów drewnianego budownictwa ludowego. Są to drewniane domy mieszkalne i budynki gospodarcze z początku XX
w. Często spotykane są również krzyże przydrożne, kute, osadzone w głazach z końca XIX w,
charakterystyczne tylko dla tych okolic. Interesującym krzyżem jest krzyż prawosławny we
wsi Zaczerlany upamiętniający zamach na cara Aleksandra III.
Rozmieszczenie ludności na terenie gminy i jej zróżnicowanie
Na koniec 2000 r ludność gminy Choroszcz wynosiła 12 276 i od 1995 r wzrosła tylko
o 4 osoby. W mieście Choroszcz zamieszkuje obecnie 41 % ludności gminy, pozostałe 59 %
to ludność wiejska. Liczbę ludności w latach 1995 – 2000 na terenie miasta i gminy Choroszcz przedstawia poniższa tabela.
Tabela 1 Struktura ludność miasta i gminy Choroszcz
Jednostka terytorialna
Miasto Choroszcz
Mężczyźni
Kobiety
Sołectwa
Mężczyźni
Kobiety
Ogółem
Mężczyźni
Kobiety
1995
5132
2483
2649
7140
3527
3613
12272
6010
6262
1996
5153
2528
2625
7123
3528
3595
12276
6056
6220
Lata
1997
1998
5121
5136
2498
2508
2623
2628
7149
7181
3536
3547
3613
3634
12270
12317
6034
6055
6236
6262
1999
5027
2449
2578
7198
3564
3634
12225
6013
6212
2000
5054
2484
2570
7222
3582
3640
12276
6066
6210
Odnotowywany spadek liczby mieszkańców miasta jest bardzo równomierny i wynosi
średnio około 1,5 % rocznie. Natomiast obserwuje się niewielki wzrost ludności wiejskiej;
należy stwierdzić, że ten wzrost następuje ze względu na położenie niektórych wsi w pobliżu
miasta Białystok. W najbliższych latach tendencja wzrostu liczby mieszkańców na wsi znacznie wzrośnie. Wskaźnik zaludnienia w gminie Choroszcz wynosi 75 osób na km2. W gminie
Choroszcz na 100 mężczyzn przypada 102 kobiety, w tym, w mieście Choroszcz, na 100
mężczyzn przypada 102 kobiety, a na terenach wiejskich na 100 mężczyzn przypada 101 kobiet.
13
Tabela 2 Struktura ludności według wieku miasta i gminy Choroszcz
1995
1996
Lata
1997
1998
1999
Miasto
Wieś
307
493
288
470
279
447
289
414
295
383
Miasto
Wieś
369
566
373
541
363
542
350
528
347
533
Miasto
Wieś
487
584
468
607
446
601
409
604
396
600
Miasto
Wieś
513
518
499
507
506
539
504
557
465
592
Miasto
Wieś
830
980
870
1002
468
987
898
1015
927
999
Miasto
Wieś
677
979
665
449
668
960
670
958
640
952
Miasto
Wieś
939
801
939
469
937
908
939
944
863
959
Miasto
Wieś
481
676
491
653
536
640
576
645
571
648
Miasto
Wieś
65 lat i więcej
Miasto
Wieś
171
327
203
320
187
324
193
324
218
341
358
1216
357
1205
331
1201
338
1192
305
1191
Grupy wiekowe
0-4
5-9
10-14
15-19
20-29
30-39
40-49
50-59
60-64
Z poniższej tabeli wynika, że wielkość przyrostu naturalnego w mieście i gminie Choroszcz ma charakter wyraźnie skokowy i waha się od – 109 do + 32 osób. Pomimo tak wahających się wielkości przyrostu naturalnego w latach 1995 – 2000 r jest on stabilny i nie widać
tendencji do znacznego wzrostu lub spadku liczby ludności.
Tabela 3 Wielkość przyrostu naturalnego miasta i gminy Choroszcz
Jednostka terytorialna
Ogółem
Miasto
Wieś
1995
+28
+13
+15
1996
+4
+21
-17
Lata
1997
1998
-6
+47
-32
+15
+26
+32
1999
-92
-109
+17
2000
+51
+27
+24
Dodatkowy ważny element w analizie demograficznej gminy Choroszcz stanowią migracje, czyli wędrówkowe ruchy ludności o charakterze napływowym lub odpływowym. W
liczbach bezwzględnych saldo napływu i odpływu migracji w mieście Choroszcz z roku na
rok zmniejsza się, natomiast na obszarach wiejskich w ostatnich latach wzrosło do +59. Nie
są to jednak odchylenia ani zbyt wielkie, ani tym bardziej niepokojące
14
Tabela 4 Wielkość migracji na obszar miasta i gminy Choroszcz
Napływ migracyjny
Odpływ migracyjny
Saldo
zem
Rok
mężczyźni
kobiety
1995
1996
1997
1998
1999
348
338
311
299
238
315
287
270
279
239
1995
1996
1997
1998
1999
55
53
64
68
85
52
40
44
51
57
razem
mężczyźni
Miasto Choroszcz
663
32
625
30
581
38
578
29
477
94
Obszar wiejski
107
44
93
54
108
52
119
42
142
41
kobiety
ra-
razem
20
32
37
28
55
52
62
75
57
39
+611
+563
+506
+521
+383
53
53
48
31
42
97
107
100
73
83
+10
-14
+8
+46
+59
Podsumowując sytuację demograficzną gminy można stwierdzić, że nie dostrzega się w
niej żadnych tendencji i zjawisk niepokojących. Natomiast należy zaznaczyć, że istnieją warunki sprzyjające rozwojowi demograficznemu, a mianowicie:
• bliskie położenie przy m. Białystok,
• dobre warunki komunikacyjne,
• walory przyrodnicze i kulturowe,
• w przyszłości przebiegający szlak komunikacyjny szybkiego ruchu Warszawa – Białystok,
• dobre warunki do rozwoju budownictwa mieszkaniowego jednorodzinnego.
II 2. Analiza sytuacji Choroszczy i obszarów wiejskich w układzie sferowym
Ważnym czynnikiem wpływającym na funkcjonowanie miasta i gminy Choroszcz i na
warunki życia mieszkańców jest poziom rozwoju i funkcjonowania trzech sfer, w obszarze
których funkcjonuje gmina. Na obszary te składa się sfera infrastruktury społecznej, technicznej i rozwoju gospodarczego. Wzajemne ich przenikanie się w obszarach swojego oddziaływania powoduje, że występuje zjawisko harmonizacji odnotowywanych procesów rozwojowych.
II.2.1. Sfera infrastruktury społecznej
Sfera ta obejmuje szereg obszarów życia codziennego, w których zaspokojenie potrzeb
ma istotny wpływ na komfort życia mieszkańców gminy. Sfera ta tworzy szeroko rozumiany
klimat do rozwoju gospodarczego i do wnoszenia różnego rodzaju innowacji istotnych przy
wytyczaniu nowych kierunków rozwoju.
Oświata i wychowanie w gminie.
A. Przedszkole samorządowe
Od 1991 r. organem prowadzącym przedszkole jest gmina, natomiast nadzór pedagogiczny sprawuje Kuratorium Oświaty w Białymstoku. Placówka funkcjonuje w dwóch
obiektach: w Choroszczy przy ul. Powstania Styczniowego 4 oraz w Filii w Łyskach.
15
Tabela 5 Dane przedszkola samorządowego
Placówka
Nauczyciele
Przedszkole Samorządowe w Choroszczy ul. Po12
wstania Styczniowego 4
Filia Przedszkola w Łyskach
1
Ogółem
13
Liczba nauczycieli, oddziałów i dzieci wg stanu na koniec marca 2001 r.
Oddziały
6
Dzieci
193
1
7
16
209
Tabela 6 Dzieci w przedziałach wiekowych
Placówka
Przedszkole Samorządowe w Choroszczy ul. Powstania Styczniowego 4
Filia Przedszkola w Łyskach
Razem
3 lata
30
4 lata
34
5 lat
33
6 lat
96
Razem
193
30
34
6
39
10
106
16
209
B. Publiczne szkoły podstawowe
Rada Miejska w Choroszczy przejęła z mocy prawa z dniem 1 stycznia 1996 r. prowadzenie szkół podstawowych na terenie gminy. Od momentu przejęcia szkół nastąpiła radykalna poprawa warunków nauczania w tych placówkach. Dokonano remontów dachów w Kruszewie, Rogowie, Złotorii, zmieniono kotłownie z węglowej na olejową w Złotorii i Barszczewie zaś w Rogowie na gazową oraz dokonano szeregu mniejszych prac remontowych.
Zbudowano boiska do gry w koszykówkę i siatkową w Rogowie, Złotorii, Barszczewie i Kruszewie natomiast w Choroszczy do piłki ręcznej i koszykowej.
Stosownie do Uchwały Rady Miejskiej w Choroszczy Nr.VI/52/99 z dniem
13.03.1999 r. powołano Gimnazjum w Choroszczy. W związku z trudną sytuacją lokalową
podjęto decyzję o budowie nowej szkoły – gimnazjum, której koszt budowy szacowany jest
na ok. 6 mln zł. Ostateczne oddanie obiektu z 18 salami lekcyjnymi i zapleczem technicznym
przewidywane jest w 2002 r. Warunki lokalowe wymuszają jednak konieczność oddania do
użytku przynajmniej ośmiu sal lekcyjnych z dniem 1 września 2001 r. W trosce o rozwój fizyczny uczącej się młodzieży zachodzi również potrzeba budowy pełnowymiarowej hali
sportowej, której dotkliwy brak odczuwa się w aktualnej sytuacji.
Ogółem w 52 oddziałach w pięciu szkołach podstawowych na terenie gminy uczyło się
864 uczniów uczonych przez 79 nauczycieli. Średnio na jeden oddział przypadało 16,6
uczniów a na jednego nauczyciela zatrudnionego średnio przypadało 10,9 uczniów. W gimnazjum w jednym oddziale było średnio 24,3 uczniów, a na jednego nauczyciela uczącego przypadało średnio11,7 uczniów.
Tabela 7 Wykaz publicznych szkół funkcjonujących na terenie gminy na koniec marca
2001 r.
L.p.
Szkoła
Stopień
1
Szkoła Podstawowa w Choroszczy, ul. Powstania Styczniowego 4
Szkoła Podstawowa w Rogowie
Szkoła Podstawowa w Kruszewie
Szkoła Podstawowa w Barszczewie
Szkoła Podstawowa w Złotorii
Gimnazjum
Razem
O – VI
2
3
4
5
6
O - VI
O – VI
O – VI
O – VI
I -II
Nauczycieli
38
11
10
11
9
25
104
Liczba
Uczniów
596
Oddziałów
24
64
62
58
84
292
1156
7
7
7
7
12
64
W strukturze wydatków na utrzymanie szkół widać systematyczny wzrost wydatków
ponoszonych na ten cel przez budżet gminy. Nakłady te wzrosły z 12,4% w 1996 roku do po-
16
ziomu 33,0% w 2000 roku. Wydatki na utrzymanie zerówek w całym okresie utrzymują się
na zbliżonym poziomie procentowym i wynoszą ok. 2% ogólnych wydatków. W 2000 roku
wzrósł do poziomu 3,4% procentowy udział wydatków na dowożenie uczniów. Obserwuje się
również wzrost udziału w strukturze wydatków dotacji spoza budżetu gminy, które w 2000
roku stanowiły 12,7% ogólnych wydatków. Wzrost ich jest powodowany prowadzonymi
przez gminę inwestycjami.
Tabela 8 Wydatki na utrzymanie szkół w latach 1996 - 2000.
Lp. Pozycja
Wyszczególnienie
1
Ogółem
w tym; szkolna
2
3
Subwencja
oświatowa
Dotacja
Dotacje z
budżetu
gminy
Ogółem
w tym:
na szkoły
na „zerówki”
na dowożenie
uczniów
Ogółem wydatki
1996
1 879 869
1 879 869
7 978
268 359
1997
2 183 409
2 183 409
421 109
Lata
1998
2 511 433
2 511 433
6 829
602 561
1999
3 561 773
3 561 773
81 015
844 016
2000
2 835 629
2 835 629
660 119
1 718 109
161 772
61 189
45 398
309 815
54 258
60 036
472 912
61 835
67 814
681 358
74 680
87 978
1 436 912
105 252
175 945
2 156 206
2 607 518
3 120 823
4 486 804
5 213 857
Koszt nauki jednego ucznia ponoszony przez gminę w 2000 roku różnie się kształtował
w zależności od szkoły. Najniższy koszt odnotowano w szkole w Choroszczy 2 226 zł na
ucznia a najwyższy w szkole podstawowej w Barszczewie 5 852 zł. Jest to różnica o ponad
263%. Średni koszt kształcenia jednego ucznia na terenie gminy wynosił 4 592 zł i był wyższy od wskaźnika dla kraju. W szkole podstawowej w Barszczewie odnotowano 2,5 średniego
wskaźnika krajowego, tylko w szkole w Choroszczy wskaźnik ten kształtował się poniżej
jedności i wyniósł 0,97.
Tabela 9 Koszt kształcenia 1 ucznia w 2000r. w poszczególnych szkołach.
Lp.
Szkoła
1
Szkoła Podstawowa w Choroszczy
wraz z gimnazjum
Szkoła Podstawowa Kruszewo
Szkoła Podstawowa Rogowo
Szkoła Podstawowa Złotoria
Szkoła Podstawowa Barszczewo
2
3
4
5
Razem
Koszt
Wskaźnik do średniej
krajowej
2 226
0,97
5 395
4 961
4 526
5 852
22 960
2,35
2,16
1,97
2,55
1,00
Istniejące placówki szkolne będą wymagały dalszego dostosowania do potrzeb i możliwości finansowych gminy. Spadek ilości dzieci w wieku szkolnym będzie wymuszał podejmowanie działań dostosowawczych w sieci placówek szkolnych.
C. Biblioteki.
Na terenie gminy Choroszcz funkcjonuje Biblioteka Publiczna w Choroszczy oraz dwie
filie: w Barszczewie i Klepaczach. Filia w Klepaczach mieści się w budynku OSP, filia w
Barszczewie w budynku prywatnym. Biblioteka Publiczna mieści się w strukturze Miejsko –
Gminnego Centrum Kultury w Choroszczy. Biblioteka Publiczna posiada dwa oddziały: dla
dzieci i dla dorosłych. Aktualnie stan księgozbioru wynosi ogółem 34 697 woluminów, w
tym:
• w Choroszczy 16 477, oddział dla dorosłych 10 100, oddział dla dzieci 6 377,
• w Barszczewie 12 713,
17
• w Klepaczach 5 507.
Prenumerowanych jest 16 tytułów czasopism bieżących. Z księgozbioru korzysta
około 900 czytelników, w tym:
• w Choroszczy 524
• w Barszczewie 232
• w Klepaczach 133
Rocznie dokonuje się ponad 30 tysięcy wypożyczeń książek. W roku 2000 miało miejsce 31 247 wypożyczeń, w tym:
• w Choroszczy 20 667
• w Barszczewie 5 163
• w Klepaczach 5 417
Biblioteka Publiczna w Choroszczy posiada jeden z najwyższych w województwie
wskaźnik wypożyczeń na jedną osobę, który wynosi około 35 woluminów w roku. Rocznie
dokonuje się systematycznych zakupów nowych książek. W 2000 r zakupiono 237 woluminów na kwotę 4 376 zł. Mimo nowych zakupów księgozbiór maleje ze względu na selekcję
księgozbioru. Zakupiony został program do komputeryzowania biblioteki. W perspektywie
należałoby zakupić dwa komputery i dokonać pełnej komputeryzacji biblioteki, stworzyć bazy katalogu i czytelni, z wykorzystaniem środków multimedialnych z dostępem do internetu.
D. Kultura i sztuka.
Działalność kulturalną na terenie gminy Choroszcz koordynuje Miejsko – Gminne
Centrum Kultury, powołane w 1993 r z połączenia Gminnego Ośrodka Kultury i Biblioteki
Publicznej. Skoncentrowanie kadry i środków finansowych przyczyniło się do rozwoju kultury w gminie. Aktualnie zatrudnienie w M-G CK wynosi 7,3 etatu i zmniejszyło się o 2 etaty.
Corocznie organizowanych jest ponad 100 imprez. Oprócz działalności kulturalnej M-G CK
zajmuje się promocją gminy, prowadzi informację turystyczną, działalność wydawniczą, turystyczną, sportową.
Do stałych form działalności M-G CK należy:
• 9 – 10 festynów rocznie w różnych miejscowościach gminy
• 4 koncerty z „ Cyklu Cztery Pory Roku” w Pałacu Branickich
• 4 spotkania autorskie w ramach Salonu Literackiego
• 4 wystawy w Galerii „ U Moesa”
• 4 obchody świąt narodowych
• 4 imprezy turystyczne
• 2 konkursy recytatorskie
• 1 konkurs piosenki
Do najwybitniejszych wydarzeń kulturalnych należą obchody Dni Choroszczy organizowane od 20 lat oraz Jarmark Dominikański – największa impreza promocyjna miasta. W
ramach M-G CK działa 80 Drużyna Harcerska oraz sekcja tańca nowoczesnego. Od 2001r
rozpoczęła działalność świetlica socjoterapeutyczna. Prowadzone są indywidualne zajęcia
muzyczne, biblioteczne i komputerowe. M-G CK wspiera również działalność dwóch zespołów ludowych „Narwianek” z Kruszewa i „Klepaczanek” z Klepacz. Corocznie zespoły występują na kilkunastu imprezach, w tym poza terenem gminy. Powstał również Zespół Muzyki
Etnicznej grający na instrumentach afrykańskich i australijskich. M-G CK jest wydawcą lokalnej „Gazety w Choroszczy”. Wydaje również tomiki poezji miejscowych autorów. Ukazał
się także przewodnik turystyczny „Polska Amazonia” i Informator Turystyczny Miasta i
Gminy Choroszcz. Wydanych zostało 10 000 widokówek rozprowadzanych na targach turystycznych. Przygotowano i wydrukowano „Kalendarz Imprez” „Spływ Kajakowy Narwią”
dla Stowarzyszenia Gmin Górnej Narwi. Opracowano foldery dla miast Choroszczy, Tykoci-
18
na, Suraża. Na własnym sprzęcie komputerowym drukowanych jest corocznie 1 000 zaproszeń, wizytówek i dyplomów. Prowadzone są usługi ksero. W planach jest wydanie „Legend
Nadnarwiańskich” J. Koronkiewicza, widokówek z akwarelami A. Waczyńskiego, Przewodnika Turystycznego dla Rowerzystów. M-G CK prowadzi Centrum Informacji Turystycznej i
Kulturalnej dla całej doliny Górnej Narwi. Przy M-G CK powstała również Lokalna Organizacja Turystyczna zarządzająca turystyką w sposób typowy dla krajów Unii Europejskiej. Organizowane są spływy kajakowe, rajdy rowerowe i piesze, zawody na orientację. Wyznakowane zostały przez gminę szlaki rowerowe i piesze ze środków pozabudżetowych. Oznakowane zostały miejsca krajoznawcze na terenie gminy.
Od 2001 r M-G CK nadzoruje Ludowy Klub Sportowy „Narew” w Choroszczy, a jednocześnie udostępnia pomieszczenia dla piłkarzy oraz pomaga przy organizacji meczów piłkarskich, zawodów wędkarskich i turniejów szachowych. M-G CK w Choroszczy współpracuje z kilkoma stowarzyszeniami na terenie gminy i poza nią, m.in. z Towarzystwem Przyjaciół Choroszczy, Stowarzyszeniem Honorowych Dawców Krwi, Ruchem Abstynencko –
Trzeźwościowym, Kołem Wędkarskim, PTTK.
E. Opieka zdrowotna.
W zakresie lecznictwa podstawowego otwartego wspomagającą placówką jest Samodzielny Publiczny Terenowy Zakład Opieki Zdrowotnej w Białymstoku gdzie są zlokalizowane poradnie specjalistyczne. Podstawowa opieka zdrowotna na terenie miasta i gminy Choroszcz jest zabezpieczona poprzez:
1. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „MEDICUS” s.c, - który działa od 1 stycznia
2001 r. a powstał w wyniku sprywatyzowania dawnej Przychodni Rejonowej. Reforma służby
zdrowia zniosła rejonizację i każdy ma prawo wyboru lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Jest to placówka wiodąca pełnoprofilowa z podstawowymi poradniami obejmująca swymi usługami ok.6,5 tys. mieszkańców z Choroszczy i okolicznych wsi, która jest czynna w
godz.8.00-19.00 w dni powszednie oraz w soboty w godz.8.00-15.00,przy następującej obsadzie w poszczególnych poradniach:
• poradnia ogólna- 2 lekarzy internistów posiadających specjalizację II stopnia z medycyny ogólnej i rodzinnej, 2 pielęgniarki, w tym jedna środowiskowa,
• dwie poradnie stomatologiczne – w poradniach pracuje dwóch lekarzy i dwie pomoce
• dentystyczne,
• poradnia dla dzieci – personel poradni to 1 lekarz pediatra,2 pielęgniarki, w tym jedna
zajmuje się higieną szkolną i przedszkolną w ramach podstawowego zatrudnienia,
• poradnia dla kobiet – poradnia obejmuje opieką profilaktyczno-leczniczą kobiety z
rejonu miasta i gminy Choroszcz. Zatrudniony jest jeden lekarz i pielęgniarka, położna.
Czynna jest raz w tygodniu.
2. Prywatne gabinety tj. poradni ogólnej – internistycznej i gabinet stomatologiczny, działające w dawnym Ośrodku Zdrowia w Barszczewie– świadczące usługi medyczne w podstawowym zakresie dla mieszkańców okolicznych wsi.
3.Kontraktowe Gabinety Lekarskie funkcjonujące w istniejących budynkach Wiejskiego
Ośrodka Zdrowia w Konowałach i Złotorii prowadzone są przez pielęgniarkę i jednego lekarza w ramach prywatnej praktyki lekarskiej opartej na podkontrakcie z Samodzielnym Publicznym Terenowym Zakładem Opieki Zdrowotnej w Białymstoku– w gabinetach są świadczone podstawowe usługi medyczne.
4.Mieszkańcy wsi Klepacze korzystają z usług medycznych w Miejskim Zespole Opieki
Zdrowotnej w Białymstoku – co jest podyktowane względami komunikacyjnymi.
Należy stwierdzić, iż sieć placówek na obszarze gminy Choroszcz jest wystarczająca.
Odległość do poradni specjalistycznych waha się w granicach od 12-17 kilometrów.
Na terenie miasta działają dwa prywatne punkty usług aptecznych tj.
19
• apteka „REMEDIUM” mgr Ryszarda Lewickiego, Choroszcz ul. Powstania Styczniowego 6 D czynna od poniedziałku do piątku w godz. od 8.30 do 16.00, a w soboty w
godz. od 9.00 do 14.00,
• apteka „W Leśnej Dolinie”s.c, Choroszcz ul. Sienkiewicza 29 –czynna przez sześć dni
w tygodniu w godz. od 8.00- 16.00
Niezależnie od lecznictwa otwartego na terenie miasta Choroszcz działają placówki
lecznictwa zamkniętego tj.:
1. Samodzielny Publiczny Psychiatryczny Zakład Opieki Zdrowotnej świadczący usługi ludności województwa podlaskiego i województwom ościennym. W szpitalu jest zorganizowanych XIX oddziałów z ogólną liczbą łóżek dla chorych 1170,przy liczbie zatrudnionych 1.124
osób. SPP ZOZ Choroszcz działa w oparciu o podpisane kontrakty z Regionalną Podlaską
Kasą Chorych jak również z Kasą Warmińsko- Mazurską i Mazowiecką.
2. Dom Pomocy Społecznej „TRZY DĘBY” w Choroszczy – z przeznaczeniem dla osób upośledzonych umysłowo i z zaburzeniami psychicznymi. Dom Pomocy Społecznej jest zamieszkiwany przez 302 pensjonariuszy, w tym 69 kobiet. Dom zapewnia mieszkańcom bardzo dobre warunki socjalno – bytowe. Wszystkie obiekty charakteryzują się wysokim standardem wykończeniowym, wysokim poziomem techniki i bezpieczeństwa. Dom jest instytucją otwartą zarówno wewnętrznie jak i zewnętrznie. Mieszkańcy swobodnie przemieszczają
się pomiędzy poszczególnymi oddziałami, mają swobodne możliwości wyboru uczestnictwa
w różnorodnych zajęciach rehabilitacyjnych, czy też terapii zajęciowej w różnych pracowniach Domu. Duży nacisk położono na stworzenie właściwych warunków czynnego wypoczynku, sportu i rekreacji. Powierzchnia terenu, na której jest Dom wynosi 3,5 ha. Cały teren
jest ogrodzony, oświetlony, uzbrojony we wszystkie podziemne sieci. W części rekreacyjnej
zrealizowano boiska do siatkówki i koszykówki, piłki ręcznej i nożnej, letnią stołówkę z zapleczem sanitarnym, zadaszoną wiatą z kominkiem nad stawem oraz harcówkę z kominkiem
w części stanowiącej zaplecze Działu Rehabilitacji z planowanym basenem i salą gimnastyczną w przyszłości. W procesie modernizacji nastąpiła likwidacja barier architektonicznych Domu. Budynki wyposażone są w system wind, zjazdy i podjazdy do poszczególnych
budynków oraz szerokie drzwi z dostępem do sanitariatów, umywalek i innych pomieszczeń
funkcjonalnych niezbędnych osobom na wózkach inwalidzkich. Potrzeby religijne mieszkańców różnych wyznań wypełniają kapelani wyznania rzymsko – katolickiego i prawosławnego
w pięknie urządzonej kaplicy Domu. Z pomieszczeń ogólnodostępnych Dom posiada:
• gabinety lekarskie,
• gabinet stomatologiczny,
• gabinety zabiegowe w dyżurkach pielęgniarskich,
• zespół pomieszczeń fizykoterapeutycznych,
• salę ćwiczeń(masaże),
• sale do zajęć ruchowych (ping-pong, bilard, siłownia, ergometry rowerowe),
• dużą świetlicę ogólną do występów zespołów, wieczorków tanecznych, spotkań okolicznościowych, imienin, itp.
• harcówkę z kominkiem,
• pracownie specjalistyczne (krosna, garncarstwa, plastyczne, metalowo-drzewna, sale
śpiewu itp.),
• kaplica z zapleczem i pomieszczenie PRO-MORTE,
• sale telewizyjne,
• kawiarenka.
Atutem Domu jest zatrudniona kadra. Kierownictwo reprezentuje wysokie przygotowanie zawodowe połączone z długoletnim stażem pracy. Ogółem Dom dysponuje
200 etatami. Infrastruktura jak i szereg aktywnych działań wpływają pozytywnie na in-
20
tegrację mieszkańców i personelu, na utożsamianie się z Domem Pomocy jako instytucją i misją tego Domu, którego symbol w postaci trzech połączonych dębów to związek
siły, bezpieczeństwa i spokoju.
F. Opieka społeczna
Pomoc społeczna w nowych strukturach funkcjonuje od 1990 r. Uchwalona wówczas
ustawa o pomocy społecznej wprowadziła podstawowy system, nakładający na organy administracji rządowej i samorządowej obowiązek niesienia pomocy osobom i rodzinom, które
znalazły się w trudnej sytuacji bytowej, nie są w stanie samodzielnie rozwiązać problemu,
przy pomocy własnych środków, możliwości i uprawnień. Realizację zadań z zakresu pomocy społecznej wykonuje Miejsko - Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej utworzony na podstawie Uchwały Nr XI/80/90 Rady Narodowej Miasta i Gminy w Choroszczy z dnia 27
kwietnia 1990 r. Obsadę zatrudnienia stanowią 4 osoby-wszystkie z wymaganym wykształceniem. Godziny pracy Ośrodka są dostosowane są do godzin pracy Urzędu Miejskiego w Choroszczy: od poniedziałku do piątku w godzinach 7.30-15.30.
Finansowanie zadań pomocy społecznej
Zadania z zakresu pomocy społecznej podzielone zostały na:
1. zadania zlecone finansowane z budżetu centralnego,
2. zadania własne finansowe z budżetu gminy.
Zadania zlecone gminie m.in. obejmują i są udzielane w następujących formach pomocy:
• zasiłki stałe z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem,
• zasiłki stałe wyrównawcze,
• renty socjalne,
• zasiłki okresowe, okresowe specjalne, okresowe gwarantowane,
• opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne,
• pomoc finansowa kobietom w ciąży i wychowującym dzieci
• realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej bądź innych
ustaw mających na celu ochronę poziomu życia osób i rodzin po zapewnieniu odpowiednich
środków tj. np. pomoc finansowa kombatantom, zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne.
Zadania własne gminy m.in. obejmują i są udzielane w następujących formach pomocy:
• przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych, specjalnych celowych,
• udzielanie pomocy rzeczowej,
• udzielenie schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym,
• inne zadania z zakresu pomocy społecznej wynikające z rozeznanych potrzeb.
21
Zasady udzielania pomocy społecznej
Pomocy społecznej na zasadach określonych w ustawie udziela się osobom i rodzinom
w szczególności z powodu1: ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, potrzeby ochrony macierzyństwa, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej choroby, bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach
niepełnych lub wielodzietnych, alkoholizmu lub narkomanii, trudności w przystosowaniu do
życia po opuszczeniu zakładu karnego, klęski żywiołowej lub ekologicznej.
Tabela 10 Liczba rodzin korzystających z pomocy Miejsko - Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w latach 1996-2000 rok.
(liczba osób)
Lp.
Forma pomocy
1
zasiłki stałe z tyt. sprawowania
opieki nad chorym dzieckiem
zasiłki stałe wyrównawcze
zasiłki okresowe gwarantowane
zasiłki okresowe
renty socjalne
zasiłki z tyt. ochrony macierzyństwa
zasiłki rodzinne
zasiłki pielęgnacyjne
pomoc dla kombatantów
pomoc celowa
dożywianie dzieci
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Lata
1996
1997
1998
1999
2000
1
1
4
8
10
45
167
145
44
51
8
121
179
53
63
7
239
182
41
69
6
257
192
51
81
6
173
192
58
10
148
211
307
11
151
164
215
15
59
34
138
241
4
63
50
139
243
6
65
58
185
283
G. Ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego.
Stosownie do aktualnie obowiązującej struktury organizacyjnej Policji w mieście Choroszcz powołany został Komisariat Policji w składzie etatowym 1+28 funkcjonariuszy, który
podzielony jest na:
Ogniwo Prewencji – stan etatowy 1+8
Ogniwo Kryminalne –stan etatowy 1+7
I Rewir Dzielnicowych – stan etatowy 1+4, obejmujący gminy:
Dobrzyniewo Kościelne (dwa rejony dzielnicowego)
Tykocin (jeden rejon dzielnicowego)
Zawady (jeden rejon dzielnicowego)
II Rewir Dzielnicowych – stan etatowy 1+5, obejmujący Gminy:
Choroszcz (trzy rejony dzielnicowego)
Juchnowiec Dolny (dwa rejony dzielnicowego)
Rejon działania Komisariatu Policji w Choroszczy zamieszkuje około 43 tysięcy mieszkańców na obszarze około 82 tysięcy hektarów. Komisariat Policji realizuje na podległym terenie zadania w dziedzinie ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego, życia i zdrowia
ludzkiego oraz dorobku materialnego i kulturalnego społeczeństwa przed bezprawnymi zamachami naruszającymi ich dobra. Ponadto Komisariat realizuje inne czynności przekazywane
przez jednostki nadrzędne działając w ramach przysługujących im kompetencji.
W roku 2000 na terenie działania Komisariatu Policji w Choroszczy odnotowano 872
przestępstwa, z czego w rozbiciu na poszczególne gminy sytuacja ta przedstawia się następująco:
• Choroszcz – 312 przestępstw i 1196 wykroczeń (mandaty karne, wnioski, pouczenia)
• Juchnowiec Dolny – 254 przestępstwa, 754 wykroczenia
1
według. art. 3 ustawy o pomocy społecznej
22
• Dobrzyniewo Kościelne – 164 przestępstwa, 590 wykroczeń
• Tykocin – 86 przestępstw, 370 wykroczeń
• Zawady – 56 przestępstw, 270 wykroczeń.
Za 4 miesiące bieżącego roku Komisariat Policji w Choroszczy wszczął 184 dochodzenia, a w analogicznym okresie roku 2000 189 dochodzeń, co stanowi dynamikę wszczęć wynoszącą 97,4 %. W wymienionym okresie roku 2001 ustalono 250 czynów przestępczych tj. o
30 mniej niż w roku 2000 i to stanowi dynamikę 89,3 %. Ogólna wykrywalność wynosi 77,9
%, która jest o 2,5 % wyższa niż w analogicznym okresie roku ubiegłego. Obecnie w Komisariacie Policji na każdej zmianie służbę pełni nie mniej niż 5 funkcjonariuszy. Komisariat pracuje całodobowo. Aktualnie wakują dwa stanowiska, które obsadzone zostaną jeszcze w tym
roku. Stanowiska dzielnicowych obsadzone są w 100%. Pomimo niskiego stanu etatowego,
braku pełnej obsady, od początku 2001 roku na terenie gminy Choroszcz i terenach pozostałych gmin obserwuje się systematyczny spadek zaistniałych przestępstw i wykroczeń przy
jednoczesnym wzroście wykrywalności – co świadczy o poprawie ładu i porządku w rejonie
działalności Komisariatu Policji w Choroszczy.
H. Ochrona przeciwpożarowa.
Na terenie gminy Choroszcz funkcjonuje 9 jednostek OSP typu M-1 oraz 1 typu M-3, w
tym dwie włączone do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego tj. Choroszcz i Klepacze.
W OSP działa 230 czynnych strażaków ochotników.
Tabela 11 Wyposażenie OSP
Lp. Nazwa OSP
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Choroszcz
Samochód
1. Jelcz
2. Tatra
3. Żuk
Barszczewo Star 246
Klepacze
Jelcz Hydromil
Izbiszcze
Żuk
Kruszewo
Żuk
Pańki
Star -A26
Rogowo
Star -A26
Rogówek
Star -A26
Żółtki
Star -A26
Złotoria
Star 246
Motopompa
M-800
Szt 3 + pływająca
2 szt
2 szt + pływająca
2 szt
2 szt
2 szt
2 szt
2 szt
2 szt
2 szt
Radiotelefon
Motorola
Radmor
Radmor
Motorola
Motorola
Radmor
Radmor
Radmor
Radmor
Radmor
Radmor
Motorola
Hełmy
szt
33
Odzież
Kpl
23
Buty
Par
12
20
25
8
10
10
10
12
22
30
7
11+6
6
6
6
10
10
6
11
7
8+6+12
6
10
7
10
5
8
16
Jednostki OSP posiadają również na wyposażeniu niezbędne ilości węży strażackich
oraz drobnego sprzętu gaśniczego i kwatermistrzowskiego. Mimo zaopatrzenia w podstawowy sprzęt gaśniczy zachodzi potrzeba sukcesywnej wymiany i odnowienia całości sprzętu,
który do nowoczesnych nie należy; 8 samochodów ma 30 i więcej lat. Pilną potrzebą jest
również wymiana (do 31.12.01) radiotelefonów „radmor” na nowoczesne, zgodne z aktualnymi przepisami „motorola”. Istnieje także potrzeba wymiany i uzupełnienia obuwia i odzieży ochronnej. Nie najlepsze warunki techniczne nie zrażają strażaków ochotników do aktywnego uczestnictwa w akcjach ratowniczo-gaśniczych. Obsady osobowe OSP są dobrze wyszkolone i zorganizowane. Średniorocznie ochotnicy biorą udział w ok. 50 akcjach, w tym ok.
30 pożarów. Całością prac operacyjnych OSP kieruje Komendant Gminny OSP. Nadzór merytoryczny i operacyjny sprawuje Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnych w Białymstoku, która corocznie dokonuje inspekcji gotowości bojowej jednostek oraz kontrolę
sprzętu i przygotowania logistycznego.
Tabela 12 Wyniki inspekcji OSP w 2000 r
23
Typ
Jednostka
Klepacze
S1
Choroszcz
S3
Pańki
S1
Złotoria
S1
Rogówek
S1
Izbiszcze
S1
Żółtki
S1
Barszczewo
S1
Rogowo
S1
Kruszewo
S1
Ocena średni gminy
Ocena punktowa działów
Środki
Przygotow
Zabezp.
Alarmow.
praktyczne
techn.
50
50
100
50
50
95
50
50
95
50
50
95
50
50
85
50
50
80
50
50
70
50
50
70
50
40
75
50
0
65
50
44
83
Łączna
ilość pkt.
200
195
195
195
185
180
170
170
165
115
177
Ocena gotowości bojowej
5
5
5
5
4
4
4
4
4
3
4
Utrzymanie OSP, w tym także zabezpieczenie odpowiedniego sprzętu dla potrzeb gaśniczo – ratunkowych wymaga stosunkowo wysokich nakładów budżetu gminy. Konieczność
prowadzenia jednak priorytetowych inwestycji, a zwłaszcza budowa gimnazjum w Choroszczy, stwarza potrzebę oszczędnego gospodarowania środkami budżetowymi, w tym również
w zakresie ochrony przeciwpożarowej.
II.2.2. Sfera infrastruktury technicznej
Rozwój tej sfery zabezpiecza zaspokojenie potrzeb mieszkańców gminy. Wpływa bezpośrednio na poziom życia mieszkańców i na standard rozwoju cywilizacyjnego. Rozwój
elementów infrastruktury determinuje możliwości rozwoju gospodarczego i jest bezpośrednim czynnikiem decydującym o rozwoju działalności gospodarczej.
A. Drogi publiczne.
Na terenie gminy Choroszcz znajduje się 12 km dróg krajowych (droga Nr 8), 68,2 km
dróg powiatowych, 54,0 km dróg gminnych, 213 km dróg rolniczych oraz 13,5 km ulic na terenie Choroszczy i 5,9 km ulic na terenie Klepacz. Spośród 68,2 km dróg powiatowych około
20 km stanowią drogi gruntowe i żwirowe, a pozostałe 48,2 km drogi o nawierzchni twardej.
Ze względu na wzrastające natężenie ruchu do modernizacji w pierwszej kolejności kwalifikują się następujące ciągi dróg:
a/ Choroszcz – Dzikie – Fasty dł. 3,370 km,
b/ Białystok – Kruszewo dł. 18,780 km,
c/ Klepacze – Niewodnica dł. 2,608 km,
d/ Choroszcz – Czaplino – Niewodnica dł. 3,0 km.
W dalszej kolejności do przebudowy należy zakwalifikować następujące ciągi dróg :
a/ droga we wsi Rogowo, Kruszewo, Barszczego dł. 2,1 km,
b/ Choroszcz – ul. Kościuki, al. Niepodległości, ul. Mickiewicza dł. 2,260 km,
c/ Czaplino – Mińce – Trypucie dł. 2,055 km,
d/ Barszczewo – Ogrodniki dł. 2,890 km,
e/ ul. Kolejowa w Klepaczach.
Na 54 km dróg gminnych jedynie 4,8 km stanowią drogi o nawierzchni twardej. Pozostałe 49,2 km to drogi o nawierzchni gruntowej i żwirowej. Do przebudowy nawierzchni żwirowych na bitumiczne kwalifikuje się 20,5 km dróg, a wzmocnienie nawierzchni gruntowych
na żwirowe wymaga 24,7 km. Z 13,5 km ulic gminnych na terenie Choroszczy jedynie 2,2
km posiada nawierzchnie twarde, a 11,3 km nawierzchnie gruntowe i żwirowe. Jeżeli chodzi
o ulice znajdujące się w ciągach dróg powiatowych o dł. 10,5 km w większości administrowane przez PZD to 7,6 km stanowią nawierzchnie twarde oraz 2,8 km nawierzchnie gruntowe
24
i żwirowe. Na terenie Klepacz znajduje się 5,9 km ulic gminnych, głównie o nawierzchni
gruntowej oraz 3,250 km ulic w ciągach dróg powiatowych.
