KONRAD SEIGE XX Sympozjum Poznań – Halle

Nowiny Lekarskie 2007, 76, 3, 275-281
KONRAD SEIGE
XX Sympozjum Poznań – Halle
Pamięci Profesora dr. hab., dr. h.c. Jana Hasika
DIABETOLOGICUM 03
In memoriam Professor dr dr h.c. Jan Hasik1
Summary
History of bilateral cooperation between Medical Faculty of Martin Luther University in Halle-Wittenberg and Karol Marcinkowski University
of Medical Sciences in Poznań is recalled in particular with relation to the role of Professor Jan Hasik, MD, PhD, retired consultant of The Ward
of Internal Diseases and Gastroenterology, Medical School in Poznań and the plenipotentiary of the School for the matters of cooperation with the
Medical Faculty of Halle University. Curriculum vitae of Professor Hasik is recalled as well as the stormy history of symposions arranged by the
two universities beginning at the year of 1975 and involving a renge of subjects, including neurological, neuropathological, intestinal, endocrinological problems, prophylaxis, chronobiology, medicine and ecology, paediatric topics, gerontology and anaesthesiology.
Historia
obustronnych
sympozjów
pomiędzy
Wydziałem Lekarskim Uniwersytetu im. Marcina Lutra
Halle-Wittenberg a Akademią Medyczną im. Karola
Marcinkowskiego w Poznaniu jest ściśle związana z życiem
i działalnością Profesora dr. med. dr. h.c. Jana Hasika,
emerytowanegoordynatoraOddziałuChoróbWewnętrznych
i Gastroenterologii, pełnomocnika Akademii Medycznej w
Poznaniu do spraw współpracy z Wydziałem Lekarskim
Uniwersytetu w Halle.
Jan Hasik zmarł 7 października 2001 roku w Poznaniu.
Wspominamy Go z żalem i wdzięcznością.
Spotykamy się tym razem na XX już sympozjum, które
jest okazją, by dokonać krytycznej retrospektywy naszych
działań i ocenić rezultaty współpracy minionych 28 lat oraz
znaleźć ewentualne nowe inicjatywy dla kształtowania
naszych stosunków w przyszłości.
Wspomnienia związane z moimi własnymi
przeżyciami obejmują bardzo zmienny i niespokojny
okres, w którym miały miejsce moje spotkania z Polską i
Polakami. W czasie ostatnich pięćdziesięciu lat i jeszcze
wcześniej przeplatały się nasze trudne losy. Na ten temat
mogę tylko sporadycznie zabrać głos.
Jan Hasik urodził się 15 marca 1922 roku jako syn
urzędnika pocztowego Jana Hasika i jego żony Teodozji
w Rawiczu, mieście średniej wielkości, w połowie drogi
pomiędzy Poznaniem a Wrocławiem. Jego strony ojczyste
należą do krainy, której posiadanie i wpływy językowopolityczne zmieniały się wielokrotnie w nowszej historii,
co skutkowało powstaniem pewnego konglomeratu
kulturowego.
Ilustracja 1. Diabetologicum 2003; Program – strona tytułowa.
Fig. 1. Diabetologicum 2003. Programme, title page.
Ilustracja 2. Jan Hasik „Rawicz”. Biografia – strona tytułowa.
Fig. 2. Jan Hasik „Rawicz”. Biography, title page.
276
Konrad Seige
Jan ukończył szkołę podstawową z bardzo dobrym
wynikiem, a następnie gimnazjum państwowe w Rawiczu,
skąd dzięki swoim znakomitym osiągnięciom został przyjęty
w roku 1938 do Piątej Kompanii Polskiego Korpusu
Kadetów Nr 2. Ta przynależność i udział w walkach o Lwów
do grudnia 1939 roku stanowiły przez całe jego życie powód
do szczególnej dumy, o czym często wspominał.
