raport otwarcia - Centrum im. Adama Smitha

Transkrypt

R A P O RT
OTWARCIA
SPOŁECZEŃSTWO - GOSPODARKA - PAŃSTWO
2 00 5/2 00 6
Centrum im. Adama Smitha
RAPORT OTWARCIA
2005/2006
SPOŁECZEŃSTWO-GOSPODARKA-PAŃSTWO
WYBRANE INFORMACJE I WSKAŹNIKI
Copyright © 2005 by Centrum im. Adama Smitha
Projekt graficzny okładki
Marek Chrostowski
Współpraca redakcyjna
Jan K. Wróbel
Recenzenci
Raportu Otwarcia 2005/2006:
Prof. Andrzej J. Blikle
Dr hab. Antoni Dudek
Aleksander Lesz
Prof. Dr hab. Marek Rocki
Prof. Dr hab. Łukasz Turski
Partnerzy
ISBN 83-86885-81-5
ul. Bednarska 16, 00-321 Warszawa
(22) 8284707 | e-mail: [email protected]
Raport Otwarcia 2005/2006, © Centrum im. Adama Smitha, 21 listopada 2005 r., strona 2 z 32
SPIS TREŚCI
1 SPOŁECZEŃSTWO ........................................................ 6
1.1
Demografia i rodzina.................................................................................................. 6
1.2
Jakość i standard życia ............................................................................................... 7
1.2.1
Dostępność mieszkań ......................................................................................... 8
1.2.2
Wyjazdy Polaków za granicę – zatrzymany wzrost........................................... 9
1.2.3
Dostępność do powszechnej służby zdrowia — mało pielęgniarek, mało łóżek
szpitalnych.......................................................................................................................... 9
1.3
Rozwój społeczeństwa ............................................................................................... 9
1.3.1
Liczba studentów i absolwentów szkół wyższych – nieco mniej studiujących 9
1.3.2
Ilość podłączeń do szerokopasmowego Internetu (DSL) – wzrost natrafiający
na bariery............................................................................................................................ 9
2 GOSPODARKA.............................................................. 11
2.1
Przedsiębiorczość – ocena warunków rozwoju........................................................ 11
2.2
PKB .......................................................................................................................... 12
2.2.1 Zmiany realnego PKB Polski na tle nowych członków UE ................................... 12
2.3
PKB per capita (wg siły nabywczej) ........................................................................ 13
2.3.1
Dystans krajów grupy EU 8N do średniej 15 starych krajów członkowskich
UE
13
2.4
Zatrudnienie i bezrobocie......................................................................................... 14
2.5
Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne (BIZ)........................................................... 16
2.6
Otwieranie firmy w Polsce jest kosztowne .............................................................. 17
2.6.1
Wpisy do hipoteki ............................................................................................ 18
2.6.2
Przedsiębiorczość częstym wyborem............................................................... 19
3 PAŃSTWO ...................................................................... 20
3.1
Finanse publiczne..................................................................................................... 20
3.2
Podatki...................................................................................................................... 22
3.2.1
Rzeczywisty rozmiar obciążeń podatkowych .................................................. 22
3.3
Otoczenie gospodarcze............................................................................................. 23
3.3.1
Dokumenty i biurokracja.................................................................................. 23
3.3.2
Ilość procedur niezbędnych do otworzenia firmy ............................................ 24
3.3.3
Kontrola działalności firm................................................................................ 25
3.4
Ochrona zdrowia ...................................................................................................... 27
3.5
Telekomunikacja i Internet....................................................................................... 29
3.5.1
Telefonia stacjonarna ....................................................................................... 29
3.5.2
Telefonia komórkowa ...................................................................................... 30
Wprowadzenie
Prezentowany przez Centrum im. Adama Smitha Raport Otwarcia 2005/2006, został
przygotowany przez zespół naszych ekspertów. Stanowi on syntezę wielu opracowań
cząstkowych dotyczących najważniejszych obszarów funkcjonowania Państwa Polskiego.
Autorzy, ze względu na objętość materiału i złożoność problematyki, przedstawili jedynie
syntetyczną oceną obecnej sytuacji, opracowując i analizując szereg podstawowych
wskaźników opisujących badane zagadnienia, którymi są: społeczeństwo, gospodarka i
organizacja państwa.
Celem raportu jest przedstawienie stanu państwa poprzez opisanie go łatwymi w odbiorze
i jednoznacznymi w swej treści obiektywnymi wskaźnikami umożliwiającymi każdemu
obywatelowi interesującemu się stanem kraju dokonanie własnej oceny. Jednocześnie raport
został tak skonstruowany, aby wyniki przeprowadzonych w nim analiz mogły być
porównywane — podlegały dynamicznej ocenie — z wynikami raportów sporządzanych w
kolejnych latach.
Proces przejścia od państwa totalitarnego do demokracji parlamentarnej, od społeczeństwa
podporządkowanego jednej ideologii do społeczeństwa obywatelskiego, przy jednoczesnej
zmianie gospodarki centralnie planowanej na gospodarkę wolnorynkową (pamiętając,
o niedoskonałości wszystkich użytych pojęć), nie miał precedensu w historii nie tylko Polski,
ale i świata. Na efekt końcowy tych zmian, oceniany z perspektywy 2005 roku, miały wpływ
zarówno czynniki obiektywne — przede wszystkim żywiołowe przeobrażenia samego
społeczeństwa, jego aktywności, preferencji i zachowań, jak i subiektywne — głównie
wynikające z polityki kolejnych rządów wspieranych przez partie posiadające większość
parlamentarną. Istotną rolę odgrywały również zdarzenia polityczne o kluczowym znaczeniu
dla sytuacji obecnej i przyszłości Polski takie jak przystąpienie do NATO, wstąpienie do UE,
czy dynamiczne zmiany polityczne i gospodarcze w obszarze WNP.
Dlatego też, trawestując słynne powiedzenie, iż „idee mają swoje konsekwencje”,
stwierdzamy, że programy polityczne — oczywiście te realizowane — mają również swoje
konsekwencje. Centrum im. Adama Smitha opracowało raport o stanie państwa w chwili
zmiany rządu, w który w intencji jego autorów powinien pozwolić społeczeństwu na ocenę
skutków realizowanych dotychczas programów rządowych bez zagłębiania się w często
trudno dostępne i rozproszone źródła.
W prezentowanym raporcie przedstawiony jest obraz — zdjęcie stanu — kondycji
państwa polskiego w podziale na trzy kluczowe obszary, opisane w kolejnych rozdziałach:
1. Społeczeństwo
2. Gospodarka
3. Państwo
Dla metodologicznego uchwycenia zachodzących zmian, przyjęto dane porównawcze z
kolejnych lat:
•
1990 roku — praktycznego początku zmian ustrojowych w państwie,
•
2000 roku — symbolicznego i praktycznego końca pierwszego i bardzo
dynamicznego okresu zmian;
•
2004 roku — ostatniego, w pełni opisanego danymi statystycznymi.
Podstawowym elementem dla oceny aktualnego stanu każdego państwa jest kondycja jego
społeczeństwa. Dlatego też obszar ten został omówiony w raporcie jako pierwszy. Opisano w
nim
•
podstawowe wskaźniki demograficzne mające kluczowe znaczenie dla siły
politycznej i gospodarczej państwa,
•
stopień zorganizowania społeczeństwa we wspólnoty lokalne — samorząd
terytorialny,
•
jakość życia obywateli,
•
podstawowe wskaźniki określające poziom cywilizacyjny Polski, takie jak
powszechność kształcenia na poszczególnych szczeblach, dostęp do nowoczesnych
środków komunikacji, itp.
Podstawowym obszarem, łączącym aktywność ekonomiczną społeczeństwa z państwem —
tworzącym warunki prawne dla tej aktywności — jest gospodarka narodowa. Jej poświęcony
jest drugi rozdział raportu. Z siły gospodarki, zbudowanej na potencjale ekonomicznym
gospodarstw domowych i przedsiębiorczości obywateli, bierze się siła ekonomiczna i
polityczna państwa w tym na arenie międzynarodowej. Dlatego też w rozdziale drugim
przedstawiono podstawowe wskaźniki ekonomiczne opisujące polską gospodarkę na tle
regionu i w odniesieniu do państw członkowskich UE. Stan zamożności społeczeństwa
oceniono w oparciu o wskaźniki PKB, efektywność i atrakcyjność polskiej gospodarki —
przez poziom zatrudnienia (versus poziom bezrobocia) oraz rozwój przedsiębiorczości i
poziom inwestycji bezpośrednich, natomiast jakość i efektywność systemu fiskalnego —
przez rodzaje i wysokość podatków.