Drogi rolnicze stanowiące dojazd do pól i siedlisk o łącznej długości 213 km potrzebują
modernizacji i ulepszeń. Część tych dróg z uwagi na zmianę miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz wzrastające natężenie ruchu wymagać będzie w przyszłości
przekwalifikowania na drogi publiczne. Układ dróg na terenie gminy oraz ulic na terenie m.
Choroszcz przedstawiają załączniki 3 i 4.
W wyniku modernizacji stanu dróg zajdzie również potrzeba uzupełnienia tras komunikacyjnych, a w szczególności:
• Białystok, Choroszcz, Szosa Kruszewska, Izbiszcze,
• Białystok, Krupniki, Barszczewo, Choroszcz,
• Białystok, Choroszcz, Złotoria.
Przebieg proponowanych tras oznaczono w zał. Nr 8.
Poprawa warunków bytu mieszkańców gminy wymaga zwiększenia częstotliwości komunikacji miejskiej (linia 4 i 103) oraz przedłużenia tych linii wg zgłoszonych i uzasadnionych potrzeb mieszkańców.
B. Zaopatrzenie w wodę.
Gminę Choroszcz zaopatrują w wodę ujęcia i stacje uzdatniania zlokalizowane w Choroszczy, Barszczewie, Rogowie i Złotorii. Pobór wody i wydajność poszczególnych ujęć
kształtuje się jak niżej:
Tabela 13 Ujęcia wody.
Lp.
1
2
3
4
Miejscowość Opis
Choroszcz
Pobór wody odbywa się z trzech studni wierconych SW – 1 o głębokości 53 m i
zatwierdzonych zasobach Q = 60 m3/h przy depresji s= 17,5 m, SW – 2 o głębokości 188,5 m i zatwierdzonych zasobach Q = 79,6 m3/h przy depresji s = 57,8 m, SW
– 1B o głębokości 46,2 m i zatwierdzonych zasobach dla zespołu studni SW – 1, SW
– 1B Q = 105 m3/h przy depresji s = 14 m
Ilość pobieranej wody nie przekracza
Q h śr. = 75,0 m3 /h
Q h max = 104,8 m3 /h
Q d max = 1800 m3/ dobę
Barszczewo Pobór wody odbywa się z dwóch studni wierconych SW – 1 o głębokości 66,5 m3,
SW – 2 o głębokości 74,0 m. Wydajność eksploatacyjna wynosi 48 m3/h przy depresji s = 4,7 m. Pobór wody odbywa się przez 24 godziny/dobę z przeznaczeniem
na cele socjalne i gospodarcze.
Ilość pobieranej wody nie będzie przekraczać :
Q h śr. = 15,0 m3 / h
Q h max = 23,7 m3/h
Q d śr. = 179,5 m3 / dobę
Q d max = 228,4 m3/dobę
Rogowo
Żródłem zaopatrzenia wodociągu w wodę są dwie studnie wiercone SW – 1 o głębokości 139,5 m i SW – 2 o głębokości 169 m przy zatwierdzonych zasobach w kat.
„B” – Q = 68 m3/h przy depresji s1 = 43,3 m i s2 = 22,6 m.
Wodociąg zaopatruje w wodę następujące wsie : Rogowo, Rogowo Majątek, Rogówek, Ruszczany, Pańki, Kruszewo, Izbiszcze, Konowały, Gajowniki, Zaczerlany.
Ilość pobieranej wody nie będzie przekraczała :
Q hmax = 36,3 m3/h
Q d śr. = 207,4 m3/dobę
Q dmax – 290,4 m3/dobę
Złotoria
Pobór wody odbywa się z dwóch studni wierconych SW – 1 o głębokości 55 m i SW
– 2 o głębokości 64 m i zatwierdzonych zasobach ujęcia w kat. „B” – Q = 153 m3/h
przy s = 3,31 m.
Ilość pobieranej wody nie przekracza :
25
Q max = 53,1 m3/h
Q d śr. = 475,2 m3/dobę
Q max = 617,4 m3/dobę
Ogółem z wodociągów zbiorczych korzysta 90% mieszkańców gminy. Mieszkańcy
Klepacz zaopatrywani są w wodę z centralnego wodociągu w Białymstoku. Do zwodociągowania na terenie gminy pozostały wsie: Czaplino, Mińce, Ogrodniki, Śliwno, Złotoria Podlesie oraz gospodarstwa usytuowane w zabudowie kolonijnej. Zgodnie z przyjętymi założeniami w roku 2001 zwodociągowane zostaną wsie: Czaplino, Mińce i Ogrodniki. Pozostałe wsie
oraz gospodarstwa w zabudowie kolonijnej zwodociągowane będą w miarę posiadanych
środków i zainteresowań ich mieszkańców. Sieć wodociągowa w układzie miasta i wsi oraz
ilość gospodarstw korzystających z wody ilustruje załącznik Nr 5.
W związku z potrzebą poprawy zaopatrzenia i jakości wody zachodzi konieczność rozbudowy hydroforni w Rogowie i Choroszczy.
C. Odprowadzanie ścieków.
Oddana do użytku w roku 1998 oczyszczalnia ścieków w Choroszczy jest w stanie obsłużyć miasto i wsie gminy Choroszcz. Według stanu na koniec marca 2001r do sieci kanalizacji sanitarnej w Choroszczy podłączonych było 267 budynków mieszkalnych indywidualnych i zbiorowego zamieszkania. Instalacje sieci kanalizacji sanitarnej założone są w ulicach:
Sienkiewicza, Słonecznej, Powstania Styczniowego, Branickiego, Lipowej, Szkolnej, Szpitalnej, Świerkowej, Klonowej, Brzozowej, Akacjowej, Ogrodowej, Dominikańskiej, Zamkowej,
Piaskowej, Mickiewicza, Piłsudskiego, Wyszyńskiego, Chodkiewicza, Berlinga, Traugutta,
Raginisa.
Łączna długość sieci w mieście Choroszcz wynosi 17,2 km. W Klepaczach do sieci kanalizacyjnej odprowadzającej ścieki do oczyszczalni białostockiej podłączonych jest 20 budynków mieszkalnych. Aktualna długość sieci wynosi 2,0 km z perspektywą jej rozbudowy w
pozostałych ulicach Klepacz. Z terenu Choroszczy odprowadzanych jest rocznie 323,4 tys.
m3 ścieków, w tym 163,3 z terenu SPP ZOZ. Odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest rzeka Horodnianka zaliczona do drugiej klasy czystości.
Istotnym problemem wymagającym podjęcia radykalnych działań jest sanitanizacja
ścieków na terenach wiejskich, a w szczególności graniczących z Narwiańskim Parkiem Narodowym. Przy kanalizacji terenów wiejskich należy maksymalnie wykorzystać środki pomocowe na powyższe zadania z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej i Banku Światowego,
a także środków z kontraktu rządowego dla województw.
D. Kanalizacja deszczowa.
Na terenie Choroszczy znajduje się 2,5 km kanalizacji w ciągu dróg powiatowych oraz
2,0 km w ciągu ulic gminnych. Dalsza realizacja wymieniowej kanalizacji następować będzie
z przebudową ulic.
E. Odpady stałe.
Wysypisko stałych odpadów komunalnych zlokalizowane jest na działkach Nr 690/6,
690/8 i 690/10 na terenie m. Choroszczy w miejscu wyrobiska po żwirowni. Bezpośrednie sąsiedztwo wysypiska stanowią tereny leśne. Najbliższa zabudowa mieszkaniowa znajduje się
w odległości około 250m na zachód od składowiska. Dojazd do wysypiska zapewniony jest
drogą gruntową. Droga oraz teren wysypiska są oznakowane. Obiekt jest ogrodzony siatką
metalową z bramą wjazdową. Na wysypisku znajduje się budynek gospodarczy, w którym
gromadzone jest wapno chlorowane do dezynfekcji oraz makulatura. Do gromadzenia złomu
służy zasiek betonowy. Wysypisko jest w dzierżawie Zakładu Energetyki Cieplnej, Wodocią-
26
gów i Kanalizacji w Choroszczy Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością- do 31 grudnia
2001 r. W 2000 roku na wysypisko przyjęto następujące rodzaje odpadów:
• odpady z oczyszczalni ścieków – 983,0 Mg,
• odpady z rozbiórki obiektów budowlanych – 70,5 Mg,
• odpady komunalne – 13 560 m3 (ok. 4,5 Mg).
Na terenie gminy Choroszcz usługi w zakresie usuwania i transportu odpadów komunalnych na wysypisko świadczą firmy: PUA „Astwa” w Białymstoku i PUA „MPO” w Białymstoku. Zgodnie z ustaleniami oceny oddziaływania na środowisko wysypiska odpadów
stałych zlokalizowanego na gruntach wsi Jeroniki wykonanej przez Biuro Studiów i Projektów „Hydro – Eko – Geo” w Białymstoku – budowę geologiczną i warunki hydrologiczne w
rejonie opiniowanego obiektu oceniono jako dogodne, mimo że w podłożu wysypiska występują osady przepuszczalne, wśród których zalega przypowierzchniowa warstwa wodonośna.
W związku z długoletnim istnieniem wysypiska, powierzchniowa warstwa wodonośna
w jego rejonie została nieznacznie zanieczyszczona w wyniku infiltracji odcieków ze składowanych odpadów. Z uwagi na powyższe uznano, że dalsza eksploatacja obiektu jest możliwa
pod warunkiem:
• prawidłowego zagospodarowania zdeponowanych odpadów,
• przeprowadzenia prac porządkowych na terenie całego wysypiska,
• zczerpania odcieku stagnującego w wyrobisku i skierowania go do oczyszczalni ścieków
• uszczelnienia dna (w razie potrzeby) i zboczy nowych komór eksploatacyjnych geomembramą lub gliną ilastą,
• prowadzenia monitoringu lokalnego wód przypowierzchniowych.
W „Ocenie oddziaływania na środowisko gminnego wysypiska odpadów komunalnych
w Choroszczy w zakresie powietrza i hałasu” opracowanej przez Zakład Ekspertyz Ochrony
Środowiska AREO w Białymstoku przedstawiono sposoby łagodzenia skutków eksploatacji
składowiska w zakresie ochrony jakości powietrza poprzez:
• odgazowanie wysypiska za pomocą studni gazowych i wyprowadzenie „gazu składowiskowego” przewodami na wysokość zapewniającą szybkie wymieszanie się i rozcieńczenie
przez powietrze do wartości poniżej wyczuwalnych progów zapachowych substancji odoroczynnych zawartych w biogazie,
• właściwą eksploatację tj. codzienne ugniatanie i przysypywanie warstwą ziemi min. 20 cm,
• niedopuszczanie do powstawania pożarów oraz gaszenie samozapłonów.
W zakresie uciążliwości akustycznej dokonano identyfikacji źródeł hałasu i parametrów
poziomu dźwięku. Stwierdzono, że w wyniku pracy obiektu hałas w środowisku (emitowany
tylko w krótkich czasach) nie spowoduje przekroczeń norm przyjętych za dopuszczalne. Stosownie do oceny oddziaływania na środowisko, istniejące wysypisko w aktualnym stanie może funkcjonować przez kilka lat. Mając na uwadze powyższe, zachodzi potrzeba rozbudowy
istniejącego wysypiska (z uwzględnieniem norm przewidzianych w obowiązujących przepisach) lub budowy nowego wysypiska.
F. Ciepłownictwo.
Gmina nie posiada scentralizowanego systemu zabezpieczenia budynków w ciepło.
Funkcjonująca komunalna kotłownia lokalna zaopatruje w ciepło osiedla mieszkaniowe,
szkołę, przedszkole, M-G CK, pocztę i GS „SCh” – zaopatrując w ciepło 2327 mieszkańców.
Łączna kubatura ogrzewanych pomieszczeń wynosi 187 037 m3. Pozostałe obiekty użyteczności publicznej oraz budynki indywidualne zabezpieczone są w ciepło z kotłowni własnych
opalanych drewnem lub węglem kamiennym, a w nielicznych przypadkach olejem. Zestawienie kotłowni funkcjonujących na terenie miasta Choroszcz oraz łączną ich moc przedstawia
zał. Nr 6.
27
Z uwagi na wysokie zużycie techniczne ciepłowni miejskiej, wymagana jest jej modernizacja lub budowa nowej z możliwością przejęcia funkcji obsługi Samodzielnego Publicznego Szpitala Psychiatrycznego ZOZ –po zlikwidowaniu ciepłowni wyeksploatowanej technicznie, funkcjonującej aktualnie na terenie SPP ZOZ.
G. Mieszkania.
Gmina jest właścicielem 9 budynków komunalnych w Choroszczy o powierzchni użytkowej 1 052 m2. W budynkach tych istnieje 28 lokali, w których zamieszkują 92 osoby. W
większości są to budynki drewniane o złym stanie technicznym, wymagające okresowych remontów. Ponadto gmina posiada trzy ośrodki zdrowia, w których znajduje się 5 lokali mieszkalnych o powierzchni użytkowej 250 m2, a także budynek mieszkalny w Rogowie z jednym
lokalem mieszkalnym o powierzchni użytkowej 35 m2.
Na terenie Choroszczy funkcjonuje Spółdzielnia Mieszkaniowa Lokatorsko – Własnościowa dysponująca 24 budynkami mieszkalnymi, w których znajduje się 729 lokali mieszkalnych. Łączna powierzchnia użytkowa tych lokali wynosi 32 871 m2. W lokalach wymienionej Spółdzielni zamieszkuje 2210 osób.
Specyficznymi budynkami mieszkalnymi są budynki należące do Samodzielnego Publicznego Psychiatrycznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Choroszczy w liczbie siedmiu ze
102 lokalami mieszkalnymi o łącznej powierzchni 4 692 m2, w których zamieszkuje 350
osób, a także 4 budynki mieszkalne Domu Pomocy Społecznej w Choroszczy ze 111 lokalami
mieszkalnymi o powierzchni 1 973 m2, w których zamieszkuje 302 osoby.
H. Telekomunikacja.
Gmina Choroszcz wyposażona jest w następujące urządzenia telekomunikacyjne:
1/ centrale telefoniczne
• Choroszcz – RDLU cyfrowa, operator TPS.A,
• Choroszcz – PG analogowa, operator TPS.A,
• Konowały – RDLU cyfrowa, operator TPS.A.
2/ połączenia światłowodowe
• Białystok – Choroszcz.
3/ miejscowe sieci rozdzielcze gminy Choroszcz wykonane w 94 %
Planowane są połączenia światłowodowe:
• Choroszcz – Barszczewo.
• Choroszcz – Konowały – Rzędziany.
Aktualnie na terenie gminy 25 na 100 mieszkańców posiada aparaty telefoniczne, a samo miasto Choroszcz 28 aparatów na 100 mieszkańców. Ilość aparatów w gminie Choroszcz
w poszczególnych miejscowościach wg stanu na dzień 5 czerwca 2001 r przedstawia załącznik Nr 7. Istniejąca sieć połączeń telefonicznych zapewnia w dobrym stopniu usługi telekomunikacyjne mieszkańcom gminy.
II.2.3. Sfera gospodarcza
Poziom rozwoju gospodarczego i rentowność osiągana przez podmioty gospodarcze
działające na terenie gminy decyduje o zdolności gminy do podejmowania działań rozwijających infrastrukturę techniczną i wpływa na wielkość alokowanych środków finansowych na
sferę społeczną i na poziom świadczonych w tej sferze usług. Wzrost zamożności każdej
gminy jest nierozerwalnie związany z przedsiębiorczością i aktywnością gospodarczą jej
mieszkańców. Racjonalnie prowadzona gospodarka każdej gminy zmierza do maksymalizacji
szans rozwoju gospodarczego swojego tereniu i do tworzenia przewagi miejsca do inwestowaniu przy staraniu się o pozyskanie inwestorów na swój teren.
28
A. Struktura zatrudnienia ludności.
Ilość pracujących (bez rolników indywidualnych) wg stanu na koniec 1999 r wyniosła
ogółem na terenie gminy 2 099 osób, w tym kobiet 1 309. Spośród mieszkańców Choroszczy
pracowało ogółem 1 701 osób, w tym 1 153 to kobiety. Na obszarach wiejskich pracowało
398 osób, z tego 156 osób to kobiety. Spośród osób w wieku produkcyjnym zatrudnionych
było 29,7%. Osoby z obszarów wiejskich wśród zatrudnionych stanowiły 18,9%. Kobiety
wśród zatrudnionych na terenie gminy stanowiły 62,4% wszystkich zatrudnionych.
Tabela 14 Struktura zatrudnienia.
Wyszczególnienie
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
Przemysł
Budownictwo
Handel i naprawy
Transport, składowanie i
łączność
Administracja publiczna i
obrona narodowa
Edukacja
Ochrona zdrowia i opieka
socjalna
Pozostałe
Ogółem
100%
54,9%
45,1%
14,5%
1,4%
8,7%
Miasto
100%
67,8%
32,2%
10,4%
1,0%
2,0%
Obszary wiejskie
100%
39,2%
60,8%
29,8%
2,6%
33,9%
1,3%
1,2%
1,5%
3,2%
6,9%
3,6%
5,1%
1,5%
13,7%
58,3%
5,8%
72,9%
3,6%
3,0%
13,9%
B. Wielkość i struktura bezrobocia.
Trudnym problemem będącym zjawiskiem przemian strukturalnych dla znacznej ilości
społeczeństwa jest brak pracy. Analiza liczby bezrobotnych wskazuje na systematyczny jej
wzrost. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Białymstoku zamieszkałych na terenie miasta i gminy Choroszcz w latach 1996 – 2000 kształtowała się
następująco (stan na koniec grudnia):
Tabela 15 Struktura bezrobocia.
Wyszczególnienie Rok
Ogółem
Kobiety
Wiek 18-24
Wiek 25-34
1996
1997
1998
1999
2000
1996
1997
1998
1999
2000
1996
1997
1998
1999
2000
1996
1997
1998
1999
2000
Ogółem
Liczba
Proc
552 100,00%
337 100,00%
407 100,00%
551 100,00%
569 100,00%
283 51,27%
207 61,42%
227 55,77%
289 52,45%
285 50,09%
195 35,33%
116 34,42%
134 32,92%
186 33,76%
196 34,45%
137 24,82%
91 27,00%
111 27,27%
147 26,68%
142 24,96%
Miasto
Liczba
Proc
213 38,59%
136 40,36%
159 39,07%
236 42,83%
221 38,84%
111 52,11%
80 58,82%
85 53,46%
117 49,58%
115 52,04%
87 40,85%
61 44,85%
68 42,77%
79 33,47%
85 38,46%
39 18,31%
29 21,32%
32 20,13%
58 24,58%
59 26,70%
29
Obszary wiejskie
Liczba
Proc
339 61,41%
201 59,64%
248 60,93%
315 57,17%
348 61,16%
172 50,74%
127 63,18%
142 57,26%
172 54,60%
170 48,85%
108 31,86%
55 27,36%
66 26,61%
107 33,97%
111 31,90%
98 28,91%
62 30,85%
79 31,85%
89 28,25%
83 23,85%
Wyszczególnienie Rok
1996
1997
Wiek 35-44
1998
1999
2000
1996
1997
Wiek 45-54
1998
1999
2000
1996
1997
Wiek 55-59
1998
1999
2000
1996
1997
Wiek 60-64
1998
1999
2000
1996
1997
Wykształcenie
1998
wyższe
1999
2000
1996
1997
Wykształcenie
policealne i śred- 1998
nie zawodowe
1999
2000
1996
1997
Wykształcenie
1998
średnie ogólne
1999
2000
1996
1997
Wykształcenie
zasadnicze zawo- 1998
dowe
1999
2000
1996
Wykształcenie
1997
podstawowe i
1998
niepełne podsta1999
wowe
2000
1996
1997
Staż pracy do 1
1998
roku
1999
2000
1996
1997
Staż pracy 1-5 lat 1998
1999
2000
Staż pracy 5-10
1996
lat
Ogółem
Liczba
Proc
118 21,38%
65 19,29%
85 20,88%
104 18,87%
105 18,45%
82 14,86%
58 17,21%
63 15,48%
93 16,88%
109 19,16%
18
3,26%
6
1,78%
13
3,19%
17
3,09%
13
2,28%
2
0,36%
1
0,30%
3
0,74%
4
0,73%
3
0,53%
7
1,27%
5
1,48%
15
3,69%
18
3,27%
20
3,51%
119 21,56%
81 24,04%
93 22,85%
116 21,05%
115 20,21%
24
4,35%
27
8,01%
19
4,67%
36
6,53%
39
6,85%
212 38,41%
126 37,39%
162 39,80%
205 37,21%
201 35,33%
190 34,42%
98 29,08%
118 28,99%
176 31,94%
194 34,09%
65 11,78%
41 12,17%
40
9,83%
48
8,71%
114 20,04%
75 13,59%
34 10,09%
52 12,78%
64 11,62%
82 14,41%
75 13,59%
Miasto
Liczba
Proc
36 16,90%
20 14,71%
22 13,84%
39 16,53%
20
9,05%
43 20,19%
23 16,91%
30 18,87%
48 20,34%
49 22,17%
7
3,29%
3
2,21%
7
4,40%
10
4,24%
6
2,71%
1
0,47%
0
0,00%
2
1,26%
2
0,85%
2
0,90%
4
1,88%
2
1,47%
8
5,03%
11
4,66%
11
4,98%
46 21,60%
31 22,79%
36 22,64%
57 24,15%
51 23,08%
16
7,51%
16 11,76%
9
5,66%
17
7,20%
20
9,05%
80 37,56%
47 34,56%
60 37,74%
82 34,75%
77 34,84%
67 31,46%
40 29,41%
46 28,93%
69 29,24%
62 28,05%
28 13,15%
20 14,71%
22 13,84%
24 10,17%
47 21,27%
29 13,62%
11
8,09%
17 10,69%
26 11,02%
29 13,12%
23 10,80%
30
Obszary wiejskie
Liczba
Proc
82 24,19%
45 22,39%
63 25,40%
65 20,63%
85 24,43%
39 11,50%
35 17,41%
33 13,31%
45 14,29%
60 17,24%
11
3,24%
3
1,49%
6
2,42%
7
2,22%
7
2,01%
1
0,29%
1
0,50%
1
0,40%
2
0,63%
1
0,29%
3
0,88%
3
1,49%
7
2,82%
7
2,22%
9
2,59%
73 21,53%
50 24,88%
57 22,98%
59 18,73%
64 18,39%
8
2,36%
11
5,47%
10
4,03%
19
6,03%
19
5,46%
132 38,94%
79 39,30%
102 41,13%
123 39,05%
124 35,63%
123 36,28%
58 28,86%
72 29,03%
107 33,97%
132 37,93%
37 10,91%
21 10,45%
18
7,26%
24
7,62%
67 19,25%
46 13,57%
23 11,44%
35 14,11%
38 12,06%
53 15,23%
52 15,34%
Ogółem
Miasto
Obszary wiejskie
Liczba
Proc
Liczba
Proc
Liczba
Proc
1997
48 14,24%
15 11,03%
33 16,42%
Rok
1998
57 14,00%
19 11,95%
38 15,32%
1999
72 13,07%
27 11,44%
45 14,29%
2000
70 12,30%
28 12,67%
42 12,07%
1996
137 24,82%
48 22,54%
89 26,25%
1997
83 24,63%
27 19,85%
56 27,86%
Staż pracy 10 - 20
1998
104 25,55%
29 18,24%
75 30,24%
lat
1999
123 22,32%
49 20,76%
74 23,49%
2000
80 14,06%
23 10,41%
57 16,38%
1996
76 13,77%
36 16,90%
40 11,80%
1997
42 12,46%
19 13,97%
23 11,44%
Staż pracy 20 –30
1998
51 12,53%
27 16,98%
24
9,68%
lat
1999
71 12,89%
41 17,37%
30
9,52%
2000
49
8,61%
25 11,31%
24
6,90%
1996
16
2,90%
7
3,29%
9
2,65%
1997
6
1,78%
3
2,21%
3
1,49%
Staż pracy powy1998
5
1,23%
3
1,89%
2
0,81%
żej 30 lat
1999
9
1,63%
3
1,27%
6
1,90%
2000
5
0,88%
3
1,36%
2
0,57%
1996
108 19,57%
42 19,72%
66 19,47%
1997
83 24,63%
41 30,15%
42 20,90%
Brak stażu pracy 1998
98 24,08%
42 26,42%
56 22,58%
1999
164 29,76%
66 27,97%
98 31,11%
2000
169 29,70%
66 29,86%
103 29,60%
Dane na koniec grudnia. Procent liczony do ilości osób bezrobotnych zarejestrowanych w danym roku
Wyszczególnienie
Jak wynika z powyższych zestawień sytuacja na rynku pracy w gminie nie jest katastrofalna, aczkolwiek systematyczny wzrost bezrobocia budzi uzasadniony niepokój.
C. Jednostki gospodarcze zarejestrowane w systemie REGON.
Na terenie gminy wg stanu na koniec 2000r zarejestrowanych było 920 podmiotów
prowadzących działalność gospodarczą, w tym 804 przez osoby fizyczne. Ilość podmiotów
prowadzących działalność gospodarczą systematycznie wzrasta, co wykazuje poniższe zestawienie:
Tabela 16 Podmioty gospodarcze.
Podmioty gospodarcze
Ilość ogółem
W tym osoby fizyczne
1996r
500
486
W tym
1998r
602
590
1997r
576
562
1999r
712
606
2000r
920
804
Największa ilość podmiotów zajmuje się branżą handlową – 24,67% oraz rolnictwem i
leśnictwem – 23,04%; budownictwem – 13,58%, przetwórstwem przemysłowym – 12,50%.
W układzie przedmiotowym ilość zarejestrowanych podmiotów kształtuje się jak niżej:
Tabela 17 Zarejestrowane podmioty gospodarcze w układzie branżowym.
Lp.
1
2
3
4
Wyszczególnienie
Ogółem
Rolnictwo i leśnictwo
Przetwórstwo przemysłowe
Budownictwo
Liczba
920
212
115
125
31
5
6
7
8
9
10
11
12
Handel
Hotele i restauracje
Transport
Pośrednictwo finansowe
Obsługa nieruchomości
Edukacja
Ochrona zdrowia
Pozostałe
227
14
70
33
56
8
23
31
Spośród ogólnej liczby 78 podmiotów gospodarczych będących spółkami 57 było spółkami cywilnymi. Na terenie gminy działało 5 spółdzielni.
D. Działalność produkcyjno-usługowa.
W gospodarce gminy dominuje handel i usługi niematerialne. Znaczna liczba podmiotów zajmuje się działalnością produkcyjną i usługami materialnymi. Produkcja rolnospożywcza reprezentowana jest m.in. przez:
• Zakład produkcji spożywczej „KABO” w Choroszczy zajmujący się produkcją wędlin i
garmażerki, którego wyroby sprzedawane są w skali ponadregionalnej,
• Dwie piekarnie prowadzące produkcję i dystrybucję pieczywa, również poza teren gminy,
• „PERKPOL” Zakład przetwórstwa mięsnego, prowadzący ubój i przetwórstwo mięsa oraz
sieć własnych sklepów w skali ponadgminnej,
• „PELKAT” przetwórstwo rybne w Choroszczy,
• Produkcję drzewną reprezentują dwa tartaki w Klepaczach i w Czaplinie oraz kilkanaście
zakładów produkcji mebli i usług stolarskich, a także kilka zakładów stolarki budowlanej,
• Znaczącym producentem materiałów budowlanych jest „Ceramika Złotoria” zajmująca się
wyrobem cegły oraz Firma „METALKOMPLEX” w Krupnikach produkująca pokrycia dachowe. W zakresie budownictwa działa kilkadziesiąt firm budowlanych o różnym stopniu
zorganizowania i zakresie prowadzonych robót,
• Działalność produkcyjną i usługową w branży chemicznej prowadzą m.in. „Unilam” w
Choroszczy, „FOLEXIM” w Dzikich oraz zakłady pracy chronionej „Skwat” w Koloni Żółtki
i Spółdzielnia Inwalidów Głuchych w Choroszczy,
• Kompleksowe usługi w zakresie obsługi transportu (stacja paliw, restauracja, noclegi) realizują „M&M Nalewajko w Złotorii i „JABOOIL” w Porosłach,
• Ponadto z obsługą ruchu na szosie Nr 18 związane są: Zajazd Chińczyk w Żółtkach oraz
Zajazd „Dworek” w Choroszczy”.
E. Rolnictwo.
Powierzchnia Miasta i Gminy Choroszcz wynosi 16378 ha, w tym 9986 ha użytków
rolnych i 2869 ha lasów. W użytkach rolnych grunty orne zajmują powierzchnię 5923 ha,
użytki zielone 3940 ha i sady 123 ha. Duża część użytków rolnych charakteryzuje się wysoką
bonitacją (przewaga gr. kl. IV i III). Najwartościowsze grunty rolnicze występują w dużych
zwartych kompleksach we wsiach Złotoria, Babino, Łyski, Porosły, Barszczewo, Czaplino,
Gajowniki, Konowały, Śliwno i Rogowo oraz w południowej części miasta Choroszcz. Powierzchnia nieużytków wynosi 1962 ha i ich duży obszar występuje w kompleksie doliny
rzeki Narew i jest aktualnie włączony w obszar Narwiańskiego Parku Narodowego.
W strukturze własnościowej dominuje własność indywidualna. Ogólna ilość gospodarstw rolnych wynosi 2356 szt. Zachodzące zmiany w strukturze gospodarstw cechuje powstawanie znacznej ilości karłowatych gospodarstw rolnych (do 2 ha). Aktualnie ich ilość
wynosi 906 szt. Struktura pozostałych gospodarstw przedstawia się następująco:
• gospodarstwa od 2 do 5 ha - 600 szt.,
• gospodarstwa od 5 do 7 ha - 244 szt.,
32
• gospodarstwa od 7 do 10 ha - 223 szt.,
• gospodarstwa do 15 ha – 227 szt.,
• gospodarstwa powyżej 15 ha – 156 szt.
We wsi Barszczewo istnieje Zespół Rolników Indywidualnych, który użytkuje grunty o
pow. 170,11 ha, specjalizujący się w tuczu trzody chlewnej. Dla własnych potrzeb tucz trzody
chlewnej prowadzą gospodarstwa rolne przy Samodzielnym Publicznym Psychiatrycznym
ZOZ w Choroszczy oraz Państwowym Domu Pomocy Społecznej. Na terenie wsi Łyski
działa Stacja Doświadczalna Oceny Odmian. Organizacją i oceną hodowli i zaopatrzenia w
materiał hodowlany zajmuje się Stacja Hodowli i Unasienniania Zwierząt w Porosłach. Usługi mechanizacyjne, chemizacyjne oraz naprawy sprzętu wykonywane są przez Spółdzielnię
Kółek Rolniczych w Choroszczy. Doradztwem, oświatą i obsługą ekonomiczną gospodarstw
zajmuje się Ośrodek Doradztwa Rolniczego. Istnieją 3 punkty weterynaryjne zajmujące się
profilaktyką i leczeniem zwierząt.
W strukturze zasiewów na terenie Gminy Choroszcz dominuje uprawa zbóż szczególnie
owsa z jęczmieniem i innych mieszanek zbożowych oraz żyta. Dużą powierzchnię stanowi też
uprawa ziemniaków. Wydaje się, że w najbliższych latach struktura ta będzie podobna. Zanika zainteresowanie uprawą roślin bardzo pracochłonnych szczególnie buraków cukrowych i
roślin oleistych. Duże zasoby użytków zielonych predestynują gminę do intensyfikacji hodowli bydła mlecznego. Produkcja mleka jest rozwijającą się gałęzią działalności rolniczej.
Utrzymuje się w kilkunastu gospodarstwach wielkotowarowa produkcja trzody chlewnej. Wieloletnią tradycją na terenie Gminy jest uprawa warzyw w gruncie i pod osłonami,
skupiona w kilku wsiach. Dotyczy to wsi Śliwno, Kruszewo, Izbiszcze i Pańki. Produkcja
powyższa wzrasta i wymaga rozwoju przetwórstwa tych produktów na terenie gminy. W kilku gospodarstwach prowadzona jest na wysoką skalę produkcja sadownicza. Gospodarstwa o
wysokim poziomie produkcji dążąc do dalszego dynamicznego ich rozwoju winny podejmować działania zmierzające do tworzenia grup producenckich mleka, mięsa, warzyw i owoców.
Dobre warunki przyrodnicze oraz sąsiedztwo Narwiańskiego Parku Narodowego tworzą
odpowiednie możliwości powstawania gospodarstw produkujących żywność ekologiczną, a
duże połacie użytków zielonych o wysokich walorach przyrodniczych sprzyjają także prowadzeniu ekstensywnej gospodarki polegającej m.in. na ich wykaszaniu, a także wypasie odpowiednich ras bydła. Okoliczności powyższe tworzą też dobry klimat do rozwoju gospodarstw
agroturystycznych.
Dążąc do poprawy warunków produkcji rolnej należy mieć również na uwadze potrzebę
odbudowy i dalszej właściwej eksploatacji obiektów melioracyjnych na terenie gminy pod
nazwami „Horodnianka”, „Konowały”, „Czaplinianka” i „Lipniki”. Warunki przyrodnicze i
położenie geograficzne gminy sprzyjają aktywizacji obszarów wiejskich. Obok tradycyjnej
produkcji rolnej istnieją realne możliwości uprawy wikliny i jej przetwórstwa, pozyskiwania i
przetwórstwa trzciny, a także rozwoju rękodzieła ludowego. Względy poprawy walorów
przyrodniczo – krajobrazowych wskazują na potrzebę podjęcia działań zmierzających do zalesienia i zadrzewienia nie wykorzystanych dotychczas gruntów rolnych kl. V i VI.
33
F. Baza turystyczna.
Turystyka może stać się wiodącą funkcją rozwoju gminy. Świadczą o tym cenne walory
przyrodnicze i kulturowe tego terenu w postaci Narwiańskiego Parku Narodowego oraz licznych zabytków. Fakt powstania NPN w 1996 r spowodował rozwój turystyki na terenie gminy. Zmieniła się również struktura ruchu turystycznego. Zmniejszyła się turystyka krajoznawcza, rozwinęła się zaś turystyka kwalifikowana, w tym zagraniczna, agroturystyka, turystyka
tranzytowa. Obecnie ruch turystyczny na terenie gminy można szacować na około 15 tysięcy
osób rocznie. O takich tendencjach świadczą również inwestycje w turystyce.
Baza noclegowa.
Bazę noclegową na terenie gminy Choroszcz na 230 miejsc noclegowych prowadzi 12
obiektów. Poniżej przedstawiony jest gestor bazy i liczba miejsc noclegowych.
• Hotel „Dworek” w Choroszczy, P.W.JARD – 38 m.n., karczma, korty tenisowe,
parking,
• Pensjonat „Dwór nad Narwią”, M.Dowgird – 24 m.n., kuchnia litewska, sala konferencyjna, pole biwakowe,
• Motel „Chińczyk” – 20 m.n., bar, parking,
• Motel na stacji benzynowej w Złotorii – 20 m.n., parking, bar,
• Schronisko w Złotorii – Plebania, 50 m.n.,
Kwatery agroturystyczne:
• Izbiszcze, P.Silwonik – 6 m.n.,
• Izbiszcze 12, Ryszard Sokół – 7 m.n.,
• Pańki 16, Teresa Sokół – 6 m.n.,
• Pańki 6, D.K.Kościuczyk – 4 m.n.,
• Śliwno, Z.Korpacz – 10 m.n.,
• Śliwno, A.K.Zagórscy – 5 m.n.,
• Pole biwakowe w Śliwnie – 50 m.n.
W perspektywie należy uwzględnić powstanie dwóch stanic wodnych w Izbiszczach i
Kruszewie na około 50 miejsc noclegowych. Należy wybudować również minimum 2 pola
biwakowe na 100 miejsc noclegowych w Kruszewie i Choroszczy. Zwiększy to liczbę miejsc
noclegowych do 380 i zaspokoi potrzeby turystów na kilka najbliższych lat.
Baza żywieniowa.
Baza żywieniowa zlokalizowana jest głównie w obiektach noclegowych oraz przy szosie warszawskiej. Serwowane jest tam jedzenie regionalne oraz typu fast-food. Godna polecenia jest kuchnia litewska prowadzona w „Dworze nad Narwią” w Rogowie oraz kuchnia regionalna w Hotelu „Dworek” w Choroszczy. Wyżywienie można zamówić również w niektórych kwaterach agroturystycznych. Na terenie Choroszczy znajduje się kilka barów serwujących głównie napoje. Ewenementem jest kawiarnia „U Moesa” w M-GCK prowadzona przez
gestora francuskiego. Bary wiejskie funkcjonują w Izbiszczach i Kruszewie. W większości
wsi istnieją sklepy prowadzące sprzedaż najpotrzebniejszych artykułów spożywczych. Na terenie gminy znajdują się również producenci żywności. Wymienić tu należy Zakład Spożywczy „KABO” produkujący smaczne wędliny drobiowe, Zakład Masarniczy Państwa Perkowskich w Choroszczy, Przetwórstwo Warzyw Państwa Malinowskich z Choroszczy i Korpaczów ze Śliwna. Istnieje również piekarnia, przetwórstwo ryb w Choroszczy. Markowym
produktem turystycznym może stać się w przyszłości ogórek oraz ryba.
34
Baza towarzysząca.
Do bazy towarzyszącej zaliczyć należy przede wszystkim szlaki turystyczne, po których
podróżują turyści. Głównym szlakiem komunikacyjnym, po którym przemieszczają się turyści zmotoryzowani jest droga krajowa z Białegostoku do Warszawy. Powstały przy niej trzy
stacje paliw, kilka barów, motele. Przez teren gminy po jej najciekawszych miejscach prowadzą szlaki turystyczne: piesze, rowerowe, kajakowe, narciarskie.
Dla turystów pieszych wyznakowane są przez gminę trzy szlaki piesze:
• im.Z.Glogera z Białegostoku przez Choroszcz do Tykocina i Jeżewa, 46 km, znaki
zielone,
• Nadnarwiański z Białegostoku do Paniek, 31 km, znaki żółte,
• Włókniarzy z Fast do Strabli, 65 km,znaki niebieskie.
W 1999 r powstały również szlaki rowerowe:
• Światowida z Białegostoku do Kruszewa, 20 km, znaki zielone,
• Rowerowa Obwodnica NPN zaczynająca się i kończąca w Choroszczy, 90 km, znaki
czerwone,
Przez gminę prowadzą również dwa szlaki wodne:
• Rozlewisk Narwi z Suraża do Rzędzian, 50 km,
• Chodkiewicza Supraślą z Gródka do Złotorii, 90 km.
Na bazie Narwiańskiego Ośrodka Narciarskiego w Dzikich opracowane są również nieznakowane trasy dla nart śladowych. W najbliższej przyszłości wspólnie z NPN należałoby
urządzić dwie ścieżki dydaktyczne wychodzące ze szkół w Kruszewie i Rogowie.
Istnieje również możliwość wytyczenia szlaków konnych. Inspiracją do tego mogłoby
być powstanie Ośrodka Jeździeckiego na bazie gospodarstwa wchodzącego w skład założenia
parkowo-pałacowego Branickich. Niewielka stadnina znajduje się już w Krupnikach. Do bazy
towarzyszącej można zaliczyć również boiska w niektórych wsiach i Choroszczy, z których
mogą korzystać również turyści. Dla turystyki duże znaczenie mają również ośrodki zdrowia i
poczty w takich miejscowościach jak: Barszczewo, Choroszcz, Konowały, Złotoria, Komisariat Policji w Choroszczy. Turyści mogą korzystać również z instytucji kulturalnych w postaci
bibliotek w Barszczewie, Klepaczach, Choroszczy, zwiedzić Muzeum Wnętrz Pałacowych w
Choroszczy, Galerię „U Moesa” wziąć udział w imprezach organizowanych przez M-GCK.
Duże znaczenie dla turystyki posiada Centrum Informacji Turystycznej i Kulturalnej w
Choroszczy oraz Lokalna Organizacja Turystyczna Dolina Górnej Narwi. Wydawane są tu
materiały promocyjne, prowadzone jest doradztwo turystyczne. Na terenie gminy znajdują się
dwie wypożyczalnie sprzętu turystycznego. Narwiański Ośrodek Narciarski w Dzikich wypożycza narty biegowe dla 30 osób. Klub Kajakowy „Meander” w Choroszczy posiada 8 kajaków. Mieszkańcy gminy dysponują ponadto łodziami pychówkami oraz wozami konnymi
służącymi również turystom.