Podczas wojny musiał pracować w swoim rodzinnym
mieście Rawiczu w fabryce maszyn i odlewni żelaza,
co było powodem, że świadectwo maturalne mógł
otrzymać dopiero 31 lipca 1945 roku. Zaraz potem
podjął studia medyczne na Wydziale Lekarskim
Uniwersytetu Poznańskiego. Kontynuował je z bardzo
dużym zaangażowaniem i 30 stycznia 1954 roku uzyskał
dyplom lekarski z wyróżnieniem. Od października 1951
roku pracował już w Klinice Nr 2 Akademii Medycznej
w Poznaniu pod kierownictwem swojego długoletniego
mentora i szefa, Profesora dr. Jana Roguskiego,
doskonałego i uznanego klinicysty. Tam ukończył
specjalizację w zakresie chorób wewnętrznych. W roku
1959 obronił rozprawę doktorską na temat „Kwas monoascorbinowy a chroniczna niewydolność krążeniowa”,
a w roku 1964 habilitował się w dziedzinie hemodynamiki
różnych obrazów chorobowych. Dzięki stypendium, które
otrzymał w roku 1959/60 w Loryspital w Bernie, mógł
wszechstronnie poszerzyć swą wiedzę pod kierunkiem
Profesora Steinmanna. Udoskonalając się stale w zakresie
chorób wewnętrznych poświęcił się w swej pracy klinicznej i
naukowej dziedzinie gastroenterologii. 1 kwietnia 1970 roku
został mianowany kierownikiem Kliniki Gastroenterologii
w Instytucie Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej
w Poznaniu. Jego liczne znaczące prace naukowe, wykłady
i podręczniki w dziedzinie chorób żołądkowo-jelitowych
oraz dietetyki zyskały mu wkrótce wysokie uznanie w
Polsce i na świecie. W roku 1972 został mianowany
profesorem nadzwyczajnym, a w roku 1980 profesorem
zwyczajnym. W roku 1985 powierzono Janowi Hasikowi
funkcję dyrektora Instytutu Chorób Wewnętrznych
Akademii Medycznej w Poznaniu. Przez wiele lat kierował
także Centrum Dietetyki Województwa Poznańskiego
i Komisją do spraw Dietetyki Polskiej Akademii Nauk w
Warszawie. Ponadto pełnił kierownicze i odpowiedzialne
funkcje w Polskim Towarzystwie Chorób Wewnętrznych
i Towarzystwie Gastroenterologii. Wydział Lekarski
Akademii Medycznej w Poznaniu mianował go w roku 1972
Prodziekanem, a na okres od 1975 do 1981 Dziekanem.
Tak więc od samego początku z zaangażowaniem i
odpowiedzialnością wspierał i aktywnie współuczestniczył
w organizacji naszych bilateralnych sympozjów. Jego
owocna działalność naukowa znalazła duże uznanie w
postaci nagród naukowych polskiego Ministerstwa Zdrowia,
Wydziału Lekarskiego i Polskiej Akademii Nauk.
Towarzystwa Gastroenterologii NRD i CSRR
przyznały mu tytuł członka–korespondenta. Od roku
1989 sprawował funkcję szefa redakcji czasopisma
„Nowiny Lekarskie”, które reprezentowało wysoki
poziom i cieszyło się międzynarodowym uznaniem.
Jako pełnomocnik Akademii Medycznej w Poznaniu do
spraw współpracy z Wydziałem Lekarskim Uniwersytetu
w Halle brał od samego początku osobiście i oficjalnie
udział w organizowaniu wielu obustronnych sympozjów.
Przez wiele lat funkcjonowała w okresie wakacyjnym
polsko-niemiecka wymiana grup studenckich i lekarzy
asystentów. Celem tego przedsięwzięcia było włączenie
do współpracy następnego pokolenia medyków.
Wyniki pracy sympozjów ukazywały się w
sprawozdaniach dyskusyjnych w postaci książek, które
stanowiły niekwestionowaną wartość. Wydział Lekarski
Uniwersytetu im. Marcina Lutra uczcił Profesora
medalem za zasługi w kształtowaniu owocnej współpracy,
a 26 stycznia 1987 roku w sali wykładowej Kliniki nr 2
Uniwersytetu Medycznego nadano Mu honorowy tytuł
doktora honoris causa w sali wykładowej Kliniki nr 2
Uniwersytetu Medycznego. Mimo choroby Jan Hasik
kontynuował swoją zaangażowaną działalność w ramach
współpracy pomiędzy obydwiema uczelniami także po
przejściu na emeryturę, pomimo iż los nie oszczędził mu
ciężkich osobistych ciosów – śmierci jego najstarszego
syna Jana i żony Ady. Jan Hasik zmarł 7 października 2001
roku w wieku 79 lat, w trakcie przygotowań do sympozjum,
i spoczywa na cmentarzu junikowskim w Poznaniu.