Przedstawiając w trzecim rozdziale raportu stan organizacji państwa skoncentrowano się
na tych jego dzisiejszych atrybutach i funkcjach, które w percepcji obywateli uchodzą za
kluczowe w ocenie stopnia wywiązywania się państwa ze swoich powinności. Pokazano
zatem wskaźniki opisujące jakość funkcjonowania państwa w podstawowych, definicyjnych
wręcz dziedzinach, takich jak wymiar sprawiedliwości, finanse publiczne, czy rozwój
infrastruktury komunikacyjnej. Zaprezentowano również te funkcje, które są wynikiem
obecnego zaangażowania państwa w życie obywateli, tj. ochronę zdrowia i szkolnictwo.
Ambicją autorów raportu nie jest szczegółowy pomiar i opis wszystkich ważnych zdarzeń
mających wpływ na państwo i społeczeństwo polskie. To zadanie w zupełnie wystarczający
sposób realizuje Główny Urząd Statystyczny. Nasz raport ma służyć syntetycznej ocenie,
opartej na wystarczającej liczbie reprezentatywnych i obiektywnych wskaźników, stanu
państwa polskiego badanego w jego trzech kluczowych z punktu widzenia obywatela
obszarach.
Przedstawiany Państwu przez Centrum im. Adama Smitha raport o stanie państwa, jest
pierwszym tego rodzaju naszym dokumentem, który będzie sporządzany po zakończeniu
każdego kolejnego roku kalendarzowego.
Warszawa, 21 listopada 2005 roku
1 SPOŁECZEŃSTWO
1.1
Demografia i rodzina
Od 2000 roku obserwujemy spadek dotąd stabilnej liczby ludności. Sytuacja ta wystąpiła już
w większości krajów Europy i jest głównie związana ze spadkiem dzietności kobiet. W Polsce
w 2004 roku na 1000 osób odnotowano 1,23 urodzenia żywe – najmniej w całej Europie.
Oznacza to, że zagrożona jest zastępowalność pokoleń, osiągana dopiero gdy wskaźnik ten
wynosi 2,1.
Wykres 1. Liczba ludności w Polsce w latach 1990 – 2004.
Liczba ludności w Polsce
40
w mln
39
38
37
38,2
38,6
38,3
38,2
38,2
38,2
38,2
2000
2001
2002
2003
2004
36
35
1990
1995
Źródło: Rocznik statystyczny RP, GUS, Warszawa 1990 – 2004.
Choć w Polsce na tle Europy niemal najczęściej zawierane są małżeństwa i niemal najrzadziej
mają miejsca rozwody, to wskaźnik liczby urodzeń jest dramatycznie niski. Przyczyną tego
zjawiska są:
•
rozerwanie przez ZUS przyszłej więzi ekonomicznej między rodzicami i dziećmi,
•
przemiany światopoglądowe wśród kobiet,
•
niepewność finansowa związana z brakiem pracy lub groźbą jej utraty.
Polska dziś dysponuje dużym zasobem pracy. Na rynek pracy weszło pokolenie ostatniego
wyżu demograficznego z 1983 roku a ciągle jest jeszcze obecne pokolenie wyżu
demograficznego z lat powojennych. Nasz kraj stoi może przed ostatnią szansą gwałtownego
rozwoju gospodarczego. To z kolei może zahamować emigrację i może (ale nie musi) w
dłuższym okresie wpłynąć na poprawę sytuacji demograficznej, bez czego utrzymanie
rozwoju kraju będzie niemożliwe.
Wykres 2. Struktura wiekowa społeczeństwa na dzień 31.12.2004 r.
Struktura wiekowa społeczeństwa na dzień
31.12.2004 r
15%
21%
64%
przedprodukcyjnym (0-17 lat)
poprodukcyjnym (60/65 lat i więcej
produkcyjnym (18-59/64 lata)
Znacznie lepiej wygląda kwestia przewidywanej długości życia w Polsce. Osoby urodzone w
2003 roku mogą się spodziewać ponad 78 lat życia (kobiety) lub przeszło 70 (mężczyźni).
Oznacza to wydłużenie życia odpowiednio o 2 i niemal 3 lata w stosunku do sytuacji
obserwowanej w 1990 roku
1.2
Jakość i standard życia
W ostatnich latach dobra podstawowe trafiły do większości polskich gospodarstw domowych.
Posiadanie lodówki, telewizora, pralki automatycznej czy odkurzacza nie jest już żadnym
wyznacznikiem statusu. Obecnie Polacy kupują sprzęt informatyczny. W roku 2004
najszybciej rosły zakupy komputerów z możliwością podłączenia do Internetu (o 32%),
telefonów komórkowych (o 22%) i drukarek (o 21%). Są to bardzo pozytywne wskaźniki.
Jeżeli chodzi o wykształcenie dorosłych, Polska ma wciąż spory dystans do odrobienia.
Dorosłych z wyższym wykształceniem jest niemal o połowę mniej niż w krajach OECD, a
ponad połowa z nich ma wykształcenie podstawowe, gimnazjalne lub zasadnicze. Żeby
zachować długoterminową konkurencyjność kraju, musimy nadrobić zaległości. Powinniśmy
zachęcać ludzi z różnych grup wiekowych do kształcenia się. Próby dokształcania, nie
powinny być traktowane jako oznaka ponadprzeciętnego pędu ku wiedzy, gdyż dają nam
szansę nadrobienia luki edukacyjnej.
Wykres 3. Poziom wykształcenia dorosłych w Polsce i w krajach OECD
Poziom wykształcenia dorosłych w Polsce
i w krajach OECD
100%
35%
80%
poniżej średniego
53%
średnie
60%
pomaturalne
39%
40%
wyższe
31%
3%
20%
4%
0%
12%
Polska
23%
OECD
źródło: OECD, raport “Education at Glance”, 2004
1.2.1
Dostępność mieszkań
Liczba mieszkań oddanych do użytku
W ostatnich latach liczba nowych mieszkań w Polsce nie zmienia się. Oscyluje wokół 100
tysięcy (oprócz roku 2003 kiedy przyspieszano zakończenie robót przed wejściem w życie
zmian do ustawy Prawo budowlane). Nowe mieszkania mogą zaspokoić nieco ponad 50%
potrzeb ze strony nowych małżeństw. Wzrasta jednak powierzchna mieszkania, co może
świadczyć o tym, że mieszkania kupują raczej zamożni obywatele.
Koniunktura na rynku jest bardzo podatna przede wszystkim na obowiązujące przepisy
podatkowe jak: ulga podatkowa z tytułu oszczędzania w kasach mieszkaniowych, ulga
podatkowa na budowę nowego mieszkania, podatek VAT na materiały budowlane, ulgi
podatkowe w związku z kredytem na zakup nowych mieszkań.
Zasoby mieszkaniowe
Na koniec 2004 roku było 12,7 miliona mieszkań, o średniej powierzchni użytkowej 69m2,
zamieszkanych przez średnio 3 osoby. Średnia powierzchnia na osobę wyniosła 23m2. Z tego
10,746 tysięcy mieszkań (85% całych zasobów) należało do osób fizycznych lub spółdzielni
mieszkaniowych. Dlatego też dynamikę nowych mieszkań oddanych do użytku oraz
przeciętny roczny przyrost powierzchni na osobę - 0,25 m2 – można uznać za
niesatysfakcjonujący.
1.2.2
Wyjazdy Polaków za granicę – zatrzymany wzrost
Tutaj od 2000 roku obserwujemy tendencję spadkową. Liczba osób, które przekroczyły
granicę w 2004 roku jest zaledwie o 9% wyższa niż 10 lat wcześniej. Wzrost liczby
pasażerów linii lotniczych jest spowodowany spadkiem cen biletów od 2004 roku i nie
wskazuje na zwiększenie się mobilności Polaków. Ostatnio każdy obywatel jedynie raz
przekroczył granicę w ruchu wyjazdowym. W ciągu 8 miesięcy 2005 roku odnotowano 27,5
miliona przekroczeń granic.
Liczba wyjazdów świadczy o małej mobilności społeczeństwa, niewielkiej aktywności
gospodarczej (wyjazdy służbowe), jak i małym wzroście zamożności społeczeństwa
(turystyka zagraniczna dostępna dla ok. 13% ludności).