W perspektywie wskazana byłaby mała architektura turystyczna na miejscach biwakowych, przy szlakach turystycznych. Można również zaadoptować na cele turystyczne dwie
wieże widokowe; OSP w Rogowie oraz stary wiatrak w Kruszewie. Docelowo można również wybudować kładkę wiszącą przez Narew łączącą przyczółki zerwanego mostu. Przy
okazji modernizacji drogi Białystok-Kruszewo należałoby wydzielić ścieżkę rowerową oraz
szlak konny dla turystów.
35
II c. Charakterystyka środowiska przyrodniczego.
A. Budowa geologiczna.
Zgodnie z przyjętym podziałem obszaru Polski na jednostki tektoniczne, teren gminy
Choroszcz znajduje się w obrębie tzw. „Wyniesienia Mazursko – Suwalskiego”. Jest to duża
jednostka geostrukturalna obejmująca brzeżne strefy platformy wschodnio – europejskiej.
Pod względem geomorfologicznym obszar gminy położony jest w obrębie dużej jednostki zwanej Niziną Podlaską. Wschodnia część obszaru gminy Choroszcz, gdzie na powierzchni występuje głównie glina zwałowa, jest płaska, słabo morfologicznie zróżnicowana i
raczej monotonna. Powierzchnię urozmaicają pojedyncze pagórki morenowe o wysokości
względnej 15 – 20 m. Rzeki i potoki płyną w szerokich płaskich dolinach, które bardzo słabo
zaznaczają się w morfologii terenu. Część środkowa i północna obszaru gminy jest bardziej
zróżnicowana morfologicznie i pofałdowana. Bardzo liczne, zazwyczaj niedużych rozmiarów,
wzgórza moren czołowych znacznie urozmaicają teren. Cieki powierzchniowe płyną w wąskich, lecz wyraźnie geomorfologicznych zaznaczonych i głęboko wciętych dolinach, często
w bardzo stromych brzegach. Dolina rzeki Narew oraz tereny do niej przyległe są morfologicznie monotonne, płaskie, a miejscami w znacznym stopniu zatorfione i zabagnione.
Na terenie gminy występują surowce budowlane, głównie piaski, żwiry i gliny. Surowce ilaste ceramiki budowlanej były już eksploatowane przed rokiem 1914 ze złóż cegielni
Złotoria i Kozowszczyna (w Turczynie). Zasoby tej ostatniej wyczerpane zostały w 1965r.
Prace poszukiwawcze prowadzone w sąsiedztwie i na cegielni Złotoria pozwoliły w 1978 r na
okonturowanie trzech oddzielnych pól górniczych o łącznej powierzchni 87 550 m2. Wg oceny Przedsiębiorstwa Geologicznego w Warszawie (opracowanie z 1992r) zasoby bilansowe
przy planowanym rocznym wydobyciu w ilości 16 000 m3 zabezpieczają produkcję cegielni
do 2008 r. Materiały geologiczno – kartograficzne wskazują, że na terenie gminy Choroszcz
brak jest szans na odkrycie większego złoża surowców ilastych ceramiki budowlanej.
Surowce okruchowe występują powszechnie na terenie gminy i w latach minionych
były dorywczo eksploatowane przez miejscową ludność na potrzeby lokalne.
Złoża kruszywa występują w formie soczew i gniazd o ograniczonym zasięgu pionowym i poziomym. W złożach występują zwykle piaski kwarcowo – skaleniowe, drobnoziarniste lub średnioziarniste, prawie zawsze z domieszką frakcji żwirowej. Jako surowiec budowlany piaski mogą być przydatne po uprzednim uszlachetnieniu. Złoże takich piasków
(przydatne do produkcji cegły wapienno – piaskowej) okonturowano w 1991r w rejonie Czaplino – Barszczewo. Składa się ono z trzech oddzielnych soczew; zajmując łączną powierzchnię 257 960 m2. Złoża kruszywa grubego – (pospółki, żwiru) o stosunkowo niskiej jakości do
celów budowlanych występują w okolicach: wsi Złotoria na północ od cegielni, wsi Żółtki
(Góra Niwczana), pomiędzy Choroszczą a Kolonią Ruszczany, na lewym brzegu rz. Horodnianka na wschodnim od Choroszczy, pomiędzy osadą Zastawie III a wsią Barszczewo, pomiędzy wsią Kruszewo i Kolonią Kruszewo, na południe od wsi Pańki, na północ od wsi Kościuki i na południe od wsi Zaczerlany. a podstawie udzielonych koncesji użytkowane są złoża w Jeronikach, Kościukach, Zaczerlanach i Żółtkach.
Należy zwrócić uwagę, że na terenie gminy Choroszcz występują duże złoża torfu, które można by wykorzystać jako surowiec energetyczny lub rolniczo – ogrodniczy (nawóz,
ściółka). Z uwagi jednak, iż złoża te występują w większości w granicach Narwiańskiego
Parku Narodowego – objęte są zakazem eksploatacji.
36
B. Warunki wodne.
Sieć hydrograficzna na terenie gminy jest dobrze rozwinięta. Wszystkie cieki powierzchniowe, drenujące omawiany teren, odprowadzają wody do rzeki Narew, której są
prawymi dopływami. Licząc od północy są to: rzeka Supraśl – oddzielająca obszar gminy
Choroszcz od gminy Dobrzyniewo Kościelne, potok Horodnianka (z licznymi bezimiennymi
dopływami i rowami), potok Czaplinianka – zbierający wody powierzchniowe z południowo
– wschodniej części obszaru gminy oraz liczne rowy melioracyjne wpadające wprost do doliny rzeki Narew. Wody powierzchniowe nie są wykorzystywane energetycznie. Wody podziemne o znaczeniu użytkowym występują w kilku poziomach wodonośnych. Zatwierdzone
zasoby w kategorii B dla obszaru parku, którego znaczna część położona jest na terenie gminy
Choroszcz są duże. Według oceny, po dokładnym rozpoznaniu, może okazać się, że są one
jeszcze większe, ponieważ nie jest jeszcze znany przebieg zasobnych w wodę warstw geologicznych.
C. Warunki glebowe.
Gmina Choroszcz posiada średnio korzystne warunki do rozwoju produkcji rolnej,
31,3% gleb użytkowanych rolniczo jest wytworzonych z piasków gliniastych naglinowych,
27,4% to gleby organiczne, 25,5% powierzchni zajmują gleby najsłabsze, wytworzone z piasków luźnych i słabogliniastych całkowitych. Pozostałe gleby zajmują niewielki obszar.
Wśród gruntów rolnych dominują gleby klas IV a i IV b. Wśród użytków zielonych przeważają łąki i pastwiska kl. IV – dominują gleby kompleksów żytnio – ziemniaczanych. Największy udział w powierzchni gruntów ornych 73,8% mają gleby bardzo lekkie zawierające do
15% części spławialnych w masie glebowej poziomu orno – próchnicznego.
Zawartość próchnicy w glebach na terenie gminy Choroszcz waha się w granicach
1,17% w kompleksie żytnim słabym zajmującym 24,3% powierzchni gruntów ornych; 1,26%
w kompleksie żytnim dobrym zajmującym 18,7% powierzchni gruntów ornych; 1,29% w
kompleksie żytnim bardzo dobrym zajmującym 18,9% powierzchni gruntów ornych. Są to
kompleksy dominujące w strukturze gminy i wynika z tego, że gleby są mało zasobne w ten
składnik. Jedynie w kompleksie pszennym dobrym zajmującym około 8,8% powierzchni
gruntów ornych występuje dobrze wykształcony poziom orno – próchniczy o miąższościnie
mniejszej niż 25 cm i zawartości próchnicy średnio 1,31%. Najlepsze użytki zielone zajmują
w gminie 18 ha powierzchni i występują w m. Choroszcz. Pozostałe gleby pod użytkami zielonymi są bardzo zróżnicowane.
Biorąc za podstawę badania Okręgowej Stacji Chemiczno – Rolniczej w Białymstoku
oraz analizy profilów glebowych wykonanych podczas redakcji map glebowo – rolniczych terenu gminy Choroszcz około 24% gleb użytków rolnych wymaga koniecznie wapnowania, na
około 21% gleb potrzebne jest wapnowanie i na około 19% gleb wskazane jest wapnowanie.
W pozostałym zakresie gruntów wapnowanie można ograniczyć. Zestawienia wyników badań
gleb wykazują, że zawartość fosforu bardzo niska występuje na około 6,7 % badanej powierzchni, niska na około 24,2%, średnia 30,3%, wysoka 19,7%, bardzo wysoka 19,1%. Zawartość potasu bardzo niska występuje na 12,4% badanej powierzchni, niska na 26,3 %, średnia na 30,3%, wysoka 15 %, bardzo wysoka 16 %. Zawartość magnezu bardzo niska występuje na 10,3% badanej powierzchni, niska na 22,8%, średnia 31,7%, wysoka 21%, bardzo
wysoka 14,2%.
Obok podstawowych składników pokarmowych dla prawidłowego rozwoju roślin konieczne są mikroelementy głównie: mangan, miedź, bor, molibden, cynk. Brak jest aktualnych badań w tym zakresie. Analiza profilów glebowych wykonywanych podczas redakcji
map glebowo – rolniczych wykazywała, iż na terenie gminy Choroszcz najbardziej wymagane jest uzupełnienie gleb w molibden i miedź. Określenie szczegółowych dawek nawożenia i
37
konieczności wapnowania powinna jednak być oparta na aktualnych badaniach gleby wykonywanych przez Okręgową Stację Chemiczno – Rolniczą.
Określenie zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi ze względu na brak kompleksowych badań jest utrudnione, jednak z uwagi na brak zakładów przemysłowych powodujących
skażenie należy domniemywać, iż jest ono minimalne. Istnieje natomiast zagrożenie w rejonie
drogi Warszawa – Białystok zanieczyszczeniem gruntów związkami ołowiu.
Procentowy udział poszczególnych klas bonitacyjnych na terenie gminy przedstawia się
następująco:
1. grunty orna klasa III a – 9%, III b – 22%, IV a – 25%, IV b – 30%, V – 12%, VI- 2%,
2. użytki zielone - klasa III – 3,17%, IV – 49,01%, V – 35,82%, VI – 12%.
Dominują gleby brunatne wyługowane – 38,9%, pseudbielicowe – 17%, murszaste i
murszowo – mineralne – 12,5%, czarne ziemie niedokształcone – 9,4%, czarne ziemie właściwe – 2,5 %, brunatne właściwe – 2,5 %, mułowo – torfowe i torfowe – 14,6%.
D. Szata roślinna i zwierzęca.
W stosunku do ogólnej powierzchni gruntów gminy Choroszcz lasy stanowią 16,1% i
powierzchnia ich wynosi 2640 ha, w tym lasy państwowe 671 ha.
Szata roślina na terenie gminy Choroszcz jest zróżnicowana. Na terenie Narwiańskiego
Parku Narodowego obejmującego bagienną dolinę Narwi, występuje 46 zespołów roślinnych,
w tym najbardziej rozpowszechnione są szuwary i roślinność wodna – 33 zespoły. Obok roślinności szuwarowej i zaroślowej występują liczne gatunki chronione tj. kosaciec syberyjski,
storczyk szerokolistny i krwisty, arnika górska, grążel żółty, goździk pyszny, widłak jałowcowaty i spłaszczony, podkolan biały i pomocnik blaszkowaty.
W dolinie gniazdują ptaki typowe dla terenów podmokłych tj. świstun, różeniec, dublet,
batalion, zielonka, wodniczka, których egzystencja w Europie jest już w poważnym stopniu
zagrożona.
Dużą liczebność wykazują ptaki rzadko spotykane w kraju, a mianowicie: brzęczka, rybitwa czarna, wodnik, kropiatka,, błotniak stawowy, derkacz, podróżniczek i bąk z absolutną
dominacją rokitniczka. Dolina jest ostoją wymienionych gatunków, a także ważnym miejscem odpoczynku i żerowania w okresie przelotów, zwłaszcza wiosennych, w tym batalionów, kaczek i siewkowatych. W sumie na obszarze Parku stwierdzono obecność 154 gatunków ptaków lęgowych.
W dolinie odnotowano również 34 gatunki ssaków, a wśród nich wydrę i bobra.
Spośród dużych ssaków występuje m.in. kilkanaście osobników łosi. Ponadto występują
dziki, sarny, lisy, jenoty, tchórze, kuny domowe, piżmaki i zające.
E. Opady atmosferyczne.
Od 1981 roku obserwuje się obniżenie sumy opadów atmosferycznych z jednoczesnym
wyczerpywaniem zasobów wodnych, szczególnie widocznych podczas okresu letniego. Stwarza to zakłócenia w zaopatrzeniu w wodę rolnictwa.
II.3 Analiza SWOT
W trakcie prac zespołów problemowych strategii rozwoju dokonano identyfikacji ograniczeń i stymulatorów rozwoju gminy Choroszcz. W wyniku tych prac sformułowano słabe i
mocne strony wykorzystując metodę analizy SWOT. Metoda ta pozwala określić atuty i słabości, szanse i zagrożenia. Analiza SWOT wywodzi swoją nazwę od skrótu słów angielskich:
Strengths (mocne strony), Weaknesses (słabe strony), Opportunities (szanse), Threats (zagrożenia). Analiza SWOT obejmuje analizę uwarunkowań rozwojowych zewnętrznych (szans i
zagrożeń), które są poza bezpośrednimi kompetencjami gminy, wpływają one na funkcjono-
38
wanie gminy i nad którymi gmina nie ma kontroli oraz analizę uwarunkowań rozwojowych
wewnętrznych (mocne i słabe strony), na które gmina ma wpływ i może je współkształtować
częściowo lub całkowicie.
Wykonana analiza SWOT stała się podstawą do sformułowania misji rozwoju Choroszczy i do sformułowania celów strategii rozwoju pierwszego i drugiego rzędu. W tabelach poniżej przedstawiono poszczególne uwarunkowania rozwojowe, określono ich siłę oddziaływania na pięciopunktowej skali, trend i czas oddziaływania obecny lub potencjalny.
Uwarunkowania wewnętrzne.
Mocne strony
W analizie uwarunkowań wewnętrznych wskazano na grupę uwarunkowań związanych
z potencjalnymi możliwościami rozwoju rolnictwa produkującego duże ilości artykułów rolnych na potrzeby zaopatrzenia handlu i przemysłu rolno-spożywczego w oparciu o metody
tradycyjnej produkcji rolnej. Wskazano również na możliwość powstania specjalistycznych
gospodarstw mleczarskich w dorzeczu Narwi i na produkcję dużych ilości mleka w oparciu o
duże kompleksy użytków zielonych zmeliorowanych. Wskazano również na szansę rozwoju
sadownictwa i ogrodnictwa.
Podkreślono również możliwość rozwoju różnego rodzaju form wypoczynku dla mieszkańców Białegostoku i gości krajowych i zagranicznych. Wskazano na szansę rozwoju agroturystyki i turystyki kwalifikowanej w otulinie Narwiańskiego Parku Narodowego. Atutem
rozwojowym w ocenie uczestników zespołów była również dobra współpraca z kierownictwem Narwiańskiego Parku Narodowego.
W wykonanej analizie atutem rozwojowym jest również przebiegająca przez obszar
gminy droga ekspresowa Warszawa-Białystok. Tereny położone wzdłuż drogi w sąsiedztwie
Białegostoku stały się bardzo atrakcyjnymi terenami do lokowania różnego rodzaju form
działalności gospodarczej.
Posiadanie aktualnego planu zagospodarowania przestrzennego, w którym wyznaczono
tereny pod rozwój budownictwa i działalności gospodarczej stanowi mocną stronę gminy. W
połączeniu z posiadanymi wolnymi mocami w mediach komunalnych i korzystną polityką
podatkową władz gminy wobec podmiotów gospodarczych powstają korzystne warunki przyszłego rozwoju.
Posiadanie zabytkowego zespołu Pałacowo-Parkowego Branickich i zespołu budynków
poklasztornych jest atutem dla rozwoju turystyki i organizacji wszelkiego typu imprez kulturalnych.
Lokalizacja dużego zespołu szpitalnego na terenie gminy jest atutem rozwojowym
przyciągającym na jej teren wysoko kwalifikowane kadry.
Mocne strony:
Kluczowe szanse
(obecne , potencjalne)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Dobra współpraca z kierownictwem Narwiańskiego Parku Narodowego, otulina parku jako teren rekreacji,
Duże tradycje i możliwości produkcji ogrodniczej,
Dobre warunki do rozwoju produkcji mleczarskiej w dorzeczu Narwi.
Posiadanie na terenie gminy zabytkowego Zespołu Pałacowo – Parkowego.
Funkcjonowanie na terenie gminy Szpitala Psychiatrycznego
Przebieg przez teren gminy krajowej drogi ekspresowej WarszawaBiałystok.
Duża powierzchnia użytków zielonych oraz duża powierzchnia gruntów zmeliorowanych umożliwiająca powstanie gospodarstw hodowla-
39
Siła oddziaływania szansy
(od +1 do +5)
5
Trend
↑
Czas
oddziaływania
O, P
3
3
2
→
→
→
P
O
P
3
5
↑
↑
P
O, P
2
→
P
nych.
Posiadanie terenów wyznaczonych w planie zagospodarowania prze4
strzennego pod działalność gospodarczą.
9. Posiadanie terenów pod budownictwo mieszkaniowe
4
10. Dostatecznie rozwinięta sieć wiejskich ośrodków zdrowia.
3
11. Przychylny stosunek władz gminy do inwestorów lokujących i rozwi4
jających na terenie gminy swoje zakłady.
12. Możliwość rozwoju na terenie gminy gospodarstw agroturystycznych
4
i ekologicznych.
13. Rozwój produkcji żywności wysokiej jakości w dużych partiach pod
3
potrzeby giełdy, supermarketów, przetwórstwa.
14. Posiadanie aktualnego planu zagospodarowania przestrzennego
4
15. Dalszy rozwój wodociągów, energetyki cieplnej, kanalizacji sanitarnej
3
– posiadanie wolnych mocy w mediach komunalnych.
16. Korzystne przepisy podatkowe kreowane przez gminę.
3
17. Zachodzące procesy dezurbanizacyjne i związany z nim napływ na
3
obszar gminy nowych mieszkańców.
18. Istnienie zespołu budynków poklasztornych – lokalizacja muzeum
3
diecezialnego wraz z centrum konferencyjnym.
19. Możliwość rozwoju przemysłu rolno-spożywczego.
2
20. Posiadanie zasobów siły roboczej do zagospodarowania.
3
21. Dobry rozwój sieci telefonicznej.
2
Czas oddziaływania; O – obecny, P - potencjalny.
Trend; wzrost ↑, stabilizacja →, regres ↓
Siła oddziaływania; 1 – bardzo mała, 2 – mała, 3 – przeciętna, 4 – duża, 5 – bardzo duża
8.
↑
O, P
↑
→
↑
O, P
O, P
O, P
↑
P
→
P
↑
↑
O, P
O, P
↑
↑
O, P
O, P
↑
O, P
↑
→
→
P
P
P
Słabe strony
Słabych stron w uwarunkowaniach wewnętrznych rozwoju gminy doszukiwano się w
odnotowanym wysokim bezrobociu, niskich kwalifikacjach zawodowych mieszkańców, brakiem miejsc pracy poza rolnictwem na terenach wiejskich.
Wskazano również na zagrożenia związane ze wzrostem przestępczości i szerzeniem się
różnego rodzaju patologii społecznych, w tym szczególnie alkoholizmu.
Do minusów rozwojowych zaliczono również niedorozwój infrastruktury technicznej, w
tym szczególnie dróg (duża ilość dróg o nieutwardzonej nawierzchni), brak kanalizacji sanitarnej szczególnie na obszarach wiejskich, co m. in. przyczynia się do zanieczyszczenia ściekami bytowymi rzek i cieków wodnych znajdujących się na obszarze gminy. Wskazano również na zagrożenie związane z brakiem nowoczesnego wysypiska śmieci i sortowni oraz z pozostawaniem licznych gospodarstw domowych poza zorganizowanym systemem wywozu odpadów stałych na wysypiska. Zagrożenia wystąpiły również ze strony istniejących dzikich
wysypisk śmieci.
Zagrożenia rozwojowe odnotowano również w niepełnym zaopatrzeniu w wodę,
szczególnie na obszarach wiejskich, co utrudnia rozwój produkcji rolnej.
Brak możliwości zbycia wyprodukowanych produktów rolnych i towarzyszący temu
spadek poziomu życia mieszkańców obszarów wiejskich oraz rozszerzanie się obszarów ubóstwa zostały wskazane jako duże zagrożenie wewnętrzne rozwoju gminy.
Zachodzące procesy emigracji ludzi młodych, wykształconych z obszaru gminy powodują starzenie się społeczeństwa i zwiększanie się grupy osób w wieku poprodukcyjnym w
strukturze mieszkańców. Problem ten dotyczy szczególnie obszarów wiejskich.
Wskazano również na zagrożenie ekologiczne związane z przebiegiem przez obszar
gminy drogi ekspresowej Warszawa-Białystok. Tereny w jej bezpośrednim sąsiedztwie narażone są na nadmierną emisję spalin samochodowych. Podkreślono również utrudnienia związane z przemieszczaniem się zwierząt i ludzi przez tę właśnie drogę.
40
Słabe strony:
Kluczowe zagrożenia
(obecne , potencjalne)
Siła oddziały- Trend
wania zagrożenia
(od -1 do -5)
-4
↑
-3
↑
-4
↑
-4
↑
-3
↑
-3
↑
-2
↓
-2
↓
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Wysokie bezrobocie wśród osób w przedziale wieku 18-30 lat.
Wzrost przestępczości, obniżenie poczucia bezpieczeństwa.
Szerzenie się zjawiska alkoholizmu.
Obniżenie się poziomu życia na wsi, rozrastanie się obszaru ubóstwa.
Brak lokalnych rynków zbytu dla produktów rolnych.
Starzenie się mieszkańców wsi, migracja ludzi młodych.
Powstawanie dzikich wysypisk śmieci.
Niepełne zaopatrzenie w wodę z wodociągów na terenach wiejskich,
niska jakość wody pitnej ze studni.
9. Barak na terenach wiejskich kanalizacji sanitarnej i sieci gazowniczej.
-1
10. Zły stan dróg gminnych i powiatowych, duża ilość dróg o nawierzchni
-5
nieutwardzonej.
11. Niezadowalająca ochrona środowiska przyrodniczego przed zanie-3
czyszczeniami ściekami sanitarnymi, zwłaszcza rzeki Narwi oraz innych rzek i cieków wodnych przepływających przez gminę.
12. Występowanie zagrożenia ekologicznego w strefie szosy „warszaw-2
skiej”.
13. Zbyt wysokie ceny terenów budowlanych położonych blisko Białego-3
stoku, nieadekwatne do uzbrojenia technicznego.
14. Występowanie gospodarstw domowych będących poza zorganizowa-4
nym systemem wywozu odpadów stałych na wysypiska śmieci.
15. Brak miejsc pracy na terenach wiejskich poza rolnictwem.
-2
16. Brak odpowiedniej struktury kwalifikacji zawodowych mieszkańców
-2
gminy
17. Brak nowoczesnego wysypiska śmieci z sortownią.
-3
Czas oddziaływania; O – obecny, P - potencjalny.
Trend; wzrost ↑, stabilizacja →, regres ↓
Siła oddziaływania; -1 – bardzo mała, -2 – mała, -3 – przeciętna, -4 – duża, -5 – bardzo duża
Czas
oddziaływania
O
O
O
O
O
O
O
O
↓
→
O
O
↓
O, P
→
O, P
↑
O, P
→
O, P
↑
↓
O
O
↑
P
Uwarunkowania zewnętrzne
Szanse
W uwarunkowaniach zewnętrznych będących poza bezpośrednim wpływem władz
gminy wskazano na szanse rozwoju wynikające z położenia gminy w sąsiedztwie Białegostoku, miasta prawie 300 tys., i na trasie przebiegu drogi ekspresowej Warszawa-Białystok w pasie europejskiego korytarza transportowego Via Baltica.
Czynników rozwoju doszukiwano się w prowadzonej przez państwo polityce prorolniczej wzmacniającej rodzinne gospodarstwa rolne. Wskazano również na rozwój gospodarczy
kraju, który będzie sprzyjał rozwojowi gminy i na realizowaną przez rząd politykę stymulowania rozwoju regionalnego i lokalnego oraz na środki finansowe przeznaczane na ten cel.
Rozwoju upatrywano w polityce preferującej rozwój budownictwa mieszkaniowego. Środki
pomocowe Unii Europejskiej przeznaczone na określone inwestycje również zostały wskazane jako szansa rozwoju gminy.
Szans rozwoju upatrywano również z położeniu gminy w ramach obszaru Zielonych
Płuc Polski w środowisku naturalnym nie zdegradowanym przez działalność gospodarczą
człowieka w preferencjach państwa dla inwestycji proekologicznych.
Wskazano na szansę rozwoju gminy Choroszcz z tytułu położenia przy wschodniej granicy państwa polskiego i na rozwój handlu zagranicznego z państwami Europy Wschodniej.
Szanse tkwiące w otoczeniu:
41
Kluczowe szanse
(obecne , potencjalne)
Siła oddziaływania szansy
(od +1 do +5)
5
1.
Położenie gminy w ciągu trasy szybkiego ruchu Warszawa-Białystok
w pasie europejskiego korytarza transportowego Via Baltica.
2. Położenie gminy w sąsiedztwie miasta Białystok
5
3. Położenie na obszarze gminy części Narwiańskiego Parku Narodowe5
go.
4. Realizacja przez państwo polityki prorolniczej wzmacniającej gospo4
darstwa rodzinne – realizacja paktu dla wsi.
5. Możliwość pozyskania środków finansowych pomocowych z Unii Eu4
ropejskiej i w ramach polityki regionalnej realizowanej przez państwo.
6. Wzrost gospodarczy Polski zapewniający środki na niwelowanie dys3
proporcji regionalnych.
7. Preferencyjna polityka państwa wspierająca rozwój budownictwa
2
mieszkaniowego
8. Rozwój handlu zagranicznego z państwami na Wschodzie Europy.
3
9. Preferencja państwa dla inwestycji proekologicznych.
1
10. Położenie gminy w obszarze Zielonych Płuc Polski w środowisku
2
naturalnym nie zdegradowanym przez działalność człowieka.
Czas oddziaływania; O – obecny, P - potencjalny.
Trend; wzrost ↑, stabilizacja →, regres ↓
Siła oddziaływania; 1 – bardzo mała, 2 – mała, 3 – przeciętna, 4 – duża, 5 – bardzo duża
Trend
↑
Czas
oddziaływania
O, P
↑
↑
O, P
O, P
↓
O, P
↑
O, P
→
O, P
→
O, P
↓
→
→
O, P
O, P
O, P
Zagrożenia
Wśród zagrożeń zewnętrznych wskazano na napływ taniej dotowanej żywności z obszaru Unii Europejskiej, często bez wymaganych opłat celnych. Proceder ten stanowi zagrożenie dla utrzymania i rozwoju produkcji rolnej na obszarze gminy.
Wskazano na wzrost napływu nielegalnych pracowników zza wschodniej granicy Polski
i na nasilanie się różnego rodzaju przestępczości, w tym i przestępczości zorganizowanej dokonywanej przez przybyszów i miejscowych.
Podkreślono spadek poziomu życia ludności, szczególnie na obszarach wiejskich i brak
polityki państwa przeciwdziałania tym procesom. Wskazano również na zagrożenia związane
z zainicjowanymi reformami w kraju, na nakładanie nowych zadań na gminy, bez zapewnienia środków finansowych na ich realizację ze strony rządu. Uwydatniono niestabilność przepisów podatkowych i uregulowań prawnych, które oddziałują ujemnie na rozwój gminy.
Uwypuklono również zagrożenie pochodzące z tytułu braku należytego stymulowania rozwoju gospodarczego ze strony państwa.
W dziedzinie rolnictwa wskazano na zagrożenia powodowane przez brak kontraktacji,
brak należycie rozwiniętej sieci skupu produktów rolnych w kraju i bazy magazynowej. Wejście Polski do struktur Unii Europejskiej było postrzegane również jako potencjalne zagrożenie rodzinnego rolnictwa.
Wskazano również na zagrożenia powodowane występującymi anomaliami pogodowymi i klimatycznymi. Okresy występowania suszy, dużych mrozów i nadmiernych opadów
deszczu i śniegu są dużym zagrożeniem w prawidłowym funkcjonowaniu gminy i w jej rozwoju.
42
Zagrożenia tkwiące w otoczeniu:
Kluczowe zagrożenia
(obecne , potencjalne)
Siła oddziały- Trend
wania zagrożenia
(od -1 do -5)
-4
↑
-3
↑
-3
↑
-4
↑
1.
2.
3.
4.
Wzrost przestępczości, w tym zorganizowanej.
Napływ nielegalnej siły roboczej ze Wschodu.
Niewłaściwie realizowane przez rząd reformy w kraju.
Pogorszenie się stopy życiowej i jej spadek, szczególnie na obszarach
wiejskich i wśród ludności wiejskiej.
5. Anomalie klimatyczne i pogodowe, występujące okresy dużych mro-2
zów i suszy.
6. Wejście Polski do struktur Unii Europejskiej potencjalnym zagroże-5
niem dla rolnictwa rodzinnego.
7. Brak rozwiniętego systemu skupu i bazy magazynowej produktów rol-3
nych.
8. Brak preferencji dla rozwoju rolnictwa rodzinnego, szczególnie w ob-3
szarze wspomagania kredytowego.
9. Niekontrolowany napływ artykułów żywnościowych z obszaru Unii
-5
Europejskiej zagrażający polskiemu rolnictwu.
10. Niestabilność rozwiązań prawnych i podatkowych destabilizujących
-3
warunki działalności gospodarczej.
11. Nielegalny napływ towarów bez opłat celnych zagrażający rodzinnym
-2
producentom.
12. Nakładanie na samorządy terytorialne przez rząd nowych zadań bez
-4
zapewnienia należnych środków finansowych na ich realizację.
13. Napływ do Polski substancji i środków (śmieci) zagrażających środo-1
wisku naturalnemu.
14. Brak polityki stymulowania rozwoju gospodarczego ze strony państwa.
-3
Czas oddziaływania; O – obecny, P - potencjalny.
Trend; wzrost ↑, stabilizacja →, regres ↓
Siła oddziaływania; -1 – bardzo mała, -2 – mała, -3 – przeciętna, -4 – duża, -5 – bardzo duża
Czas
oddziaływania
O, P
O, P
O, P
O, P
→
O, P
→
O, P
→
O, P
→
O, P
↑
O, P
→
O, P
→
O,P
↑
O, P
↓
O
↑
O
Przedstawiona analiza SWOT uwzględniła wszystkie istotne uwarunkowania rozwojowe gminy Choroszcz, jakie występowały i potencjalnie mogły wystąpić w czasie jej opracowania. Znajomość tych faktów była bardzo pomocna w wariantowaniu strategii rozwoju i w
opracowaniu zaleceń do programów realizacyjnych występujących na etapie realizacji strategii rozwoju.
II.4. Mierniki
W celu zapewnienia sprawnego i systematycznego monitorowania zmian zachodzących
w gminie wyselekcjonowano grupę mierników odzwierciedlających pozycję gminy Choroszcz na tle innych gmin województwa podlaskiego. Dane użyte do rankingowania poszczególnych gmin zostały zaczerpnięte z materiałów Głównego Urzędu Statystycznego. Pozwoli
to na przeprowadzenie ponownej analizy sytuacji w oparciu o dane źródłowe, które będą
przystawały do siebie pod względem metodologii gromadzenia i obróbki danych.
Monitorowanie zmian zachodzących w gminie i porównanie ich na tle innych gmin pozwoli na bieżącą ocenę skuteczności przyjętej strategii rozwoju, a zwłaszcza wpływu realizowanych zadań strategicznych na rozwój. Mierniki zostały opracowane na podstawie dostępnych danych statystycznych GUS za 1999 rok.
W poniższych tabelach przedstawiono gminę Choroszcz na tle 9 gmin miejskowiejskich województwa podlaskiego.
43
Tabela 18 Stan ludności i powierzchnia.
Gmina miejsko-wiejska
Proc ludności
Proc ludności Proc ludności
Ludność ogó- Powierzchnia Gęstość zaludw wieku
w wieku po- w wieku pro2
łem
miasta [ha] nienia na km przedprodukprodukcyjnym dukcyjnym
cyjnym
Choroszcz
Czarna Białostocka
Łapy
Supraśl
Suraż
Tykocin
Wasilków
Zabłudów
Dąbrowa Białostocka
Ciechanowiec
12225
12018
24339
11971
2207
6899
11847
11640
13744
9513
16350
20654
12757
18796
7660
20545
12717
34814
26395
20146
74,8
58,2
190,8
63,7
28,8
33,6
93,2
33,4
52,1
47,2
26,2
26,6
26,7
27,4
22,7
26,3
26,9
26,7
27,1
26,3
59,1
58,7
58,9
58,6
55,0
55,2
59,7
54,4
55,4
54,9
Miejsce
14,7
14,7
14,4
14,0
22,3
18,6
13,4
18,9
17,5
18,8
3
5
1
4
10
8
2
9
6
7
Tabela 19 Sieć handlowa i telefoniczna.
Gmina miejsko-wiejska
Choroszcz
Czarna Białostocka
Łapy
Supraśl
Suraż
Tykocin
Wasilków
Zabłudów
Dąbrowa Białostocka
Ciechanowiec
Liczba abonen- Liczba abonentów telefonicz- tów na 1000
nych.
mieszkańców
2828
2646
5445
2346
490
1184
3171
1730
2683
2156
Liczba sklepów
Liczba sklepów na 1000 mieszkańców
Miejsce
231
220
224
196
222
172
268
149
195
227
2
6
4
7
5
9
1
10
8
3
80
108
225
82
13
37
110
73
131
115
Miejsce
6,5
9,0
9,2
6,8
5,9
5,4
9,3
6,3
9,5
12,1
7
5
4
6
9
10
3
8
2
1
Tabela 20 Dochody miasta w tym udział w podatkach stanowiących dochód państwa
Gmina miejsko-wiejska
Choroszcz
Czarna Białostocka
Łapy
Supraśl
Suraż
Tykocin
Wasilków
Zabłudów
Dąbrowa Białostocka
Ciechanowiec
Dochody ogółem Dochód na 1
[zł]
mieszkańca [zł]
11780362
10943490
21920185
11271963
2180293
6452619
10555703
11014063
13915517
9696551
964
911
901
942
988
935
891
946
1012
1019
44
Wydatki ogółem Wydatki na 1
[zł]
mieszkańca [zł]
Miejsce
4
8
9
6
3
7
10
5
2
1
11354252
12502928
24846516
10376843
2240937
6159342
10839403
11244174
13605092
9454524
929
1040
1021
867
1015
893
915
966
990
994
Miejsce
7
1
2
10
3
9
8
6
5
4
Tabela 21 Jednostki gospodarcze zarejestrowane oraz osoby pracujące
Gmina miejsko-wiejska
Jednostki gospoJednostki gospodarcze na 1000
darcze - ogółem
mieszkańców
Pracujący ogółem
Miejsce
Liczba pracujących na 1000
mieszkańców
Miejsce
Choroszcz
714
58,4
3
2099
171,7
2
Czarna Białostocka
592
49,3
5
1539
128,1
4
Łapy
1231
50,6
4
4436
182,3
1
Supraśl
863
72,1
1
1834
153,2
3
Suraż
84
38,1
8
128
58,0
9
Tykocin
234
33,9
10
321
46,5
10
Wasilków
774
65,3
2
1255
105,9
6
Zabłudów
567
48,7
6
837
71,9
8
Dąbrowa Białostocka
495
36,0
9
1588
115,5
5
Ciechanowiec
411
43,2
7
1002
105,3
7
Opracowano na podstawie sprawozdania Z-01 dotyczy jednostek, w których liczba pracujących wynosi 5 i więcej osób.
Tabela 22 Liczba mieszkań i izb
Gmina miejsko-wiejska
Liczba mieszkań
Liczba mieszkań na 1000 mieszkańców
Choroszcz
Czarna Białostocka
Łapy
Supraśl
Suraż
Tykocin
Wasilków
Zabłudów
Dąbrowa Białostocka
Ciechanowiec
3580
3733
7053
3316
711
1925
3584
3867
3972
3073
292,8
310,6
289,8
277,0
322,2
279,0
302,5
332,2
289,0
323,0
Liczba izb w
mieszkaniach
Miejsce
6
4
7
10
3
9
5
1
8
2
Liczba osób
przypadających
na jedną izbę
12935
13014
27416
13663
2621
7236
14033
14226
15263
11379
1,06
1,08
1,13
1,14
1,19
1,05
1,18
1,22
1,11
1,20
Miejsce
2
3
5
6
8
1
7
10
4
9
Tabela 23 Powierzchnia użytkowa mieszkań oraz liczba aptek i przychodni.
Gmina miejskowiejska
Choroszcz
Czarna Białostocka
Łapy
Supraśl
Suraż
Tykocin
Wasilków
Zabłudów
Dąbrowa Białostocka
Ciechanowiec
PowierzchPowierzchnia użytkonia użytkowa mieszwa mieszkań [m2] na
kań [m2]
1 osobę
220178
211655
460644
252694
50571
150035
243401
265531
284234
213170
Apteki ogółem
Miejsce
18,01
17,61
18,93
21,11
22,91
21,75
20,55
22,81
9
10
8
5
1
4
7
2
20,68
22,41
6
3
Liczba
mieszkańców na 1
aptekę
2 6112,5
1 12018,0
6 4056,5
2 5985,5
1 2207,0
2 3449,5
2 5923,5
1 11640,0
2
6872,0
1 9513,0
45
Liczba
Przychodnie mieszkańogółem
ców na 1
przychodnię
Miejsce
6
10
3
5
1
2
4
9
7
8
4
1
5
1
1
1
1
1
1
1
Miejsce
3056
12018
4868
11971
2207
6899
11847
11640
2
9
3
8
1
4
7
6
13744
9513
10
5
Tabela 24 Ruch naturalny ludności.
Gmina miejsko-wiejska
Choroszcz
Czarna Białostocka
Łapy
Supraśl
Suraż
Tykocin
Wasilków
Zabłudów
Dąbrowa Białostocka
Ciechanowiec
Przyrost natural- Przyrost naturalny ogółem
ny na 1000 osób
-13
21
-22
11
1
-32
-2
-55
-15
-67
Miejsce
-7,04
-1,09
-4,73
-0,17
-4,64
0,45
0,92
-0,90
1,75
-1,06
10
7
9
4
8
3
2
5
1
6
Urodzenia żywe
Urodzenia żywe
na 1000 osób
133
123
215
102
28
57
114
104
129
88
7,20
10,73
4,27
9,52
25,83
4,06
8,61
18,47
8,95
13,98
Miejsce
8
4
9
5
1
10
7
2
6
3
Tabela 25 Drogi gminne zamiejskie i w granicach administracyjnych miast.
Gmina miejsko-wiejska
Choroszcz
Czarna Białostocka
Łapy
Supraśl
Suraż
Tykocin
Wasilków
Zabłudów
Dąbrowa Białostocka
Ciechanowiec
Drogi gminne
zamiejskie ogółem [km]
54
25
44
22
27
92
18
72
28
92
Drogi na km2
Drogi gminne w
Drogi na km2
granicach adminimiasta
stracyjnych miast
Miejsce
0,3293
0,1214
0,3438
0,1170
0,3506
0,4488
0,1417
0,2069
0,0986
0,4577
5
8
4
9
3
2
7
6
10
1
7
19
33
13
8
12
22
5
15
15
Miejsce
0,4118
1,3571
2,7500
2,1667
0,2353
0,4138
0,7857
0,3571
0,6522
0,5357
8
3
1
2
10
7
4
9
5
6
Tabela 26 Infrastruktura techniczna sieć wodociągowa i kanalizacyjna.