Niestety nie może przeżywać razem z nami jubileuszowego
XX spotkania. Wspominamy go z przyjaźnią i
wdzięcznością! Jest to także pretekst, by podzielić
się kilkoma przemyśleniami dotyczącymi powstania
i przebiegu tych rzadkich w swojej specyfice wydarzeń,
towarzyszących im okoliczności oraz faktów, które
umożliwiły satysfakcjonującą kontynuację tej współpracy
z punktu widzenia długoletniego uczestnika i współtwórcy
tego przedsięwzięcia.
Mój pierwszy kontakt z Akademią Medyczną w
Poznaniu miał miejsce w roku 1962, gdy odbywałem
kilkutygodniową osobistą podróż samochodem z Kliniki
Chorób Wewnętrznych w Lipsku do polskich uczelni medycznych we Wrocławiu, Krakowie, Łodzi, Warszawie
i Poznaniu celem zebrania informacji i by spotkać się ze
znajomymi i przyjaciółmi, którzy wcześniej odwiedzili
klinikę w Niemczech. W Poznaniu, w klinice Profesora
Roguskiego, poznałem Jana Hasika, który w następnym
roku odwiedził mnie w Lipsku.
Ilustracja 3. Jan Hasik wpis z 10.10.1963 księga gości, K. Seige,
Lipsk.
Fig. 3. Jan Hasik: note in the guest book on 10th october 1963
(by K. Seige, Leipzig).
Pamięci Profesora dr. hab., dr. h.c. Jana Hasika
Kiedy później kierowałem w Halle własną kliniką,
postanowiliśmy z Janem Hasikiem zapoczątkować umowę o współpracy pomiędzy Halle a Poznaniem.
Umowa ta wówczas w dużym stopniu istniała tylko
na papierze. Postanowiliśmy ją ożywić i wykorzystać tę
„ścieżkę” do współpracy.
Ilustracja 4. Neurobiologia i neuropatologia 75. Program –
strona tytułowa.
Fig. 4. Neurobiology and neuropathology 75. Programme, title
page.
Kontakty pomiędzy neuropsychiatrami: Profesorem
Rennertem z Halle i Profesorem Wenderem z Poznania
doprowadziły do pierwszego wspólnego sympozjum
„Neurobiologia i neuropatologia”, które odbyło się w roku
1975 w Poznaniu. Byliśmy współtwórcami tego wydarzenia
i od tego momentu sympozja organizowane były co roku
zamiennie: w Niemczech i w Polsce. Nasze wysiłki znalazły
oficjalne poparcie u Rektora Akademii Medycznej w
Poznaniu – chirurga jamy brzusznej Profesora Romana
Górala oraz Prorektora do spraw studiów medycznych
Uniwersytetu w Halle Profesora Wernera Jaenischa.
Pierwszymi punktami kulminacyjnymi całego szeregu
przedsięwzięć były sympozja „Intestinum 76” w Halle
i sympozjum jubileuszowe „Endocrinum 79” w Poznaniu.
Oprócz sympozjów, które wzajemnie co roku
przygotowywaliśmy, program naszej współpracy został
wkrótce poszerzony o wymianę grup studenckich w ilości
15 do 20 osób w grupie pod opieką asystenta. Studenci byli
zatrudniani jako praktykanci w klinikach lub instytutach.
Następnym, bardzo owocnym etapem było organizowanie
dłuższych pobytów związanych ze studiowaniem oraz pracą
dla lekarzy asystentów i nauczycieli akademickich, które nie
tylko rozwijały kontakty naukowe, ale także przyczyniały się
w znacznym stopniu do poznania kraju i jego mieszkańców.