1.2.3
Dostępność do powszechnej służby zdrowia — mało pielęgniarek,
mało łóżek szpitalnych
Nie uległ zmianie odsetek lekarzy, obserwujemy natomiast spadek ilości pielęgniarek i łóżek
szpitalnych (tempo ich spadku jest niemal identyczne). Towarzyszy temu wzrost ilości osób
leczonych w szpitalach. Zmniejsza się przeciętny czas spędzony w szpitalu. Zauważamy
jednak wzrost ilości chorych przypadających na jedno łóżko, o prawie połowę w ciągu
ostatnich 14 lat, co z pewnością wpływa na wydłużenie czasu oczekiwania na przyjęcie do
szpitala.
1.3
Rozwój społeczeństwa
1.3.1
Liczba studentów i absolwentów szkół wyższych – nieco mniej
studiujących
Na przestrzeni ostatnich 15 lat zauważamy bardzo wysoki wzrost liczby studentów i
absolwentów. Wynika to zarówno ze wzrostu oczekiwań rynku pracy jak i dostępności do
szkół (powstanie prywatnych szkół wyższych). W ciągu ostatnich pięciu lat zauważamy
jednak stabilizację w ilości osób decydujących się na podjęcie studiów wyższych. Barierą w
studiowaniu są jego koszty. Uważamy, że jednym z czynników powstrzymujących od
studiowania (lub opóźniającym moment rozpoczęcia studiów), są również dane o wzrastającej
liczbie absolwentów pozostających bez pracy odpowiadającej ich wykształceniu i
wymaganiom. Z danych wynika, że obecnie wyższe wykształcenie nie gwarantuje
zatrudnienia. Liczba bezrobotnych z wyższym wykształceniem wzrosła od ok. 25 tys. w 1997
r. do ok. 137 tys. w 2005r.
1.3.2
Ilość podłączeń do szerokopasmowego Internetu (DSL) – wzrost
natrafiający na bariery
W połowie 2004 roku prawie jedna trzecia gospodarstw domowych (32%) mających
techniczne możliwości dostępu do Internetu wykorzystywała łącza szerokopasmowe
(pozwalające na przesyłanie danych z prędkością przekraczającą 128kb/s). Dostęp
szerokopasmowy był znacznie bardziej rozpowszechniony w miastach (37%) niż na wsi (9%).
W gospodarstwach domowych o dochodach netto przekraczających 7,200 złotych miesięcznie
39% gospodarstw miało łącza szerokopasmowe, podczas gdy 21% gospodarstw o dochodach
poniżej 1,440 złotych miesięcznie korzystało z szybkich form dostępu do Internetu. Według
szacunków Eurostatu w marcu 2005 roku dostęp do szerokopasmowego Internetu miało 8%
wszystkich domostw.
Warto zwrócić uwagę na fakt, że wśród zakupów dokonywanych przez polskie
gospodarstwa domowe w roku 2004 najszybciej rosły zakupy komputerów z możliwością
dostępu do Internetu (o 32%), komputerów (23%), telefonów komórkowych (o 22%) i
drukarek (o 21%) – a więc sprzętów, które wszędzie na świcie mają wpływ na tworzenie
społeczeństwa informacyjnego (stanowiły one 4 z 6 najszybciej rosnących kategorii
zakupowych).
Gdy w końcu 2004 roku odsetek internautów w Polsce osiągnął 25%., połowa z nich
(49,5%) stwierdziła w badaniu TNS OBOP1, że korzysta z sieci każdego dnia. W ten sposób
dotarliśmy do momentu, w którym Internet stał się „dobrem codziennym”.
Aż 63,4% gospodarstw posiadających komputer, lecz bez dostępu do Internetu, twierdzi,
że przyczyną takiej sytuacji są zbyt duże koszty dostępu do Sieci, a tylko 17% deklaruje, że
Internet nie jest potrzebny2. Może to oznaczać, że bez dalszej obniżki kosztów,
rozpowszechnienie korzystania z Internetu wkrótce napotka barierę popytową.
1
2
Źródło: jak do wykresu
Diagnoza społeczna, 2005.
2 GOSPODARKA
Z jednej strony jesteśmy największą i całkiem szybko rozwijającą się gospodarką spośród
krajów UE 8N (nowoprzyjęte, bez Cypru i Malty), z drugiej – wskaźniki liczone per capita
(na 1 mieszkańca), i stopa bezrobocia podważają tę obiecująca dla Polski interpretację.
Nie można poprzestać na danych makroekonomicznych, aby właściwie odczytać nadzieje i
obawy społeczeństwa oraz perspektywy rozwoju kraju. Konkurencyjność Polski wobec
krajów UE 8N spada.
2.1
Przedsiębiorczość – ocena warunków rozwoju
Polska zajmuje odległe 54 miejsce w rankingu krajów ułatwiających prowadzenie
przedsiębiorstwa. W poprzednim raporcie mieliśmy 45 miejsce. Obecnie, z krajów UE 8N,
gorsza jest od nas tylko Słowenia.
Przystąpienie do UE zwiększyło atrakcyjność wszystkich nowych krajów członkowskich –
poza Polską. IMD zarzuca nam: zbytni protekcjonizm i interwencjonizm, niekonsekwencję
polityki rządowej, wielką liczbę prawnych ograniczeń dla przedsiębiorczości oraz niedostatki
infrastruktury telekomunikacyjnej.
Najważniejszymi przeszkodami w rozpoczęciu działalności gospodarczej w Polsce są
bardzo wysoki relatywny koszt stworzenia firmy oraz konieczność posiadania wysokiego
minimalnego kapitału. 3
Inne utrudnienia, z którymi spotykają się u nas przedsiębiorcy to duża ilość procedur,
długie oczekiwanie na uzyskanie wpisu do hipoteki oraz na uzyskanie pozwoleń i licencji.
Długość trwania sprawy sądowej mającej na celu odzyskanie pieniędzy od kontrahenta trwa
średnio 1000 dni.
3
Niektóre kraje, w celu nie blokowania przedsiębiorczości w ogóle zrezygnowały z limitu kapitału dla nowych
przedsiębiorców (np. Francja, Kanada).
2.2
PKB
2.2.1
Zmiany realnego PKB Polski na tle nowych członków UE
W 2004 roku mieliśmy w Polsce zauważalny wzrost PKB. Był to jednak piąty rok, w którym
wzrost naszego PKB był wolniejszy niż średni wzrost w krajach grupy UE 8N (nowoprzyjęte,
bez Cypru i Malty).
Wykres 4. Zmiany realnego PKB Polski do średniej zmiany realnego PKB 8 nowych krajów członkowskich UE (%)
Zmiany realnego PKB Polski do średniej zmiany realnego PKB
8 nowych krajów członkowskich UE (%)
8,0
Polska
7,0
UE 8N
6,0
5,0
4,0
3,0
7,0
5,2
6,0
6,8
5,3
4,8
2,0
4,1
4,0
1,0
0,0
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
3,8
1,0
1,4
2001
2002
2003
2004
Uwagi: zielony kolor słupków oznacza, że w danym roku Polska odnotowała wzrost realnego
PKB na poziomie wyższym aniżeli średnia dla 8 nowych krajów członkowskich UE,
czerwony – wzrost plasował się poniżej wzmiankowanej średniej
Źródło: UNECE (United Nations Economic Commission on Europe) „Trends in Europe and North America 2005 – Economy”,
2005, Obliczenia własne
Powyższe zjawisko jest również konsekwencją późniejszego rozpoczęcia transformacji
gospodarczej w tych krajach. Niemniej z punktu widzenia np. inwestorów zagranicznych
najbardziej liczy się przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych właśnie obecny (i
prognozowany), a nie ‘historyczny’ stan gospodarki kraju.
2.3
PKB per capita (wg siły nabywczej)
2.3.1
Dystans krajów grupy EU 8N do średniej 15 starych krajów
członkowskich UE
PKB per capita (z uwzględnieniem parytetu siły nabywczej) w nowych krajach
członkowskich do średniej 15 starych krajów członkowskich UE. (Średnia w 15 krajach UE
= 100)
2000
58,4%
39,2%
32,0%
34,7%
48,2%
41,7%
66,8%
43,1%
Czechy
Estonia
Łotwa
Litwa
Węgry
Polska
Słowenia
Słowacja
2001
59,5%
40,3%
33,7%
36,7%
50,8%
41,3%
67,8%
44,0%
2002
61,1%
42,1%
35,2%
38,3%
53,5%
41,3%
68,5%
46,4%
2003
62,4%
44,4%
37,0%
41,5%
55,0%
41,6%
70,3%
47,3%
2004
64,4%
46,3%
39,4%
43,7%
55,9%
42,7%
71,8%
47,6%
Źródło: Eurostat, Obliczenia własne4
Jeżeli chodzi o niwelowanie różnicy PKB per capita, to Polska przez pięć ostatnich lat
nadrobiła niewielką część dystansu do krajów „piętnastki”. Co więcej - wyprzedziły nas
Litwa i Estonia.