Gmina miejsko-wiejska
Choroszcz
Czarna Białostocka
Łapy
Supraśl
Suraż
Tykocin
Wasilków
Zabłudów
Dąbrowa Białostocka
Ciechanowiec
Wodociągi długość czynnej sie- Wodociągi na
ci rozdzielczej
km2
[km]
124.9
89.0
92.9
58.3
33.7
80.1
58.3
63.0
146.1
63.4
Kanalizacja długość czynnej sie- Kanalizacja na
ci rozdzielczej
km2
[km]
Miejsce
0,7616
0,4320
0,7258
0,3101
0,4377
0,3907
0,4591
0,1810
0,5144
0,3154
46
1
6
2
9
5
7
4
10
3
8
17.7
21.7
28.8
43.2
6.3
20.9
3.7
11.8
7.3
0,1079
0,1053
0,2250
0,2298
0,0000
0,0307
0,1646
0,0106
0,0415
0,0363
Miejsce
4
5
2
1
10
8
3
9
6
7
Tabela 27 Szkoły podstawowe i gimnazja
Gmina miejskowiejska
Choroszcz
Czarna Białostocka
Łapy
Supraśl
Suraż
Tykocin
Wasilków
Zabłudów
Dąbrowa Białostocka
Ciechanowiec
Liczba szkół
podstawowych
Liczba
uczniów
5
3
9
3
2
8
6
9
9
8
Liczba uczni
ów średnio w
szkole
1045
1361
2801
845
150
794
1180
1242
1540
1143
Miejsce
209
454
311
282
75
99
197
138
171
143
Liczba gimnazjów
4
1
2
3
10
9
5
8
6
7
Liczba uczni
ów średnio w
szkole
Liczba
uczniów
1
2
2
1
1
1
1
2
2
1
146
211
423
135
35
113
189
171
255
200
Miejsce
146
106
212
135
35
113
189
86
128
200
4
8
1
5
10
7
3
9
6
2
Tabela 28 Przedszkola i biblioteki
Gmina miejsko- Liczba przed- Liczba miejsc Liczba dzieci
szkoli
na 1000 osób
wiejska
Choroszcz
1
200
16,36
Czarna Białostocka
1
332
27,63
Łapy
2
365
15,00
Supraśl
2
175
14,62
Suraż
1
83
37,61
Tykocin
1
75
10,87
Wasilków
1
225
18,99
Zabłudów
2
45
3,87
Dąbrowa Białostocka
2
82
5,97
Ciechanowiec
1
75
7,88
Miejsce
4
2
5
6
1
7
3
10
9
8
Liczba woLiczba woluminów na 1
luminów
osobę
Liczba bibliotek
3
2
4
3
1
1
2
4
7
1
35176
39499
120398
44371
9508
25680
37308
45459
91331
26221
Miejsce
2,88
3,29
4,95
3,71
4,31
3,72
3,15
3,91
6,65
2,76
9
7
2
6
3
5
8
4
1
10
Tabela 29 Obiekty noclegowe i miejsca
Gmina miejsko-wiejska
Choroszcz
Czarna Białostocka
Łapy
Supraśl
Suraż
Tykocin
Wasilków
Zabłudów
Dąbrowa Białostocka
Ciechanowiec
Liczba miejsc
Liczba miejsc
Miejsca noclegowe
Liczba obiektów noclegowych sezo- noclegowych całona 1000 osób
nowych
rocznych
3
1
2
3
3
2
3
1
1
3
63
40
44
376
310
59
298
100
19
144
47
63
40
4
256
100
292
19
76
5,15
3,33
1,81
31,41
140,46
8,55
25,15
8,59
1,38
15,14
Miejsce
7
8
9
2
1
6
3
5
10
4
III Finanse
Prognozowanie dochodów budżetu miasta i gminy Choroszcz jest bardzo trudnym zadaniem. Dochody gminy są normowane przez różne szczegółowe regulacje prawne i finansowe. Zasadą generalną, która przyświeca w większości rozwiązań finansowych przyjętych w
państwach demokratycznych jest zapewnienie jednostkom samorządu terytorialnego jak największego udziału dochodów własnych w strukturze ogólnej dochodów. Funkcjonowanie
różnego rodzaju subwencji i dotacji, które często są uznaniowo rozdzielane przez administrację rządową szczebla centralnego i wojewódzkiego oraz samorządową szczebla wojewódzkiego rodzi mechanizm rozwiązań klientelskich.
Brak stabilności rozwiązań ustawowych w dochodach jednostek samorządu terytorialnego wszystkich szczebli powoduje, że opracowanie tego typu prognozy zawsze jest obarczone bardzo dużym prawdopodobieństwem błędu. Zmiany ustawowe wprowadzane w źródłach
dochodów jednostek samorządu terytorialnego, które będą miały miejsce w okresie realizacji
strategii rozwoju będą wpływały modyfikująco na dochody samorządu terytorialnego. Na horyzoncie rozwiązań ustawowych w tej dziedzinie pojawia się konieczność zmiany ustawy o
dochodach województw, powiatów i gmin. Zmiana ta prawdopodobnie będzie miała miejsce
w 2002 roku kształtując od 2003 roku nowe ramy dochodów jednostek samorządu terytorialnego.
III.1. Uwarunkowania
Zasoby będące w dyspozycji gminy decydują o jej sile i zakresie samorządności. Najważniejszym zasobem będącym w dyspozycji gminy są środki finanse, które zgodnie z obiegowym powiedzeniem „rządzi ten, kto ma pieniądze” potwierdzają wagę tego zasobu w realizowanych działaniach i warunkują pozycję samorządu w systemie administracji publicznej.
Kompetencje organu samorządu terytorialnego w zakresie kształtowania dochodów są jednym z najważniejszych mierników samodzielności władz samorządowych.
Kształt i charakter rozwiązań prawnych determinuje pozycję samorządu terytorialnego
w relacji ze władzami centralnymi. Regulacje te wpływają na układ dochodów i wydatków
jednostek samorządu terytorialnego. Jednostki samorządu terytorialnego wykonują zróżnicowane pod względem stopnia kompetencji i obligatoryjności zadania. Dlatego też powinien
być dostosowany do nich system dochodów, z uwzględnieniem uprawnień władz samorządowych do ich kształtowania. Wzajemne dopasowanie systemu dochodów i wydatków pozwala na pełną i racjonalną realizację zadań oraz na lepsze zaspokojenie potrzeb społeczności
lokalnych.
Źródła dochodów oraz struktura tych dochodów mają istotne znaczenie dla gospodarki i
polityki finansowej jednostek samorządu terytorialnego. Posiadanie dochodów własnych,
pewnych i wyraźnie określonych, co do kryteriów ich poboru zwiększa stopień samodzielności władz samorządowych. Ważny jest również poziom perturbacji w realizacji tych dochodów. Znaczny natomiast udział dochodów transferowych (dotacje, subwencje), opartych w
dużej mierze na uznaniowości i ich redystrybucja przez centrum, ogranicza samodzielność finansową jednostek samorządu terytorialnego.
System dochodów jednostek samorządu terytorialnego w Polsce ma charakter mieszany. Gminy, powiaty, województwa samorządowe dysponują, bowiem dochodami własnymi,
a te wspierane są dochodami transferowymi występującymi w formie dotacji i subwencji
(redystrybucja pionowa) oraz wpływami z tytułu udziałów jednostek samorządu terytorialnego we wpływach stanowiących dochód budżetu państwa. Ponadto władze samorządowe
mogą korzystać z dochodów zwrotnych (pożyczki, kredyty, obligacje - posiadanie przez samorząd terytorialny osobowości prawnej uprawnia do zaciągania zobowiązań w sferze do-
48
chodów zwrotnych). Ponadto można wyróżnić jeszcze dochody o charakterze uzupełniającym i nieperiodycznym (np. darowizny, spadki, zapisy, kary, grzywny).
Dochody i wydatki jednostek samorządu terytorialnego są dochodami i wydatkami
sektora finansów publicznych. Dlatego też tradycyjny ich podział (podobnie jak dochodów
państwowych) wyróżnia dochody bezzwrotne i dochody zwrotne. Do pierwszej grupy należy zaliczyć wpływy z podatków, opłat, subwencji i dotacji, natomiast do drugiej (przychodów) zalicza się dochody w formie zaciągniętych pożyczek, kredytów oraz wyemitowanych
obligacji. Można również wyodrębnić dochody nieodpłatne (np. podatki, darowizny, spadki,
zapisy) i odpłatne (np. opłaty, wpływy z pożyczek, kredytów, obligacji). Ponadto, można je
także podzielić na przymusowe (np. podatki, opłaty, kary, grzywny) i dobrowolne (np.
spadki, zapisy, darowizny) oraz na zasadnicze (np. podatki, opłaty, subwencje, dotacje,
udziały we wpływach z podatków centralnych) i uboczne (kary, grzywny, spadki, zapisy, darowizny
Ponadto w dokonanych analizach można wskazać na dochody jednostek samorządu terytorialnego pochodzące z dochodów podatkowych:
• podatki lokalne (stanowiące dochód gminy), których elementy konstrukcyjne mogą być kształtowane przez władze gminy, tj. podatki: od nieruchomości, od środków
transportowych i od posiadania psów,
• podatki w całości pobierane przez gminy, przy których rady gmin nie kształtują ich
stawek oraz nie mają prawa wprowadzania generalnych zwolnień, czy przyznawania
ulg w podatku rolnym, leśnym, od spadków i darowizn, podatki dochodowe opłacane
na zasadzie uproszczonej, tj. w formie karty podatkowej,
• dochody z udziałów w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa, tj. w podatku dochodowym od osób fizycznych (udziały gmin, powiatów, województw samorządowych) i w podatku dochodowym od osób prawnych (udziały gmin i województw samorządowych).
• dochody z samoopodatkowania się mieszkańców gminy w drodze referendum,
oraz z dochodów niepodatkowych:
• subwencje ogólne (podzielone na części),
• dotacje celowe z budżetu państwa i funduszy celowych,
• dochody z majątku (wpływy ze sprzedaży, dzierżawy i najmu składników majątku
jednostki samorządu terytorialnego, z użytkowania wieczystego, dochody z tytułu posiadanych akcji i udziałów w spółkach prawa handlowego itd.),
• dochody z opłat: skarbowej, targowej, miejscowej, administracyjnej, eksploatacyjnej, za usługi świadczone przez: spółki komunalne, zakłady budżetowe, jednostki budżetowe i inne jednostki organizacyjne,
• kredyty, pożyczki, obligacje,
• zapisy, darowizny, spadki,
• kary i grzywny.
Z punktu widzenia usytuowania źródeł dochodów można je podzielić na wewnętrzne
(np. podatki i opłaty z terenu jednostki samorządu terytorialnego) i zewnętrzne, czyli subwencje, dotacje, kredyty, pożyczki, obligacje.
Należy również wskazać na klasyfikację dochodów jako dochodów własnych i pozostałych dochodów. Kryterium ich podziału jest posiadanie tzw. władztwa podatkowego oraz
posiadanie praw do własności określonych źródeł dochodów.
Według kryterium podmiotowego oraz miejsca wpływu dochodów można wyróżnić dochody budżetowe gmin, powiatów, województw oraz dochody innych jednostek komunalnych, gminnych, powiatowych, wojewódzkich, posiadających osobowość prawną i własny
majątek.
49
Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo do czerpania korzyści z tytułu posiadania majątku, którym sprawnie zarządzają. Majątek ten stanowi mienie komunalne i składają
się na niego:
• obiekty i urządzenia infrastruktury technicznej, np. urządzenia wodnokanalizacyjne, komunikacji miejskiej, lokalne elektrownie oraz grunty,
• obiekty i urządzenia infrastruktury społecznej, np. przedszkola, szkoły, szpitale,
domy kultury oraz związane z nimi grunty,
• grunty przeznaczone na cele publiczne, np. pod budownictwo, drogi, parki, ogródki,
• majątek będący we władaniu spółek – samorządowych - (spółek z całkowitym lub
większościowym udziałem gmin, powiatów, województw),
• wody, lasy, zasoby surowcowe związane bezpośrednio z realizacją zadań,
• pozostałe budynki mieszkalne i użytkowe.
Do dochodów majątkowych i pozostałych dochodów własnych samorządu terytorialnego
można zaliczyć:
• wpływy z najmu i dzierżawy lokalu, budynku, gruntu lub innych rzeczy bądź praw
będących własnością gminy, powiatu, województwa,
• opłaty z tytułu oddania gruntu w użytkowanie wieczyste na rzecz osób fizycznych
lub osób prawnych albo w zarząd na rzecz jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości prawnej,
• opłaty adiacenckie pobierane od właścicieli gruntów zobowiązanych do wnoszenia
udziału w kosztach budowy urządzeń komunalnych, energetycznych i gazowych, odpowiednio do wzrostu wartości nieruchomości w wyniku wybudowania na nich tych
urządzeń; opłata adiacencka dotyczy także osób, które otrzymały wydzielone działki
budowlane w wyniku odpowiedniego postępowania prowadzonego przez gminę
związanego ze scalaniem i podziałem nieruchomości,
• opłaty za niezabudowanie lub niezagospodarowanie gruntów w określonym czasie,
• opłaty za korzystanie z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej z zakresu:
ochrony środowiska, dróg, mostów, placów i organizacji ruchu, wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji i oczyszczania ścieków, utrzymania czystości oraz
urządzeń sanitarnych i utylizacji odpadów, zaopatrzenia w energię elektryczną i
cieplną, lokalnego transportu zbiorowego, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, komunalnego budownictwa mieszkaniowego, oświaty, kultury, kultury fizycznej, zieleni
komunalnej, porządku publicznego i ochrony przeciwpożarowej,
• wpływy ze sprzedaży nieruchomości stanowiących własność gminy, powiatu, województwa,
• dywidendy od przedsiębiorstw komunalnych (od 1 lipca 1997 r. jednoosobowe
spółki gminy) i wpłaty z zysku, do których mają zastosowanie przepisy o przedsiębiorstwach państwowych,
• dochody związane z przepisami o prywatyzacji przedsiębiorstw komunalnych: ze
sprzedaży przedsiębiorstwa, ze sprzedaży lub innego udostępnienia akcji prywatyzowanych przedsiębiorstw, z oddania do odpłatnego korzystania przedsiębiorstwa lub
jego części odpowiednio utworzonej spółce i inne dochody związane z procesami
prywatyzacji przedsiębiorstw,
• dochody z odsetek od środków gromadzonych przez gminę, powiat, województwo
na rachunkach bankowych,
• dochody z odsetek od pożyczek udzielonych przez gminy, powiaty, województwa,
50
• opłaty planistyczne z tytułu wzrostu wartości nieruchomości przeznaczonych w
planie zagospodarowania przestrzennego na cele nie związane z produkcją rolną w
wypadku ich sprzedaży,
• dochody z dywidend z tytułu posiadanych akcji w spółkach akcyjnych oraz zyski z
tytułu posiadanych udziałów w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, a także
nadwyżki finansowe wpłacane przez gminne, powiatowe, wojewódzkie zakłady budżetowe,
• dochody z tytułu sprzedaży akcji i udziałów w spółkach prawa handlowego.
Sprzedaż majątku samorządu terytorialnego, ze względu na jednorazowość zasilenia
budżetu samorządowego, traktowana jest jako źródło dochodów nadzwyczajnych. Jednostki
samorządu terytorialnego nie powinny, więc wyzbywać się swojego majątku jedynie w celu
pozyskania środków (np. na finansowanie bieżących wydatków lub pokrywanie niedoborów
budżetowych), gdyż nie jest to narzędziem realizacji celów polityki.
Sposób zasilania budżetów samorządu terytorialnego ma formę dotacji celowych oraz
dotacji ogólnych - subwencje. Subwencje ogólne występują w budżetach jednostek samorządu terytorialnego obok dotacji celowych. Są one przeznaczone na finansowanie zadań własnych, natomiast dotacje celowe służą finansowaniu zadań własnych i zadań zleconych z zakresu administracji rządowej. Dotacje i subwencje są formą dofinansowania z budżetu państwa zadań wykonywanych przez samorząd terytorialny.
Subwencja ogólna dla gmin jest podzielona na trzy części: podstawową, oświatową i
rekompensującą.
Dotacje celowe można podzielić na dotacje z budżetu państwa i dotacje z funduszy
celowych. Pierwsze przeznaczone są przede wszystkim na zdania zlecone z zakresu administracji rządowej (zlecone ustawami lub na mocy porozumień organów jednostek samorządu
terytorialnego z organami administracji rządowej), dotacje celowe - na dofinansowanie zadań
własnych bieżących i inwestycyjnych, a także dotacje na usuwanie bezpośrednich zagrożeń
dla bezpieczeństwa i porządku publicznego.
Dotacje celowe udzielone z budżetu państwa wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem, pobrane w nadmiernej wysokości lub nie wykorzystane w danym roku budżetowym
(dotyczy zadań z zakresu administracji rządowej) podlegają (w przeciwieństwie do subwencji
ogólnej) zwrotowi do budżetu państwa. Ponadto, jednostka samorządu terytorialnego realizująca zadania z zakresu działania innych jednostek otrzymuje od nich dotacje celowe, w
kwocie wynikającej z zawartego porozumienia
Udziały jednostek samorządu terytorialnego w podatkach stanowiących dochód budżetu
państwa były już stosowane w Polsce w okresie międzywojennym, a następnie zostały przywrócone w latach 90 jednostkom samorządu terytorialnego. Wzrost poziomu udziału gmin (z
15%-17% w latach 1992-1998 na 27, 6% w 1999 i 2000 roku) we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych nastąpił w celu zrekompensowania im części utraconych dochodów z powodu odliczania od 1999 roku od zaliczek na ten podatek 7,5% składki na kasy
chorych i z traktowania wpływów z ryczałtu wyłącznie jako dochodów budżetu państwa.
Również w dochodach od osób prawnych samorząd terytorialny posiadał swój udział 5%.
Jednostki samorządu terytorialnego mogą zaciągać kredyty i pożyczki oraz emitować
papiery wartościowe na pokrycie występującego w ciągu roku niedoboru ich budżetu, a także
na finansowanie wydatków nie znajdujących pokrycia w planowanych dochodach. Zaciągnięte kredyty i pożyczki oraz wyemitowane papiery wartościowe na pokrycie bieżącego deficytu budżetu podlegają spłacie lub wykupowi w tym samym roku, w którym zostały zaciągnięte lub wyemitowane. Ponadto, suma zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz zobowiązań
z wyemitowanych papierów wartościowych na powyższy cel nie może przekroczyć kwoty
określonej w budżecie.
51
III 2. Analiza struktury dochodów i wydatków miasta i gminy Choroszcz
Wielkość i struktura dochodów miasta i gminy Choroszcz są determinowane przez
przyjęte na poziomie centrum rozwiązania regulacyjne w zakresie dochodów budżetu gminnego i powiatowego. Przedstawione wcześniej źródła dochodów występujące obecnie mogą
w czasie realizacji strategii rozwoju ulegać zmianie, a ich wzajemna relacja przybierać różne
wielkości. Przy opracowaniu prognozy dochodów możliwych do uzyskania brano pod uwagę
ogólne założenia makroekonomiczne sformułowane dla polskiej gospodarki. Na uwarunkowania te istotny wpływ wywierają czynniki związane z zachodzącymi procesami integracji
Polski ze strukturami Unii Europejskiej. Prognozując dochody miasta i gminy Choroszcz
miano na uwadze strukturę obecnie osiąganych dochodów.
W trakcie dyskusji nad rozwiązaniami w zakresie dochodów jednostek samorządu terytorialnego rysuje się stanowisko coraz bardziej dominujące, że jednostki samorządu terytorialnego powinny uzyskać taki poziom dochodów własnych, który pozwoli na realizację przez
te jednostki nałożonych na nie zadań. Przy realizacji takich rozwiązań będą ograniczane subwencje i dotacje na rzecz własnych dochodów jednostek samorządu terytorialnego. Zmieniła
się również dotychczasowa rola wojewody, który z organu wspierającego różnego rodzaju
zadania powierzone i zlecone przekształca się w organ nadzorujący rozdział środków finansowych. Wprowadza się nowy mechanizm przydziału środków finansowych, które mają być
dzielone za pośrednictwem samorządu szczebla wojewódzkiego realizującego politykę rozwoju regionalnego. Środki finansowe mają być alokowane do gmin na konkretne zadania,
które będą podlegały procedurom kontraktacji podobnym jak przy programach pomocowych
np. Phare kierowanym przez Unię Europejską dla Polski.
Obecnie w strukturze dochodów budżetu miasta i gminy Choroszcz można wskazać na
przewagę wszelkich dochodów pochodzących z subwencji i dotacji udzielonych przez Rząd
nad dochodami własnymi. W tabeli poniżej ukazano udział ich procentowy na przestrzeni
ostatnich lat w budżecie miasta.
Tabela 30 Struktura dochodów miasta i gminy Choroszcz
( w %)
Lata
Wyszczególnienie
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
Dochody własne budżetu gminy 68,40% 63,55% 42,92% 49,80% 44,81% 41,61% 40,61% 44,67%
ogółem
Dochody budżetu gminy dotacje i 31,60% 36,45% 57,08% 50,20% 55,19% 58,39% 59,39% 55,33%
subwencje z budżetu państwa ogółem
Uwaga dochody na rok 2001 opierają się budżecie projektowanym i mogą ulec zmianie po wykonaniu budżetu.
Analizując powyższe dane można stwierdzić systematyczny spadek udziału dochodów
własnych na przestrzeni analizowanych lat w strukturze dochodów i wzrost dochodów z subwencji i dotacji. Stan taki ogranicza w sposób istotny podmiotowość samorządu gminnego i
skazuje go na zabieganie o środki finansowe potrzebne na realizację zadań u różnego rodzaju
decydentów szczebla wojewódzkiego i krajowego.
Dokładna analiza struktury dochodów wskazuje na to, że największy udział w dochodach własnych stanowią podatki i opłaty lokalne. Co czwarta złotówka wpływów pochodzi z
tego tytułu. Łączne dochody z udziałów w podatkach budżetu państwa stanowią 15,3%
wszystkich dochodów, w tym od osób fizycznych 13,3%. Przy analizie tych dochodów widać
spadek udziału dochodów od osób prawnych i od osób fizycznych. Porównując rok 1999 i
2000 widać spadek wartości tych dochodów o 7,3%. Dynamika wzrostu dochodów w 1999
roku, w porównaniu do roku 1998 wyniosła tylko 1,9% i była niższa od odnotowanej inflacji.
Stan ten świadczy o występującej od kilku lata stagnacji w rozwoju aktywności gospodarczej
na terenie gminy i w regionie. Udział podatku rolnego w strukturze dochodów kształtuje się
52
na poziomie ok.2% w analizowanych latach. Podatek od nieruchomości w ostatnich dwóch
latach stanowił ponad 10% i wykazywał dynamikę wyższą od inflacji. Stosunkowo duży
udział w dochodach stanowiły dochody ze sprzedaży majątku gminy 4% ogólnych dochodów.
Systematycznie rośnie udział subwencji wszelkiego rodzaju w strukturze dochodów budżetu gminy. Obecnie kształtuje się na poziomie ok. 33,4%2. Wzrasta również udział procentowy dotacji na zadania własne osiągając poziom 7,5% w projekcie budżetu na 2000 rok.
Środki na finansowanie zadań zleconych stanowią 14,2% w strukturze budżetu.
Tabela 31 Struktura dochodów miasta i gminy Choroszcz działami.
Wyszczególnienie
Lata
1994
Dochody budżetów gmin ogółem
A. Dochody własne budżetów gmin
ogółem, w tym m in:
Procentowy udział
Podatek rolny
Procentowy udział
Podatek od nieruchomości
Procentowy udział
podatek od środków transportowych
Procentowy udział
Karta podatkowa
Procentowy udział
Opłata skarbowa
Procentowy udział
Dochody budżetów gmin z udziałów w
podatkach stanowiących dochody budżetu
państwa, podatek dochodowy od osób fizycznych
Procentowy udział
Dochody budżetów gmin z udziałów w
podatkach stanowiących dochody budżetu
państwa, podatek dochodowy od osób
prawnych
Procentowy udział
Dochody własne budżetów gmin z podatków i opłat ogółem
Procentowy udział
Dochody własne budżetów gmin opłata za
wieczyste użytkowanie.
Procentowy udział
Dochody własne budżetów gmin z dzierżawy i najmu
Procentowy udział
Dochody własne budżetów gmin ze
sprzedaży mienia komunalnego
Procentowy udział
Dochody własne budżetów gmin z majątku gminy ogółem
Procentowy udział
Dochody własne budżetów gmin z pozostałych dochodów własnych
Procentowy udział
Przychody budżetu, kredyty i pożyczki
Procentowy udział
B. Dochody budżetów gmin dotacje i
subwencje z budżetu państwa ogółem
Procentowy udział
Dochody budżetów gmin subwencje ogólne razem (łącznie z subwencją oświatową)
2
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2 856 226 4 011 119 7 445 972 9 334 642 10 645 132 11 780 362 12 401 762 12 117 198
1 185 728 1 527 097 1 948 353 2 880 355 2 788 896 2 999 816 3 265 929 3 430 335
41,51%
38,07%
26,17%
30,86%
26,20%
25,46%
26,33%
28,31%
147 630
178 909
211 799
230 263
263 068
262 084
241 082
268 100
5,17%
4,46%
2,84%
2,47%
2,47%
2,22%
1,94%
2,21%
323 688
372 707
488 187
676 113 1 134 826 1 225 862 1 355 490 1 710 400
11,33%
9,29%
6,56%
7,24%
10,66%
10,41%
10,93%
14,12%
126 436
190 327
240 544
296 253
62 290
45 990
53 302
54 200
4,43%
4,74%
3,23%
3,17%
0,59%
0,39%
0,43%
0,45%
55 059
58 951
74 776
102 797
114 315
97 589
76 183
81 900
1,93%
1,47%
1,00%
1,10%
1,07%
0,83%
0,61%
0,68%
55 794
84 268
91 278
247 973
285 820
329 514
263 414
290 000
1,95%
2,10%
1,23%
2,66%
2,68%
2,80%
2,12%
2,39%
766 753 1 020 924 1 200 141 1 421 957 1 739 886 1 773 070 1 644 886 1 914 710
26,84%
1 069
25,45%
1 239
16,12%
271
15,23%
10 914
16,34%
15 918
15,05%
23 638
13,26%
17 437
15,80%
18 000
0,04%
740 033
0,03%
0,00%
0,12%
0,15%
0,20%
0,14%
0,15%
933 938 1 154 344 1 621 780 1 963 565 2 092 521 2 059 052 2 482 785
25,91%
13 638
23,28%
20 963
15,50%
12 632
17,37%
14 463
18,45%
23 870
17,76%
33 683
16,60%
21 646
20,49%
21 000
0,48%
82 780
0,52%
137 546
0,17%
129 169
0,15%
126 829
0,22%
139 766
0,29%
155 121
0,17%
153 449
0,17%
145 179
2,90%
60 806
3,43%
230 165
1,73%
230 979
1,36%
319 980
1,31%
172 292
1,32%
337 386
1,24%
496 366
1,20%
400 000
2,13%
130 477
5,74%
69 278
3,10%
78 217
3,43%
211 446
1,62%
162 719
2,86%
89 354
4,00%
98 905
3,30%
141 220
4,57%
146 886
1,73%
135 207
1,05%
343 012
2,27%
585 857
1,53%
326 684
0,76%
291 751
0,80%
431 638
1,17%
170 151
5,14%
3,37%
2,48%
3,48%
1,40%
0,00%
0,00%
4,61%
6,28%
3,07%
500 000 1 375 455 1 442 105
6,72%
14,73%
13,55%
0,00%
0,00%
0,00%
902 676 1 461 859 4 250 477 4 685 669 5 875 368 6 877 972 7 365 763 6 704 464
31,60%
305 116
36,45%
57,08%
50,20%
55,19%
58,39%
59,39%
55,33%
546 030 2 684 838 3 268 353 3 637 122 5 003 394 4 144 691 4 762 907
Udział w budżecie w 2000 roku.
53
Wyszczególnienie
Lata
1994
Procentowy udział
Dochody budżetów gmin dotacje z budżetu państwa na zadania własne razem
Procentowy udział
Dochody budżetów gmin dotacje z budżetu państwa na zadania zlecone razem
Procentowy udział
1995
1996
1997
35,01%
196 182
1998
6,52%
411 260
5,04%
713 630
9,03%
2,10%
5,25%
2,03%
7,47%
0,31%
893 211 1 221 134 1 369 220 1 635 256 1 759 626 1 374 736
14,40%
17,79%
12,00%
13,88%
33,42%
926 380
2001
36,06%
672 428
12,86%
42,47%
239 322
2000
13,61%
202 199
13,08%
34,17%
558 749
1999
10,68%
186 300
14,19%
39,31%
37 790
11,35%
Dochody za 2001 roku opierają się na projekcie budżetu do realizacji i mogą ulec zmianie po wykonaniu budżetu.
Analizując proporcję wydatków budżetu gminy można stwierdzić w ostatnich latach
udział wydatków bieżących na poziomie ok. 85%, a inwestycyjnych na poziomie ok. 15% w
budżecie miasta. Średnio w latach 1994-2001 wydatki inwestycyjne stanowiły ok. 25.8% w
ogólnych wydatkach. W latach 1996-1998 wydatki inwestycyjne stanowiły 29,2% wydatków
budżetowych. W tych latach była realizowana oczyszczalnia ścieków, co zaowocowało wzrostem wydatków. W kolejnych latach zaistniała konieczność spłaty wierzytelności zaciągniętych na ten cel, co spowodowało spadek nakładów inwestycyjnych.
Średnio udział nakładów inwestycyjnych w strukturze budżetów samorządu terytorialnego w 1999 roku kształtował się na poziomie 18,3%, w tym w gminach wyniósł 21,5%, powiatach 6,8%, miastach na prawach powiatów 19,4% i w samorządzie wojewódzkim 28,5%.
Poważną pozycję w strukturze wydatków budżetu gminy stanowią wszelkiego typu
świadczenia na rzecz osób fizycznych, na które przypada ok. 15% wszystkich wydatków.
Świadczenia tego typu średnio w województwie wynoszą w gminach 9,9% wszystkich wydatków. Należy również wskazać na duży udział w strukturze budżetów jednostek samorządu
terytorialnego wydatków na wynagrodzenia. Z pochodnymi stanowią one ok.48% ogółu wydatków. W gminach średnio wynoszą one 45%, w powiatach 61%, w miastach na prawach
powiatów 49% i w województwie 25%. Wydatki te w gminie Choroszcz stanowią dużo niższy udział (ok.38%) w strukturze ponoszonych wydatków, co świadczy o racjonalnym zatrudnieniu i minimalizacji kosztów związanych z funkcjonowaniem administracji.
54
Tabela 32
Struktura wydatków miasta i gminy Choroszcz.
Wyszczególnienie
Lata
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2 754 080 3 702 463 7 875 906 10 669 905 11 613 601 11 354 252 12 105 344 11 890 598
Wydatki z budżetów gmin
ogółem
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
udział
134,44%
212,72%
135,48%
108,84%
97,77%
106,62%
98,23%
dynamika
1 737 196 2 951 785 5 551 596 7 165 231 8 694 612 9 550 096 10 300 226 10 733 422
Wydatki bieżące
63,08%
79,72%
70,49%
67,15%
74,87%
84,11%
85,09%
90,27%
udział
169,92%
188,08%
129,07%
121,34%
109,84%
107,85%
104,21%
dynamika
1 016 884
750 678 2 324 310 3 504 674 2 918 989 1 873 383 1 805 118 1 157 176
Wydatki inwestycyjne
ogółem
58,54% 20,28% 29,51% 32,85% 25,13%
udział
16,5% 14,91%
9,73%
dynamika
73,82% 309,63% 150,78% 83,29% 61,81% 100,05% 64,11%
Dane za 2001 roku opierają się na projekcie budżetu do realizacji i mogą ulec zmianie po wykonaniu budżetu.
III 3. Prognoza dochodów
W opracowanej prognozie dochodów gminy Choroszcz obejmującej lata 2002–2015
można wyróżnić dwa podokresy, które będą cechowały się różnym poziomem dochodów i
dynamiką ich realnego wzrostu. Pierwszy podokres obejmuje lata 2002-2006, a drugi podokres lata 2007-2015.
Pierwszy podokres będzie się cechował wprowadzaniem nowych rozwiązań w zakresie
regulacji ustawowych określonych dochodów własnych. W pierwszym podokresie będą również pozyskiwane środki zewnętrzne pochodzące z budżetu państwa i Unii Europejskiej, które
mogą stanowić istotną pozycję uzupełniającą przy realizacji zadań inwestycyjnych. Duży
wpływ na poziom dochodów będzie miała również koniunktura gospodarcza notowana w
kraju.
W drugim podokresie nastąpi prawdopodobnie przyjęcie Polski w poczet członków
Unii Europejskiej. Członkostwo w Unii Europejskiej będzie oddziaływało na przyjmowane
rozwiązania w zakresie lokalnych podatków, opłat oraz stosowanych zwolnień. Przynależność do Unii Europejskiej będzie również oddziaływała na realizowaną politykę lokalną i pozyskiwane na jej realizację środków finansowych.
Przedstawiona prognoza dochodów i wydatków gminy Choroszcz została przygotowana
w dwóch wariantach i przedstawiona w tabelach poniżej
Wariant umiarkowany prognozy dochodów cechuje się spadkiem wzrostu dochodów
nominalnych od 6,5% do 3,6% w roku 2015 i wzrostem dochodów realnych od 1,4% do 2,3%
w 2015 roku. Związane jest to z prognozowanym spadkiem inflacji i ze wzrostem wartości
PKB wytwarzanego w Polsce. Założenia te zakładają stały wzrost PKB i ożywienie gospodarcze z tym związane. Korzystne zjawiska gospodarcze tym inicjowane będą również oddziaływały stymulująco na rozwój gospodarczy gminy Choroszcz i na poziom dochodów odnotowywanych przez budżet miasta.
W pierwszym okresie do 2006 średni poziom dochodów może wzrosnąć o ok. 6,1%. W
drugim okresie poziom wzrostu może się obniżyć do 5,0%. Przy analizie tych parametrów
należy pamiętać, że w pierwszym okresie średni dochód realny może wzrosnąć o 1,2%, a w
drugim okresie o 1,9%. Stan taki powinien zaowocować realnym wzrostem dochodów w drugim okresie i wpłynąć dodatnio na dynamikę rozwoju gospodarczego miasta i terenów wiejskich. W opracowanym wariancie będzie występował systematyczny spadek udziału dochodów pochodzących z subwencji i wszelkiego rodzaju dotacji (z 57% do 48%).
55
Tabela 33 Wariat umiarkowany prognozy dochodów.
Ogółem
Procent
Procent
Subwencje
Własne
Rok
1
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2
12 905
13 692
14 520
15 392
16 292
17 229
18 245
19 289
20 350
21 398
22 404
23 445
24 430
25 309
3
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
4
5 549
5 888
6 389
6 772
7 494
7 925
8 575
9 066
9 768
10 271
10 978
11 723
12 459
13 161
5
43,00%
43,00%
44,00%
44,00%
46,00%
46,00%
47,00%
47,00%
48,00%
48,00%
49,00%
50,00%
51,00%
52,00%
dotacje
6
7 356
7 804
8 131
8 619
8 798
9 304
9 670
10 223
10 582
11 127
11 426
11 723
11 971
12 149
(w tys. zł)
Procent
7
57,00%
57,00%
56,00%
56,00%
54,00%
54,00%
53,00%
53,00%
52,00%
52,00%
51,00%
50,00%
49,00%
48,00%
Dynamika
dochodów
8
106,50%
106,10%
106,05%
106,00%
105,85%
105,75%
105,90%
105,72%
105,50%
105,15%
104,70%
104,65%
104,20%
103,60%
Dochód
realny
9
1,40%
1,10%
1,15%
1,20%
1,25%
1,35%
1,70%
1,82%
2,00%
2,05%
2,10%
2,25%
2,30%
2,30%
W wariancie optymistycznym poziom prognozowanych dochodów uzyskiwanych
przez Choroszcz będzie wykazywał wyższą dynamikę niż w wariancie umiarkowanym. Średnia dynamika wzrostu dochodów może wynieść w całym okresie prognozy ok. 6%. W pierwszym okresie do 2006 roku średni poziom dochodów będzie wynosił 6,7%, w drugim okresie
2007-2015 poziom ten obniży się do 5,6%. W wariancie tym, w porównaniu do pierwszego,
będzie wyższa dynamika wzrostu dochodów realnych i wyniesie ona średnio dla całego okresu 2,5%. W pierwszym podokresie może ona oscylować średnio wokół wartości 2% i wzrosnąć do poziomu średniego 2,7% w drugim okresie.
W wariancie tym będzie również odnotowywany systematyczny spadek dynamiki
wzrostu dochodów budżetu gminy. Obniży się on z poziomu 7% w 2002 roku do poziomu
5,2% w 2015 roku. Wariant ten jednak zakłada wystąpienie sprzyjających makroekonomicznych czynników wzrostu gospodarczego ze względu na malejącą inflację.
Tabela 34 Wariat optymistyczny dochodów.
Ogółem
Procent
Procent
Rok
Własne
1
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2
12 965
13 860
14 802
15 787
16 797
17 830
18 900
20 034
21 176
22 362
23 592
24 866
26 172
27 531
3
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
4
5 575
6 237
7 105
7 893
8 567
9 450
10 206
11 019
11 859
12 970
13 919
14 919
15 965
17 069
5
43,00%
45,00%
48,00%
50,00%
51,00%
53,00%
54,00%
55,00%
56,00%
58,00%
59,00%
60,00%
61,00%
62,00%
( w tys. zł)
Subwencje
dotacje
6
7 390
7 623
7 697
7 893
8 231
8 380
8 694
9 015
9 317
9 392
9 673
9 946
10 207
10 462
Procent
7
57,00%
55,00%
52,00%
50,00%
49,00%
47,00%
46,00%
45,00%
44,00%
42,00%
41,00%
40,00%
39,00%
38,00%
Dynamika
dochodów
8
107,00%
106,90%
106,80%
106,65%
106,40%
106,15%
106,00%
106,00%
105,70%
105,60%
105,50%
105,40%
105,26%
105,19%
Dochód
realny
9
1,80%
2,00%
2,10%
2,15%
2,20%
2,25%
2,30%
2,60%
2,70%
2,80%
2,90%
3,00%
3,06%
3,09%
III 4. Prognoza wydatków
W opracowanej prognozie założono, że wydatki będą się równały dochodom. W przyjętym wariantowaniu przestrzegano tej zasady. Środki prognozowane w dochodach były w
całości wydatkowane. Przy dochodach otrzymywanych w formie subwencji i dotacji należy
56
pamiętać o tym, że kwoty w ten sposób otrzymane muszą być w większości wydane na określony cel.
Na podstawie dwóch opracowanych wariantów prognozy dochodów gminy Choroszcz
opracowano dwie prognozy wydatków budżetu gminy. W opracowanych prognozach wydatków założono możliwość pozyskania środków zewnętrznych do budżetu miasta w ramach realizowanej polityki regionalnej w województwie lub ze źródeł programów pomocowych realizowanych ze środków finansowych Unii Europejskiej. Część wsparcia finansowego może
nie trafiać bezpośrednio do budżetu gminy tylko do podmiotów gospodarczych samorządu terytorialnego lub do innych podmiotów działających na terenie gminy. Jednak środki te będą
również wydatkowane na rzecz gminy, tylko poza budżetem miasta.
W umiarkowanym wariancie wydatków budżetu gminy określono, że ok. 83%-85%
wszystkich wydatków mogą stanowić wydatki bieżące. Pozostałe wydatki mogą stanowić
wydatki majątkowe, w tym i inwestycyjne. Po dopływie środków pomocowych nadzwyczajnych wydatki na cele inwestycyjne mogą wzrosnąć do poziomu 18%.