277
Dzięki temu nawiązały się znajomości i przyjaźnie,
które przez długie lata umożliwiały wzajemne spotkania
i relacje. Niewątpliwą korzyścią tych wspólnych
przedsięwzięć było upragnione, wielostronne poszerzanie
horyzontów przez akademickie kręgi Uniwersytetu w Halle,
które bardziej odczuwały hermetyczną separację bloku
wschodniego.
Ilustracja 5. „Intestinum 76”. Program – strona tytułowa.
Fig. 5. „Intestinum 76”. Programme, title page.
Ilustracja 6. „Endocrinum 79”. Program – strona tytułowa.
Fig. 6. „Endocrinum”. Programme, title page.
Z grona polskich nauczycieli akademickich, docentów
i profesorów znaczny procent mógł wyjechać na dłuższy
pobyt do Anglii, Francji lub USA. Podróże te pogłębiały ich
278
Konrad Seige
wiedzę, znajomość języków i metod naukowych, częściowo
wzbogacały w wyposażenie i poszerzały kontakty naszych
ojczystych instytutów. Owocem tych wydarzeń były
prawdziwe, istotne pod względem naukowym impulsy,
które przekształcone zostały we współpracę naukową. Miała
ona wpływ na powstawanie tematyki sympozjów, które
odbywały się często w języku angielskim. Tematy ramowe
programów dobierano podczas wspólnych obrad tak, by w
sympozjum mogło uczestniczyć możliwie dużo instytucji,
klinik i instytutów z obu uczelni. W programie znajdowały
się także krótkie prezentacje kompetentnych specjalistów,
które stanowiły połączenie informacji naukowej z
dokształcaniem. Dzięki temu udział w tak zorganizowanym
sympozjum stał się wkrótce bardzo atrakcyjny, zwłaszcza że
dzięki hojnemu wsparciu był w dużym stopniu refundowany
a także interesujący pod względem naukowym.
Organizując pobyt przeznaczano drugi dzień przed
południem na wizytę w klinikach i instytutach, natomiast
po południu lub wieczorem miała miejsce relaksująca
wycieczka w piękne okolice i kulturowo cenne regiony
kraju. Istotnym momentem pogłębiania wzajemnych
relacji były wieczorne zaproszenia uczestników
sympozjów do rodzin, gdzie mogły mieć miejsce bardzo
osobiste rozmowy i plany dalszych kontaktów. W ten
sposób rozwijany i wspierany przez 10 lat projekt
określany był jako sympozjum przyjaźni i w tym sensie
był obustronnie pojmowany jako mały własny przyczynek
do porozumienia między narodami – jako „akcja dobrej
woli”. Jednak starania, by zachować istniejący stan
rzeczy napotykały na trudności, ponieważ czyniono
wiele, by temu przeszkodzić. Sytuacja zmieniła się gdy
w Polsce powstał ruch „Solidarność”, wówczas w NRD,
w której panował prosowiecki reżim powstały obawy, że
podobne zjawiska mogą rozprzestrzenić się także tutaj.
Organizacja sympozjów była wtedy w Halle znacznie
mniej popierana, a nawet hamowana. Dotacje finansowe
zostały umniejszone poprzez wprowadzenie przepisów
regulujących. By móc dalej pracować, trzeba było
zastosować samofinansowanie. Gdy sekretarz partyjny
SED zażądał od polskiego negocjatora Rektora Górala,
by zastąpił moją osobę ludźmi z SED, Profesor Góral
energicznie zaprotestował, przedstawiając mnie jako
sprawdzonego przyjaciela, z którym strona polska chce
współpracować, w przeciwnym razie kontakty zostaną
zerwane. Podstawę naszych oficjalnych relacji stanowiły
pięcioletnie umowy przyjaźni z mocą ich odnawiania. Gdy
w roku 1986 zaistniała potrzeba odnowienia umowy, a ja
miałem na przełomie lat 1986/87 przejść na emeryturę,
stało się to pretekstem dla uniwersyteckiej komisji do spraw
stosunków międzynarodowych kierowanej przez Stasi,
by obowiązki dotyczące umów kooperacyjnych przejęło
dwóch profesorów należących do SED. Zrezygnowano
również z corocznych sympozjów na rzecz spotkań co
dwa lata. W okresie od 1986 do1989 wśród politycznego
przywództwa NRD a także w kręgach akademickich w
Halle wzrastało uczucie niepewności i psychicznego
dyskomfortu, zwłaszcza, że Gorbaczow w Moskwie
zaczął wytyczać wyraźnie inny kierunek polityczny.