Wykres 5. PKB per capita, skorygowany o parytet siły nabywczej w USD (2003 r.)
PKB per capita, skorygowany o parytet siły nabywczej
w USD (2003 r.)
Słow enia
19 618,25
15 668,76
Czechy
Węgry
14 574,49
13 362,88
Słow acja
Estonia
12 189,89
Litw a
11 036,09
Polska
10 853,89
9 682,69
Łotw a
0
5 000
10 000
15 000
20 000
25 000
USD
Źródło: UNECE (United Nations Economic Commission on Europe) „Trends in Europe and North America 2005 – Economy”,
2005
4
Powyższe zjawisko jest również konsekwencją późniejszego rozpoczęcia transformacji gospodarczej w tych krajach.
Niemniej z punktu widzenia np. inwestorów zagranicznych najbardziej liczy się przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych
właśnie obecny (i prognozowany), a nie ‘historyczny’ stan gospodarki kraju.
2.4
Zatrudnienie i bezrobocie
Wśród krajów UE 8N, Polska jest państwem o zdecydowanie najwyższej stopie bezrobocia,
dwa razy wyższej aniżeli w starych państwach członkowskich Unii Europejskiej5.
Wykres 6. Pracujący przeciętnie w ciągu roku na 1000 mieszkający oraz stopa bezrobocia rejestrowanego
Pracujący przeciętnie w ciągu roku na 1000 mieszkańców oraz
stopa bezrobocia rejestrowanego
Pracujący przeciętnie w roku na 1000 ludności
25%
20%
15%
427
382
393
390
333
332
331
10%
w%
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
Stopa bezrobocia zarejestrow anego
5%
0%
1990
1995
2000
2001
2002
2003
2004
Źródło: GUS
Mamy też najniższy wskaźnik udziału pracujących w grupie osób w wieku produkcyjnym
(51,7% na koniec 2004 r.). Co więcej, wydajność pracy w Polsce jest prawie dwa razy niższa
niż średnia unijna, a wskaźnik średniego wieku przechodzenia pracowników na emeryturę (58
lat, dane GUS za rok 2003) jest jednym z najniższych w UE6.
Najniebezpieczniejsza forma bezrobocia to bezrobocie długoterminowe. Polska i Słowacja
plasują się w najgorszej grupie państw o stopie bezrobocia długoterminowego –
przekraczającej ponad dwukrotnie średnią unijną.
Rekordowe jest również bezrobocie wśród młodzieży do lat 29 i osiąga prawe 40%.
Większe problemy w tej dziedzinie ma jedynie Słowacja (30%). Jak pokazują dane
statystyczne stan ten poprawia się u nas wolniej, niż w innych krajach.
W raporcie „Młodzi 2005”, przygotowanym przez AIG OFE i „Gazetę Wyborczą”, ok.
43% młodych Polaków przyznało, że pracuje bez umowy.7 Każe to w pewien sposób
skorygować dane o bezrobociu, a zarazem wskazuje na problem powszechności
wymuszonego obchodzenia prawa w tej dziedzinie.8.
5
A przecież bezrobocie w Unii Europejskiej jest prawie dwukrotnie wyższe niż u jej głównych światowych
konkurentów gospodarczych.
6
Por.: Słojewska A. „Polska na szarym końcu”, Trzeba też odnotować niską aktywność zawodową osób
niepełnosprawnych: 17% w 2004 r. Średnia wartość tego wskaźnika w krajach UE to 40-50%.
7
“Młodzi 2005”, raport Gazety Wyborczej i AIG OFE, czerwiec 2005r., www.gazeta.pl/mlodzi2005
8
Bezrobocie wśród polskiej młodzieży jest porównywalne do bezrobocia wśród potomków afro-arabskich
emigrantów żyjących na zdewastowanych przedmieściach Paryża, gdzie sięga 36% w przypadku młodzieży (1525lat), Niklewicz K. „Przedmieścia Paryża wciąż płoną” Gazeta Wyborcza, 4.11.05
Wykres 7. Bezrobocie wśród młodzieży do lat 25 (lipiec 2004 r.)
Bezrobocie wśród młodzieży do lat 25 (lipiec 2004 r.)
40,0%
39,5%
31,5%
30,0%
22,0% 21,4%
20,0%
14,8% 14,7%
10,5%
12,1%
8,0%
10,0%
7,7%
an
di
a
Ho
l
Da
ni
a
m
cy
W
.B
ry
ta
ni
a
Ni
e
W
ęg
ry
Li
tw
a
Cz
ec
hy
Fr
an
cja
a
ow
ac
j
Sł
Po
lsk
a
0,0%
Źródło: Eurostat
2.5
Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne (BIZ)
Z danymi nt. bezpośrednich inwestycji zagranicznych napływających do Polski jest podobnie
jak z PKB. Mamy największy, sięgający 35 % udział w inwestycjach napływających do grupy
krajów UE 8N. Jest on nieprzerwany od roku 1993. Jednak tempo i wielkość inwestycji jest
niższa niż kilka lat temu.
Wykres 8. BIZ per capita (w USD) w krajach UE 8N w roku 2004
BIZ per capita (w USD) w krajach UE 8N w roku 2004
600
520
501
471
500
447
400
304
262
300
291
207
200
130
100
U
E
8N
ry
W
ęg
en
ia
ow
Sł
ac
ja
ow
Sł
a
lsk
Po
Ło
tw
a
Li
tw
a
ia
Es
to
n
C
ze
ch
y
0
Źródła: bazy danych OECD i Banku Światowego
Przykładając wartość BIZ do ilości mieszkańców okazuje się, że zajmujemy przedostatnie
miejsce wśród krajów UE 8N.
2.6
Otwieranie firmy w Polsce jest kosztowne
Wykres 9. Koszt otworzenia firmy jako % dochodów rocznych per capita
Koszt otworzenia firmy jako % dochodów per capita
Litwa
3,3
Łotwa
4,2
Słowacja
5,1
Estonia
6,2
EU-14
8,1
Czechy
9,5
Słowenia
10,1
EU-8
10,4
Polska
22,2
Węgry
22,4
0
5
10
15
20
25
% dochodów per capita
Uwagi:
•
EU-8N: grupa nowych krajów członkowskich Unii Europejskiej, bez Cypru i
Malty
•
EU-14: grupa ‘starych’ krajów członkowskich Unii Europejskiej bez Luksemburga
Źródło: Bank Światowy, „Doing Business 2006”
Problemem jest również relatywny koszt związany z otwarciem firmy w Polsce. Jest on, obok
Węgier, najwyższy w całym regionie. Ponad dwukrotnie wyższy niż średnia dla ośmiu
nowych krajów członkowskich UE oraz 2,5-krotnie wyższy niż w ‘starych’ krajach Unii.
Wydaje się, że jest to szczególnie dotkliwe dla obywateli danego kraju (tu: Polski) i stanowi
kolejny, niepotrzebny czynnik ryzyka9.
9
Rozumiany jako ‘koszty utopione’ (sank cost). Konserwatywnie, każda osoba zakładająca firmę musi być
świadoma porażki i niemożności odzyskania nakładów, w szczególności tych związanych z otworzeniem
działalności.– w tym względzie, decyzja Polaków i Węgrów obarczona jest największym ryzykiem.
2.6.1
Wpisy do hipoteki
Wykres 10. Czas (w dniach) potrzebny na uzyskanie wpisu do hipoteki
Czas (w dnaich) potrzebny na uzyskanie wpisu do hipoteki
450
391
400
350
300
250
197
200
123
150
100
65
50
116
78
54
47,5
17
3
Uwagi:
EU-14
EU-8
Słowenia
Polska
Węgry
Czechy
Słowacja
Łotwa
Estonia
Litwa
0
•
Malty
•
Źródło: Bank Światowy, „Doing Business 2006”
Długość czasu potrzebnego do uzyskania wpisu do hipoteki w Polsce, jest jednym z
największych na świecie. Operacja ta trwa niemal 5 razy dłużej niż w starych krajach
członkowskich EU.