W optymistycznym wariancie założono, że wydatki bieżące budżetu gminy mogą stanowić niższy odsetek niż w pierwszym wariancie. W wariancie tym wydatki te określono w
przedziale 81%-83% ogólnych wydatków. Wielkość wydatków majątkowych może oscylować w przedziale 17%-19% ogólnych wydatków budżetu miasta. W grupie tych wydatków
znajdują się również wydatki o charakterze inwestycyjnym.
Tabela 35 Wariat optymistyczny i umiarkowany wydatków bieżących i inwestycyjnych.
(w tys. zł)
Wariant optymistyczny
Wariat umiarkowany
Rok
1
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Wydatki
ogółem
2
12 965
13 860
14 802
15 787
16 797
17 830
18 900
20 034
21 176
22 362
23 592
24 866
26 172
27 531
Wydatki bieżące
3
10 632
11 365
12 212
13 024
13 774
14 532
15 498
16 428
17 322
18 158
19 109
20 141
21 200
22 300
Wydatki inwestycyjne
4
2 334
2 495
2 590
2 763
3 024
3 299
3 402
3 606
3 854
4 204
4 482
4 724
4 973
5 231
Proc. wydatków
inwestycyjnych
5
18,00%
18,00%
17,50%
17,50%
18,00%
18,50%
18,00%
18,00%
18,20%
18,80%
19,00%
19,00%
19,00%
19,00%
Wydatki
ogółem
6
12 905
13 692
14 520
15 392
16 292
17 229
18 245
19 289
20 350
21 398
22 404
23 445
24 430
25 309
Wydatki bieżące
7
10 840
11 501
12 197
13 006
13 685
14 386
15 326
16 203
17 053
17 803
18 595
19 460
20 277
21 007
Wydatki inwestycyjne
8
2 065
2 191
2 323
2 386
2 607
2 843
2 919
3 086
3 297
3 595
3 809
3 986
4 153
4 303
Proc. wydatków
inwestycyjnych
9
16,00%
16,00%
16,00%
15,50%
16,00%
16,50%
16,00%
16,00%
16,20%
16,80%
17,00%
17,00%
17,00%
17,00%
Poziom prognozowanych wydatków i ich struktura są pochodną realizowanej polityki
przez władze gminy. Alokowanie większych kwot po stronie wydatków inwestycyjnych może
działać stymulująco na rozwój gospodarczy gminy i wyzwalać mechanizm zwrotny w postaci
większej aktywności środowisk gospodarczych.
57
IV. Misja i cele strategii rozwoju
IV.1. Misja rozwoju
Sformułowana misja rozwoju gminy Choroszcz jest swoistym zapisem kierunków przyszłej działalności władz gminy. Wytycza ona kurs rozwoju gminy, który ma sprzyjać przyspieszeniu rozwoju i zdobyciu przez gminę przewagi miejsca do inwestycji nad innymi gminami. Sformułowana misja rozwoju jest ściśle powiązana z przyjętymi celami strategicznymi.
W trakcie prac nad strategią rozwoju ustalono, że misja będzie nakierowana z jednej
strony na przyspieszenie rozwoju gospodarczego, czyli na pozyskanie nowych inwestorów i z
drugiej strony na mieszkańców gminy, którym zapewni się możliwość poprawy poziomu życia i poczucia bezpieczeństwa. Misja rozwoju gminy Choroszcz została sformułowana w następującym zapisie
Misja:
Gmina Choroszcz obszarem harmonijnego rozwoju gospodarczego i społecznego zgodnego ze środowiskiem naturalnym oraz przyjaznym i bezpiecznym miejscem w sąsiedztwie Białegostoku
Na podstawie tekstu misji przygotowano motto rozwoju gminy, które jest jej skróconą
postacią i ma charakter sloganu reklamowego, zamieszczanego w przyszłości na materiałach i
publikacjach promocyjnych.
Motto:
GMINA CHOROSZCZ OBSZAREM AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ,
ZARADNOŚCI I PRZEDSIĘBIORCZOŚCI SWOICH MIESZKAŃCÓW
Na podstawie misji wyodrębniono cele strategiczne I rzędu, które wskazują kierunki
rozwoju gminy w latach 2002-2015.
IV 2 Cele strategiczne I rzędu
W trakcie prac nad strategią rozwoju sformułowano cztery cele strategiczne I rzędu.
Cele te oznaczono literami. Oznaczenia te nie spełniają funkcji hierarchizujących, a tylko
funkcje porządkujące. Wszystkie cele są sobie równe pod względem wagi i znaczenia w opracowanej strategii rozwoju.
Cele strategiczne I rzędu:
A GMINA CHOROSZCZ DOBRZE PROMOWANYM OŚRODKIEM ROZWOJU
GOSPODARCZEGO.
B GMINA CHOROSZCZ GMINĄ PRZYJAZNĄ I BEZPIECZNĄ.
C GMINA CHOROSZCZ OBSZAREM HARMONIJNEGO ROZWOJU ZGODNEGO
ZE ŚRODOWISKIEM NATURALNYM.
D GMINA CHOROSZCZ „BRAMĄ” MIASTA BIAŁEGOSTOKU.
58
Cel A. obejmuje wszelkie działania władz gminy, które mają sprzyjać rozwojowi gospodarczemu miasta i obszarów wiejskich. Cel ten wiąże się z szeroko rozumianą promocją
gminy w kraju i za granicą, rozwojem instytucji z otoczenia biznesu i rolnictwa działających
na terenie gminy. Zakłada rozwój rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego na terenie gminy
przetwarzającego produkty rolne między innymi z obszaru gminy. Założył on również dostosowanie zapisów miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego do potrzeb obecnych
i przyszłych mieszkańców i inwestorów lokujących swoją działalność na terenie gminy.
Cel B ukierunkowuje działania w zakresie wzrostu bezpieczeństwa mieszkańców oraz
rozwoju różnych form opieki społecznej. Koncentruje się na działaniach mających zapewnić
wzrost bezpieczeństwa publicznego i socjalnego poprzez poprawę współpracy i działalności
instytucji odpowiedzialnych za te zagadnienia. Zakłada on również dużą aktywność władz
związaną z rozwojem różnorodnych form opieki społecznej i rozwojem samoorganizacji
mieszkańców w przeciwdziałaniu skutkom bezrobocia.
Cel C zakłada rozwój szeroko rozumianej infrastruktury technicznej. Dobrze rozwinięta
infrastruktura techniczna jest podstawowym czynnikiem decydującym o atrakcyjności inwestycyjnej gminy, przez co przyczynia się do stworzenia korzystnego klimatu dla rozwoju
przedsiębiorczości. Ponadto rozwój infrastruktury technicznej determinuje poziom życia
mieszkańców. Zakłada on dbałość o ochronę środowiska przyrodniczego i rozwój gospodarczy zgodny z wymogami ochrony tego środowiska.
Cel D ostatni spośród sformułowanych zakłada wykorzystanie specyficznego położenia
gminy Choroszcz w sąsiedztwie Białegostoku. Zakłada prowadzenie wspólnej promocji gminy z Białymstokiem w ramach Gmin Aglomeracji Białostockiej i Stowarzyszenia Gmin Górnej Narwi oraz współpracę we wspólnych przedsięwzięciach.
IV 3 Cele strategiczne II rzędu
Konkretyzacja celów I rzędu nastąpiła w celach drugiego rzędu. W trakcie opracowywania strategii rozwoju gminy Choroszcz ustalono 17 celów drugiego rzędu. Poniżej znajduje
się ich lista. Podobnie jak w przypadku celów pierwszego rzędu kolejność celów drugiego
rzędu nie stanowi o wadze i znaczeniu celu przy realizacji strategii.
Każdy cel strategiczny pierwszego rzędu zawiera kilka celów strategicznych drugiego
rzędu. W ramach rozwijania celów pierwszego rzędu sformułowano 17 celów drugiego rzędu,
które skonkretyzowały zapisy celów pierwszego rzędu.
A GMINA CHOROSZCZ DOBRZE PROMOWANYM OŚRODKIEM ROZWOJU
GOSPODARCZEGO.
1. Dostosowanie zapisów planu zagospodarowania przestrzennego do potrzeb obecnych i przyszłych inwestorów.
2. Ofensywna promocja miasta i gminy.
3. Rozwój instytucji z otoczenia biznesu i rolnictwa.
4. Współpraca w ramach „Gmin Górnej Narwi”.
5. Rozwój rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego z uwzględnieniem produkcji
ekologicznej.
B GMINA CHOROSZCZ GMINĄ PRZYJAZNĄ I BEZPIECZNĄ.
6. Współpraca sektora usług komunalnych ze swoimi odpowiednikami w Białegostoku.
7. Współpraca wszystkich instytucji odpowiedzialnych za bezpieczeństwo mieszkańców gminy.
8. Rozwój oświaty i kultury oraz ochrony dziedzictwa kulturowego.
59
9. Rozwój rekreacji, turystyki i agroturystyki.
10. Doskonalenie form opieki medycznej.
C GMINA CHOROSZCZ OBSZAREM HARMONIJNEGO ROZWOJU ZGODNEGO
ZE ŚRODOWISKIEM NATURALNYM.
11. Dostosowanie infrastruktury technicznej do potrzeb rozwoju gospodarczego.
12. Wspomaganie inicjatyw mających na celu ochronę środowiska i podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców.
13. Rozwój scentralizowanych systemów zaopatrzenia w wodę i kanalizacji sanitarnej.
14. Dbałość o ład przestrzenny.
15. Likwidacja uciążliwych dla środowiska naturalnego źródeł zanieczyszczeń.
D GMINA CHOROSZCZ „BRAMĄ” MIASTA BIAŁEGOSTOKU.
16. Wykorzystanie położenia gminy w sąsiedztwie Białegostoku.
17. Wspólna z Białymstokiem promocja.
Tak określone cele pierwszego i drugiego rzędu znalazły swoje przełożenie na zadania
strategiczne realizujące zapisy celów. Sformułowane zadania strategiczne wychodzą naprzeciw oczekiwaniom i potrzebom mieszkańców oraz rozwoju gospodarczego i społecznego
gminy.
60
V. Programy strategii rozwoju
Przy wytyczaniu (w ramach strategii rozwoju) kierunków działań władz gminy Choroszcz przełożonych na programy, konieczne było ich skorelowanie z preferencjami mieszkańców gminy. W wyniku przeprowadzonych badań ankietowych mieszkańców określono
najważniejsze problemy do rozwiązania w gminie. Wskazane problemy do rozwiązania należały do najważniejszych dziedzin życia istotnych przy funkcjonowaniu gminy. Przy hierarchizowaniu zagadnień do rozwiązania, koniecznych przy formułowaniu programów gminy,
wskazano na działania stymulujące jej rozwój, zapobiegające ujemnym skutkom odnotowywanym na terenie gminy. W tabeli poniżej wskazano na najważniejsze problemy do rozwiązania w opinii mieszkańców.
Tabela 36 Problemy do rozwiązania.
Które z problemów Pan(i) uważa za najważniejsze do rozwiązania w gminie?
Bezrobocie.
Drogi i parkingi.
Służba zdrowia.
Pomoc socjalna.
Przestępczość.
Komunikacja publiczna.
Budownictwo mieszkaniowe.
Oświata.
Środowisko naturalne.
Telekomunikacja.
Procent
odpowiedzi
76,98
49,19
32,79
28,14
26,74
18,26
17,33
16,16
10,35
3,84
W celu realizacji zawartych w strategii rozwoju Choroszczy celów strategicznych
pierwszego rzędu (ogólnych) i celów strategicznych drugiego rzędu (szczegółowych) oraz zadań strategicznych sformułowano założenia kierunkowe czterech programów strategicznych
realizujących zapisy zawarte w strategii. W każdym spośród opracowanych programów,
zgodnie z przyjętymi założeniami stosowanymi w Unii Europejskiej i Polsce, określono:
• nazwę programu,
• uzasadnienie konieczności realizacji programu,
• związki programu z działaniami realizowanymi na poziomie województwa i kraju,
• cel strategiczny I rzędu – ogólny,
• cel strategiczny II rzędu – szczegółowy,
• zadania strategiczne do realizacji w ramach programu z określeniem:
¾ nazwy zadania,
¾ opisu istniejącej sytuacji,
¾ czasu realizacji,
¾ nakładów finansowych,
¾ instytucji, organizacji realizujących zadanie,
¾ oczekiwanych efektów po realizacji zadania.
• mierniki realizacji programu,
• głównych beneficjantów realizowanego programu,
• związki z innymi programami,
• potencjalne źródła finansowania programu.
Realizacja tak określonych założeń kierunkowych programu będzie wymagała w praktyce opracowania szczegółowych projektów realizacyjnych (w ramach opracowanego programu) ważnych przy staraniu się o środki finansowe zapewniające realizację opracowanych
projektów.
61
Schemat 2
Strategiczny program rozwoju
V.1. Program rozwoju gospodarczego gminy.
Wprowadzenie
Uzasadnienie.
Funkcjonujące na obszarze gminy podmioty gospodarcze są motorem rozwoju gminy.
One, poprzez system podatków płaconych do budżetu państwa, w których gmina ma swój
udział i poprzez podatki lokalne przysparzają dochodów budżetowi gminy. Dochody te poprzez budżet gminy są dzielone na cele należące do sfery infrastruktury technicznej i społecznej oraz są realizowane działania podejmowane w otulinie sfery infrastruktury gospodarczej.
Podmioty gospodarcze poprzez przetwarzanie produktów powstających na terenie gminy i
62
zatrudnienie mieszkańców gminy przyczyniają się do wzrostu zamożności społeczeństwa i
zaspokojenia jego potrzeb.
Na terenie gminy dominują małe i średnie podmioty gospodarcze zajmujące się szeroko
rozumianymi usługami i produkcją. Podmioty te w dużej części cechują się niedoinwestowaniem kapitałowym i nie do końca określonym rynkiem zbytu i potencjalnej współpracy z
partnerami gospodarczymi. Istnieje konieczność wspierania rozwoju małych i średnich firm,
zwłaszcza w zakresie finansowania inwestycji kapitałowych, promocji prowadzonej działalności, marketingu produktów i usług oraz poszukiwania nowych rynków zbytu. Władze gminy stymulując rozwój gospodarczy gminy podjęły uchwałę o zwolnieniu od podatku nieruchomości, gruntów, budynków i budowli związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. W uchwale określono, że z zwolnienia mogą korzystać nowotworzone przedsiębiorstwa
na terenie gminy zatrudniające:
1/ powyżej 31 pracowników - na okres 3 lat,
2/ od 6 do 30 pracowników – na okres 2 lat.
I spełniające ponadto następujące warunki:
1/ zatrudniają minimum 50% pracowników posiadających stałe zameldowanie na terenie
gminy Choroszcz,
2/ utrzymują zatrudnienia przez cały okres, w którym korzystają ze zwolnienia,
3/ przedłożą w terminie do 30 listopada roku poprzedzającego rok zwolnienia zgłoszenie
zawierające wniosek z aktualną liczbą zatrudnionych.
Funkcjonujące gospodarstwa rolne na obszarze gminy cechują się dużym rozdrobnieniem. 38,5% gospodarstw spośród 2356 gospodarstw rolnych posiada obszar do 2 ha. Gospodarstwa powyżej 15 ha stanowią 7,6% wszystkich gospodarstw. Stan taki nie sprzyja koncentracji produkcji i tworzeniu silnych grup producenckich. Na obszarze gminy występują
sprzyjające warunki glebowe do rozwoju produkcji roślinnej i zwierzęcej. Większość gleb ornych jest zaliczona do IV (55%) i III (31%) klasy. Osiągane średnie plony są lepsze od średniej krajowej i znacznie poniżej najlepszych wyników w kraju. Na terenie gminy notuje się
rozwój produkcji ogrodniczej gruntowej i pod osłonami oraz sadowniczej. W tabeli poniżej
przedstawiono wskaźniki dla kilku upraw dominujących na obszarze gminy.
Tabela 37 Wskaźniki plonów.
Plony przeciętne
Stosunek do
najlepszych ploUprawy
najwyższe od- średniej krajowej
nów krajowych
Choroszcz
kraj
notowane
(2/3)
(2/4)
1
2
3
4
5
6
pszenica ozima
37
29
80
128%
46%
pszenica jara
30
29
79
103%
38%
żyto
24
24
50
100%
48%
Jęczmień jary
26
27
72
96%
36%
Owies
23
26
55
88%
42%
pszenżyto
34
27
60
126%
57%
zboże pastewne
25
27
61
94%
42%
Rzepak
25
17
35
147%
71%
ziemniaki
140
160
570
88%
25%
buraki cukrowe
370
348
620
106%
60%
Uwaga. Wielkość plonów do analizy porównano na poziomie poszczególnych gmin i obliczono wartości średnie
i najlepsze. Przy obliczeniach średniej pominięto gminy, w których nie odnotowano uprawy wyszczególnionych
gatunków roślin.
W hodowli bydła na terenie gminy można odnotować lepsze wskaźniki od średnich
krajowych i gorsze od wojewódzkich. Wskaźniki hodowli trzody chlewnej są gorsze od średniej krajowej i wojewódzkiej.
63
Tabela 38 Wskaźniki hodowli zwierząt
Zwierzęta gospodarcze na Polska
Województwo podlaskie
Gmina Choroszcz
100 ha użytków rolnych w
szt.
bydło
35,6
56,6
41,0
w tym krowy
18,5
31,5
21,7
trzoda chlewna
100,6
89,6
81,5
Uwaga. Opracowano na podstawie danych zawartych w Roczniku statystycznym GUS za 2000 rok, Ważniejsze
dane o województwach w 1999 r., s.LXXIV i danych Urzędu Miasta i Gminy Choroszcz.
Istnieje pilna konieczność rozwoju przemysłu rolno-spożywczego na obszarze gminy.
Rozwijająca się produkcja rolna i warzywniczo-sadownicza wymaga zagospodarowania. Sąsiedztwo dużego chłonnego rynku białostockiego i bliskość rynku warszawskiego powinny
sprzyjać rozwojowi tego przemysłu. Rozwój przemysłu rolno-spożywczego musi się wiązać
ze wzrostem konkurencyjności na rynku krajowym i międzynarodowym. Konieczna jest poprawa jakości i użyteczności wytwarzanych wyrobów. Należy dostosować procesy technologiczne i standardy do wymogów Unii Europejskiej.
Walory środowiska przyrodniczego nie skażonego nadmierną działalnością gospodarczą człowieka, położenie na obszarze gminy Narwiańskiego Parku Narodowego predestynują
ją do rozwoju turystyki. Usługi turystyczne stanowią szansę rozwoju społecznogospodarczego gminy.
Opracowany w ostatnim czasie plan zagospodarowania przestrzennego gminy wytyczył nowe kierunki rozwoju przestrzennego. W opracowaniu założono bardziej intensywne
wykorzystanie terenów już uzbrojonych w media poprzez zabudowanie działek znajdujących
się w sąsiedztwie już zabudowanych działek. Działania takie powinny prowadzić do powstania zwartych obszarów zabudowy dobrze zagospodarowanych. Polityka taka w dłuższym horyzoncie czasu powinna sprzyjać bardziej racjonalnemu wykorzystaniu mediów komunalnych
i obniżeniu cen jednostkowych związanych z eksploatacją tych urządzeń. Inicjatywy te powinny sprzyjać rozwojowi aktywności gospodarczej wśród mieszkańców i przyciągać na teren gminy nowych inwestorów tworzących nowe miejsca pracy. W opracowanym planie zagospodarowania przestrzennego przyjęto zapis, że tereny znajdujące się w sąsiedztwie drogi
krajowej nr 8, na obszarze miasta Choroszcz i w sąsiedztwie miasta Białystok będą przeznaczone pod działalność gospodarczą wszelkiego typu. Na obszarach tych założono również
wybudowanie w pierwszej kolejności kanalizacji sanitarnej podłączonej do oczyszczalni w
Choroszczy. Założono również uzbrojenie tych obszarów w gaz sieciowy wykorzystywany do
celów grzewczych i gospodarczych. Przewidziano również na tym terenie modernizację istniejących linii przesyłowych energii elektrycznej z budową nowych stacji transformatorowych. Dopełnieniem planowanych działań jest modernizacja drogi krajowej nr 8 i powstanie
nowych rozwiązań komunikacyjnych podnoszących standard i bezpieczeństwo ruchu drogowego. Całość tych działań powinna sprzyjać osiągnięciu przez gminę Choroszcz przewagi
miejsca do inwestycji w porównaniu z innymi gminami znajdującymi się w regionie.
64
GMINA CHOROSZCZ OBSZARY ROZWOJU GOSPODARCZEGO
Przy ocenie atrakcyjności gminy jako miejsca do prowadzenia działalności gospodarczej, co trzeci mieszkaniec stwierdził, że gmina jest atrakcyjnym miejscem do jej prowadzenia. Wśród mieszkańców panowała również zróżnicowana opinia na temat atrakcyjności gminy pod względem turystycznym, kulturalnym, położenia geograficznego, warunków inwestowania kapitału. Większość mieszkańców stwierdziła, że gmina jest atrakcyjna pod względem turystycznym i położenia geograficznego. W tabeli poniżej przedstawiono opinie mieszkańców gminy Choroszcz w trakcie zrealizowanych badań ankietowych.
Tabela 39 Atrakcyjność gminy Choroszcz.
Czy Pana(i) zdaniem Gmina Choroszcz jest atrakcyjnym miejscem pod względem:
Działalności gospodarczej
Turystycznym.
Kulturalnym
Warunków inwestowania kapitału.
Położenia geograficznego.
Uwaga. Pominięto brak odpowiedzi, stąd wyniki nie sumują się do 100%.
65
Tak
38,02
70,00
26,98
30,47
68,02
Nie
15,93
18,02
45,58
40,81
13,95
Przy określaniu kierunków
rozwoju za najbardziej pożądane
mieszkańcy
gminy
uznali
24,7
Ośrodek kulturalny.
kierunek rozwoju gminy jako
ośrodka
produkcji
rolnej
Ośrodek turystyczny.
43,1
(44,9%),
następnie
wskazano
na
Ośrodek oświaty.
17,9
kierunek rozwoju jako ośrodka
Ośrodek przemysłowy.
24,3
turystyki (43,1%). Wiodące dwa
0środek produkcji rolnej.
44,9 kierunki rozwoju wskazane przez
mieszkańców opierają się na
40,2
Ośrodek handlowy.
atutach środowiska naturalnego,
które stwarza możliwości korzystania z jego walorów i oparcia rozwoju gminy na tych
właśnie walorach. Na trzecim miejscu wskazano na rozwój gminy jako ośrodka handlowego
Kierunki rozwoju
Kierunki wsparcia
21,9
26,5
21,7
46,9
38,8
23,8
38,4
(40,2%). Korzystne położenie na szlaku europejskiego drogowego korytarza transportowego
Via Baltica i bliskość Białegostoku stwarza szanse oparcia rozwoju gminy na handlu i usługach.
Mieszkańcy wskazali także na pewne działania, które gmina może wspierać albo zastosować w celu rozwoju gospodarczego swojego terenu. Najczęściej wskazywano na wspieranie
podmiotów gospodarczych poprzez zabieganie o środki finansowe na wsparcie rozwoju
przedsiębiorczości (46,8%) i pomocy w rozwijaniu kontaktów handlowych (38,8%). Wskazywano również na możliwość zwolnień w podatkach lokalnych (38,4%). Wykres prezentuje
poparcie dla różnych form wsparcia podmiotów gospodarczych przez mieszkańców.
Związki z innymi działaniami.
Zadania zawarte w tym programie są zbieżne z kierunkami rozwoju kraju określonymi
przez rząd w strategii rozwoju województwa podlaskiego i powiatu białostockiego oraz w
wytycznych programów pomocowych Unii Europejskiej, a w szczególności:
• Polska 2015. Długoterminowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju.
• Strategia rozwoju województwa podlaskiego do roku 2010.
• Strategia zrównoważonego rozwoju powiatu białostockiego do roku 2010.
• Narodowy program przygotowań Polski do członkostwa w Unii Europejskiej.
• Program wspierania rozwoju instytucji regionalnych działających na rzecz transferu technologii
• Program SAPARD.
• Spójna polityka strukturalna rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa. (dokument rządowy
z 1999 roku).
• Średniookresowa strategia rolnictwa i obszarów wiejskich.
• Strategia rozwoju obszaru funkcjonalnego Zielonych Płuc Polski.
• Strategia rozwoju krajowego produktu turystycznego.
66
Rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw jest również kompatybilny z programami
rządowymi dotyczącymi zwalczania bezrobocia i restrukturyzacji obszarów wiejskich.
Cele strategiczne I rzędu (ogólne).
A Gmina Choroszcz dobrze promowanym ośrodkiem rozwoju gospodarczego.
B Gmina Choroszcz gminą przyjazną i bezpieczną.
D. Gmina Choroszcz „bramą” miasta Białegostoku;
Działanie
W ramach realizowanego programu przewidziano realizację 7 celów strategicznych II
rzędu (szczegółowych) wraz z zadaniami strategicznymi.
Cel strategiczny II rzędu (szczegółowy)
Nr celu Nazwa celu
1
3
Dostosowanie zapisów planu
zagospodarowania przestrzennego do potrzeb obecnych i
przyszłych inwestorów.
Rozwój instytucji z otoczenia
biznesu i rolnictwa.
Zadania strategiczne
Numer za- Nazwa zadania
dania
A.1.95
Wyznaczenie terenów pod rozwój działalności gospodarczej
A.3.88
A.3.91
4
5
9
16
17
Współpraca w ramach „Gmin
Górnej Narwi”.
Rozwój rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego z
uwzględnieniem produkcji
ekologicznej.
Rozwój rekreacji, turystyki i
agroturystyki
A.4.99
Szkolenie właścicieli małych i średnich przedsiębiorstw
do pozyskiwania i wykorzystywania środków finansowych z funduszy krajowych i z Unii Europejskiej
Prowadzenie wspólnego lobbingu przez władze gminy i
organizacje środowisk gospodarczych na rzecz rozwoju. Powołanie Rady ds. Rozwoju Gminy
Ochrona środowiska w NPN
A.5.89
Zorganizowanie szkoleń dotyczących rolnictwa ekologicznego, tworzenia grup producenckich i gospodarstw
agroturystycznych.
B.9.17
B.9.18
B.9.20
B.9.16
Utworzenie stanicy wodnej w Izbiszczach
Utworzenie stanicy wodnej w Kruszewie
Utworzenie sieci informacji turystycznej
Budowa ścieżki rowerowej i szlaku konnego Kruszewo
– Białystok z mostem wiszącym nad Narwią
Centrum handlowe
Wykorzystanie położenia gmi- D.16.98
ny w sąsiedztwie Białegostoku.
Wspólna z Białymstokiem
D.17.97
promocja.
Przygotowanie oferty inwestycyjnej gminy
Mierniki
Do monitorowania realizacji celów i zadań zawartych w tym programie zostaną wykorzystane następujące mierniki:
• Liczba gospodarstw agroturystycznych na 1000 gospodarstw.
• Liczba wydanych publikacji promocyjnych.
• Liczba osób uczestniczących w szkoleniach.
• Czas załatwienia formalności związanych z podejmowaniem i prowadzeniem działalności
gospodarczej.
• Liczba nowo utworzonych miejsc pracy na 1000 mieszkańców..
• Liczba zakładów spełniających wymogi weterynaryjno-sanitarne UE oraz ekologiczne.
• Liczba zakładów posiadających wdrożony system bezpieczeństwa produkcji żywności.
• Wielkość produkcji rolnej i zwierzęcej w stosunku do wskaźników krajowych.
67
Związki z innymi programami.
Program jest powiązany z programem rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej
oraz z działaniami promocyjnymi. Wymagany będzie rozwój infrastruktury technicznej służącej prowadzeniu i rozwijaniu działalności gospodarczej. Wprowadzenie nowoczesnych rozwiązań w zakresie marketingu produktów rolnych powinno sprzyjać wzrostowi efektywności
ekonomicznej produkcji rolnej i przetwórstwa artykułów rolnych. Powinno to również zwiększyć konkurencyjność produktów wytwarzanych przez lokalne podmioty gospodarcze.
Program ten będzie realizowany przy współpracy z agencjami i funduszami działającymi na obszarze województwa i kraju. Wykonanie programu wymaga również realizacji pozostałych programów i jest ściśle z nimi powiązana.
Beneficjanci.
W wyniku realizacji programu korzyści odniosą następujące podmioty:
• Podmioty gospodarcze.
• Grupy producentów.
• Rolnicy.
• Gmina Choroszcz i gminy ościenne.
• Mieszkańcy gminy Choroszcz.
• Turyści i goście.
• Inwestorzy lokujący swoją działalność na terenie gminy.
Potencjalne źródła finansowania.
Cele i zadania programu będą finansowane przez:
• Budżet Gminy Choroszcz.
• Budżet państwa.
• Budżety gmin ościennych.
• Budżet Starostwa Powiatowego Ziemskiego Białostockiego.
• Podmioty gospodarcze.
• Środki pomocowe programów PHARE, SAPARD, ISPA
V.2. Program rozwoju infrastruktury technicznej, ochrony środowiska.
Wprowadzenie
Uzasadnienie.
Część terenu gminy cechuje się brakiem niektórych elementów infrastruktury technicznej lub ich niedorozwojem. Uzbrojenie terenu w elementy infrastruktury technicznej nie jest
równomierne; są rejony, w których występuje brak elementów infrastruktury technicznej, poza energią elektryczną. Istnieje konieczność poprawy nawierzchni istniejących dróg i geometrii ich przebiegu. Towarzyszyć temu powinien rozwój linii autobusowych. Stan taki utrudnia
rozwój gospodarczy gminy i nie wpływa dostatecznie na zaspokojenie potrzeb społeczeństwa
oraz wyznacza niski poziom rozwoju cywilizacyjnego. Poziom rozwoju infrastruktury technicznej gminy wpływa na ocenę jej atrakcyjności inwestycyjnej. Poprawa stanu środowiska
przyrodniczego nie będzie możliwa bez eliminacji uciążliwości, które mają swoje źródło w
niewłaściwym gospodarowaniu odpadami, w niedostatecznej ochronie wód i powietrza atmosferycznego. Obszar miasta Choroszczy - stolicy gminy i wsi znajdujących się na terenie
gminy musi być wyposażony w kanalizację, wodociągi, mieć rozwiązany problem odpadów,
68
a także stwarzać możliwość łatwego dojazdu i skomunikowania z innymi obszarami województwa i kraju.
Realizacja zadań w ramach tego programu przyczyni się do rozwoju gospodarczego
gminy i do zmniejszenia bezrobocia wśród jej mieszkańców. Realizacja projektu przyczyni
się również do rozwiązania problemów ochrony środowiska przyrodniczego szczególnie w
otulinie Narwiańskiego Parku Narodowego. Rozbudowa kanalizacji sanitarnej i wzrost ilości
oczyszczanych ścieków w nowoczesnej oczyszczalni spowoduję poprawę jakości wód powierzchniowych i podziemnych. Budowa retencyjnego zbiornika wodnego powinna poprawić
ogólny bilans wodny na terenie gminy i przyczynić się do rozwoju rekreacji na jej terenie.
Towarzyszyć tej inwestycji powinna konserwacja urządzeń melioracyjnych, szczególnie na
użytkach zielonych. Utylizacja odpadów poprzez ich właściwe zagospodarowanie zmniejszy
zanieczyszczenie powierzchni ziemi i wód podziemnych oraz przyczyni się do objęcia
wszystkich gospodarstw domowych i podmiotów gospodarczych zorganizowanymi formami
usuwania śmieci. Modernizacja kotłowni i lokalnych systemów grzewczych gospodarstw domowych poprzez przejście na gaz, olej opałowy, odnawialne źródła energii powinna przyczynić się do zmniejszenia zanieczyszczeń pyłowych. Planuje się budowę stacji redukcyjnopomiarowej I° zasilającej gminę Choroszcz i Dobrzyniewo Kościelne. Istnieje możliwość gazyfikacji terenów gminy w ramach rozbudowy sieci gazowej.
Na terenie gminy znajduje się Narwiański Park Narodowy, który swoim zasięgiem
obejmuje 8133 ha powierzchni gminy, co stanowi 49,6% jej obszaru, z czego 1619 ha (9,9%)
stanowi powierzchnię parku a 6514 ha (39,7%) otulinę parku. Obszar gminy wchodzący w
skład parku stanowi 35,8% całkowitej powierzchni parku. Tak duży udział w strukturze obszaru gminy terenów chronionych nakłada na władze gminy obowiązek prowadzania polityki
zrównoważonego rozwoju mającego na uwadze zachowanie cennych przyrodniczo walorów
środowiska naturalnego. Działania realizowane w ostatnich latach w zakresie rozbudowy kanalizacji sanitarnej oraz wybudowanie oczyszczalni ścieków wychodzą naprzeciw wymogom
ochrony środowiska naturalnego.
69
Realizacja zadań powinna przyczynić się do rozwoju gospodarczego gminy i podniesienia standardu życia jej mieszkańców.
W przeprowadzonych badaniach ankietowych mieszkańcy dokonali oceny elementów
środowiska i infrastruktury technicznej funkcjonującej na obszarze gminy. Oceny dokonano
na pięciopunktowej skali, gdzie ocenie 5 przypisano najwyższą wartość. Najlepiej w ocenie
mieszkańców wypadła czystość powietrza (3,9 punktu) i stan terenów zielonych (3,6 punktu).
70
Tabela 1 Ocena elementów infrastruktury technicznej.
Jak Pan(i) ocenia następujące elementy środowiska na pięciopunktowej skali, gdzie 1
oznacza najniższą ocenę, a 5 najwyższą ocenę
1. Jakość wody w wodociągach.
2. Czystość powietrza.
3. Hałas uliczny.
4. Stan terenów zielonych.
5. Stężenie spalin komunikacyjnych.
Średnia Odchylenie
ocena
średnie
oceny
2,79 p
0,94 p
3,92 p
0,77 p
3,53 p
0,96 p
3,64 p
0,97 p
3,30 p
0,95 p
Zdecydowana większość mieszkańców stan dróg i ulic oceniła negatywnie (65,9%)
wskazując na ocenę złą (50,3%) i bardzo złą (15,6%). Odmiennego zdania była niespełna, co
piąta osoba wyrażając ocenę dobrą i bardzo dobrą (23,0%). Ocena ta wpływała na opinię
mieszkańców o funkcjonującej na obszarze gminy komunikacji zbiorowej. Ocenie poddano
funkcjonowanie PKS-u na terenie gminy i komunikacji miejskiej z Białegostoku, która obsługuje linie przebiegające przez obszar gminy. W większości wypowiedzi dominowała ocena
pozytywna związana z funkcjonowaniem komunikacji zbiorowej. W tabeli poniżej dokonano
zestawienia wypowiedzi mieszkańców.
Tabela 2 Ocena funkcjonowania komunikacji miejskiej.
Jak Pan(i) ocenia jakość połączeń
PKS
Komunikację miejską
z Białymstokiem z Choroszczą z Białymstokiem z Choroszczą
komunikacji pasażerskiej Pana(i)
miejscowości realizowanej przez:
1.Bardzo dobra
17,21
10,35
10,93
8,26
2.Dobra
38,72
27,91
25,23
18,72
3.Dostateczna
21,51
17,33
22,44
18,37
4.Niedostateczna
7,67
9,88
14,19
12,21
5.Brak połączeń
6,16
15,12
17,33
21,05
Uwaga. W tabeli pominięto brak odpowiedzi, co powoduje, że wyniki nie sumują się do 100%
Związki z innymi działaniami.
Zadania określone w ramach programu rozwoju infrastruktury technicznej i ochrony
środowiska są zbieżne z założeniami rozwoju kraju i województwa podlaskiego oraz wytycznymi programów pomocowych i restrukturyzacyjnych Unii Europejskiej, a w szczególności:
• Polska 2015. Długoterminowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju.
• Strategia rozwoju województwa podlaskiego do roku 2010.
• Strategia zrównoważonego rozwoju powiatu białostockiego do roku 2010.
• Narodowy program przygotowań Polski do członkostwa w Unii Europejskiej.
• Wstępny Narodowy Program Rozwoju.
Cele strategiczne I rzędu (ogólne).
C. Gmina Choroszcz obszarem harmonijnego rozwoju zgodnego ze środowiskiem naturalnym.
A Gmina Choroszcz dobrze promowanym ośrodkiem rozwoju gospodarczego.
B Gmina Choroszcz gminą przyjazną i bezpieczną.
Działanie
W ramach realizowanego programu przewidziano realizację 6 celów strategicznych II
rzędu (szczegółowych) wraz z zadaniami strategicznymi.
71
Cel strategiczny II rzędu (szczegółowy)
Nr celu Nazwa celu
11
12
13
Zadania strategiczne
Numer za- Nazwa zadania
dania
Dostosowanie infrastruktury
C.11.52
Budowa ul. Białostockiej i ul. Kościuszki w Chorosztechnicznej do potrzeb rozwoju
czy wraz z kanalizacją burzową.
gospodarczego.
C.11.53
Budowa ul. Ogrodowej w Choroszczy
C.11.54
Budowa ul. Powstania Styczniowego w Choroszczy
C.11.55
Budowa ul. Szpitalnej w Choroszczy
C.11.56
Budowa ul. Zastawie II w Choroszczy
C.11.57
Budowa ul. Piłsudskiego w Choroszczy
C.11.58
Budowa ul. Ks. Grzybowskiego w Klepaczach
C.11.59
Budowa ul. Długiej w Klepaczach
C.11.60
Budowa ul. Dolnej w Klepaczach
C.11.61
Budowa ul. Spokojnej w Klepaczach
C.11.62
Droga Konowały – Śliwno do skrzyżowania Nr 6262
C.11.63
Droga Klepacze – Krupniki. Nr 6266
C.11.64
Droga Szosa Warszawska Jeroniki
C.11.65
Droga Choroszcz – Żółtki ( ul. Żółtkowska)
C.11.66
Droga Złotoria – Złotoria Podlesie. Nr geod. 585/1
C.11.67
Droga Złotoria – Babino ozn. Nr geod. 560/1, 1163,
584 i 127
C.11.68
Droga Choroszcz – Łyski Nr 6253.
C.11.69
Droga Rogowo – Szosa Kruszewska Nr 6259.
C.11.70
Droga Kolonia Dzikie – Żółtki nr 6255
C.11.71
Droga Gajowniki – Czaplino Nr 6268
C.11.72
Droga Gajowniki – Barszczewo Nr 6265
C.11.73
Droga Krupniki – Choroszcz Nr 6251
C.11.74
Droga Kruszewo – Izbiszcze Nr 6263
C.11.75
Droga Konowały – Kolonia Rogowo Nr 6261
C.11.76
Droga Szosa Warszawska - Łyski
C.11.77
Droga Starosielce – Oliszki – Ogrodniki – Barszczewo
– Czaplino Nr 6270
C.11.78
Droga Choroszcz – Zastawie – Barszczewo Nr 0305002
C.11.79
Droga Pańki do drogi powiatowej obok p. Cieśluka do
Remizy Strażackiej. Droga rolnicza.
C.11.80.
Droga Kościuki – Zaczerlany Nr 0305014
C.11.81.
Droga rolnicza we wsi Rogówek Nr 0305008
C.11.82.
Droga rolnicza Rogowo Majątek Nr 0305022
C.11.83.
Odbudowa obiektu melioracji wodnej „Horodnianka”
C.11.84.
Odbudowa obiektu melioracji wodnej „Konowały”.
C.11.85.
Odbudowa obiektu melioracji wodnej „Czaplinianka”.
C.11.86
Odbudowa obiektu melioracji wodnej „Lipniki”.
C.11.101
Rozbudowa sieci telefonicznej
Wspomaganie inicjatyw mają- C.12.90
Edukacja ekologiczna społeczeństwa
cych na celu ochronę środowi- C.12.99
Ochrona środowiska w otulinie NPN
ska i podniesienie świadomości
ekologicznej mieszkańców
Rozwój scentralizowanych
C.13.24
Budowa wodociągu w Ogrodnikach
systemów zaopatrzenia w wodę C.13.25.