W tym okresie odbyły się dwa sympozja „Profilaktyka
88” w Poznaniu i „Chronobiologia 90” w Halle, które
personalnie prezentowały inny punkt widzenia, co daje
się zresztą zauważyć w ówczesnych programach.
Ilustracja 7. „Profilaktyka 88”. Program – strona tytułowa.
Fig. 7. „Prophylaxis 88”. Programme, title page.
Ilustracja 8. „Chronobiologia 90”. Program – strona tytułowa.
Fig. 8. „Chronobiology 90”. Programme, title page.
Po politycznym przełomie i powstaniu niemieckiej
jedności udało się w roku 1992 zorganizować następne
sympozjum „Medycyna i ekologia 92” w Poznaniu. Ważnym
Pamięci Profesora dr. hab., dr. h.c. Jana Hasika
motorem działania w Poznaniu był Profesor Hasik, a nowy
dziekan Uniwersytetu w Halle Profesor Rath wspierał
te dążenia. Profesor Rath powierzył przedstawicielowi
Wydziału Lekarskiego Uniwersytu w Halle Profesorowi
Albrechtowi Krause przejęcie odpowiedzialności za przebieg
dalszej współpracy, podczas gdy w Poznaniu funkcję tę
sprawował niezmiennie Profesor Jan Hasik.
279
W tym czasie byłem już ponad 6 lat na emeryturze
i poprzez Rząd Federalny, zarząd landu Sachsen-Anhalt,
Uniwersytet im. Marcina Lutra i kilka innych znaczących
organizacji zostałem włączony do działalności wielu
komisji, stąd uczestnictwo w nowych przedsięwzięciach
stało się ze względów czasowych niemożliwe. Od czasu
sympozjum „Paediatricum 95”, które doszło do skutku
po 3-letniej przerwie dzięki współpracy Profesora Krause
i Profesora Millnera z Halle oraz Profesora Hasika
i Profesora Cichego z Poznania, następne odbywały
się regularnie co dwa lata z aktywnym udziałem i
poparciem Dziekanów oraz Profesorów Zierza i Ostena
z Halle. Następne sympozjum to „Gerontologicum 97”,
a ostatnie „Anesthesiologicum 01” organizowane w
Poznaniu.
Ilustracja 9. „Medycyna i ekologia 92”. Streszczenie – strona
tytułowa.
Fig. 9. „Medicine and ecology 92”. Summary, title page.
Ilustracja 11. „Gerontologicum 97”. Program – strona tytułowa.
Fig. 11. „Gerontologicum 97”. Programme, title page.
Ilustracja 10. „Pediatricum 95”. Streszczenie – strona tytułowa.
Fig. 10. „Pediatricum 95”. Summary, title page.
Ilustracja 12. „Anesthesiologicum 01.” Program – strona tytułowa.
Fig. 12. „Anaesthesiologicum 01”. Programme, title page.
280
Konrad Seige
Uniwersytecka i polityczna panorama zarówno w
Halle, jak i w Poznaniu musiała w ostatnim dziesięcioleciu
ulec wielokrotnej przemianie, ponieważ następstwa
stopniowego załamywania się sowieckiej hierarchii i zależnych jej systemów spowodowały przejście do zachodnich
form rządzenia i gospodarowania. Na uniwersytetach miały
miejsce liczne zmiany personalne oraz przewartościowanie
linii i płaszczyzn decyzyjnych, które były i są nadal
związane z odmiennymi założeniami i punktami
widzenia. W dużej mierze problem ten dotyczy środkowoniemieckich szkół wyższych, które zostały wcielone
z wszystkimi zaletami i wadami do istniejącego zachodnioniemieckiego systemu szkolnictwa wyższego i, które poprzez
polityczno-fachowe zróżnicowanie ówczesnego zasobu
nauczycieli akademickich dysponują znacznie zmienioną
strukturą kadrową. Skutkiem takiego stanu rzeczy był trudny
i przynoszący duże straty okres rozwojowy istniejącej już
młodej kadry, który trwa aż do czasów dzisiejszych. Oprócz
wielu pozytywnie ocenianych innowacji w życiu szkolnictwa,
zjawiska o których mowa jeszcze przed przełomem
postrzegane były w starej Republice Federalnej jako
wymagające naprawy. Wielu wybitnych specjalistów w zachodnich Niemczech ubolewa, iż nie nastąpiło to w okresie
reorientacji wschodnio-niemieckiego szkolnictwa wyższego.