2.7
Przedsiębiorczość częstym wyborem
Co ciekawe, Polacy są nacją, która akurat w tej mierze przekłada słowa na czyny (patrz
wykres poniżej). Największy odsetek (8,8) osób rozpoczynających własną działalność
gospodarczą w Europie odnotowano właśnie w naszym kraju.10
Wykres 11. Przedsiębiorczość deklarowana do procenta osób, które rozpoczęły własną działalność gospodarczą w 2004 r.
Przedsiębiorczość deklarowana do procenta osób, które
rozpoczęły własną działalność gospodarczą w 2004 r.
Procent osób zainteresowanych założeniem
własnej firmy
70%
Portugalia
60%
Hiszpania
Włochy
50%
Węgry
40%
Szwecja
Słowenia
30%
Belgia
Irlandia
Grecja
Polska
Francja
W. Brytania
Niemcy Dania
Holandia
Finlandia
20%
10%
0%
0%
2%
4%
6%
8%
10%
Procent osób , które rozpoczęły własną działaność gospodarczą w 2004 r.
Źródła: Opracowanie własne na podstawie badań Komisji Europejskiej. „Studium Przedsiębiorczości w 2004 r.” (opracowanego przez
Akademię Ekonomiczną w Poznaniu i Akademię Ekonomiczną w Katowicach) (wg głównych danych opublikowanych w: Blajer P.,
„Bardziej konkurencyjność niż pomysł na życie”, 26/10/2005, Rzeczpospolita). Eurostat
Małe i średnie przedsiębiorstwa (MSP) stanowią 99,8% z 3,5 miliona zarejestrowanych i
działających w Polsce firm. Wytwarzają one niemal 50% PKB, dając pracę 70-ciu% Polaków
zatrudnionym w sektorze prywatnym11.
10
Działalność gospodarcza w Polsce jest podejmowana głównie z konieczności aniżeli z chęci prowadzenia
własnego biznesu, a to niestety, oznacza to niższy wskaźnik przetrwania firmy jak również mniejszy potencjał do
rozwinięcia przedsiębiorczości na większą skalę.
11
Niklewicz K., „Małe mogą więcej”, 22/03/2005, Gazeta Wyborcza (na podstawie badań konkurencyjności
sektora MSP przeprowadzonych w roku 2005 przez PKPP Lewiatan.)
3 PAŃSTWO
3.1
Finanse publiczne
W polskich finansach publicznych obserwujemy stopniowy wzrost wydatków i lekkie
odwrócenie tendencji spadkowych po stronie dochodów.
% PKB
Wykres 12. Dochody i wydatki sektora finansów publicznych w Polsce w latach 1990 – 2004.
55,0
50,0
45,0
40,0
35,0
30,0
25,0
20,0
15,0
10,0
5,0
0,0
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Rok
Dochody
Wydatki
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: 1) S. Owsiak, Finanse publiczne. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2002, s. 434; 2) sprawozdań z wykonania budżetu państwa za lata 2000-2004.
Od lat utrzymujący się deficyt powoduje narastanie długu publicznego. Dziś wysokość długu
publicznego równa jest już wysokości wydatków planowanych na 2005 rok! Tegoroczny
deficyt to 10 procent wysokości tegorocznych dochodów sektora.
Niepokojąca jest również struktura dochodów. Nadal ponad 80 procent dochodów
pochodzi z niecałych 20 procent ich źródeł. Dominujący udział mają tu pozapłacowe koszty
pracy (ZUS, składki i podatki) ponoszone przez przedsiębiorców, co sprzyja funkcjonowaniu
szarej strefy i utrzymywaniu się bezrobocia.
TABELA: Prognozowana struktura dochodów sektora publicznego w Polsce w 2005 roku.
L.p.
1
2
3
4
5
6
7
Źródło dochodów
Udział
praca, przedsiębiorczość, świadczenia społeczne
podatki pośrednie
dochody własne
dochody zagraniczne, kompensaty i pomoc z UE
CIT
wpłaty z zysku NBP, dochody kapitałowe i dywidenda
inne
SUMA
41,1%
30,2%
12,4%
5,1%
4,8%
2,7%
3,7%
100,0%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie projektu ustawy budżetowej na 2005 rok.
Wykres 13. Udział krajowego VAT w PKB w latach 1993 – 2002.
0,035
3,5%
Udział krajowego PTU w PKB_
3%0,03
0,025
2,5%
2%0,02
0,015
1,5%
1%0,01
0,005
0,5%
0%
0
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Liczba podatników [tys.]
Źródło: K. Zubelewicz, Decyzje optymalizacyjne w podatku od towarów i usług, w: Gospodarka Narodowa, nr 7-8/2004, s. 50 – 65.
Jeśli chodzi o podatki dochodowe, to rozważania dotyczące poziomu CIT są drugorzędne ze
względu na jego nieduży udział w całości dochodów publicznych.
Dość niski udział podatków pośrednich może wynikać z błędów w konstrukcji VAT. Im
więcej osób rozlicza się z tego podatku, tym niższy udział krajowego VAT w PKB. Kolejni
samozatrudnieni zmniejszają de facto liczbę konsumentów oraz zwiększają możliwości
odliczania podatku sobie i swoim rodzinom. Oznaczać to może straty dla budżetu na
poziomie 1% PKB.
3.2
Podatki
Rzeczywisty rozmiar obciążeń podatkowych
Od paru lat wzrasta ukryty fiskalizm. Statystyczny obywatel Polski prawie pół roku musi
pracować na opłacenie wszystkich danin publicznych – podatków. Dzień Wolności
Podatkowej w symboliczny sposób pokazuje, którego dnia zaczynamy zarabiać „na siebie” i
przestajemy płacić państwu. Do obliczenia tej daty posługujemy się stosunkiem udziału
wydatków publicznych12 do produktu krajowego brutto. Za dane przyjmuje się założenia
budżetowe opracowane przez Ministerstwo Finansów. 13.
Polska - Dzień Wolności
Podatkowej
1994 1 lipca
1995 6 lipca
1996 4 lipca
1997 28 czerwca
1998 22 czerwca
1999 16 czerwca
2000 16 czerwca
2001 18 czerwca
2002 24 czerwca
2003 28 czerwca
2004 24 czerwca
2005 22 czerwca
Jak pokazuje tabela Dzień Wolności Podatkowej przesunął się około 10 dni wcześniej w
stosunku do momentu rozpoczęcia obserwacji. Bywały już lata kiedy wypadał on wcześniej
niż obecnie – tak np. w latach 1999 i 2000 było to 16 czerwca, obecnie – 6 dni później.
12
Wydatki publiczne finansowane są nie tylko z podatków bezpośrednich (płaconych w formie PIT-ów i CIT-ów),
ale również np. z wpływów z podatków pośrednich (VAT) i z podatku akcyzowego, jak również z dywidend
otrzymanych od spółek Skarbu Państwa oraz z kapitałów zewnętrznych potrzebnych na pokrycie deficytu
budżetowego. Odsetki (czyli zapłata) za wykorzystany kapitał zewnętrzny staną się następnie kolejną pozycją
wydatków budżetowych.
13
W Polsce obliczany on jest przez Centrum Adama Smitha, począwszy od roku 1994
3.3
Otoczenie gospodarcze
Polska jest krajem, w którym od dłuższego czasu nie ma klimatu przychylnego
przedsiębiorcom. Nie chodzi tu tylko o miejsca w prezentowanych wcześniej rankingach
konkurencyjności międzynarodowej, ale także o szereg praktycznych aspektów związanych z
bieżącym funkcjonowaniem firm. Dotyczy to zarówno działalności organów administracji
publicznej, skarbowej jak i sądów.
3.3.1
Dokumenty i biurokracja
Prowadzenie firm w Polsce wiąże się z wypełnianiem i przesyłaniem szeregu dokumentów i
formularzy (głównie dla ZUS-u i urzędów skarbowych). W skali roku pochłania to 1,3 tys.
ton papieru lub inaczej: 438 milionów stron (patrz wykres poniżej). Jak do tej pory, urzędnicy
nie są skorzy do zmian i wydawania zgody np. do wysyłania dokumentów przez Internet14.
Według wyliczeń „Rzeczpospolitej”15 każde polskie przedsiębiorstwo przeciętnej
wielkości (50 zatrudnionych) za wysłanie dokumentów listem poleconym płaci ok. 3 tys.
złotych rocznie, a czas przeznaczony na ich wypełnienie jest równoważny dwóm miesiącom
pracy jednej osoby.
Wykres 14. Liczba stron dokumentów wypełnianych przez przedsiębiorców (rocznie).