Budowa wodociągu w Śliwnie
i kanalizacji sanitarnej
C.13.26
Budowa wodociągu w Kol. Złotoria – Podlesie
C.13.27
Budowa wodociągu w Kol. Mińce
C.13.28
Budowa wodociągu w Kol. Oliszki
C.13.29
Budowa wodociągu w Kol. Czaplino
C.13.30.
Budowa wodociągu w ul. 3-go Maja i os. domków
C.13.31
Rozbudowa hydroforni w Rogowie
C.13.32.
Rozbudowa hydroforni w Choroszczy
C.13.36.
Budowa sieci kanalizacyjnej w Choroszczy ul. Zastawie I
72
C.13.37.
C.13.38.
C.13.39
C.13.40.
C.13.41.
14
Dbałość o ład przestrzenny
15
Likwidacja uciążliwych dla
środowiska naturalnego źródeł
zanieczyszczeń
6
Współpraca sektora usług komunalnych ze swoimi odpowiednikami w Białegostoku
C.13.49.
C.13.44.
C.13.45.
C.13.46.
C.13.47.
C.16.58.
C.16.59.
C.13.50.
C.13.51
C.14.96
C.15.21
C.15.33
C.15.34
C.15.35
C.15.100
B.6.94
Budowa sieci kanalizacyjnej w Choroszczy ul. Zastawie II
Budowa sieci kanalizacyjnej w Choroszczy ul. Zastawie III
Budowa sieci kanalizacyjnej w Choroszczy ul. Białostocka, ul Kościuszki, ul ks Pieściuka
Budowa sieci kanalizacyjnej w Choroszczy Al. Niepodległości
Budowa sieci kanalizacyjnej w Choroszczy ul. Rybacka, ul. Wędkarska, ul Spławikowa, ul Narwiańska.
Budowa sieci kanalizacyjnej w Porosłach
Budowa kanalizacji w Barszczewie
Budowa kanalizacji w Żółtkach
Budowa kanalizacji w Łyskach
Budowa kanalizacji w Jeronikach
Budowa kanalizacji w Klepaczach
Budowa kanalizacji w Porosłach
Budowa kanalizacji w Krupnikach
Budowa kanalizacji w pozostałych wsiach
Harmonizacja obiektów architektonicznych z otoczeniem
Likwidacja dzikich wysypisk śmieci
Modernizacja lub budowa ciepłowni dla miasta i SPP
ZOZ w Choroszczy
Rozbudowa sieci ciepłowniczej w Choroszczy
Budowa składowiska odpadów stałych
Opracowanie koncepcji gazyfikacji gminy.
Uporządkowanie gospodarki śmieciami w gospodarstwach domowych
Mierniki
Do monitorowania realizacji celów i zadań zawartych w tym programie zostaną wykorzystane następujące mierniki:
• Procent gospodarstw domowych korzystających z wodociągów.
• Procent gospodarstw domowych korzystających z kanalizacji sanitarnej.
• Odsetek oczyszczonych ścieków w oczyszczalni.
• Procent gospodarstw domowych posiadających umowy na wywóz śmieci z firmami tym
się zajmującymi,
• Odsetek gospodarstw nie podłączonych do kanalizacji sanitarnej posiadających oczyszczalnie ekologiczne.
• Procent dróg o utwardzonej nawierzchni.
• Procent gospodarstw domowych korzystających z gazu.
• Liczba kilometrów sieci ciepłowniczej.
• Liczba miejsc parkingowych.
• Liczba kilometrów zmodernizowanych dróg.
Związki z innymi programami.
Program jest powiązany z innymi programami realizującymi rozwój infrastruktury
technicznej. Jej rozwój wpłynie na rozwój gospodarczy gminy, na powstanie nowych miejsc
pracy, na restrukturyzację gospodarczą obszarów wiejskich i powstanie nowych miejsc pracy
poza rolnictwem. Realizacja programu wymaga realizacji pozostałych programów i jest ściśle
z nimi powiązana.
73
Beneficjanci.
W wyniku realizacji programu korzyści odniosą następujące podmioty:
• Gmina Choroszcz i gminy ościenne.
• Mieszkańcy gminy Choroszcz.
• Organizacje i podmioty gospodarcze działające na terenie gminy Choroszcz.
Potencjalne źródła finansowania.
Cele i zadania programu będą finansowane przez:
• Budżet Gminy Choroszcz.
• Budżet państwa.
• Budżety gmin ościennych.
• Program SAPARD
• Program ISPA
• Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
• Wojewódzki, Powiatowy i Gminny Fundusz ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
• Fundacja EKOFUNDUSZ.
V.3. Program rozwoju infrastruktury społecznej.
Uzasadnienie.
Wprowadzenie
Poprawa warunków życia mieszkańców gminy Choroszcz jest niemożliwa bez właściwego zabezpieczenia funkcjonowania instytucji należących do sfery socjalnej. Jakość świadczonych przez nie usług decyduje m.in. o zdrowotności społeczeństwa, długości życia, poziomie posiadanego wykształcenia, zachowaniu wartości kulturalnych występujących wśród
mieszkańców gminy itp. Tylko w społeczeństwie zdrowym, żyjącym w poczuciu bezpieczeństwa jest możliwe wprowadzanie zmian społecznych i gospodarczych stymulujących rozwój
gminy.
Zaspokojenie potrzeb zbiorowych i indywidualnych mieszkańców przyczynia się do
zwiększenia ich aktywności, rozwoju postaw przedsiębiorczości oraz wzrostu innowacyjności. Praktyka krajów wysoko rozwiniętych pokazuje, że wysoka jakość życia mieszkańców
przyczynia się do pozytywnej oceny swojego miejsca zamieszkania. Na podstawie zrealizowanych badań ankietowych wśród mieszkańców gminy można stwierdzić, że pozytywnie
swoje miejsce zamieszkania oceniło 67% mieszkańców. Mieszkańcy dokonali również oceny
instytucji funkcjonujących na terenie gminy zaliczanych do sfery infrastruktury społecznej.
Przy ocenie podmiotów świadczących różnego rodzaju usługi dla ludności wystąpiła
przewaga ocen negatywnych nad pozytywnymi, poza handlem. W tabeli poniżej dokonano
zestawienia ocen wyrażonych przez mieszkańców gminy. Wskazano szczególnie na bardzo
duży niedorozwój tego typu usług na terenach wiejskich.
74
Tabela 3 Ocena zadowolenia z nasycenia terenu gminy placówkami handlowymi i usługowymi.
Tak
Nie
Czy jest Pan(i) zadowolony(a) w miejscu
swojego zamieszkania (osiedle, wieś) z ilości;
1 .Sklepów spożywczych.
66,16%
25,35%
2. Sklepów przemysłowych.
23,26%
56,28%
3. Punktów usługowych krawieckich
8,49%
68,02%
4. Punktów usługowych szewskich.
8,84%
67,56%
5. Punktów usługowych fryzjerskich.
31,86%
45,70%
6. Punktów usługowych magla.
8,14%
66,63%
Uwaga. W tabeli pominięto brak odpowiedzi, co powoduje, że wyniki nie sumują się do 100%
Udział mieszkańców gminy w różnego rodzaju imprezach oferowanych przez instytucje
kultury różnie się kształtował w zależności od formy imprezy. Najwięcej mieszkańców brało
Udział w imprezach
11,74%
Odczyty, konferencje, seminaria.
Spotkania z autorami książek, aktorami
5,47%
23,14%
Dyskoteki, dancingi.
17,68%
Wizyty w muzeach.
29,65%
Seanse filmowe w kinach.
62,91%
Festyny.
22,79%
Inne koncerty.
Koncerty muzyki poważnej.
6,17%
17,68%
Wystawy.
13,73%
Spektakle teatru
udział w festynach (63%), seansach filmowych (30%), dyskotekach, dancingach (23%) i koncertach (23%). Na wykresie przedstawiono udział mieszkańców w różnych formach imprez.
Mieszkańcy dokonali oceny funkcjonowania Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury
działającego na terenie gminy. Z imprez organizowanych przez MGOK skorzystało w minionym roku 40% ankietowanych mieszkańców.. Co czwarta spośród nich (25%) oceniła działalność MGOK pozytywnie. Odmiennego zdania była prawie co dziesiąta osoba (9%). Zdecydowana większość mieszkańców (66%) nie miała zdania na temat funkcjonowania MGOK.
Zdecydowana większość (86%) osób mających opinię pozytywną o działalności MGOK brała
udział w imprezach organizowanych przez ośrodek. Spośród osób wyrażających opinię negatywną, w imprezach brała tylko co druga osoba (57%).
W opinii mieszkańców nastąpiło po reformie pogorszenie dostępności do świadczeń
służby zdrowia (54%), a jakość świadczonych przez nią usług została przez większość mieszkańców oceniona negatywnie (65%). Opinia mieszkańców na temat oceny lekarza pierwszego
kontaktu była podzielona; ocenę pozytywną (49%) i negatywną (47%) wyrażał zbliżony do
siebie odsetek mieszkańców gminy.
Większość mieszkańców nie posiadała zdania na temat funkcjonowania opieki społecznej (54%). Opinie negatywne (27%) dominowały nad opiniami pozytywnymi (19%). Większość mieszkańców gminy wyraziła pogląd, że gmina jest na ogół bezpieczna i bardzo bez-
75
pieczna (63%). Pogląd przeciwny, stwierdzający, że gmina nie jest bezpieczna, wyrażało
znacznie mniej mieszkańców (16%). Lepiej się przedstawiała ocena bezpieczeństwa w miejscu swojego zamieszkania w stwierdzeniu mieszkańców. Najwięcej z nich stwierdziło, że
czuje się bezpiecznie (69%). Poczucie braku bezpieczeństwa występowało u stosunkowo
małej grupy mieszkańców (13%). Mieszkańcy gminy będący rodzicami dzieci w wieku
szkolnym wyrazili opinię na temat bezpieczeństwa w szkołach. Tylko nieliczni spośród nich
stwierdzili, że ich dzieci czują się zagrożone (4%). Większość wskazała na to, że w szkołach
występują sporadyczne sytuacje zagrożenia (51%) lub ich brak (45%).
Związki z innymi działaniami.
Zadania i cele przyjęte w tym programie są zbieżne z celami przyjętymi w kraju, powiecie białostockim i województwie podlaskim. Cele i zadania wychodzą naprzeciw programom pomocowym i restrukturyzacyjnym Unii Europejskiej i innym programom, a w szczególności:
• Polska 2015.
• Długoterminowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju.
• Strategia rozwoju województwa podlaskiego do roku 2010.
• Strategia zrównoważonego rozwoju powiatu białostockiego do roku 2010.
• Narodowy program przygotowań Polski do członkostwa w Unii Europejskiej.
• Wstępny Narodowy Program Rozwoju.
• Kontrakt województwa podlaskiego z rządem
Cele strategiczne I rzędu (ogólne).
B Gmina Choroszcz gminą przyjazną i bezpieczną
Działanie
W ramach realizowanego programu przewidziano realizację 4 celów strategicznych II
rzędu wraz z zadaniami.
Cel strategiczny II rzędu (szczegółowy)
Nr celu Nazwa celu
7
8
Współpraca wszystkich instytucji odpowiedzialnych za bezpieczeństwo mieszkańców
gminy.
Rozwój oświaty i kultury oraz
ochrony dziedzictwa kulturowego.
Zadania strategiczne
Numer za- Nazwa zadania
dania
B.7.92
Wdrożenie programu współpracy mieszkańców z Policją
B.8.1
B.8.2
B.8.3
B.8.4
9
Rozwój rekreacji, turystyki i
agroturystyki.
B.8.11
B.8.12
B.8.22
B.8.23
B.9.19
B.9.20
B.9.5
Budowa gimnazjum w Choroszczy
Budowa hali sportowej przy gimnazjum w Choroszczy
Budowa boisk sportowych przy gimnazjum w Choroszczy
Budowa zaplecza świetlicowo – stołówkowego przy
gimnazjum w Choroszczy
Utworzenie szkoły ponadgimnazjalnej
Rewaloryzacja Rynku 11 Listopada
Organizacja imprez kulturalnych z Białymstokiem
Utworzenie orkiestry dętej
Utworzenie sieci informacji turystycznej
Budowa boiska w Zaczerlanach
Budowa stadionu miejskiego z zapleczem socjalnym i
krytymi trybunami
76
B.9.6
B.9.7
B.9.8
B.9.9
B.9.10
B.9.13
B.9.14
B.9.16
10
Doskonalenie form opieki medycznej.
B.12.17
B.12.18
B.10.193
Zorganizowanie Zielonej Szkoły w Kruszewie – adaptacja pomieszczeń na zaplecze stołówkowe i miejsca
noclegowe
Budowa punktu widokowego w Kruszewie
Budowa punktu widokowego w Rogowie
Utworzenie Muzeum Archidiecezjalnego w budynkach
przyklasztornych
Rewaloryzacja Zespołu Parkowo - Pałacowego
Utworzenie zalewu miejskiego
Budowa basenu krytego
Budowa ścieżki rowerowej i szlaku konnego Kruszewo
– Białystok z mostem wiszącym nad Narwią
Utworzenie stanicy wodnej w Izbiszczach
Utworzenie stanicy wodnej w Kruszewie
Wdrażanie programów profilaktycznych w zakresie
przeciwdziałania alkoholizmowi i narkomanii w gminie.
Mierniki.
Do monitorowania realizacji celów i zadań zawartych w tym programie zostaną wykorzystane następujące mierniki:
• Średnia długość życia.
• Ocena poziomu usług medycznych.
• Liczba imprez sportowych i kulturalnych organizowanych w gminie.
• Uczestnictwo w imprezach mieszkańców,
• Poczucie bezpieczeństwa.
• Poziom wykształcenia.
• Rozwój sieci placówek handlowych i usługowych.
Związki z innymi programami.
Program rozwoju infrastruktury społecznej jest powiązany z innymi realizowanymi
programami. Promocja programu wpływa na stymulowanie rozwoju gospodarczego gminy i
na powstanie nowych miejsc pracy oraz na ograniczenie zjawisk bezrobocia i ubóstwa.
Wprowadzenie programu przeciwdziała także skutkom bezrobocia i podnosi poziom świadczonych usług. Jego realizacja wymaga realizacji pozostałych programów i jest ściśle z nimi
powiązana.
Beneficjanci.
W wyniku realizacji programu korzyści odniosą następujące podmioty:
• Gmina Choroszcz,
• Turyści,
• Mieszkańcy gminy Choroszcz.
• Organizacje i podmioty gospodarcze działające na terenie gminy Choroszcz.
Potencjalne źródła finansowania.
Cele i zadania programu będą finansowane przez:
• Budżet Gminy Choroszcz. Organizację i podmioty gospodarcze.
• Budżet państwa.
• Fundacja Kultury Polskiej.
• Fundacja Batorego.
• Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
77
V.4. Program współpracy i promocji oraz zarządzania realizowaną strategią gminy.
Uzasadnienie.
Wprowadzenie
Praktyka wdrożenia opracowanej strategii rozwoju i realizacji zapisów znajdujących się
w niej na poziomie gminy pokazuje, że istnieje konieczność powołania odpowiedniej struktury organizacyjnej, która zajęłaby się koordynacją realizowanych zadań strategicznych. Taka
struktura jest wskazana przy koordynacji współpracy różnych podmiotów i środowisk na obszarze gminy Jednostka taka zajęłaby się koordynacją realizowanych programów i zadań,
monitorowaniem ich realizacji oraz zachodzących zmian na obszarze gminy. Powołana jednostka zajęłaby się również koordynacją współpracy przy realizacji strategii rozwoju Gminy
Choroszcz z innymi gminami powiatu białostockiego oraz innymi jednostkami samorządu terytorialnego oraz jego organizacji. Ważnym zagadnieniem w procesie realizacji strategii rozwoju jest promocja przyjętych celów strategicznych i zadań strategicznych w ramach realizowanych programów. Promocja pozwala na dotarcie z informacją do mieszkańców gminy i innych osób spoza gminy (fizycznych i prawnych) zainteresowanych problemami gminy. Promocja pozwoli na dotarcie z ofertą do potencjalnych inwestorów spoza gminy, którzy mogą
zlokalizować swoją działalność gospodarczą na terenie gminy, tworząc w ten sposób nowe
miejsca pracy i przysparzając dochodów do kasy gminy.
Związki z innymi działaniami.
Zadania określone w tym programie są zbieżne z rozwiązaniami przyjętymi w kraju,
powiecie białostockim i województwie podlaskim. Cele i zadania wychodzą naprzeciw programom pomocowym i restrukturyzacyjnym Unii Europejskiej i innym programom, a w
szczególności:
• Polska 2015.
• Długoterminowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju.
• Strategia rozwoju województwa podlaskiego do roku 2010.
• Strategia zrównoważonego rozwoju powiatu białostockiego do roku 2010.
• Narodowy program przygotowań Polski do członkostwa w Unii Europejskiej.
• Wstępny Narodowy Program Rozwoju.
Cele strategiczne I rzędu (ogólne).
A Gmina Choroszcz dobrze promowanym ośrodkiem rozwoju gospodarczego
D Gmina Choroszcz „Bramą miasta Białystok”
Działanie
W ramach realizowanego programu przewidziano realizację 3 celów strategicznych II
rzędu (szczegółowych) wraz z zadaniami strategicznymi.
78
Cel strategiczny II rzędu (szczegółowy)
Nr celu Nazwa celu
16
17
3
Zadania strategiczne
Numer za- Nazwa zadania
dania
D.16.98
Centrum handlowe
Wykorzystanie położenia gminy w sąsiedztwie Białegostoku.
Wspólna z Białymstokiem
D.17.97
promocja
Ofensywna promocja miasta i
A.3.91
gminy
Przygotowanie oferty inwestycyjnej gminy
Prowadzenie wspólnego lobbingu przez władze gminy i
organizacje środowisk gospodarczych na rzecz rozwoju. Powołanie Rady ds. Rozwoju Gminy
Mierniki.
Do monitorowania realizacji celów i zadań zawartych w tym programie zostaną wykorzystane następujące mierniki:
• Liczba publikacji poświęconych gminie.
• Liczba targów, wystaw, w których promowano gminę.
• Liczba zawartych kontraktów i podpisanych umów.
• Liczba wydanych materiałów reklamowych,
• Liczba podmiotów gospodarczych promowanych na targach i wystawach.
Związki z innymi programami.
Program jest powiązany z innymi programami realizowanymi poprzez wspólny moduł
promocji gminy i realizacji opracowanej strategii rozwoju. Promocja towarzysząca realizacji
strategii wpływa na rozwój gospodarczy gminy, na powstanie nowych miejsc pracy, na restrukturyzację gospodarczą obszarów wiejskich i powstanie nowych miejsc pracy poza rolnictwem. Realizacja programu wymaga realizacji pozostałych programów i jest ściśle z nimi
powiązana.
Beneficjanci.
W wyniku realizacji programu korzyści odniosą następujące podmioty:
• Gmina Choroszcz i gminy ościenne.
• Mieszkańcy gminy Choroszcz.
• Organizacje i podmioty gospodarcze działające na terenie gminy Choroszcz.
Potencjalne źródła finansowania.
Cele i zadania programu będą finansowane przez:
• Budżet Gminy Choroszcz. Organizacje i podmioty gospodarcze.
• Budżet państwa.
• Budżety gmin ościennych.
• Program PHARE
• Fundacja Inicjatyw Społeczno-Gospodarczych.
• Fundusz KNOW-HOW.
79
VI Warianty strategii
Planowanie kierunków rozwoju konkretnego miasta czy gminy zawsze jest obarczone
bardzo dużą niepewnością i ryzykiem popełnienia błędu. Wiąże się to z dużym prawdopodobieństwem pojawienia się dużej ilości zmiennych niezależnych od gminy. U podwalin opracowanej strategii rozwoju gminy Choroszcz legło założenie, że za pomocą zastosowanych narzędzi analitycznych da się prognozować zarysowo zachodzące zmiany w otoczeniu gminy i
wychodzić im naprzeciw. Proces ten opiera się na prognozowanej wizji przyszłych wydarzeń
i został zanalizowany metodą zdyskontowanych strumieni przepływów pieniężnych Bez wykonania tego typu działań planistyczno-prognostycznych nie może być w praktyce mowy o
racjonalnym zarządzaniu rozwojem własnego miasta oraz obszarów wiejskich i wychodzeniu
naprzeciw nadchodzącym wyzwaniom niesionym przez zmienną rzeczywistość.
Okres objęty strategią rozwoju (2002-2015) cechuje się zmiennymi w czasie czynnikami rozwojowymi, możliwymi obecnie do zasygnalizowania. Czynniki te będą oddziaływały z
różną siłą w różnych latach, co wpłynie na zmianę warunków realizacji opracowanej strategii
rozwoju.
VI.1 Periodyzacja okresów rozwojowych
Przy wariantowaniu „Strategii rozwoju Choroszczy” dokonano podziału lat 2002-2015
na dwa podokresy. Pierwszy podokres obejmuje lata 2002-2006 i może się pokrywać z
okresem przedakcesyjnym stowarzyszenia Polski ze strukturami Unii Europejskiej. W tym
podokresie na wewnętrzną sytuację gminy Choroszcz będzie oddziaływało szereg czynników, w tym szczególnie wchodzenie w okres aktywności zawodowej wyżu demograficznego,
co wynika z opracowanej prognozy demograficznej dla Polski. Pojawienie się licznych roczników poszukujących pracy będzie wywoływało presję na tworzenie nowych miejsc pracy i
prowadziło prawdopodobnie do protestów na tym tle. Sytuacja ta może również rzutować na
stan i poczucie bezpieczeństwa wśród mieszkańców.
W tym podokresie skumulują się także płatności Polski z tytułu obsługi zadłużenia zagranicznego, co może prowadzić do obniżenia poziomu realnych dochodów samorządu terytorialnego. Spadek poziomu dochodów może znaleźć swoje bezpośrednie przełożenie na obniżenie się wielkości realnych nakładów na inwestycje realizowane przez gminę.
W tym podokresie nastąpi także skumulowanie się reform, inicjowanych przez władze
centralne, zmierzających do dostosowania polskiego prawa, przepisów jak i norm do regulacji
obowiązujących na obszarze Unii Europejskiej.
Podokres ten może się również charakteryzować deficytem budżetowym stale występującym z którego będzie się pokrywało zwiększone wydatki związane z realizowanymi reformami. Owocować to będzie zwiększonymi kosztami obsługi tego deficytu i spadkiem realnych nakładów inwestycyjnych w gminach.
Trudności gospodarcze i wkroczenie wyżu demograficznego zaowocuje również prawdopodobnie zwiększoną emigracją młodych osób w poszukiwaniu pracy poza granice Polski.
Proces ten będzie również odnotowywany na terenie gminy powodując emigrację jednostek
aktywnych, przedsiębiorczych, dobrze wykształconych.
Drugi podokres obejmuje lata 2007-2015. W tym podokresie Polska stanie się prawdopodobnie członkiem struktur Unii Europejskiej i na obszarze naszego państwa będą obowiązywały zasady wspólnotowej polityki realizowanej przez Unię. Wzrośnie znaczenie obszarów położonych na wschód od Wisły na mapie gospodarczej kraju. Obszary przygraniczne
położone na wschodzie Polski staną się regionami granicznymi Unii Europejskiej. Odnotuje
się również zwiększone wkraczanie w okres wieku poprodukcyjnego roczników powojennego
wyżu demograficznego. W strukturze społeczeństwa wzrośnie udział osób, które ukończyły
80 i więcej lat. Będzie się to wiązało z koniecznością wzrostu nakładów kierowanych na tę
80
grupę społeczną. Ograniczona zostanie presja na tworzenie nowych miejsc pracy w wyniku
spadku liczebności roczników wchodzących w okres aktywności zawodowej.
Wyodrębnienie tych dwóch podokresów w strategii rozwoju wiąże się również z koniecznością zastosowania różnych narzędzi w zakresie stymulowania rozwoju gminy Choroszcz i odpowiednio dobranych do określonych celów zadań realizacyjnych.
VI.2 Scenariusze rozwoju
Scenariusze są powszechnie stosowanym w planowaniu strategicznym sposobem prezentacji możliwej przyszłości. Ich celem jest wybór wariantu polityki rozwojowej, jej celów i
priorytetów. Scenariusze opisują zwykle sytuacje skrajne, które w rzeczywistości nie pojawiają się. Dzięki zwięzłości i zrozumiałości zapisu scenariusze umożliwiają szeroki udział
społeczny w wyborze celów i priorytetów rozwoju.
Scenariusze rozwoju gminy Choroszcz można określić za pośrednictwem pola potencjalnego rozwoju. Sformułowane w opracowanej strategii scenariusze koncentrują się na zjawiskach i procesach, które wyznaczają kierunki i poziom rozwoju. Procesy i zjawiska występujące w okresie realizacji strategii rozwoju można podzielić na trzy grupy czynników:
grupa I obejmuje – wpływ na przemiany strukturalne gospodarki gminy i na zmianę układu
przestrzennego czynników rozwojowych.
grupa II obejmuje – wpływ na występowanie różnego rodzaju ograniczeń i powstanie barier
rozwojowych będących pochodnymi warunków np. środowiska przyrodniczego, zasobów
naturalnych, warunków klimatycznych, istniejącej infrastruktury technicznej.
grupa III obejmuje – wpływ na poziom zaspokojenia potrzeb mieszkańców np. mieszkaniowych, oświatowych, zdrowotnych itp.
Określenia potencjalnych kierunków rozwoju gminy Choroszcz dokonano na podstawie
krańcowo od siebie różnych scenariuszy rozwoju, które wyznaczyły pole potencjalnego rozwoju gminy.
Schemat 1
Pole rozwoju
Uwarunkowania
środki realizacji strategii
Sfera dynamicznego rozwoju
Scenariusz pożądanych zmian
Szans
Polityka zmierzająca do maksymalizacji szans
1
Pole pożądanych zmian
Pole niepożądanych zmian
Scenariusz niepożądanych zmian
Zagrożeń
3
2
Pole prawdopodobnego
rozwoju
4
Sfera przełamywania recesji
Polityka zmierzająca do minimalizacji zagrożeń
Czas
zadania strategiczne
Pole potencjalnego rozwoju gminy Choroszcz, zakreślone scenariuszem pożądanych i
niepożądanych zmian, wyznacza przestrzeń, w obrębie, której jest możliwy rozwój gminy i
sformułowanie wariantów strategii rozwoju.
81
Scenariusz niepożądanych zmian analizuje potencjalnie możliwe do wystąpienia niekorzystne warunki rozwoju w otoczeniu zewnętrznym gminy Choroszcz jak i w uwarunkowaniach wewnętrznych funkcjonowania gminy. Scenariusz wyznacza potencjalne punkty na
polu rozwoju, po przekroczeniu których mogą już wystąpić zjawiska i procesy recesyjne.
Tworzą one linię scenariusza niepożądanych zmian. Wskazuje on również na konsekwencje
odnotowywanych niekorzystnych tendencji rozwojowych i możliwości ich nasilenia w czasie,
co może rzutować na wystąpienie niepożądanego rozwoju sytuacji. Scenariusz ten ma charakter ostrzegawczy, sygnalizuje możliwość:
ƒ niezrealizowania podstawowych potrzeb społecznych i gospodarczych, co grozi powstaniem sytuacji konfliktowych,
ƒ nasileniem się procesów dekapitalizacji istniejącego majątku,
ƒ wzrostem zanieczyszczenia środowiska naturalnego,
ƒ spadkiem ilości świadczonych usług w sferze społecznej,
ƒ nieprzygotowania terenów rozwojowych pod inwestycje, co zaowocuje spadkiem potencjału gospodarczego.
Scenariusz niepożądanych zmian koncentruje się na działaniach zmierzających jedynie
do utrzymania istniejącego poziomu rozwoju gminy oraz poziomu zainwestowania przy
działaniach eliminujących dominujące zagrożenia i bariery. Następuje spadek atrakcyjności
lokalizacyjnej gminy dla kapitału, utrwalając tym samym niekorzystne układy funkcjonalnoprzestrzenne, które prowadzą do kryzysu funkcjonowania miasta i do obniżenia poziomu życia mieszkańców.
Scenariusz pożądanych zmian nawiązuje do możliwości wystąpienia korzystnych
zmian w uwarunkowaniach zewnętrznych i wewnętrznych, które będą wykorzystywały czynniki wzrostu i rozwoju istniejące w gminie. Zakłada się w nim prowadzenie przez władze
gminy polityki kreującej dobre warunki i klimat dla inwestorów tworzących nowe miejsca
pracy. Scenariusz ten zakłada przyspieszenie rozwoju we wszystkich sferach. Szczególny nacisk jest kładziony na rozwój gospodarczy zwiększający dochody własne gminy. Zakłada on
również wystąpienie korzystnych zjawisk i procesów w uwarunkowaniach zewnętrznych i
wewnętrznych. Ma on charakter inspirujący, dynamizujący i stymulujący. Na jego podstawie
rysują się warianty przyszłego rozwoju gminy Choroszcz. Scenariusz ten uwzględnia i przewiduje:
ƒ zaspokojenie potrzeb społecznych na co najmniej dotychczasowym poziomie, z możliwością jego podwyższenia w przyszłości,
ƒ rozwój urządzeń infrastruktury technicznej i systemów zapewniających optymalną sprawność ich funkcjonowania oraz jak najwyższą jakość świadczonych usług,
ƒ maksymalne wykorzystanie walorów położenia i zasobów gminy oraz istniejących rezerw
terenowych do stymulowania zmian przestrzennych i kreowania rozwoju.
Scenariusz pożądanych zmian prowadzi do stymulowania rozwoju w wyniku wzrostu
atrakcyjności lokalizacyjnej gminy Choroszcz dla kapitału, co spowoduje rozwój gospodarczy
gminy i wzrost poziomu życia mieszkańców. Posłużył on również do sformułowania wariantów strategii rozwoju gminy Choroszcz.
W polu rozwoju tak zakreślonym występuje linia obszaru przełamywania recesji, po
przekroczeniu której rozwój wkracza w obszar przyspieszonego rozwoju, a fazą kulminacyjną
jest dynamiczny rozwój obejmujący obszar pola rozwoju znajdujący się w sąsiedztwie scenariusza pożądanych zmian.
Formułując scenariusze rozwoju gminy Choroszcz, oparto się na wynikach dokonanej
diagnozy stanu istniejącego, badaniach ankietowych mieszkańców gminy oraz na analizie
możliwości rozwoju. Wykonana analiza SWOT określiła szanse i zagrożenia rozwojowe
gminy.
82
Dwa brzegowe scenariusze pożądanych i niepożądanych zmian należy traktować jako
możliwe teoretycznie do wystąpienia, ale mało prawdopodobne do zaistnienia w praktyce. W
obszarze znajdującym się wewnątrz pola wyznaczonego przez te dwa scenariusze znajdują się
trzy scenariusze, które mogą potencjalnie zaistnieć w okresie realizacji strategii rozwoju.
Możliwe do zaistnienia scenariusze różnią się między sobą dynamiką procesów rozwojowych
i różnym czasem osiągnięcia zakładanych w strategii rozwoju rezultatów. W opracowanej
strategii sformułowano trzy scenariusze rozwoju:
ƒ scenariusz optymistyczny – dynamicznego rozwoju (I),
ƒ scenariusz umiarkowany – zrównoważonego rozwoju (II),
ƒ scenariusz zachowawczy – minimalnego rozwoju (III).
Schemat 2
Scenariusze rozwoju
Uwarunkowania
Scenariusz pożądanych
zmian
Scenariusz optymistyczny
Scenariusz umiarkowany
Scenariusz niepożądanych zmian
Pole prawdopodobnego
rozwoju
Scenariusz zachowawczy
Czas
Scenariusz optymistyczny (I)
W pierwszym prezentowanym scenariuszu strategii rozwoju wskazuje się na możliwość
przyspieszenia rozwoju dzięki wystąpieniu bardzo sprzyjających warunków rozwojowych
zewnętrznych i wewnętrznych. Zakłada on wystąpienie - w ciągu całego okresu realizacji
strategii - sprzyjających czynników rozwoju w kraju. Również sytuacja międzynarodowa będzie sprzyjała realizacji strategii rozwoju. Założono, że międzynarodowa sytuacja gospodarcza będzie sprzyjała ożywieniu wzajemnej wymiany między poszczególnymi państwami.
Ożywienie międzynarodowej wymiany gospodarczej powinno sprzyjać przyspieszeniu rozwoju ekonomicznego i społecznego.
W tym scenariuszu założono stabilizację sytuacji politycznej i gospodarczej na Wschodzie Europy. Przyjęto także założenie, że sytuacja u naszych wschodnich sąsiadów: Białorusi,
Rosji i Ukrainy będzie ewoluowała w kierunku rozwiązań demokratycznych i gospodarki
rynkowej. Taki rozwój sytuacji może oddziaływać ożywczo na rozwój wzajemnej wymiany
gospodarczej i kulturalno-oświatowej między miastem a partnerami na Wschodzie.
W uwarunkowaniach rozwoju gminy Choroszcz założono pogłębianie się procesu integracji ze strukturami powiatu. Proces integracji będzie występował we wszystkich scenariuszach rozwoju, różniąc się dynamiką i siłą.
Przyjęto realizację zakrojonych na szeroką skalę działań, zmierzających do ochrony
środowiska naturalnego i minimalizacji oddziaływania gospodarki na środowisko naturalne,
między innymi dzięki stosowaniu mało uciążliwych technologii produkcji i ograniczeniu zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego odpadami bytowymi. Działania proekologiczne
83
będą się znajdowały w centrum polityki realizowanej przez władze gminy. Będą one wspierane środkami finansowymi, asygnowanymi na ten cel przez budżet państwa w ramach kontraktów regionalnych, jak i środkami pomocowymi asygnowanymi przez Unię Europejską.
Wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa powinien sprzyjać wspieraniu działań służących ochronie środowiska przyrodniczego, inicjowanych przez władze gminy zgodnych z
interesem społecznym.
Założono również rozwój przemysłu rolno-spożywczego opierającego się na lokalnych
naturalnych produktach, konkurującego jakością swoich wyrobów na rynku europejskim.
Dominującym motorem rozwoju gminy będą małe i średnie przedsiębiorstwa.
Przyjęto również założenie, że wzrost gospodarczy będzie oscylował wokół 6%-7% w
kraju. Taki wzrost gospodarczy wiąże się również z koniecznością akumulacji wewnętrznej
na poziomie około 30% PKB. Ten poziom powinien zabezpieczyć środki finansowe na inwestycje w gospodarce i spowodować potanienie kredytów dla pożyczających. Z analiz wykonanych wynika, że przy wzroście 5,2% powstają w Polsce nowe miejsca przy wzroście
znacznie niższym odnotowuje się spadek ilości miejsc pracy. W USA dla przykładu nowe
miejsca pracy powstają już przy wzroście 0,5% PKB w skali roku.
Scenariusz umiarkowany (II)
Scenariusz umiarkowany jest wypadkową scenariusza rozwoju optymistycznego i zachowawczego. Zakłada on występowanie w gospodarce światowej systematycznie po sobie
występujących cykli wzrostu i stagnacji. Cykle te będą się nawzajem przeplatać, a ich wypadkowa da w rezultacie stały trend wzrostu gospodarki światowej. W tym scenariuszu założono
również umacnianie się gospodarki wolnorynkowej i demokracji jako wartości dominującej w
stylu sprawowania władzy.
Zakłada się, że Polska może być przyjęta w poczet członków Unii Europejskiej po roku
2006 i objęta jednolitymi zasadami polityki wspólnotowej.
Gospodarka Polski w tym scenariuszu może rozwijać się w tempie około 4,1%-6% w
skali roku, średnioroczna inflacja w tym scenariuszu może ustabilizować się na poziomie 6%.
Bezrobocie na terenie powiatu białostockiego i miasta Białystok może utrzymać się na poziomie około 12%. Może nastąpić wzrost dochodów nominalnych ludności i oscylować wokół 1,5% w skali roku.
W scenariuszu tym zakłada się dalsze pogłębienie działań prowadzących do zmniejszenia ujemnego oddziaływania człowieka na środowisko przyrodnicze poprzez stosowanie
technologii produkcji mało uciążliwych i ograniczenie zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego odpadami bytowymi. Wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa powinien
sprzyjać wspieraniu działań służących ochronie środowiska przyrodniczego zgodnych z interesem społecznym.
Scenariusz umiarkowany zakłada stały wzrost gospodarczy w okresie realizacji strategii
rozwoju z małymi podokresami stagnacji gospodarczej. Utrzymanie stałego trendu rozwoju
gospodarki zaowocuje systematycznym rozwojem. Podobnie jak w wariancie wcześniejszym
motorem rozwoju gospodarczego będą małe i średnie przedsiębiorstwa, tworzące większość
miejsc pracy i przynoszące największe dochody dla budżetu gminy.
84
Scenariusz zachowawczy (III)
Scenariusz zachowawczy zakłada możliwość wystąpienia destabilizacji sytuacji politycznej i gospodarczej na terenie Białorusi. Taka możliwość istnieje również w Rosji i na
Ukrainie. Destabilizacja sytuacji politycznej i gospodarczej może w pewnych okresach realizacji strategii rozwoju działać osłabiająco na wzajemne stosunki gospodarcze, kulturalne i
polityczne. Może to znajdować swoje reperkusje w spadku wzajemnej wymiany handlowej
między partnerami gospodarczymi z terenu gminy i ze wskazanych państw. Może to znaleźć
swoje odzwierciedlenie we wzroście stopy bezrobocia i spadku dochodów budżetu miasta.
Destabilizacja sytuacji może owocować również wzrostem napięcia między Rosją i NATO.
Osłabienie tempa rozwoju gospodarczego będzie znajdowało swoje odzwierciedlenie w
spadku dynamiki przyrostu dochodów własnych gminy. Rozwój gospodarczy na poziomie
1,5%-3,5% w skali roku, jaki może wystąpić w tym scenariuszu, jest niewystarczający do odrobienia zapóźnień, występujących między Polską a państwami Europy Zachodniej. Takie
tempo rozwoju może tylko pogłębić istniejące dysproporcje rozwojowe i powodować, że obszar Polski będzie traktowany jako teren cechujący się dużym ryzykiem do inwestycji, ze
względu na liczne konflikty powstające na tle sytuacji gospodarczej.
W tym wariancie nie przewiduje się przystąpienia Polski do struktur Unii Europejskiej.
Powodem może być brak akceptacji ze strony społeczeństwa wyrażony w referendum, jak
również wzrost zadłużenia wewnętrznego budżetu państwa powyżej 8% PKB w skali roku,
który to poziom może być przeszkodą w przyjęciu polski do UE. Rząd polski w takiej sytuacji
może zawrzeć porozumienia o współpracy, w których zobowiąże się do utrzymania wiz dla
obcokrajowców, przybywających z obszaru byłego Związku Radzieckiego. Zaowocuje to
również uszczelnieniem granicy oraz utrudnieniami w ruchu towarowym i pasażerskim między Polską i tymi państwami.
Destabilizująco w tym scenariuszu może również oddziaływać wzrost zadłużenia wewnętrznego i zewnętrznego budżetu państwa. Narastanie zadłużenia połączone z ujemnym
bilansem w handlu zagranicznym może powodować osłabienie tempa rozwoju gospodarki.
W sferze społecznej może wystąpić obniżenie dostępności do świadczeń medycznych w
wyniku wzrostu kosztów procedur medycznych, co będzie owocowało obniżeniem zdrowotności społeczeństwa. Zjawiska gospodarcze będą pogłębiały proces ubożenia społeczeństwa,
co wpłynie na wzrost zapotrzebowania na różnego rodzaju formy pomocy społecznej. Będzie
również w tym scenariuszu odnotowywana duża emigracja zarobkowa osób młodych do
państw Europy Zachodniej i USA. Trudna sytuacja gospodarcza znajdzie również swoje odzwierciedlenie we wzroście ilości osób korzystających z pomocy społecznej, wzroście ilości
przestępstw i zjawisk patologii społecznej, w tym narkomani i alkoholizmu.