Spoglądając na nadzwyczaj pozytywny rozwój naszej
dwustronnej, kształtowanej w duchu przyjaźni polskoniemieckiej współpracy, jak i na towarzyszące jej okoliczności
o
charakterze
uniwersyteckim,
naukowo-medycznym, kulturalnym i osobistym należy stwierdzić, że są one
w istocie wyraźną demonstracją akademickiej, pokojowej
oraz humanitarnej woli i że z uwagi na swój indywidualny
charakter i skuteczność powinny być kontynuowane. Po
prawie trzech dziesięcioleciach owocnych kontaktów i na
początku XX dwustronnego Sympozjum Przyjaźni należy
to wyraźnie powiedzieć. Jest to podniosła chwila i ważne
przesłanie dla następnego pokolenia, które przekazywać
będzie twórczą myśl, a także pracę, by przeciwdziałało
dośrodkowym pomysłom i propozycjom podejmowanym
dowolnie, wg uznania.
Co się tyczy przyszłości, nie będzie rzeczą łatwą
utrzymanie różnorodnych form współpracy obu szkół
wyższych, zwłaszcza że z zachodniego niemiecko-europejskiego i anglo-amerykańskiego obszaru pojawiają
się rozmaite godne uwagi możliwości, które również
należy rozsądnie rozpatrzyć i wziąć w rachubę. Nie bez
znaczenia jest utrzymująca się zła sytuacja ekonomiczna
z 20-procentowym bezrobociem w nowym landzie
Sachsen-Anhalt jak i obecna sytuacja w Polsce. Mające
nastąpić w roku 2004 wejście Polski do Unii Europejskiej
będzie oznaczać dla przemysłu i rolnictwa, ale także dla
polskich szkół wyższych poważny proces adaptacyjny na
europejskim rynku.
Jeszcze ściślejsza współpraca i problemy z nią
związane zbliżają starych i sprawdzonych przyjaciół
zarówno w Niemczech, jak i w Polsce, szczególnie
przedstawicieli młodej generacji, która musi wspólnie
udźwignąć przyszłość!
Ilustracja 13. Konrad Seige i Jan Hasik, Poznań 1997.
Fig. 13. Konrad Seige and Jan Hasik, Poznań 1997.
Medizinische Fakultat der Martin-Luther-Universitat
Halle-Wittenberg nnd Medizinische Akademie Poznań
Deutsch-polnischeFreundschaftssymposien 1975–2003
1. Poznań 1975 Neurobiology and Neuropathology
2. Halle 1976 Intestinum 76
3. Poznań 1977 CoretYasa 77
4. Halle 1978 Lymphomata 78
5. Poznań 1979 Endocrinum 79
6. Halle 1980 Rehabilitacja 80
7. Poznań 1981 Diagnostica 81
8. Halle 1982 Immunologicum 82
9. Poznań 1983 Oncologicum 83
10. Halle 1984 Progressus 84
11. Poznań 1985 Hepatologicum 85
12. Halle 1986 Paractiones 86
13. Poznań 1988 Prophylactica 88
14. Halle 1990 Chronobiology 90
15. Poznań 1992 Medicine and Ecology 92
16. Halle 1995 Paediatricum 95
17. Poznań 1997 Gerontologicum 97
18. Halle 1999 Neonatologicum et Oncologicum 99
19. Poznań 2001 Anaesthesiologicum 01
20. Halle 2003 Diabetologicum 03
Pamięci Profesora dr. hab., dr. h.c. Jana Hasika
Schrifttum der Verhandlungsberichte der Symposien
References – Piśmiennictwo
1. Seige K., Hasik J., Rohrberg R. (Herausg.): „Intestinum 76”
– Wissensch. Beitr. Martin-Luther-Universitat Halle-Wittenberg 1977, 11 (R 32) Halle (Saale).