Ilość stron dokumentów wypełnianych rocznie przez
przedsiębiorców (rocznie)
Raporty imienne za pracowników dla ZUS
Deklaracje podatkowe dla urzędu skarbowego
Ilość stron
(w milionach)
Deklaracje rozliczeniowe dla US
336
0
100
62
200
300
40
400
500
Źródło: Blajer P., „Firmy w mocnych kleszczach biurokracji”, 04/05/2005, Rzeczpospolita
Z drugiej strony, mamy do czynienia ze wzrostem wydatków na administrację publiczną,
który pomiędzy rokiem 2001 a 2004, zwiększył się z poziomu 6,6 mld zł do około 7,6 mld
zł16.
14
15
16
Blajer P., „Firmy w mocnych kleszczach biurokracji”, 04/05/2005, Rzeczpospolita
Blajer P., ibidem
P.B., „Święte krowy nadal będą święte”, 20/07/2004, Rzeczpospolita
3.3.2
Ilość procedur niezbędnych do otworzenia firmy
Polska i Czechy są tymi krajami członkowskimi, w których ilość procedur związanych z
otwieraniem nowej firmy jest największa.
Wykres 15. Ilość procedur potrzebnych do otworzenia firmy.
Ilość procedur potrzebnych do otworzenia firmy
Węgry
Estonia
Łotwa
7,1
EU-14
Litwa
8,1
EU-8
Słowenia
Słowacja
Polska
Czechy
0
2
4
6
8
10
Uwagi:
•
Malty
•
Źródło: Bank Światowy, „Doing Business 2006”, 2005
3.3.3
Kontrola działalności firm
Wykres 16. Liczba instytucji uprawnionych do kontroli przedsiębiorców.
Ilość instytucji uprawnionych do kontroli przedsiębiorców
1997
2000
2001
2002
29
32
37
39
2003
40
2004
40
Źródło: Blajer P., "Ustawa nie ograniczyła samowoli urzędników", 10-11/09/2005, Rzeczpospolita (na podstawie danych
Ministerstwa Gospodarki i Pracy oraz PKPP „Lewiatan”)
Liczba instytucji uprawnionych do kontroli przedsiębiorców zwiększyła się z 29 (w 1997 r.)
do 40 (w roku 2004). Rok 2004 był pierwszym od pięciu lat, w którym ta liczba pozostała bez
zmian. Plany poprzednich rządów były w zamierzeniach daleko bardziej radykalne –
przewidywały znaczne zmniejszenie ilości instytucji – nawet do 2317. Problem długich i
uciążliwych kontroli poruszali już członkowie gabinetu prof. Belki18. Jednak nowa ustawa o
swobodzie działalności gospodarczej nie przyniosła zmiany sytuacji przedsiębiorców w
kontekście zmniejszenia ilości potencjalnych kontroli ani długości ich trwania19.
Polscy przedsiębiorcy muszą także brać pod uwagę dodatkowe ryzyko wiążące się z
ewentualnymi niesolidnymi partnerami handlowymi. Mamy jeden z najdłuższych w całej
Europie czas egzekwowania długów (wykres poniżej).
17
Blajer P., "Redukcje poprzez łączenie", 14/10/2003, Rzeczpospolita
Por. wypowiedź ówczesnej wiceminister gospodarki i pracy, Małgorzaty Okońskiej-Zaremby (zamieszczona w
artykule Pawła Blajera, „Mniej ograniczeń dla przedsiębiorczych”, 30/06/2003, Rzeczpospolita): „W Polsce
prowadzenie działalności gospodarczej jest wciąż skrępowane licznymi zezwoleniami, koncesjami i kontrolami,
które ograniczają konkurencję firm. Sytuacja nie wymaga jednak kolejnej nowelizacji ustawy o działalności
gospodarczej, ale napisania nowej, która zwiększy swobodę podejmowania decyzji gospodarczych i da
przedsiębiorcom jasność, co do tego, jakim zezwoleniom i kontrolom podlegają.”
19
Blajer P., "Ustawa nie ograniczyła samowoli urzędników", 10-11/09/2005, Rzeczpospolita
18
Wykres 17. Szybkość egzekwowania długów (w dniach).
Szybkość egzekwowania długów (w dniach)
Litw a
Niemcy
Czechy
Węgry
Słow acja
154
184
300
365
565
Polska
1000
Słow enia
1003
Włochy
1390
Źródło: Więcław E., „Kredyty pod kontrolą”, 12/05/2005, Rzeczpospolita (na podstawie danych NBP)
Pomoc publiczna w Polce, która wzrosła skokowo pomiędzy rokiem 2002 a 2003 jest
kierowana głównie do niewielkiej grupy przedsiębiorstw20.
Co ciekawe, w okresie 1999-2003 pomoc publiczna dla firm rosła niejako wbrew
malejącym przychodom z prywatyzacji. Nawet 10-11 miliardów wsparcia, jakie polskie
przedsiębiorstwa otrzymały od rządu, to na tle Unii Europejskiej bardzo dużo21.
Powyższe zjawisko obrazuje relacja przychodów z prywatyzacji do pomocy publicznej dla
firm, której wartość spadła z poziomu 3,53 w roku 1998 do 0,14 w roku 2003. Innymi słowy
– Skarb Państwa w latach 2001-2003 angażował więcej środków w firmy państwowe aniżeli
osiągał z ich sprzedaży, pogłębiając tym samym deficyt budżetowy.
Wg szacowań „Rzeczpospolitej”22 w okresie 2001-2003, gros pomocy przypadło w
udziale około 20 przedsiębiorcom. Do grona wzmiankowanych firm należały między innymi:
Grupa PKP, spółki węglowe (Nadwiślańska, Rybnicka, Gliwicka, Rudzka Spółka Węglowa,
Kompania Węglowa, Katowicki Holding Węglowy), PHS, Stocznia Gdynia, Stocznia
Szczecińska Nowa. Są to spółki bardzo duże.
20
Krakowiak A., „Państwo wspiera głównie molochy”, 01/03/05, Rzeczpospolita. Krakowiak A., „W Unii na
nowych zasadach”, 24/11/2004, Rzeczpospolita
21
Bielecki J., Michalski A., „Nowe zasady, nowi obdarowywani”, 22-23/05/2004, Rzeczpospolita. „W roku 2002
pomoc państwa [Polski] stanowiła 1,3% dochodu narodowego, zaś w krajach „15” średnio 0,6% PKB. Gdy w
Polsce poziom wsparcia niewiele się zmienia, Brukseli udało się go znacząco obniżyć”
22
Źródła: Krakowiak A., ibidem
Co więcej, nasila się zjawisko niewłaściwych decyzji urzędników skarbowych (patrz
tabela poniżej).
Wykres 18. Decyzje dotyczące spraw podatkowych, budżetowych, finansowania gmin i umarzania należności, uchylone
przez NSA.
Decyzje dotyczące spraw podatkowych, budżetowych, finansowania
gmin i umarzania należności, uchylone przez NSA
% skutecznie zaskarżonych decyzji
50%
39,00%
liczba skarg
40%
30%
28,10%
28,10%
2001
2002
20%
10%
0%
2003
Źródło: Pietrzak M., „W Skarbówce bez zmian”, czerwiec 2004, Businessman Magazine (na podstawie danych NSA)
O ile liczba skarg uległa zmniejszeniu (z ponad dwudziestu tysięcy w 2001 i 2002 r. do
niespełna osiemnastu tysięcy w 2003 r.), o tyle procent uchylonych decyzji w roku 2003
osiągnął już niemal 40%. Oznacza to, że więcej, niż co trzecia wydana decyzja była
nieprawidłowa.23.
3.4
Ochrona zdrowia
Wykres 19. Wydatki na służbę zdrowia w relacji do PKB (%).
Wydatki na służbę zdrowia w relacji do PKB (%)
Litwa
6,2
Słowenia
5,0
Węgry
4,9
Słowacja
4,0
Czechy
4,0
Polska
3,8
Estonia
3,1
Łotwa
3,0
0
1
2
3
4
5
6
7
% PKB
Źródło: UNECE “Trends in Europe and North America 2005”
23
Jakkolwiek nie ma pełnych danych, co do odszkodowań wypłaconych przez urzędy podległe Ministerstwu
Finansów za nieprawidłowo wydane decyzje, o tyle znana jest wielkość samych odsetek wypłaconych
podatnikom za nieterminowe rozliczenia: o ile w roku 2001 było to niespełna 170 milionów złotych, o tyle w
najgorszym (wg posiadanych danych) roku 2002 – prawie 340 milionów. Por. Pietrzak M., „W Skarbówce bez
zmian”, czerwiec 2004, Businessman Magazine
W grupie analizowanych krajów, Polska zajmuje trzecie miejsce od końca, jeżeli chodzi o
wydatki na służbę zdrowia w relacji do PKB. Z drugiej strony – dystans pomiędzy naszym
krajem a Czechami i Słowacją nie jest duży.