W gospodarce dadzą o sobie znać zjawiska recesji. W okresach przejściowych może nastąpić spadek ilości zatrudnionych bez powstania nowych miejsc pracy w innych działach gospodarki. Niska opłacalność działalności gospodarczej i duże koszty pracy będą powodować
rozwój gospodarki drugiego obiegu. Miejsca pracy, które powstaną, będą się charakteryzowały zapotrzebowaniem na pracowników o niskich kwalifikacjach. Mogą być to miejsca pracy sezonowej np. w budownictwie. Wystąpi upadek przemysłów dotychczas funkcjonujących
(np. spożywczego, drzewnego) w wyniku braku opłacalności ich działalności.
W uwarunkowaniach wewnętrznych założono minimalny rozwój małych i średnich
przedsiębiorstw będący pochodną powolnego rozwoju gospodarczego kraju. Można również
założyć niedorozwój lokalnego przemysłu rolno-spożywczego, który nie będzie w stanie zagospodarować wszystkich wyprodukowanych towarów. Część produktów rolnych będzie w
postaci nieprzetworzonej wywożona do innych regionów Polski bądź zagranicę. Wystąpią
również trudności w zagospodarowaniu terenów przygotowanych pod działalność gospodarczą. Zainteresowanie inwestorów zewnętrznych lokowaniem swoich zakładów na terenie
gminy będzie umiarkowane.
85
Scenariusz zachowawczy jest projekcją, która mogłaby zaistnieć tylko przy bardzo dużym, niekorzystnym splocie różnych czynników regresu, występujących w Polsce. Jest to
mało prawdopodobne, niemniej trzeba mieć te czynniki na uwadze przy formułowaniu scenariuszy rozwoju. Wszystkie te czynniki zostały wyartykułowane w analizie SWOT jako działające ujemnie na rozwój gminy Choroszcz podczas realizacji strategii rozwoju.
VI.3 Zadania strategii rozwoju
W wyniku prac zespołów problemowych opracowujących strategię rozwoju zostało
zgłoszonych do realizacji 101 zadań, na łączną kwotę szacunkową 71 040 tys. zł. Spośród
zgłoszonych zadań, 83 zostało określone jako zadania wewnętrzne do realizacji przez gminę.
Pozostałe zadania (18 zadań) zostały określone jako zadania zewnętrzne realizowane przez
inne podmioty, działające na terenie gminy bądź przez administrację samorządu terytorialnego szczebla powiatowego i wojewódzkiego lub przez administrację rządową.
Tabela 4 Zadania strategii rozwoju
Zadania
Liczba zadań
Nakłady
Wewnętrzne ogółem
83
bieżące
12
inwestycyjne
71
Zewnętrzne ogółem
18
bieżące
3
inwestycyjne
15
Razem
101
bieżące
15
inwestycyjne
86
Uwaga wielkość nakładów określono w tys. zł.
59 750
1 235
58 515
14 290
1 030
10 260
71 040
2 265
69 775
W grupie zadań razem znajdowało się 15 zadań, zaliczonych do bieżących i 86 zadań
zaliczanych do inwestycyjnych. Nakłady za zadania bieżące razem zostały określone orientacyjnie na kwotę 2 265 tys. zł, a na zadania inwestycyjne ogółem na kwotę 69 775 tys. zł. Na
realizację zadań wewnętrznych (83 zadania) realizowanych przez gminę nakłady zostały
oszacowane ogółem na kwotę 59 638 tys. zł, w tym na zadania inwestycyjne (71 zadań) nakłady zostały określone na kwotę 58 515 tys. zł a na zadania bieżące (12 zadań) nakłady oszacowano na kwotę 1 235 tys. zł..
Spośród zgłoszonych zadań strategii rozwoju najwięcej zadań (68 zadań) zostało zaliczonych do celu strategicznego I rzędu C (Gmina Choroszcz obszarem harmonijnego rozwoju
zgodnego ze środowiskiem naturalnym) nakłady na te zadania oszacowano na kwotę łączną
51 825 tys. zł. Następnie na drugim miejscu wskazano na celu B (Gmina Choroszcz gminą
przyjazną i bezpieczną) wskazano w nim na 23 zadana i na łączną kwotę nakładów
17 778 tys. zł.. Na trzecim miejscu wskazano na 9 zadań zaliczonych do celu strategicznego
pierwszego rzędu A (Gmina Choroszcz dobrze promowanym ośrodkiem rozwoju gospodarczego) na łączną kwotę szacunkową 1 345 zł.. Na ostatnim miejscu wskazano na cel strategiczny D (Gmina Choroszcz bramą miasta Białegostoku)
86
Tabela 5 Zadania strategii rozwoju w układzie celów I rzędu
Cel strategiczny
Liczba zadań
A. Gmina Choroszcz dobrze promowanym ośrodkiem rozwoju gospodarczego
B. Gmina Choroszcz gminą przyjazną i
bezpieczną
C Gmina Choroszcz obszarem harmonijnego rozwoju zgodnego ze środowiskiem naturalnym
D. Gmina Choroszcz bramą miasta
Białegostoku
Uwaga wielkość nakładów określono w tys. zł.
Nakłady
9
1 345
23
17 778
68
51 825
2
100
W podziale zadań według celów II rzędu najwięcej zadań znalazło się w celu nr 11, 13 i
9. W tabeli poniżej dokonano zestawienia zadań według celów II rzędu.
Tabela 6 Zadania strategii rozwoju w układzie celów II rzędu
Cel strategiczny
Liczba zadań
1. Dostosowanie zapisów planu zagospodarowania przestrzennego do potrzeb obecnych i przyszłych inwestorów.
2. Ofensywna promocja miasta i gminy.
3. Rozwój instytucji z otoczenia biznesu i rolnictwa.
4. Współpraca w ramach „Gmin Górnej Narwi”.
5. Rozwój rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego z
uwzględnieniem produkcji ekologicznej.
6. Współpraca sektora usług komunalnych ze swoimi odpowiednikami w Białegostoku.
7. Współpraca wszystkich instytucji odpowiedzialnych za bezpieczeństwo mieszkańców gminy.
8. Rozwój oświaty i kultury oraz ochrony dziedzictwa kulturowego.
9. Rozwój rekreacji, turystyki i agroturystyki.
10. Doskonalenie form opieki medycznej.
11. Dostosowanie infrastruktury technicznej do potrzeb rozwoju
gospodarczego.
12. Wspomaganie inicjatyw mających na celu ochronę środowiska
i podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców.
13. Rozwój scentralizowanych systemów zaopatrzenia w wodę i
kanalizacji sanitarnej.
14. Dbałość o ład przestrzenny.
15. Likwidacja uciążliwych dla środowiska naturalnego źródeł zanieczyszczeń.
16. Wykorzystanie położenia gminy w sąsiedztwie Białegostoku
17. Wspólna z Białymstokiem promocja
Uwaga wielkość nakładów określono w tys. zł.
Nakłady
1
100
1
2
1
2
20
115
1 000
40
1
250
1
80
8
7 930
14
1
36
9 438
150
11 220
1
150
24
27 675
1
5
80
10 700
2
1
2 070
80
Zadania wewnętrzne były podstawą do wykonania wariantowania strategii rozwoju a
ich realizacja, rozłożona w latach, będzie decydowała o powodzeniu planowanych przedsięwzięć. Kwoty zgłoszonych zadań do realizacji zostały określone w cenach bieżących i w trakcie realizacji strategii rozwoju będą ulegały zmianie w kolejnych latach. W wykonanym wariantowaniu w ten sposób określone kwoty poddano wzrostowi o prognozowane wskaźniki
makroekonomiczne kształtujące warunki rozwoju gospodarczego.
VI.4 Środki finansowe strategii rozwoju
Na podstawie wykonanej prognozy dochodów budżetu gminy Choroszcz określono
prawdopodobną wielkość wydatków. Opracowana prognoza zawiera również przewidywaną
87
strukturę wydatków i wolnych środków finansowych, które mogą być przeznaczone na finansowanie zadań inwestycyjnych, realizowanych przez władze gminy w kolejnych latach. Przy
symulacjach budżetu gminy Choroszcz uwzględniono również skutki wprowadzenia znowelizowanej ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego.
Analizując strukturę potencjalnych przyszłych wydatków budżetu gminy, można
stwierdzić występowanie pewnych prawidłowości w okresie realizacji strategii rozwoju.
Udział wydatków bieżących może charakteryzować się w dłuższym okresie czasu stałym
udziałem procentowym w strukturze wydatków budżetu i kształtować się na poziomie 80%90%. Wydatki inwestycyjne w latach realizacji strategii rozwoju mogą kształtować się na poziomie 10%-20%, w zależności od ilości dostępnych środków zewnętrznych na zadania inwestycyjne. W tabeli poniżej znajdują się dane z prognozy dochodów i wydatków, w tym wydatków inwestycyjnych, określone dla strategii rozwoju. W rekomendowanym wariancie do
realizacji przyjęto poziom dochodów określony w wariancie umiarkowanym. Założono w nim
dopływ środków zewnętrznych przeznaczonych na zadania realizowane przez gminę pochodzących z różnych funduszy celowych, środków pochodzących z dotacji i środków pozyskanych w ramach kontraktu wojewódzkiego oraz na zadania wspomagane ze środków przedakcesyjnych unijnych, w ramach wyrównywania dysproporcji rozwojowych pomiędzy poszczególnymi regionami.
Tabela 7 Wariant optymistyczny i umiarkowany wydatków ogólnych i inwestycyjnych.
Wariant optymistyczny
Wariat umiarkowany
Rok
Wydatki ogółem bu- Wydatki inwestycyjne gminy Wydatki ogółem bu- Wydatki inwestycyjne gminy
dżetu gminy
dżetu gminy
1
2
3
3
4
2002
12 965
2 334
18,00%
12 905
2 065
16,00%
2003
13 860
2 495
18,00%
13 692
2 191
16,00%
2004
14 802
2 590
17,50%
14 520
2 323
16,00%
2005
15 787
2 763
17,50%
15 392
2 386
15,50%
2006
16 797
3 024
18,00%
16 292
2 607
16,00%
2007
17 830
3 299
18,50%
17 229
2 843
16,50%
2008
18 900
3 402
18,00%
18 245
2 919
16,00%
2009
20 034
3 606
18,00%
19 289
3 086
16,00%
2010
21 176
3 854
18,20%
20 350
3 297
16,20%
2011
22 362
4 204
18,80%
21 398
3 595
16,80%
2012
23 592
4 482
19,00%
22 404
3 809
17,00%
2013
24 866
4 724
19,00%
23 445
3 986
17,00%
2014
26 172
4 973
19,00%
24 430
4 153
17,00%
2015
27 531
5 231
19,00%
25 309
4 303
17,00%
Uwaga Dane w tabeli podano w tys. zł.
W opracowanej prognozie przyjęto stały wzrost dochodów gminy w kolejnych latach.
Dynamika prognozowanego dochodu może utrzymywać się na poziomie średnio okresowym:
w wariancie optymistycznym na poziomie 6%, a w wariancie umiarkowanym na poziomie
5%. W wariancie umiarkowanym założono wydatki inwestycyjne na poziomie
ok. 2 065 tys. zł w 2002 roku. Kwota ta w następnych latach będzie ulegała zwiększeniu do
poziomu 4 303 tys. zł (w 2015 roku). W wariancie optymistycznym kwota ta może wzrosnąć
do wielkości ok. 5 231 tys. zł w 2015 roku. Wielkości kwot w ten sposób określone stały się
wyjściowymi danymi do wariantowania opracowanej strategii rozwoju.
VI.5 Warianty strategii rozwoju
Cechą charakterystyczną strategii rozwoju przeznaczonej do realizacji jest wariantowy
zapis działań zmierzających do jej realizacji. Na Zarządzie Gminy Choroszcz będzie spoczywał obowiązek realizacji strategii rozwoju i wdrożenia procedur zarządzania strategicznego.
88
Podstawą do sformułowania wariantów strategii rozwoju były oczekiwania społeczeństwa i
środowisk gospodarczych, przedstawione w toku prac nad strategią i we wcześniej zrealizowanych badaniach ankietowych mieszkańców miasta i obszarów wiejskich. Zainteresowani
wypowiedzieli się w ten sposób na szereg tematów istotnych przy opracowaniu strategii rozwoju. Oczekiwania lokalnych liderów biorących udział w opracowaniu strategii rozwoju
znalazły swoje przełożenie na zadania i programy.
Warianty strategii rozwoju są wypadkową zadań zgłoszonych i oczekiwań przełożonych
na scenariusze rozwoju gminy Choroszcz. Sprzeczne preferencje różnych środowisk co do
wagi zadań z poszczególnych sfer powodują, że zaproponowane warianty strategii rozwoju są
wypadkową oczekiwań i preferencji z jednej strony, a możliwościami finansowymi i rzeczowymi posiadanymi przez gminę z drugiej strony.
Przy formułowaniu wariantów strategii brano pod uwagę następujące czynniki:
ƒ oczekiwania i preferencje mieszkańców gminy Choroszcz i podmiotów gospodarczych
działających na jej terenie,
ƒ stosunek do otoczenia prezentowany przez władze gminy i mieszkańców przejawiający się
otwartością i gotowością do przyjmowania i podejmowania nowych inicjatyw,
ƒ hierarchizację sformułowanych zadań w obrębie poszczególnych celów,
ƒ wielkość dostępnych środków finansowych własnych i zewnętrznych na realizację przyjętych zadań, determinujących możliwości ich realizacji.
Tak określone kryteria pozwoliły na sformułowanie wariantów strategii rozwoju z
punktu widzenia kierunków, priorytetów i tempa rozwoju gminy jako całego organizmu oraz
poszczególnych sfer funkcjonalnych. Wszystkie spośród opracowanych wariantów dążą do
minimalizacji zagrożeń i maksymalizacji szans rozwojowych.
W proponowanych wariantach rozwoju występuje grupa wspólnych dla nich wszystkich
działań władz gminy, które winny zmierzać do:
ƒ niedopuszczenia do regresu w rozwoju gminy tzn. spadku poziomu życia mieszkańców,
rozmiarów produkcji i szeroko rozumianych usług, pogorszenia się stanu środowiska naturalnego i stanu bezpieczeństwa publicznego oraz obniżenia jakości świadczonych usług społecznych i w obszarze infrastruktury technicznej,
ƒ utrzymania obecnego poziomu i rozwoju funkcji ogólnomiejskich Choroszczy oraz świadczonych przez gminę na swoim terenie usług.
Warianty strategii rozwoju, aby spełniały swoje zadania, muszą być utrzymane na odpowiednim poziomie ogólności. Wskazują przy tym wiodące kierunki rozwoju i proponują
rozstrzygnięcia kierunkowe.
Tworząc warianty strategii rozwoju, opracowano pole wariantów, na którym określono
dziewięć możliwych do realizacji wariantów strategii rozwoju, w zależności od przyjętego
scenariusza rozwoju i określonych preferencji w zakresie zarządzania sprawami gminy. Możliwość realizacji części spośród zarysowanych wariantów strategii rozwoju jest tylko teoretyczna. Brak jest uzasadnień merytorycznych do ich realizacji.
89
Tabela 8
Warianty strategii rozwoju.
Wariant strategii
Model zarządzania
Ofensywny
Zrównoważony
Defensywny
Scenariusz
Optymistyczny
Umiarkowany
I
II
A Optymistyczny ofenUmiarkowany ofensywnego rozwoju
sywnego rozwoju
(I A)
(II A)
Umiarkowany zrówB Optymistyczny zrównoważonego rozwoju
noważonego rozwoju
(I B)
(II B)
C Optymistyczny defen- Umiarkowany defensywnego rozwoju
sywnego rozwoju
(I C)
(II C)
Zachowawczy
III
Zachowawczy ofensywnego rozwoju
(III A)
Zachowawczy zrównoważonego rozwoju
(III B)
Zachowawczy defensywnego rozwoju
(III C)
W wyniku analizy dziewięciu sformułowanych wariantów strategii rozwoju do realizacji rekomendowano wariant umiarkowany zrównoważonego rozwoju. Przy sprzyjających
warunkach, jakie mogą wystąpić w otoczeniu gminy, może zaistnieć możliwość przejścia do
realizacji wariantu optymistycznego zrównoważonego rozwoju. Wariant optymistycznego
zrównoważonego rozwoju zakłada wystąpienie tak sprzyjających warunków rozwojowych i
taki poziom dopływu środków finansowych, który pozwoli na realizację większości zgłoszonych zadań poprzez programy w okresie realizacji strategii rozwoju. Wariant umiarkowanego zrównoważonego rozwoju zakłada realizację poprzez programy takich zadań, które będą stymulować rozwój gminy Choroszcz. Trudności w pozyskiwaniu środków finansowych
mogą owocować przesunięciem w czasie realizacji niektórych zadań, szczególnie inwestycyjnych. Przy realizacji tego wariantu będzie występowało koncentrowanie się na zadaniach,
które mogą przynieść najbardziej pożądane przez społeczeństwo efekty.
Rekomendowany wariant zakłada skoncentrowanie się na zadaniach, które mogą
sprzyjać uzyskaniu przez gminę przewagi miejsca do lokalizacji inwestycji i stworzenia w ten
sposób w przyszłości czynnika zachęcającego do umiejscawiania przedsięwzięć gospodarczych na terenie gminy Choroszcz. Koncentracja na zadaniach inwestycyjnych o charakterze
prorozwojowym ze sfery infrastruktury technicznej -z jednej strony- i na zadaniach zmierzających do podniesienia wykształcenia społeczeństwa poprzez dostarczenie mu odpowiedniej
wiedzy, należących do sfery infrastruktury społecznej-z drugiej strony - powinna sprzyjać
kumulowaniu czynników rozwojowych na terenie gminy. Wykorzystanie potencjału endogenicznego i oparcie na nim przyszłego rozwoju gminy w korelacji z układem przestrzennym
będącym w sąsiedztwie Białegostoku powinno sprzyjać rozwojowi przemysłu rolnospożywczego na terenie gminy bazującego na naturalnych surowcach wytwarzanych w otoczeniu rolniczym. Rozwój produkcji w oparciu o lokalne zasoby może być czynnikiem stymulującym rozwój innych dziedzin działalności gospodarczej, powodując tym samym wzrost
gospodarczy notowany na terenie gminy.
Przy formułowaniu wariantu umiarkowanego zrównoważonego rozwoju przyjęto zasadę dostosowania do prognozowanych dochodów i wydatków liczby zadań znajdujących się w
programach w procesie zarządzania strategicznego. Przy formułowaniu zadań strategii rozwoju określono orientacyjne koszty ich realizacji w cenach obecnych (z roku 2000). Zadania
przewidziane do realizacji w kolejnych latach i określone kwoty poddano wzrostowi o założone wskaźniki makroekonomiczne wzrostu cen do 2015 roku. W wyniku tak wykonanej
analizy otrzymano liczbę zadań możliwą do realizacji wraz z ich kwotami w kolejnych latach
realizacji strategii. W tabeli poniżej przedstawiono ilość zadań do realizacji wraz z nakładami
finansowymi na ich realizację w poszczególnych latach.
90
Tabela 9 Zadania strategii w ujęciu ilościowym i wartościowym w wariancie umiarkowanym zrównoważonego rozwoju
Rok Liczba zadań
Nakłady w cenach bieżących
1
2
3
2002
27
2003
43
2004
32
2005
29
2006
30
2007
38
2008
29
2009
31
2010
29
2011
30
2012
28
2013
33
2014
34
2015
30
Uwaga Dane w tabeli podano w tys. zł.
5 426
5 437
4 897
5 106
5 345
5 578
5 508
5 610
5 811
6 152
6 352
6 107
6 190
6 753
Nakłady w cenach powiększonych o prognozowany wskaźnik
ich wzrostu
4
6 283
6 605
6 233
6 800
7 408
8 080
8 295
8 758
9 373
10 219
10 824
10 657
11 025
12 230
W tabeli na końcu opracowania dokonano zestawienia zadań zawartych w strategii rozwoju do realizacji w poszczególnych latach. Przyjęta hierarchizacja kładzie nacisk w pierwszym okresie realizacji strategii rozwoju (2001-2006) na zadania tworzące warunki do rozwoju gospodarczego i wyrównujące dotychczasowe dysproporcje w rozwoju mediów komunalnych. Zadania te preferują również minimalizację ujemnego oddziaływania na środowisko
przyrodnicze w wyniku prowadzonej przez człowieka działalności gospodarczej i zaspokajania potrzeb bytowych mieszkańców gminy.
Władze gminy Choroszcz, podobnie jak innych gmin w Polsce, stanęły przed koniecznością poszukiwania własnych rozwiązań stymulujących przyspieszenie rozwoju gospodarczego swojego terenu. Dokonujące się obecnie przejście społeczeństw rozwiniętych regionów do ery cywilizacji informacyjnej wymaga podjęcia działań dostosowujących się do tych
procesów i poszukiwania w nich miejsca dla rozwoju własnej gminy. Zachodzące zmiany są
w dużej mierze inicjowane przez dynamiczny postęp naukowo-techniczny, globalizację1 zachodzących procesów i postępującą integrację regionów i ich gospodarek w ramach gospodarki światowej. Przynoszą nowe wyzwania i decydują o konkurencyjnej przewadze gospodarki danego regionu, kraju. Charakterystyczną cechą zachodzących zmian będzie wykorzystywanie wiedzy jako podstawowego zasobu produkcyjnego – obok surowców, kapitału i pracy.
W wariancie tym położono z jednej strony nacisk na realizację zadań związanych z szeroko rozumianym wsparciem dla środowisk gospodarczych. Polegają one na udziale przedstawicieli gminy i środowisk gospodarczych w różnego rodzaju targach i wystawach krajowych i zagranicznych, promujących lokalne podmioty gospodarcze, z drugiej strony na
wspieraniu działań transferujących nowe technologie i rozwiązania do praktyki działalności
gospodarczej. Założono również, w ramach programu infrastruktury technicznej, realizację
zadań budowy szeregu dróg o znaczeniu komunikacyjnym ogólnomiejskim i gminnym oraz
rozbudowę elementów infrastruktury technicznej służącej rozwojowi działalności gospodarczej. Przewidziano również przyjęcie nowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy
1
Tendencja zacieśniania się powiązań społecznych, ekonomicznych, ekologicznych w skali światowej. Oznacza
włączenie do strategii rozwoju regionu uwarunkowań zewnętrznych o wymiarze światowym.
91
wyznaczającego nowe tereny pod rozwój działalności gospodarczej i budownictwa mieszkaniowego.
Realizacja tego wariantu strategii rozwoju powinna zaowocować przyspieszeniem rozwoju gminy i skumulowaniem środków i czynników wzrostu w dziedzinach cechujących się
najwyższą dynamiką rozwojową. Rekomendowany wariant umożliwia, w sprzyjających warunkach, przejście przez władze gminy do innego wariantu w toku realizacji strategii rozwoju.
Opracowana strategia i rekomendowany wariant umożliwi maksymalizację efektów rozwojowych przy minimalizacji kosztów społecznych zachodzących zmian gospodarczych i społecznych.
92
ZADANIA REALIZACYJNE STRATEGICZNE
Lp. Nu
mer
zada
nia
1.
95
Cel
strateg
I rzędu
Cel
strateg. II
rzędu
Nazwa zadania
Opis istniejącej sytuacji
Oczekiwany efekt po Czas realizacji
realizacji zadania
(w latach)
A
1
Wyznaczenie terenów pod
rozwój działalności
gospodarczej
Udostępnienie
2002 –2015
nowych terenów pod
lokalizację
działalności
gospodarczej
2.
15
A
2
Wydanie monografii
Choroszczy
Obecnie odczuwa się
brak terenów
przeznaczonych pod
działalność gospodarczą
położonych wzdłuż drogi
Warszawa-Białystok.
Brak monografii
3.
88
A
3
Szkolenie właścicieli małych i
średnich przedsiębiorstw do
pozyskiwania i
wykorzystywania środków
finansowych z funduszy
krajowych i z Unii
Europejskiej
Rozwój gospodarczy
gminy
4.
91
3
Prowadzenie wspólnego
lobbingu przez władze gminy i
organizacje środowisk
gospodarczych na rzecz
rozwoju. Powołanie Rady ds.
Rozwoju Gminy
Działania władz
gminnych oraz środowisk
gospodarczych na rzecz
rozwoju są rozproszone i
nieskoordynowane.
Należy określić wspólne
kierunki działań i
prowadzić je w sposób
skoordynowany. Temu
celowi ma służyć
2002 - 2015
Wobec wyzwań
stawianych przez
Unię Europejską
konieczna staje się
realizacja szkoleń
lokalnych
przedsiębiorców w
celu przygotowania
ich do umiejętnego
sporządzania
wniosków o
pozyskiwanie
środków z funduszy
pomocowych, jak też
krajowych.
Rozwój Gminy
2002-2015
A
93
Promocja miasta
2005 – 2007
Nakłady
finansowe
Instytucje,
organizacje
realizujące zadania
100 000 Gmina Choroszcz
Zainteresowane
podmioty
gospodarcze
20 000 Towarzystwo
Przyjaciół
Choroszczy
15 000 Gmina Choroszcz,
Organizacje
środowisk
gospodarczych,
Agencje,
Instytucje
pomocowe
100 000 Gmina Choroszcz
Organizacje
środowisk
gospodarczych
Lp. Nu Cel
mer strateg
zada I rzędu
nia
Cel
strateg. II
rzędu
5.
99
A
4
6.
87
A
5
7.
89
A
5
Nazwa zadania
Opis istniejącej sytuacji
powołanie Rady ds.
Rozwoju Gminy
Ochrona środowiska w otulinie Wspomaganie działań
NPN
realizowanych przez
NPN w zakresie ochrony
środowiska
przyrodniczego poprzez
rozwój systemów
kanalizacji sanitarnej w
parku i jego otulinie
Opracowanie programu
Rozwój gospodarczy
wspierania rozwoju
gminy
gospodarczego gminy
Zorganizowanie szkoleń
dotyczących rolnictwa
ekologicznego, tworzenia grup
producenckich i gospodarstw
agroturystycznych.
Szkolenia takie są
konieczne, aby
umożliwić
przekwalifikowanie się
rolnikom
94
Oczekiwany efekt po Czas realizacji
realizacji zadania
(w latach)
Poprawa stanu
środowiska
przyrodniczego
2002-2015
2002
Na podstawie w/w
programu Urząd
Miejski oraz
instytucje
współpracujące będą
realizować plan
wspierania
podmiotów
gospodarczych
zajmujących się
wykorzystaniem
miejscowych
surowców w
przetwórstwie rolno
– spożywczym
(przetwory mleczne,
przemysł mięsny,
owocowowarzywny)
Utworzenie
2002 –2010
gospodarstw
ekologicznych, grup
producenckich i
gospodarstw
agroturystycznych
Nakłady
finansowe
Instytucje,
organizacje
realizujące zadania
1 000 000 Dyrekcja NPN,
Gmina Choroszcz,
Stowarzyszenie
Gmin Górnej Narwi
25 000 Gmina Choroszcz
Środowiska
gospodarcze gminne
15 000 Gmina Choroszcz,
Izba Rolnicza, ODR
Agencja
Modernizacji i
Restrukturyzacji
Rolnictwa,
Ludowy
Uniwersytet
Lp. Nu Cel
mer strateg
zada I rzędu
nia
Cel
strateg. II
rzędu
Nazwa zadania
Opis istniejącej sytuacji
8.
94
B
6
Uporządkowanie gospodarki
śmieciami w gospodarstwach
domowych
Wprowadzenie na terenie
gminy zorganizowanych
form gromadzenia i
wywozu śmieci z
gospodarstw domowych.
Obecnie część
gospodarstw domowych
pozbywa się śmieci
pozostawiając je w
przygodnych miejscach
zanieczyszczając w ten
sposób środowisko
Istnieje pilna potrzeba
rozwoju różnych form
współpracy mieszkańców
z policją
Brak bazy oświatowej
9.
92
B
7
Wdrożenie programu
współpracy mieszkańców z
Policją
10.
1
B
8
Budowa gimnazjum w
Choroszczy
11.
2
B
8
Budowa hali sportowej przy
gimnazjum w Choroszczy
12.
3
B
8
Budowa boisk sportowych
Brak boisk na terenie
przy gimnazjum w Choroszczy miasta do gier
zespołowych
13.
4
B
8
14.
11
B
8
Budowa zaplecza
Brak zaplecza
świetlicowo– stołówkowego
przy gimnazjum w Choroszczy
Utworzenie szkoły
Brak szkoły
ponadgimnazjalnej
ponadgimnazjalnej
Brak pełnowymiarowej
hali sportowej na terenie
gminy
95
Oczekiwany efekt po Czas realizacji
realizacji zadania
(w latach)
Poprawa czystości
2002-2009
gminy, eliminacja
zagrożeń
epidemiologicznych.
Nakłady
finansowe
Instytucje,
organizacje
realizujące zadania
Katolicki,
Szkoły
250 000 Gmina Choroszcz,
Gospodarstwa
domowe, Podmioty
gospodarcze.
Poprawa
bezpieczeństwa
mieszkańców
2002-2015
80 000 Komisariat Policji,,
Gmina Choroszcz
Zapewnienie nauki
dla 450 uczniów
2001 - 2004
Zapewnienie
warunków do
rozwoju kultury
fizycznej
Zapewnienie
warunków do
rozwoju kultury
fizycznej
Zapewnienie
zaplecza socjalnego
dla 450 uczniów
Zapewnienie
możliwości
kontynuacji nauki w
miejscu
2002 - 2004
3 000 000 Gmina Choroszcz
w tym do
sfinansowania
1 500 000
3 000 000 Gmina Choroszcz
2003 - 2004
500 000 Gmina Choroszcz
2002 - 2005
1 300 000 Gmina Choroszcz
2002 - 2006
1 000 000 Gmina Choroszcz
Starostwo
powiatowe
białostockie,
Lp. Nu Cel
mer strateg
zada I rzędu
nia
Cel
strateg. II
rzędu
Nazwa zadania
Opis istniejącej sytuacji
15.
12
B
8
Rewaloryzacja Rynku 11
Listopada
Prowadzone są prace
mające na celu
przywrócenie świetności
16.
22
B
8
Organizacja imprez
kulturalnych z Białymstokiem
17.
23
B
8
Utworzenie orkiestry dętej
Dotychczasowa
współpraca nie
uwzględnia wszystkich
możliwości
Rozpoczęto prace przy
tworzeniu orkiestry
18.
5
B
9
19.
6
B
9
20.
7
B
9
Budowa stadionu miejskiego z
zapleczem socjalnym i krytymi
trybunami
Zorganizowanie Zielonej
Szkoły w Kruszewie –
adaptacja pomieszczeń na
zaplecze stołówkowe i miejsca
noclegowe
Budowa punktu widokowego
w Kruszewie
21.
8
B
9
Budowa punktu widokowego
w Rogowie
22.
9
B
9
23.
10
B
9
Utworzenie Muzeum
Archidiecezjalnego w
budynkach przyklasztornych
Rewaloryzacja Zespołu
Parkowo - Pałacowego
24.
13
B
9
Istnieje boisko z dwoma
płytami piłkarskimi
Istnieje budynek szkolny
wraz z budynkiem
gospodarczym
posadowione na dużej
działce nad rzeką
Brak punktu
widokowego na granicy
NPN
Istnieje wieża przy
strażnicy OSP w
Rogowie
Istnieje klasztor
podominikański w fazie
remontu
W parku prowadzone są
prace odtworzeniowe
Utworzenie zalewu miejskiego Brak zalewu miejskiego
96
Oczekiwany efekt po Czas realizacji
realizacji zadania
(w latach)
zamieszkania ok.
400 uczniom
Zapewnienie
ochrony dziedzictwa
kulturowego
Instytucje,
organizacje
realizujące zadania
Kuratorium Oświaty
2002 - 2007
Zapewnienie
ciągły
atrakcyjności imprez
Uświetnienie
2002
organizowanych
imprez artystycznych
Poprawa warunków 2008 - 2010
rozwoju kultury
fizycznej
Zapewnienie
2002 - 2003
możliwości
korzystania z obiektu
dla ok. 100 osób
Zapewnienie atrakcji 2003 - 2005
widokowych
turystom
------:----2002 - 2003
Zapewnienie atrakcji 2002 - 2005
turystom
Zapewnienie
ochrony dziedzictwa
kulturowego
Stworzenie
możliwości czynnej
rekreacji
Nakłady
finansowe
300 000 Gmina Choroszcz,
Towarzystwo
Przyjaciół
Choroszczy
300 000 M-G CK
Białystok
30 000 Szkoła Podstawowa
w Choroszczy
3 000 000 Gmina Choroszcz
50 000 Szkoła Podstawowa
w Kruszewie
30 000 Gmina Choroszcz
NPN
30 000 Gmina Choroszcz
Podlaskie
Stowarzyszenie
Ochrony Ptaków
1 000 000 Parafia
Rzymskokatolicka
2002 - 2015
1 000 000 Muzeum Okręgowe
w Białymstoku
2005 - 2012
700 000 Urząd
Marszałkowski
Gmina Choroszcz
Lp. Nu Cel
mer strateg
zada I rzędu
nia
Cel
strateg. II
rzędu
25.
14
B
9
26.
16
B
9
27.
17
B
9
28.
18
B
9
29.
19
B
9
30.
20
B
9
31.
93
B
10
32.
52
C
11
Nazwa zadania
Opis istniejącej sytuacji
Oczekiwany efekt po Czas realizacji
realizacji zadania
(w latach)
mieszkańcom miasta
i gminy
Budowa basenu krytego
Brak basenu
Możliwość
2010 - 2012
uprawiania sportu
wodnego przez
mieszkańców gminy
Budowa ścieżki rowerowej i
Istnieje ścieżka rowerowa Zapewnienie
2003 - 2010
szlaku konnego Kruszewo –
biegnąca wąską szosą
większych atrakcji
Białystok z mostem wiszącym Białystok – Kruszewo,
turystom
nad Narwią
brak mostu
Utworzenie stanicy wodnej w Istnieje budynek po byłej Poprawa warunków 2003 - 2006
Izbiszczach
lodowni
uprawiania sportów
wodnych
Utworzenie stanicy wodnej w Brak stanicy
Poprawa warunków 2005
Kruszewie
uprawiania sportów
wodnych
Utworzenie sieci informacji
Istnieje punkt informacji Poprawa warunków 2002 - 2003
turystycznej
turystycznej przy M-G
obsługi turystycznej
CK w Choroszczy
Budowa boiska w
Brak boiska
Stworzenie
2003 - 2005
Zaczerlanach
możliwości rozwoju
kultury fizycznej wsi
Zaczerlany i Ośrodka
MONAR
Wdrażanie programów
Z problemem
Poprawa stanu
2002-2015
profilaktycznych w zakresie
alkoholizmu i narkomanii zdrowia
przeciwdziałania
boryka się wiele rodzin, mieszkańców
alkoholizmowi i narkomanii w należy wdrażać
gminie.
programy, które temu
przeciwdziałają
Budowa ul. Białostockiej i ul. Istniejąca nawierzchnia
Poprawa warunków 2003 - 2004
Kościuszki w Choroszczy wraz żwirowa szer. 6m. Na
bytowych i
z kanalizacją burzową.
odcinku od ul.
sanitarnych
Białostockiej do ul.
mieszkańcom:
Piłsudskiego dł. 300 m
zmniejszenie hałasu,
zlecono opracowanie
kurzu, poprawa
kanalizacji sanitarnej i
estetyki ulicy
97
Nakłady
finansowe
Instytucje,
organizacje
realizujące zadania
2 000 000 Gmina Choroszcz
1 400 000 Gmina Choroszcz
Starosta Powiatowy
NPN
Gmina Białystok
50 000 Osoby fizyczne
100 000 Osoby fizyczne lub
spółki
50 000 M-G CK
20 000 Gmina Choroszcz
MONAR
Mieszkańcy wsi
150 000 Gmina Choroszcz
300 000 Gmina Choroszcz
Lp. Nu Cel
mer strateg
zada I rzędu
nia
Cel
strateg. II
rzędu
Nazwa zadania
33.
53
C
11
Budowa ul. Ogrodowej w
Choroszczy
34.
54
C
11
Budowa ul. Powstania
Styczniowego w Choroszczy
35.
55
C
11
Budowa ul. Szpitalnej w
Choroszczy
36.
56
C
11
Budowa ul. Zastawie II w
Choroszczy
Opis istniejącej sytuacji
deszczowej – wymaga
nawierzchni. dł. ogólna
500m – nawierzchni
utwardzonej.
Na odcinku od ul.
Szkolnej do ul.
Dominikańskiej istnieje
pełne uzbrojenie ulicy
wraz z kanalizacją
sanitarną i burzową – 140
m wymaga budowy. dł.
ogólna 640 m –
nawierzchni utwardzonej
Nawierzchnia z trylinki
dł. 400 m i 150 m
nawierzchni bitumicznej
szer. 6m. Nawierzchnia
wymaga remontu
Oczekiwany efekt po Czas realizacji
realizacji zadania
(w latach)
Nakłady
finansowe
Instytucje,
organizacje
realizujące zadania
Poprawa warunków
bytowych i
sanitarnych
mieszkańcom:
zmniejszenie hałasu,
kurzu, poprawa
estetyki ulicy
2004 - 2005
60 000 Gmina Choroszcz
Poprawa warunków
bytowych i
sanitarnych
mieszkańcom:
zmniejszenie hałasu,
kurzu, poprawa
estetyki ulicy
Nawierzchnia żwirowa
Poprawa warunków
szer. 6m bez chodników. bytowych i
Ulica uzbrojona w
sanitarnych
kanalizację sanitarną. Dł. mieszkańcom:
ogólna 300m – wymaga zmniejszenie hałasu,
nawierzchni utwardzonej. kurzu, poprawa
estetyki ulicy
Modernizacja na dł.
300m
Nawierzchnia żwirowa
Poprawa warunków
szer. 6m. Brak
bytowych i
kanalizacji sanitarnej i
sanitarnych
deszczowej. Dł. ogólna
mieszkańcom:
850m – potrzeba
zmniejszenie hałasu,
nawierzchni utwardzonej. kurzu, poprawa
estetyki ulicy.
Modernizacja na dł.
2003 - 2004
150 000 Gmina Choroszcz
2005 - 2007
120 000 Gmina Choroszcz
2005 - 2007
3 000 000 Gmina Choroszcz
98
Lp. Nu Cel
mer strateg
zada I rzędu
nia
Cel
strateg. II
rzędu
Nazwa zadania
Opis istniejącej sytuacji
37.
57
C
11
Budowa ul. Piłsudskiego w
Choroszczy
Nawierzchnia żwirowa
szer. 5m uzbrojona w
kanalizację sanitarną.
Możliwość podłączenia
kanalizacji deszczowej
do ul. Kościuszki. Dł.
ogólna 180m – potrzeba
nawierzchni utwardzonej.
38.
58
C
11
Budowa ul. Ks.
Grzybowskiego w Klepaczach
Ulica dług. 150m
wymaga żwirowania i
nawierzchni utwardzonej.
39.
59
C
11
Budowa ul. Długiej w
Klepaczach
Długość ulicy 500m.
Droga gruntowa wymaga
żwirowania i nawierzchni
utwardzonej.
40.
60
C
11
Budowa ul. Dolnej w
Klepaczach
Droga gruntowa wymaga
odwodnienia,
nawierzchni żwirowej i
utwardzonej.
41.
61
C
11
Budowa ul. Spokojnej w
Klepaczach
Droga gruntowa –
wymaga żwirowania i
nawierzchni utwardzonej.
99
Oczekiwany efekt po Czas realizacji
realizacji zadania
(w latach)
200m
Poprawa warunków
bytowych i
sanitarnych
mieszkańcom:
zmniejszenie hałasu,
kurzu, poprawa
estetyki ulicy
Modernizacja na dł.
180m
Poprawa warunków
bytowych i
sanitarnych
mieszkańcom :
zmniejszenie hałasu,
kurzu, poprawa
estetyki ulicy.