2. Academy of Medicine, Poznań, Piskorz A. (Herausg.): “Cor
et Vasa 77” – Myocardial Diseases and Peripheral Circulation
Disorders – Diagnostics and Therapy – Polish Scientific Publisher, Warszawa-Poznań 1980.
3. Renker K., Senger A., Knoblich K. (Herausg.): „Rehabilitation ‘80” Teil 1 Soziale, berufliche und padagogische
Aspekte – Teil 2 Medizini-sche Aspekte - Martin-Luther-Univers. Halle-Wittenberg. Wissen-sch.Beitr. 1980, 43 (R 63 )
Halle (Saale) 1980.
4. Akademia Medyczna w Poznaniu – Martin-Luther-Universitat Halle-Witten-berg: VII Sympozjum “Diagnostica 81” .
Streszczenia - Abstracts Poznań 1981 r.
5. Langner J., Mackiewicz St., Seige K. (Herausg.): „Immunologicum 82” – Wissensch. Zschr., Martin-Luther-Umversitat Halle-Wittenberg. Math.-Nat. R. XXXII/1983
Heft 6.
6. Gabryel P., Żeromski J. (Editors): “Oncologicum 83” – Karol
Marcinkowski Academy of Medicine. Biblioteka Poznańskich
Roczników Medycznych Poznań – Poznań 1985.
7. Ulrich F.E., Hasik J., Seige K., Stiller D. (Herausg.): „Progressus 84” – Wissensch. Zsclir., Martin-Luther-Universitat HalleWittenberg. Math.-Nat. R. XXXV/1986 Heft 6.
8. Woźniak W., Hasik J. (Ed.): “Hepatologicum 1985” Akademia
Medyczna im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu – Uniwersytet Marcina Lutra Halle-Wittenberg. Biblioteka Poznańskich
Roczników Medycznych. Poznań 1988.
1
281
9. Ulrich F.E. (Herausg.): „Paractiones 86” – Wissensch. Zschr.
Martin-Lu-ther-Universitat Halle-Wittenberg. Math.-Nat. R.
XXXVII /1988 M, Heft 2.
10. Woźniak W., Hasik J. (Ed.): “Profilaktyka 88” – Biblioteka
Poznańskich Roczników Medycznych. Poznań - >1988.
11. Lóbe H.-P., Hasik J. (Ed.): “Chronobiology 90” – Martin
Luther University Halle-Wittenberg and Karol Marcinkowski Medical Academy Poznań Halle – 1990.
12. Hasik J., Cichy W., Muszyński Z., Walkowiak J., Rath F.W.
(Ed.): “Medicine and Ecology ‘92” – Nowiny Lekarskie – Medical News – Supplement I, Poznań 1992.
13. Krause A., Rath F.W. (Herausg.): „Paediatricum ‘95” – MartinLuther-Universitat Halle-Wittenberg. Halle 1996.
14. Hasik J., Cichy W. (Ed.): „Gerontologicum et Varia ‘97” – Nowiny Lekarskie – Medical News. Supplementum II, Poznań
1997.
15. Krause A., Cichy W., St. Zierz (Herausg.): “Neonatologie und
Onkologie ‘99” Martin-Luther-Universitat Halle-Wittenberg.
Halle – 1999.
16. Hasik J., Szulc R. (Ed.): „Anaesthesiologicum 2001” Nowiny
Lekarskie – Medical News – Poznań 2001, R 70, Nr 7, Poznań
– 2001.
17. Krause A., Cichy W. (Herausg.): „Diabetologicum 2003,, Martin-Luther-Universitat Halle-Wittenberg. Halle, 2003 im Druck
Angaben fehlen oder nicht erschienenen: – Lymphomata 78?
Angaben fehlen oder nicht erschienenen:
Endocrinum 79
Diagnostica 81
Nicht erschienen: Neurobiology and Neuropathology 75
Uroczysty wykład z okazji otwarcia XX niemiecko-polskiego Sympozjum Przyjaźni Uniwersytetu im. Marcina Lutra Halle-Wittenberg
i Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu w dniu 23 maja 2003 roku w Halle/Salle.