Polacy masowo zaczęli kupować ubezpieczenia zdrowotne i korzystać z prywatnych usług
medycznych. Spowodowało to wzrost wydatków gospodarstw domowych na służbę zdrowia
o 25% pomiędzy rokiem 2000 a 2004, jak również dynamiczny rozwój prywatnej służby
medycznej.
Wykres 20. Wzrost wydatków gospodarstw domowych na służbę zdrowia
140
120
Wzrost wydatków gospodarstw domowych na służbę
zdrowia
dane w proc.
rok 2000 = 100
100
80
60
40
100
106
112
118
125
2000
2001
2002
2003
2004
20
0
Źródło: Stec A., „Biznes na zdrowiu”, 19/09/2005, Gazeta Wyborcza
Badania TNS OBOP24 pokazują, że co trzeci Polak byłby skłonny przeznaczyć część lub
całość swojej składki płaconej obecnie na powszechne ubezpieczenie zdrowotne na opłacenie
prywatnych usług medycznych, gdyby taka możliwość była dopuszczalna.
Około 12% Polaków jest zainteresowanych zakupem ubezpieczenia zdrowotnego
niezależnie od płacenia obowiązkowej składki — te dane potwierdzają również szacunki
Banku Światowego.25
24
25
Przytoczone w artykule Andrzeja Steca., „Biznes na zdrowiu”, 19/09/2005, Gazeta Wyborcza
Źródło: j.w.
3.5
Telekomunikacja i Internet
3.5.1
Telefonia stacjonarna
Wśród krajów należących do grupy UE 8N, Polska zajmuje 5 miejsce, jeżeli chodzi o tzw.
liczba głównych linii telefonicznych, (ale różnice pomiędzy Polską a Czechami czy Estonią
nie są znaczące).
Zaznaczyć należy, że w niektórych państwach, liczba tych linii zmalała pomiędzy rokiem
2000 a 2004, co wynika z bardzo dużej popularności telefonii komórkowej. Z tego też
względu można się spodziewać, że i w Polsce penetracja linii telefonicznych na 100
mieszkańców nie wzrośnie już znacząco.
Wykres 21. Liczba głównych stacjonarnych linii telefonicznych na 100 mieszkańców (rok 2004).
Liczba głównych stacjonarnych linii telefonicznych
na 100 mieszkańców (rok 2004)
Słowenia
40,68%
Europa
40,37%
Węgry
36,39%
Estonia
33,95%
Czechy
33,74%
Polska
33,02%
Łotwa
27,60%
Litwa
23,80%
Słowacja
23,13%
0,00%
10,00%
20,00%
30,00%
40,00%
50,00%
Źródło: dane ITU (ICT - Free Statistics Home Page), obliczenia własne
Wykres 22. Użytkownicy telefonii stacjonarnej i komórkowej w Polsce.
Użytkownicy telefonii stacjonarnej i komórkowej w Polsce
25,0
użytkow nicy telefonii stacjonarnej
użytkow nicy telefonii komórkow ej
mln osób
20,0
15,0
10,0
5,0
0,0
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
Źródło: TNS OBOP, “Komórki - Stacjonarne, 2:1”, 08/08/2005
W połowie roku 2005 (dokładnie: pod koniec czerwca) tzw. liczba aktywnych kart SIM w
Polsce przekroczyła 25,3 mln, zaś w przypadku tzw. linii dzwoniących w sieciach
stacjonarnych osiągnęła 12,65 mln. Oznacza to, że z usług sieci komórkowych korzysta już
dwa razy więcej klientów niż z sieci stacjonarnych. Taka jest sytuacja szybko rosnącej
popularności sieci komórkowej, której nie towarzyszy dynamika rynku telefonii stacjonarnej..
Widocznym przejawem różnic w rozwoju rynku jest fakt, że od roku 2002, gdy nastąpiło
zrównanie liczby użytkowników sieci stacjonarnych i komórkowych, liczba tych drugich
podwoiła się, podczas gdy liczba użytkowników sieci stacjonarnych wzrosła niespełna o 10%.
3.5.2
Telefonia komórkowa
Wykres 23. Użytkownicy sieci komórkowych i penetracja telefonii komórkowej w Polsce.
Użytkownicy sieci komórkowych i penetracja telefonii
komórkowej w Polsce
ilość użytkowników tel. komórkowej
penetracja telefonii komórkowej w Polsce
25
60,46%
70,00%
60,00%
20
45,55%
miliony osób
50,00%
36,38%
15
40,00%
25,14%
10
30,00%
17,62%
20,00%
5
0,00%
10,00%
0,20%
0
0,00%
1990
1995
2000
2001
2002
2003
2004
Źródło: GUS
Ostatnie 7 lat przyniosło w Polsce znaczący wzrost liczby użytkowników telefonii
komórkowej. Tak na przykład, liczba ta wzrosła trzy i pół razy od 2000 r. oraz podwoiła się
od roku 2002.
PODSUMOWANIE
Kilkanaście lat głębokich przemian społecznych i ustrojowych podsyciło apetyt Polaków na
podnoszenie jakości życia. Samochód, komputer czy pralka automatyczna są powszechnie
traktowane jako sprzęty gospodarstwa domowego. Wyjazdu wakacyjnego czy wykształcenia
nie uznaje się za luksus.
Polacy wykazali niemało energii w realizowaniu swoich aspiracji. Rozwój
szkolnictwa pomaturalnego i wyższego (sektora w znacznej części odpłatnego),
sieci internetowej w gospodarstwach domowych, sieci telefonii komórkowej,
wreszcie znaczna ilość otwieranych małych przedsiębiorstw usługowych i
produkcyjnych to tylko niektóre z przykładów elastyczności mieszkańców III
RP.
W wielu miejscach ta energia jest blokowana.
Nadmiernie liczne i skomplikowane przepisy dotyczące prowadzenia
przedsiębiorstwa paraliżują rozwój przedsiębiorczości. Państwo nie jest
przyjazne przedsiębiorcom ani na polu podatkowym (fiskalizm rośnie), ani w
kontaktach z urzędami. Założenie firmy jest kosztowne. Regulacje dotyczące
kredytowania budownictwa nie sprzyjają zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych
rodzin o niewysokich dochodach. Pęd ku wiedzy oraz masowość dostępu do
szerokopasmowego Internetu blokują wysokie koszta. Funkcjonowanie sektora
kształcenia ustawicznego utrudnia niedostatek taniej oferty.
Liczne wskaźniki ukazują, że nasz „tygrys Europy” staje się mniej atrakcyjny
dla inwestorów niż inne kraje Europy środkowo-wschodniej, które razem z nami
weszły do Unii Europejskiej. Tempo i wielkość inwestycji w Polsce zmalały.
Produkt Krajowy Brutto per capita (skorygowany o parytet siły nabywczej)
Polski jest mniejszy, niż 6 państw z grupy EN-8.
Mamy przedsiębiorcze społeczeństwo (o czym świadczy m.in. najwyższy w
Europie odsetek nowo zakładanych przedsiębiorstw), a jednocześnie rekordową
ilosć bezrobotnych, szczególnie wśród młodych. Może dlatego tak wielu
Polaków z oporami decyduje się na wychowywanie więcej niż jednego dziecka,
a sama decyzja urodzenia dziecka jest odsuwana w czasie przez kobiety.
Wniosek z analizowanych przez Autorów raportu danych jest jednoznaczny:
potencjał tkwiący w mieszkańcach Polski nie jest dostatecznie wykorzystany.