Poprawa warunków
bytowych i
sanitarnych
mieszkańcom:
zmniejszenie hałasu,
kurzu, poprawa
estetyki ulicy
Poprawa warunków
bytowych i
sanitarnych
mieszkańcom:
zmniejszenie hałasu,
kurzu, poprawa
estetyki ulicy
Poprawa warunków
bytowych i
sanitarnych
mieszkańcom:
zmniejszenie hałasu,
kurzu, poprawa
Nakłady
finansowe
Instytucje,
organizacje
realizujące zadania
2004 - 2006
70 000 Gmina Choroszcz
2004 - 2008
100 000 Gmina Choroszcz
2004 - 2012
200 000 Gmina Choroszcz
2004 - 2008
150 000 Gmina Choroszcz
2004 - 2012
150 000 Gmina Choroszcz
Lp. Nu Cel
mer strateg
zada I rzędu
nia
Cel
strateg. II
rzędu
Nazwa zadania
Opis istniejącej sytuacji
42.
62
C
11
Droga Konowały – Śliwno do
skrzyżowania Nr 6262
Droga częściowo
żwirowa o dobrej
podbudowie,
konserwowana każdego
roku ( dosypywanie
żwiru,równiarka). Dług.
Ok. 3000mb – wymaga
budowy nawierzchni
utwardzonej bitumicznej
43.
63
C
11
Droga Klepacze – Krupniki.
Nr 6266
44.
64
C
11
Droga Szosa Warszawska
Jeroniki
Nawierzchnia gruntowa
od km 0+000 do km
2+920
Nawierzchnia gruntowa
od km 2+920 do km
3+450. Ogólna dł.
3450mb – wymaga
budowy nawierzchni
bitumicznej.
Nawierzchnia żwirowa.
Dług. ok. 1km – wymaga
budowy nawierzchni
bitumicznej.
45.
65
C
11
Droga Choroszcz – Żółtki ( ul.
Żółtkowska)
Nawierzchnia żwirowa
1300mb, polbruk na dł.
200 mb – wymaga
budowy nawierzchni
100
Oczekiwany efekt po Czas realizacji
realizacji zadania
(w latach)
estetyki ulicy
Poprawa
przejezdności z
uwagi na duże
znaczenie dla
mieszkańców wsi
Śliwno, Izbiszcze,
Kruszewo, Kol.
Konowały. Kol.
Pańki. W w/w
miejscowościach
przewiduje się
prowadzenie
gospodarstw
agroturystycznych.
Nasilenie ruchu –
90poj. na dobę.
Poprawa
przejezdności.
Nasilenie ruchu –
110 poj. na dobę
Zakwalifikowanie
drogi do kategorii
dróg publicznych.
Poprawa
przejezdności.
Nasilenie ruchu – 60
poj. na dobę.
Poprawa
przejezdności.
Nasilenie ruchu 110
poj. na dobę.
Nakłady
finansowe
Instytucje,
organizacje
realizujące zadania
2002 - 2008
450 000 Gmina Choroszcz
20023- 2006
700 000 Gmina Choroszcz
2005 - 20067
100 000 Gmina Choroszcz
2003 – 2005
200 000 Gmina Choroszcz
Lp. Nu Cel
mer strateg
zada I rzędu
nia
Cel
strateg. II
rzędu
Nazwa zadania
46.
66
C
11
Droga Złotoria – Złotoria
Podlesie. Nr geod. 585/1
47.
67
C
11
Droga Złotoria – Babino ozn.
Nr geod. 560/1, 1163, 584 i
127
48.
68
C
11
49.
69
C
11
50.
70
C
11
51.
71
C
11
52.
72
C
11
Opis istniejącej sytuacji
bitumicznej.
Nawierzchnia żwirowa.
Dł. 2750mb – wymaga
budowy nawierzchni
bitumicznej.
Nawierzchnia żwirowa,
w części żwirowo –
żużlowa. Droga
nierówna, wyboista. Dł.
3000mb – wymaga
budowy nawierzchni
bitumicznej.
Droga Choroszcz – Łyski Nr
Nawierzchnia w części
6253.
gruntowa, brukowa,
żużlowa. Dł. 2250 mb w
tym na terenie m.
Choroszcz 500 mb. –
wymaga nawierchni
bitumicznej. Dojazd do
wysypiska.
Droga Rogowo – Szosa
Nawierzchnia żwirowa.
Kruszewska Nr 6259.
Dł. ok. 1800 mb –
potrzeba nawierzchni
bitumicznej.
Droga Kolonia Dzikie – Żółtki Nawierzchnia gruntowa.
nr 6255
Dł. 3660mb – potrzeba
budowy nawierzchni
żwirowej.
Droga Gajowniki – Czaplino
Nawierzchnia gruntowa.
Nr 6268
Dł. 3150mb – potrzeba
budowy nawierzchni
żwirowej.
Droga Gajowniki –
Nawierzchnia żwirowa.
Barszczewo Nr 6265
Dł. 2750 mb – potrzeba
101
Oczekiwany efekt po Czas realizacji
realizacji zadania
(w latach)
2005 - 2007
Poprawa
przejezdności.
Zakwalifikowanie do
kategorii dróg
publicznych.
Nasilenie ruchu – 40
poj. na dobę.
2003 - 2005
Poprawa
przejezdności.
Zakwalifikowanie
drogi do kategorii
dróg publicznych.
Nasilenie ruchu – 60
poj. na dobę.
Poprawa
2005 – 2010
przejezdności.
Nasilenie rchu – 60
poj. na dobę.
Poprawa
przejezdności.
Nasilenie ruchu – 90
poj. na dobę.
Poprawa
przejezdności.
Nasilenie ruchu – 50
poj. na dobę.
Poprawa
przejezdności.
Nasilenie ruchu – 40
poj. na dobę.
Poprawa
przejezdności.
Nakłady
finansowe
Instytucje,
organizacje
realizujące zadania
300 000 Gmina Choroszcz
300 000 Gmina Choroszcz
350 000 Gmina Choroszcz
2005 - 2007
250 000 Gmina Choroszcz
2007 - 2010
200 000 Gmina Choroszcz
2007 - 2010
200 000 Gmina Choroszcz
2005 - 2007
400 000 Gmina Choroszcz
Lp. Nu Cel
mer strateg
zada I rzędu
nia
Cel
strateg. II
rzędu
53.
73
C
11
54.
74
C
11
55.
75
C
11
56.
76
C
11
57.
77
C
11
58.
78
C
11
59.
79
C
11
Nazwa zadania
Opis istniejącej sytuacji
budowy nawierzchni
bitumicznej.
Nawierzchnia żwirowa.
dł. 2800 mb – potrzeba
nawierzchni bitumicznej.
Oczekiwany efekt po Czas realizacji
realizacji zadania
(w latach)
Nasilenie ruchu – 80
poj. na dobę.
Droga Krupniki – Choroszcz
Poprawa
Nr 6251
przejezdności.
Nasilenie ruchu –
110 poj. na dobę.
Poprawa
Droga Kruszewo – Izbiszcze
Nawierzchnia brukowa
przejezdności.
Nr 6263
od km 0+000 do km
Przedłużenie linii
0+270, chodnik
autobusowej
jednostronny.
Kruszewo –
Nawierzchnia żwirowa
Izbiszcze. Nasilenie
od km 0+270 do km
ruchu – 70 poj. na
4+120. Nawierzchnia
brukowa od km 4+120 do dobę.
km 4+200 – potrzeba
budowy nawierzchni
bitumicznej.
Droga Konowały – Kolonia
Nawierzchnia gruntowa Poprawa
Rogowo Nr 6261
ulepszona żwirem. Droga przejezdności.
wymaga poszerzenia pasa Nasilenie ruchu – 40
drogowego. Dł. 2250 mb poj. na dobę.
– remont nawierzchni
żwirowej.
Droga Szosa Warszawska Dł. 640 mb – potrzeba
Poprawa
Łyski
nawierzchni bitumicznej przejezdności.
dł. 180 m.
Nasilenie ruchu 120
poj. na dobę.
Droga Starosielce – Oliszki –
Nawierzchnia gruntowa. Poprawa
Ogrodniki – Barszczewo –
dł. 5050 mb – wymaga
przejezdności.
Czaplino Nr 6270
nawierzchni żwirowej.
Nasilenie ruchu 40
poj. na dobę.
Droga Choroszcz – Zastawie – Nawierzchnia gruntowa Poprawa
Barszczewo Nr 0305002
ulepszona żwirem. dł.
przejezdności .
800mb – wymaga
Nasilenie ruchu – 80
nawierzchni bitumicznej. poj. na dobę.
Droga Pańki do drogi
Droga częściowo
Poprawa
powiatowej obok p. Cieśluka
żwirowa, przejezdna dla przejezdności. Droga
102
Nakłady
finansowe
Instytucje,
organizacje
realizujące zadania
2005 - 2007
400 000 Gmina Choroszcz
2003 - 2006
650 000 Gmina Choroszcz
2006 - 2008
150 000 Gmina Choroszcz
2006 - 2008
60 000 Gmina Choroszcz
2008 - 2012
250 000 Gmina Choroszcz
2007 - 2009
130 000 Gmina Choroszcz
2007 - 2009
80 000 Gmina Choroszcz
Lp. Nu Cel
mer strateg
zada I rzędu
nia
Cel
strateg. II
rzędu
Nazwa zadania
Opis istniejącej sytuacji
Oczekiwany efekt po Czas realizacji
realizacji zadania
(w latach)
do Remizy Strażackiej. Droga
rolnicza.
sprzętu rolniczego. Nie
wskazany przejazd
samochodów powyżej
10t, ograniczona
prędkość ze względu na
ukształtowanie oraz
podłoże. dł. 1450 mb –
wymaga remontu
nawierzchni żwirowej.
Nawierzchnia gruntowa
ulepszona żwirem. Dł.
1950 mb – potrzeba
nawierzchni bitumicznej.
Droga podsypana
piaskiem, żużlem,
żwirem, nierówna,
wyboista, wąska.
Wysokie skarpy boczne.
Dł. 3000 mb.
Nawierzchnia gruntowa
ulepszona. Dł. 2500 mb –
potrzeba budowy
nawierzchni żwirowej.
Pow. zmeliorowana
obiektu – 887.00 ha w
tym drenowanie – 588.00
ha zaś melioracje rowami
– 299.00 ha. Kompleks
ten obejmuje następujące
wsie : Krupniki pow.
zmeliorowana ogółem
22.41 ha, Ogrodniki –
pow. zmel. – 42.31 ha,
Ruszczany – pow. zmel.
– 79.11 ha, Porosły –
pow. zmel. – 58.75 ha,
Sienkiewicze – pow.
niezbędna dla
mieszkańców wsi
Pańki oraz
okolicznych wsi.
Nasilenie ruchu – 40
poj. na dobę
60.
80
C
11
Droga Kościuki – Zaczerlany
Nr 0305014
61.
81
C
11
Droga rolnicza we wsi
Rogówek Nr 0305008
62.
92
C
11
Droga rolnicza Rogowo
Majątek Nr 0305022
63.
83
C
11
Odbudowa obiektu melioracji
wodnej „Horodnianka”
103
Poprawa
przejezdności.
Nasilenie ruchu – 70
poj. na dobę.
Poprawa
przejezdności.
Nasilenie ruchu – 40
poj. na dobę.
Nakłady
finansowe
Instytucje,
organizacje
realizujące zadania
2008 - 2010
400 000 Gmina Choroszcz
2008 - 2012
150 000 Gmina Choroszcz
Poprawa
2008 - 2010
przejezdności.
Nasilenie ruchu – 40
poj. na dobę.
Poprawa warunków 2002 - 2012
gospodarowania
poprzez zwiększenie
retencji wodnej
użytków rolnych łąk
i pastwisk i związany
z tym wzrost
plonów. Poprawa
dojazdu do
poszczególnych
działek.
120 000 Gmina Choroszcz
350 000 Wojewódzki Zarząd
Melioracji i
Urządzeń Wodnych
Gminna Spółka
Wodna „Biele” w
Choroszczy
Lp. Nu Cel
mer strateg
zada I rzędu
nia
64.
84
C
Cel
strateg. II
rzędu
11
Nazwa zadania
Odbudowa obiektu melioracji
wodnej „Konowały”.
Opis istniejącej sytuacji
zmel. – 55.00 ha,
Barszczewo – pow. zmel.
– 185.11 ha, Czaplino –
pow. zmel. – 5.72 ha,
Czaplino Kol. – pow.
zmel. – 4.27 ha, Oliszki –
pow. zmel. – 56.78 ha,
Rogówek – pow. zmel. –
16.86 ha, Łyski – pow.
zmel. – 123.47 ha,
Jeroniki – pow. zmel. –
6.86 ha, Klepacze – pow.
zmel. – 19.92 ha,
Choroszcz – pow. zmel.
– 212.04 ha. Obiekt jest
położony w dolinie rz.
Horodnianka wykonany
w latach 1972-74. DSTan
urządzeń jest
niedostateczny. Odpływy
drenarskie i
doprowadzalniki wody
do nawodnień wymagają
odbudowy.. Zły stan
techniczny dróg
dojazdowych do łąk (
nierówne, wyboiste,
podmokłe).
Powierzchnia
zmeliorowana obiektu
428.30 ha , w tym
drenowanie 71.08 h, zaś
melioracje rowami
357.22 ha obejmuje
następujące wsie :
Konowały pow. zmel. –
85.55 ha, Kościuki pow.
104
Oczekiwany efekt po Czas realizacji
realizacji zadania
(w latach)
Poprawienie retencji 2003 - 2012
wodnej górnej części
obiektu o pow. 42.00
ha.
Nakłady
finansowe
Instytucje,
organizacje
realizujące zadania
50 000 Wojewódzki Zarząd
Melioracji i
Urządzeń Wodnych
Gminna Spółka
Wodna „Biele” w
Choroszczy
Lp. Nu Cel
mer strateg
zada I rzędu
nia
65.
85
C
Cel
strateg. II
rzędu
11
Nazwa zadania
Odbudowa obiektu melioracji
wodnej „Czaplinianka”.
Opis istniejącej sytuacji
zmel. – 111.30 ha,
Rogowo pow. zmel. –
45.53 ha, Izbiszcze pow.
zmel. 156.67 ha, Majątek
Rogowo pow. zmel. –
18.19 ha. Obiekt
„Konowały” został
wykonany w latach 198486 w dolinie rz. Narew,
nazywany też jest
polderem Konowały w
związku z położeniem
wysokościowym terenu
w stosunku do rz. Narew.
Stan obiektu jest dobry.
Górna część obiektu o
pow. ok. 42.00 ha jest
przesuszona.
Powierzchnia
zmeliorowana obiektu
ogółem : 123.61 ha w
tym drenowanie 38.40
ha, melioracje rowami
85.21 ha. Obszar
zmeliorowany obejmuje
wsie : Barszczewo pow.
zmel. – 17.57 ha,
Czaplino pow. zmel. –
18.19 ha, Czaplino Kol.
pow. zmel. – 3.03 ha,
Gajowniki pow. zmel. –
27.12 ha, Mińce pow.
zmel. – 32.97 ha,
Zaczerlany Kol. pow.
zmel. – 19.23 ha,
Zaczerlany pow. zmel. –
5.50 ha. Obiekt
105
Oczekiwany efekt po Czas realizacji
realizacji zadania
(w latach)
Zwiększenie retencji
wodnej gleby oraz
poprawienie
funkcjonowania
urządzeń
szczegółowych tj.
rowy drenarskie.
2004 - 2012
Nakłady
finansowe
Instytucje,
organizacje
realizujące zadania
70 000 Wojewódzki Zarząd
Melioracji i
Urządzeń Wodnych
Gminna Spółka
Wodna „Biele” w
Choroszczy
Lp. Nu Cel
mer strateg
zada I rzędu
nia
Cel
strateg. II
rzędu
Nazwa zadania
66.
86
C
11
Odbudowa obiektu melioracji
wodnej „Lipniki”.
67.
101
C
11
Rozbudowa sieci telefonicznej
68.
90
C
12
Edukacja ekologiczna
społeczeństwa
Opis istniejącej sytuacji
wykonany w latach 197074 jest obecnie w złym
stanie technicznym,
wymaga budowy
budowli piętrzących na
rz. Czaplinianka oraz
odbudowy urządzeń
szczegółowy i zbieracze
drenarskie.
Powierzchnia
zmeliorowana obiektu
140.00 ha melioracji
rowami, całość jest
zlokalizowana na terenie
wsi Złotoria. Obiekt
wykonany w latach 197778 jest położony w
dolinie rz. Narew, stan
techniczny urządzeń jest
niedostateczny wymaga
renowacji
doprowadzalników wody
do nawodnień
podsiąkowych i remontu
kapitalnego budowli
piętrzących.
Nie wszystkie
zainteresowane
gospodarstwa domowe
mają możliwość
podłączenia telefonu do
sieci kablowej
telefonicznej
Organizowanie imprez i
szkoleń ekologicznych
106
Oczekiwany efekt po Czas realizacji
realizacji zadania
(w latach)
Poprawi się
nawodnienie
użytków zielonych
co zwiększy ich
produktywność oraz
jakość uzyskanej
paszy.
2005 - 2012
Nakłady
finansowe
Instytucje,
organizacje
realizujące zadania
110 000 Gminna Spółka
Wodna „Biele” w
Choroszczy
Możliwość poprawy 2003-2006
jakości połączeń i
instalacji łączy ISDN
od obsługi internetu
500 000 Zakłady świadczące
usługi
telekomunikacyjne
Wzrost świadomości 2002-2015
ekologicznej
społeczeństwa
150 000 Szkoły gminne
Organizacje
społeczne
Gmina Choroszcz
Lp. Nu
mer
zada
nia
69. 24
Cel
strateg
I rzędu
Cel
strateg. II
rzędu
Nazwa zadania
C
13
Budowa wodociągu w
Ogrodnikach
70.
25
C
13
71.
26
C
13
72.
27
C
13
73.
28
C
13
74.
29
C
13
75.
30
C
13
76.
31
C
13
77.
32
C
13
78.
36
C
13
Opis istniejącej sytuacji
Oczekiwany efekt po Czas realizacji
realizacji zadania
(w latach)
Brak wody dla potrzeb
Dostarczenie
gospodarstw domowych i mieszkańcom wody
świadczonych usług
dobrej jakości - 24
podłączeń
Budowa wodociągu w Śliwnie Brak wody dla potrzeb
Dostarczenie
gospodarstw domowych i mieszkańcom wody
świadczonych usług
dobrej jakości - 32
podłączeń
Budowa wodociągu w Kol.
Brak wody dla potrzeb
Dostarczenie
Złotoria – Podlesie
gospodarstw domowych i mieszkańcom wody
świadczonych usług
dobrej jakości - 15
podłączeń
Budowa wodociągu w Kol.
Brak wody dla potrzeb
Dostarczenie
Mińce
gospodarstw domowych i mieszkańcom wody
świadczonych usług
dobrej jakości - 10
podłączeń
Budowa wodociągu w Kol.
Brak wody dla potrzeb
Dostarczenie
Oliszki
gospodarstw domowych i mieszkańcom wody
świadczonych usług
dobrej jakości - 30
podłączeń
Budowa wodociągu w Kol.
Brak wody dla potrzeb
Dostarczenie
Czaplino
gospodarstw domowych i mieszkańcom wody
świadczonych usług
dobrej jakości - 10
podłączeń
Budowa wodociągu w ul. 3-go Brak wody dla potrzeb
Dostarczenie
Maja i os. domków
gospodarstw domowych i mieszkańcom wody
świadczonych usług
dobrej jakości - 38
podłączeń
Rozbudowa hydroforni w
Brak dostatecznej ilości
Zabezpieczenie
Rogowie
wody w okresie letnim
odbiorców w
(369 odbiorców)
odpowiednią ilość i
jakość wody
Rozbudowa hydroforni w
Brak dostatecznej ilości
Zabezpieczenie
Choroszczy
wody w okresie letnim
odbiorców w
(1559 odbiorców
odpowiednią ilość i
jakość wody
Budowa sieci kanalizacyjnej w Niekontrolowane
Poprawa warunków
107
Nakłady
finansowe
Instytucje,
organizacje
realizujące zadania
2002
110 000 Gmina Choroszcz,
ZECWiK w
Choroszczy
2002
300 000 Gmina Choroszcz,
ZECWiK w
Choroszczy
2002
135 000 Gmina Choroszcz,
ZECWiK w
Choroszczy
2003
95 000 Gmina Choroszcz,
ZECWiK w
Choroszczy
2003 - 2004
90 000 Gmina Choroszcz,
ZECWiK w
Choroszczy
2003 - 2004
45 000 Gmina Choroszcz,
ZECWiK w
Choroszczy
2002 - 2004
68 000 Gmina Choroszcz
ZECWiK w
Choroszczy
2002 – 2004
600 000 Gmina Choroszcz
ZECWiK w
Choroszczy
2003 - 2005
600 000 Gmina Choroszcz
ZECWiK w
Choroszczy
2002 - 2003
350 000 Gmina Choroszcz
Lp. Nu Cel
mer strateg
zada I rzędu
nia
Cel
strateg. II
rzędu
Nazwa zadania
Opis istniejącej sytuacji
Oczekiwany efekt po Czas realizacji
realizacji zadania
(w latach)
Choroszczy ul. Zastawie I
działania w
zagospodarowaniu
nieczystości płynnych –
zagrożenie dla
środowiska
Niekontrolowane
działania w
zagospodarowaniu
nieczystości płynnych –
zagrożenie dla
środowiska
Niekontrolowane
działania w
zagospodarowaniu
nieczystości płynnych –
zagrożenie dla
środowiska
Niekontrolowane
działania w
zagospodarowaniu
nieczystości płynnych –
zagrożenie dla
środowiska
Niekontrolowane
działania w
zagospodarowaniu
nieczystości płynnych –
zagrożenie dla
środowiska
Niekontrolowane
działania w
zagospodarowaniu
nieczystości płynnych –
zagrożenie dla
środowiska
Niekontrolowane
działania w
ekologicznych,
ochrona środowiska
naturalnego - 31 podł
79.
37
C
13
Budowa sieci kanalizacyjnej w
Choroszczy ul. Zastawie II
80.
38
C
13
Budowa sieci kanalizacyjnej w
Choroszczy ul. Zastawie III
81.
39
C
13
Budowa sieci kanalizacyjnej w
Choroszczy ul. Białostocka
ul Kościuszki, ul Ks. Pieściuka
82.
40
C
13
Budowa sieci kanalizacyjnej w
Choroszczy Al. Niepodległości
83.
41
C
13
Budowa sieci kanalizacyjnej w
Choroszczy ul. Rybacka,
ul Spławikowa, ul. Wędkarska
ul Narwiańska,
84.
42
C
13
Budowa kanalizacji kol.
Porosły
108
Nakłady
finansowe
Instytucje,
organizacje
realizujące zadania
Poprawa warunków 2003 - 200
ekologicznych,
ochrona środowiska
naturalnego - 25 podł
275 000 Gmina Choroszcz
Poprawa warunków 2004 - 2005
ekologicznych,
ochrona środowiska
naturalnego - 20 podł
200 000 Gmina Choroszcz
Poprawa warunków 2002 - 2004
ekologicznych,
ochrona środowiska
naturalnego - 18 podł
365 000 Gmina Choroszcz
Poprawa warunków
ekologicznych,
ochrona środowiska
naturalnego - 6 podł
360 000 Gmina Choroszcz
2003
Poprawa warunków 2002 - 2004
ekologicznych,
ochrona środowiska
naturalnego - 20 podł
Poprawa warunków
ekologicznych,
2003 - 2006
85 000 Gmina Choroszcz
600 000 Gmina Choroszcz
Lp. Nu Cel
mer strateg
zada I rzędu
nia
Cel
strateg. II
rzędu
85.
43
C
13
86.
44
C
13
87.
45
C
13
88.
46
C
13
89.
47
C
13
90.
49
C
13
Nazwa zadania
Opis istniejącej sytuacji
zagospodarowaniu
nieczystości płynnych –
zagrożenie dla
środowiska
Budowa sieci kanalizacyjnej w Niekontrolowane
Choroszczy ul. 3-go Maja i os. działania w
Domków
zagospodarowaniu
nieczystości płynnych –
zagrożenie dla
środowiska
Budowa kanalizacji w
Niekontrolowane
Barszczewie
działania w
zagospodarowaniu
nieczystości płynnych –
zagrożenie dla
środowiska
Budowa kanalizacji w
Niekontrolowane
Żółtkach
działania w
zagospodarowaniu
nieczystości płynnych –
zagrożenie dla
środowiska
Budowa kanalizacji w Łyskach Niekontrolowane
działania w
zagospodarowaniu
nieczystości płynnych –
zagrożenie dla
środowiska
Budowa kanalizacji w
Niekontrolowane
Jeronikach
działania w
zagospodarowaniu
nieczystości płynnych –
zagrożenie dla
środowiska
Budowa kanalizacji w
Niekontrolowane
Porosłach
działania w
zagospodarowaniu
109
Oczekiwany efekt po Czas realizacji
realizacji zadania
(w latach)
Nakłady
finansowe
Instytucje,
organizacje
realizujące zadania
ochrona środowiska
naturalnego
Poprawa warunków
ekologicznych,
ochrona środowiska
naturalnego - 30
podł.
2003-2005
187 000 Gmina Choroszcz
Poprawa warunków
ekologicznych,
ochrona środowiska
naturalnego - 90
podł.
2004 – 2006
810 000 Gmina Choroszcz
Poprawa warunków
ekologicznych,
ochrona środowiska
naturalnego - 61
podł.
2004 – 2006
500 000 Gmina Choroszcz
Poprawa warunków
ekologicznych,
ochrona środowiska
naturalnego - 101
podł.
2003 – 2006
700 000 Gmina Choroszcz
Poprawa warunków
ekologicznych,
ochrona środowiska
naturalnego - 17
podł.
2003 - 2006
600 000 Gmina Choroszcz
Poprawa warunków
ekologicznych,
ochrona środowiska
2005
1 600 000 Gmina Choroszcz
Lp. Nu Cel
mer strateg
zada I rzędu
nia
Cel
strateg. II
rzędu
Nazwa zadania
91.
50
C
13
Budowa kanalizacji w
Krupnikach
92.
51
C
13
Budowa kanalizacji w
pozostałych wsiach
93.
96
C
14
Harmonizacja obiektów
architektonicznych z
otoczeniem
94.
21
C
15
Likwidacja dzikich wysypisk
śmieci
95.
33
C
15
Modernizacja lub budowa
ciepłowni dla miasta i SPP
ZOZ w Choroszczy
96.
34
C
15
Rozbudowa sieci
ciepłowniczej w Choroszczy
97.
35
C
15
Opis istniejącej sytuacji
Oczekiwany efekt po Czas realizacji
realizacji zadania
(w latach)
nieczystości płynnych –
zagrożenie dla
środowiska
Niekontrolowane
działania w
zagospodarowaniu
nieczystości płynnych –
zagrożenie dla
środowiska
Niekontrolowane
działania w
zagospodarowaniu
nieczystości płynnych –
zagrożenie dla
środowiska
Istnieje konieczność
ograniczenia
zachwaszczania
krajobrazu przez obiekty
budowlane niezgodne z
miejscową tradycją.
Istnieje szereg wysypisk
dzikich śmieci
naturalnego - 94
podł.
Ciepłownia zużyta,
technicznie nie nadająca
się do dłuższej
eksploatacji
(5000 odbiorców)
Sieć przestarzała,
powodująca dużą stratę
ciepła i wzrost kosztów
jego przesyłki
( 5000 odbiorców)
Budowa składowiska odpadów Ograniczona ilość
110
Nakłady
finansowe
Instytucje,
organizacje
realizujące zadania
Poprawa warunków
ekologicznych,
ochrona środowiska
naturalnego - 45
podł.
2003 - 2005
400 000 Gmina Choroszcz
Poprawa warunków
ekologicznych,
ochrona środowiska
naturalnego - 904
podł.
2006 - 2015
18 600 000 Gmina Choroszcz
Zachowanie
krajobrazu terenu
charakterystycznego
dla obszaru
nadnarwiańskiego
2002-2015
Poprawa warunków 2002 - 2005
ekologicznych
gminy
Ochrona środowiska, 2003 - 2004
zapewnienie źródła
ciepła dla całego
miasta, Domu
Pomocy Społecznej i
jednostek
komunalnych
Racjonalne
2003 - 2010
wykorzystanie
wytwarzanej energii
cieplnej
Wprowadzenie
2002 - 2005
80 0)0 Gmina Choroszcz
70 000 Gmina Choroszcz
6 100 000 Gmina Choroszcz
ZECWiK w
Choroszczy
Urząd
Marszałkowski woj.
Podlaskiego.
3 000 000 Gmina Choroszcz,
ZECWiK w
Choroszczy
1 500 000 Gmina Choroszcz
Lp. Nu Cel
mer strateg
zada I rzędu
nia
Cel
strateg. II
rzędu
Nazwa zadania
Opis istniejącej sytuacji
Oczekiwany efekt po Czas realizacji
realizacji zadania
(w latach)
stałych
miejsca do gromadzenia
odpadów stałych
umożliwiająca dalszą
eksploatację wysypiska (
12 000 korzystających)
Brak na terenie gminy
dostępu do gazu
ziemnego jako paliwa
ekologicznego.
Konieczność ochrony
środowiska
przyrodniczego w
otulinie NPN
Wyznaczenie terenów
pod lokalizację wielko
powierzchniowych
obiektów handlowych
Niekontrolowane
działania w
zagospodarowaniu
nieczystości płynnych –
zagrożenie dla
środowiska
Przygotowanie wspólnie
katalogu inwestycyjnego
aktualizowanego co
rocznie.
segregacji odpadów,
zmniejszenie
uciążliwości dla
otoczenia,
zapewnienie
składania odpadów
dla całej gminy
Eliminacja
zanieczyszczeń
powietrza, poprawa
warunków życia
mieszkańców
98.
100
C
15
Opracowanie koncepcji
gazyfikacji gminy.
99.
98
D
16
Centrum handlowe
100. 48
C
16
Budowa kanalizacji w
Klepaczach
101. 97
D
17
Przygotowanie oferty
inwestycyjnej gminy
111
Nakłady
finansowe
Instytucje,
organizacje
realizujące zadania
2002-2006
30 000 Mazowieckie
Zagłady
Gazownictwa
oddział Białystok
Gmina Choroszcz
Rozwój gospodarczy 2003-2007
gminy, powstanie
nowych miejsc pracy
20 000 Inwestorzy
zainteresowani,
Gmina Choroszcz
Poprawa warunków
ekologicznych,
ochrona środowiska
naturalnego - 280
podł.
2002 - 2008
Promocja gminy
2002-2015
2 000 000 Gmina Choroszcz
80 000 Gmina Choroszcz,
Urząd Miejski w
Białymstoku
Strategia Rozwoju Gminy Choroszcz do 2015 roku
UCHWAŁA Nr XVIII/ 143/2000
Rady Miejskiej w Choroszczy
z dnia 21 sierpnia 2000r
w sprawie
przystąpienia do opracowania Strategii Rozwoju Gminy Choroszcz.
Na podstawie art. 18 ust.2 pkt.6 ustawy z dnia 8 marca 1990r o
samorządzie gminnym (Dz.U.z 1996r Nr l3, poz.74 Nr58, poz.261, N rl06,
poz.496, Nr l32, poz.622, z 1997r Nr9,poz.43, Nrl06, poz.679, Nr l07, poz.686,
Nrll3, poz.734, Nrl23, poz.775, z l998r Nr 155, poz. 1014, Nr l62, poz. 1126, z
2000r Nr 26, poz.306 i Nr 48,poz.552)- Rada Miejska w Choroszczy uchwala co
następuje :
§1
Przystąpić do opracowania Strategii Rozwoju Gminy Choroszcz.
§2
Powołać Komitet Koordynujący opracowania Strategii w składzie wymienionym
w załączniku Nr l.
§3
Wykonanie uchwały zleca się Zarządowi Miasta i Gminy Choroszcz.
§4
Uchwała wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.
Załącznik Nr l do Uchwały Nr XVIII/143/00
Rady Miejskiej w Choroszczy z dn.21.08.00
Komitet Koordynujący opracowania Strateii Rozwoju Gminy Choroszcz
L/p
1
2
Imię i nazwisko
Romuald Szydłowski
Jerzy Ułanowicz
3
4
5
6
7
8
9
Witold Wróblewski
Piotr Dojlida
Urszula Jeneralczuk
Jarosław Tyborowski
Jerzy Siemieniuk
Józef Waczyński
Stefan Bielski
Stanowisko
Przewodniczący Rady Miejskiej
Burmistrz - Przewodniczący Zarządu
MiG
Wiceprzewodniczący Zarządu M i G
Członek Zarządu
Członek Zarządu
Członek Zarządu
Członek Zarządu
Członek Zarządu
Sekretarz Gminy
112
Strategia Rozwoju Gminy Choroszcz do 2015 roku
UCHWAŁA Nr 100/2000
Zarządu Miasta i Gminy w Choroszczy
z dnia 24 sierpnia 2000r
w sprawie powołania zespołów problemowych celem opracowania
Strategii Rozwoju Gminy Choroszcz.
Na podstawie § 3 uchwały Nr XVIII/143/2000 Rady Miejskiej
w Choroszczy z dnia 21 sierpnia 2000r - Zarząd Miasta i Gminy w Choroszczy w składzie :
Jerzy Ułanowicz - Przewodniczący Zarządu
Witold Wróblewski - Wiceprzewodniczący Zarządu
Urszula Jeneralczuk - członek Zarządu
Jarosław Tyborowski - członek Zarządu
Jerzy Siemieniuk - członek Zarządu
Piotr Dój lida - członek Zarządu
Józef Waczyński - członek Zarządu
uchwala co następuje :
§l
Powołać zespoły problemowe celem opracowania Strategii Rozwoju Gminy Choroszcz.
a/ do spraw infrastruktury technicznej
b/ do spraw infrastruktury społecznej
c/ do spraw rozwoju gospodarczego
d/ do spraw rolnictwa
§2
Ustalić składy osobowe zespołów wymienionych w §1 stanowiących załączniki Nr l do 4 niniejszej uchwały.
§3
Uchwała uchodzi w życie z dniem podjęcia.
113
Strategia Rozwoju Gminy Choroszcz do 2015 roku
Załącznik Nr l do Uchwały
Nr 100/2000 Zarządu Miasta
i Gminy w Choroszczy z
dnia 24 sierpnia 2000r
Gminny Zespół Problemowy - Do spraw Infrastruktury Technicznej
L.p.
l
Imię i nazwisko
2
l.
2.
3.
Urszula Jeneralczuk
Stanisław Bycuł
Andrzej Kuczyński
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Henryk Smilewicz
Andrzej Karwowski
Tomasz Fiłończuk
Aleksander Zyskowski
Stanisław Perkowski
Aleksander Werpachowski
Jarosław Sokół
Jacek Kajetan Romanowski
Ryszard Andrzejewski
Nazwa instytucji
3
Zarząd Miasta i Gminy
Urząd Miasta i Gminy
Samodzielny Publiczny Psychiatryczny
ZOZ
Dom Pomocy Społecznej
ZEC - WiK
Sołectwo w Klepaczach
Energetyka Cieplna
Rada Miejska
Rada Miejska
Rada Miejska
Rada Miejska
Rada Miejska
114
Strategia Rozwoju Gminy Choroszcz do 2015 roku
Załącznik Nr 2 do Uchwały
Nr 100/2000 Zarządu Miasta
i Gminy w Choroszczy z
dnia 24 sierpnia 2000r
Gminny Zespół Problemowy - Do spraw Infrastruktury Społecznej
L.p.
l
Imię i nazwisko
2
l.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Jarosław Tyborowski
Józef Waczyński
Andrzej Winnicki
Wanda Jankowska
Elżbieta Marek
Leon Gygorczyk
Stanisława Jolanta Andruszkiewicz
8.
9.
10.
Sławomir Halicki
Jan Adamski
Barbara Wiszowata
11.
Mieczysław Waczyński
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
Barbara Krysztopik
Róża Buńkowska-Urban
Andrzej Łukaszewicz
Agnieszka Jaroszewicz
Wanda Kuczyńska
Jan Ostrowski
Damian Raczkowski
Ryszard Szawluk
Zygmunt Dobrogowski
Jerzy Dąbrowski
Andrzej Bołbot
Nazwa instytucji
3
Zarząd Miasta i Gminy
Zarząd Miasta i Gminy Urząd
Miasta i Gminy
Zespół Szkół
Szkoła Podstawowa w Kruszewie
Parafia Rzymsko-katolicka
Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy
Społecznej
Miejsko-Gminne Centrum Kultury
Towarzystwo Przyjaciół Choroszczy
Stowarzyszenie Honorowych Dawców
Krwi
M-G Komisja ds. Rozwiązywania
Problemów Alkoholowych
Zespół Szkół
Sołectwo Zaczerlany
Sołectwo Sienkiewicze
Sołectwo Żółtki
Rada Miejska
Rada Miejska
Rada Miejska
Rada Miejska
Sołectwo Gajowniki
Firma Ubezpieczeniowa
Parafia Prawosławna
115
Strategia Rozwoju Gminy Choroszcz do 2015 roku
Załącznik Nr 3 do Uchwały
Nr 100/2000 Zarządu Miasta
i Gminy w Choroszczy z
dnia 24 sierpnia 2000r
Gminny Zespół Problemowy - Do spraw Rozwoju Gospodarczego
L.p.
l
l.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
Imię i nazwisko
2
Nazwa instytucji
3
Zarząd Miasta i Gminy
Rada Miejska
Rada Miejska
Urząd Miasta i Gminy
Ceramika - Złotoria
Stacja Paliw - Złotoria
Pensjonat w Rogowie
KABO - Choroszcz
Metal-kompleks Krupniki
Opel Top- Auto Krupniki
Zakład Kamieniarski Choroszcz
Działalność gospodarcza
JABOOIL Porosły
Sołectwo Jeroniki
Działalność gospodarcza Turczyn
Piotr Paweł Dójlida
Edmund Komła
Tomasz Rydzewski
Stanisław Kalata
Alicja Rasteńska
Mieczysław Nalewajko
Maciej Dowgird
Wiaczesław Karpieszuk
Leszek Zaniewski
Andrzej Arefiew
Stanisław Zalewski
Antoni Bogdan
Bożenna Wróblewska
Waldemar Hryniewicki
Józef Puchalski
116
Strategia Rozwoju Gminy Choroszcz do 2015 roku
Załącznik Nr 4 do Uchwały
Nr 100/2000 Zarządu Miasta
i Gminy w Choroszczy z
dnia 24 sierpnia 2000r
Gminny Zespół Problemowy - Do spraw Rolnictwa
L.p.
l
l.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
Imię i nazwisko
2
Nazwa instytucji
3
Zarząd Miasta i Gminy
Zarząd Miasta i Gminy
Komisja Rolnictwa - Starostwo Powiatowe
Sołectwo Kruszewo
Giełda Rolna
Sołectwo Oliszki
Sołectwo Złotoria - Rada Miejska
Rada Miejska
Urząd Miasta i Gminy
Kółko Rolnicze Złotoria
ODR—Choroszcz
Spółka Wodna - Rogówek
Rada Miejska
Izba Rolnicza - Dzikie
Sołectwo Puszczany
Sołectwo Czaplino
Sołectwo Rogowo
Sołectwo Śliwno
Sołectwo Konowały
Sołectwo Kościuki
Sołectwo Mince
Sołectwo Ogrodniki
Sołectwo Pańki
Sołectwo Kolonia Porosły
Ogrodnik – Kolonia Porosły
Stacja Doświadczalna Badania Odmian
Roślin w Łyskach
Witold Wróblewski
Jerzy Siemieniuk
Marek Zmujdzin
Adam Radłowski
Jacek Choiński
Krzysztof Błażkowski
Witold Rojecki
Witold Stypułkowski
Eugeniusz Czochański
Albin Milewski
Zdzisław Adamski
Wiesław Zajkowski
Piotr Silwonik
Tadeusz Zahorenko
Wiesław Zinówko
Wojciech Harasimowicz
Janusz Sakowicz
Sławomir Korpacz
Marzanna Półkośnik
Kazimierz Nierodzik
Wiesław Szewczul
Hieronim Sierko
Krzysztof Sokół
Jadwiga Czaczkowska
Robert Backiel
Michał Dybowski
117