BIBLIOGRAFIA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
A.P. “Uwaga na grupę ryzyka”, 15/09/2004, Rzeczpospolita
Bank Światowy, „Doing Business 2006”, 2005
Bank Światowy, „World Bank EU8. Quarterly Economic Report”, październik 2005
Bielecki J., „Jedno dziecko i wystarczy”, 27/10/2005, Rzeczpospolita
Bielecki J., Michalski A., „Nowe zasady, nowi obdarowywani”, 22-23/05/2004, Rzeczpospolita
Bielecki J., Zwierzchowski Z., „Konkurentem jest teraz Azja”, 12-13/02/2005, Rzeczpospolita
Bińczak H., Leśniak G., "Progiem w podatnika", 15/09/2003, Rzeczpospolita
Blajer P., „Bardziej konkurencyjność niż pomysł na życie”, 26/10/2005, Rzeczpospolita
Blajer P., „Firmy w mocnych kleszczach biurokracji”, 04/05/2005, Rzeczpospolita
Blajer P., „Mniej ograniczeń dla przedsiębiorczych”, 30/06/2003, Rzeczpospolita
Blajer P., "Redukcje poprzez łączenie", 14/10/2003, Rzeczpospolita
Blajer P., „Tor przeszkód dla przedsiębiorców:, 14/04/2005, Rzeczpospolita
Blajer P., "Ustawa nie ograniczyła samowoli urzędników", 10-11/09/2005, Rzeczpospolita
Brycki G., „Egzamin dla uczelni”, 15/03/2005, Rzeczpospolita
Cieszewska B. „Do górników i kopalń dopłaciliśmy ponad 4 miliardy”, 27/07/2005, Rzeczpospolita
Czapiński J, Panek T. (red.), „Diagnoza społeczna 2003. Warunki i jakość życia Polaków”, 2003, Wyższa Szkoła Finansów i
Zarządzania, Warszawa.
Czapiński J, Panek T. (red.), „Diagnoza społeczna 2005. Warunki i jakość życia Polaków”, 25/09/2005, Wyższa Szkoła Finansów
i Zarządzania, Warszawa.
Domaszewicz Z., „Nauka nie w las”, 11/01/2005, Gazeta Wyborcza
Krakowiak A., „Państwo wspiera głównie molochy”, 01/03/2005, Rzeczpospolita
Krakowiak A., „W Unii na nowych zasadach”, 24/11/2004, Rzeczpospolita
Kula M., „Rodzina, ach, rodzina”, 16/06/2005, Gazeta Wyborcza
Kula M. „Ucz się, bo życie da ci nauczkę”, 14/06/2005, Gazeta Wyborcza
ITU (International Telecommunication Union), (ICT - Free Statistics Home Page),
Lentowicz Z., „Dotacje wróciły, czy wrócą niepełnosprawni”, 16/12/2004, Rzeczpospolita
Lentowicz Z., „Inżynier poszukiwany”, 27/12/2004, Rzeczpospolita
Marczuk B., „Prostsze przepisy, mniej bezrobotnych”, 21/12/2004, Gazeta Prawna
“Młodzi 2005”, raport Gazety Wyborczej i AIG OFE, czerwiec 2005r., www.gazeta.pl/mlodzi2005
Ministerstwo Skarbu Państwa, „Raport o przekształceniach własnościowych w 2003 roku”, 2004, Warszawa
MFW (Międzynarodowy Fundusz Walutowy), World Economic Outlook Database, Kwiecień 2004
Niklewicz K., „Małe mogą więcej”, 22/03/2005, Gazeta Wyborcza
Niklewicz K., „Młodzi Polacy bez pracy”, 03-04/09/2005, Gazeta Wyborcza
OECD, „Communications Outlook”, 2004, OECD
OECD, „Communications Outlook”, 2005, OECD
OECD, “Education at Glance. OECD Indicators 2004”, 2004, OECD
P.B., „Święte krowy nadal będą święte”, 20/07/2004, Rzeczpospolita
Pietrzak M., „W Skarbówce bez zmian”, czerwiec 2004, Businessman Magazine
Słojewska A., „Polska na szarym końcu”, 20/10/2005, Rzeczpospolita
Słojewska A., „Strach przed porażką”, 18/01/2005, Rzeczpospolita
Surdel T., „Odwróć tabelę – Polska na czele”, 12/05/2005, Gazeta Wyborcza
Stec A., „Biznes na zdrowiu”, 19/09/2005, Gazeta Wyborcza
TNS OBOP, “Internet każdego dnia”, 19/01/2005
TNS OBOP, “Komórki - Stacjonarne, 2:1”, 08/08/2005
UNDP (United Nations Development Program), “Human Development Report 2005. International co-operation at crossroads”,
2005, UNDP
UNDP (United Nations Development Program), CASE (Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych), “W trosce o pracę. Raport
o rozwoju społecznym Polski 2004”, 2004, UNDP.
UNECE (United Nations Economic Commission on Europe) „Trends in Europe and North America 2005 – Economy”, 2005,
UNECE
United Nations, „Annual bulletin of transport statistics for Europe and North America”, 2004
United Nations, „Annual bulletin of transport statistics for Europe and North America”, 2005
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), „Raport o pomocy publicznej udzielonej przedsiębiorcom w 2003 roku”,
listopad 2004, Warszawa
Walewska D., „Fiskus łagodnieje coraz bardziej”, 17/06/2005, Rzeczpospolita
Walewska D., Przybylski M., „Polska daleko w tyle”, 14/09/2005, Rzeczpospolita
Werner W., Jaworski T., Wężyk E., „Podsumowanie badań rynku budowlanego za 2004 rok”, Instytut Rozwoju Miast. (materiał
zamieszczony na stronach internetowych Kongresu Budownictwa www.kongresbudownictwa.pl)
Więcław E., „Kredyty pod kontrolą”, 12/05/2005, Rzeczpospolita
Ponadto wykorzystano bazy danych wskaźników ekonomicznych następujących instytucji:
•
Banku Światowego,
•
OECD,
•
Eurostatu,
•
MFW,
•
UNECE,
•
GUS
ZASADY CENTRUM IM. ADAMA SMITHA
# Źródłem bogactwa narodów jest praca. Adam Smith
# Bóg, który dał nam życie, dał nam wolność. Tomasz Jefferson
# Wolność jest najtańszą, najskuteczniejszą i najlepszą sztuką rządzenia
i gospodarowania. Ferdynand Zweig
# Wolność jest ochroną przed kontrolowaniem nas przez innych. Wymaga więc
samokontroli, a przy tym poddania się wpływom religijnym i duchowym:
edukacji, wiedzy, pomyślności. Wolność staje się w większym stopniu kwestią
moralności niż polityki. Lord Acton
# Rząd mądry i oszczędny, który nie pozwoli ludziom krzywdzić się wzajemnie,
który pozostawi im swobodę rozwoju gospodarczego i doskonalenia się, który
nie odbierze pracującym od ust. Chleba zapracowanego przez nich – oto
definicja dobrego rządu, którego nam potrzeba, by szczęście było pełne.
Tomasz Jefferson
# Władza która nie istnieje dla wolności nie jest władzą tylko przemocą.
Lord Acton
# Żaden człowiek nie ma więc prawa nie tylko zabierać cudzej pracy czy jej
owoców, ale nawet dowolnie określać jej wartości. Mirosław Dzielski
# Etyka
stanowi jak najpoważniejszy
rozstrzygający. Feliks Koneczny
czynnik
ekonomiczny,
często
# Gospodarka jest fenomenem społecznym, nie fizycznym. Gdyby politycy
i ekonomiści przyjęli to do wiadomości, musieliby porzucić marzenia
o możliwości
pozytywnego
wpływu
na
zjawiska
gospodarcze.
Krzysztof Dzierżawski
# Ekonomista z Chicago uczy się jak funkcjonuje gospodarka, a nie jak ma być
sterowana. James M. Buchanan
# Niczyje życie ani mienie nie może być bezpieczne, kiedy obraduje parlament.
Alexis de Tocqueville
# W Polsce władza wkracza w życie gospodarcze bezustannie i na każdym
kroku. Polska ponosi dzięki temu straty, sięgające zawrotnych sum, z roku na
rok, co dzień, co godzina. Bez przerwy płynie około nas strumień bogactwa.
Adam Heydel
# Nie ma dobrych podatków, są tylko mniej złe. Jan Baptysta Say
# Z jedynego systemu nie wydobędziemy się długo: ze słonecznego.
Stanisław Jerzy Lec

raport otwarcia - Centrum im. Adama Smitha

Transkrypt

Podobne dokumenty

IP-11-VAT INFORMACJA PRASOWA-1

W-10-Informacja prasowa-2904

Wolność gospodarcza na świecie pozostaje na niemal

eurowybory po polsku, czyli po co nam bruksela

Andrzej Sadowski, Wiceprezydent Centrum im. A. Smitha

INFO PRASOWE 7-10-1.pages - Centrum im. Adama Smitha

Aż 280 tysięcy złotych corocznych strat w średniej wielkości firmie

OŚWIADCZENIE WOLI *

Autorski przegląd prasy: Trudne związki (22.06.2009)