Chrońmy Przyrodę Ojczystą - Instytut Ochrony Przyrody PAN

Chrońmy
Przyrodę Ojczystą
Organ Państwowej Rady Ochrony Przyrody
SPIS TREŚCI Tom 69, zeszyt 5, wrzesień/październik 2013
ARTYKUŁY � ARTICLES
Aleksandra– Biedrzycka:
Wpływ zaniku i fragmentacji siedliska na strukturę genetyczną populacji susła
ARTYKUŁY
ARTICLES
perełkowanego Spermophilus suslicus – wykorzystanie danych genetycznych do planowania ochrony gatunku
Grzegorz Kaczorowski, Stanisław Czyż: Awifauna doliny Górnej Pilicy na odcinku Pukarzów–Koniecpol w latach
– The effect of habitat fragmenta�on and loss on gene�c structure of spo�ed suslik popula�ons – the use of
2000–2010 – Avifauna of the Upper Pilica river valley between Pukarzów and Koniecpol in 2000–2010 .......... 371
gene�cal data in species conserva�on ..............................................................................................................
243
Zbigniew Jakubiec, Uwe Peterson: Spadek liczebności populacji bociana białego Ciconia ciconia w powiecie
kętrzyńskim
– Decline
in the white
stork
Ciconia
ciconia
size in the Kętrzyn
district
(NEwPoland).....
Magdalena
Lenda,
Piotr Skórka:
Orzech
włoski
Juglans
regiapopula�on
– nowy, potencjalnie
inwazyjny
gatunek
rodzimej 396
florze – Walnut Juglans regia – a new, poten�ally invasive species in na�ve flora ...........................................
261
Katarzyna Trzop, Magdalena Moska: Popielicowate (Gliridae) Ślężańskiego Parku Krajobrazowego – Dormice
(Gliridae) of Ślęża Landscape Park ...................................................................................................................... 409
Piotr Profus, Mateusz Matysiak: Obserwacje pomurnika Tichodroma muraria w Polsce poza tatrzańską ostoją
Annalęgową
Klasa, Michał
Palaczyk:
O licznymTichodroma
występowaniu
popielicy
Glis glis
w Ojcowskim
Parkusite
Narodowym
– Records
of Wallcreeper
muraria
in Poland
outside
the breeding
in the Tatra Mts
271
– Abundant occurrence of the edible dormouse Glis glis in Ojców Na�onal Park (S Poland) .............................. 415
Jerzy Kruk, Renata Szymańska: Rukiew drobnolistna Nastur�um microphyllum (Boenn.) Rchb. – nowe
Józef Banaszak, Lucyna Twerd, Jarosław Twerd: Wyniki wstępnych badań nad zróżnicowaniem fauny pszczół
w stepowym
okolicach Krakowa
– New stands
of one-row–yellow
Nastur�um
microphyllum
(Boenn.)
stanowiska
w
rezerwacie
„Góra Gipsowa”
na Opolszczyźnie
Resultscress
of the
preliminary
studies of bee
fauna
Rchb. in the
surroundings
of Kraków
................................................................................................................
diversity
in the
steppe reserve
“Gipsowa
Góra” in Opole province ..................................................................... 422279
MarcinOlszewski,
Matysek, Magdalena
Hędrzak,
Maria Kuc, Anna
Osmólska:
chomika
europejskiego
Adam
Michał Główka:
Występowanie
różanki
RhodeusStanowisko
sericeus (Pallas,
1776)
i piskorza Misgurnus
Cricetus
cricetus1758)
na terenie
Krakowa
– The occurrence
site of the common
hamsterRhodeus
Cricetus sericeus
cricetus (Pallas,
fossilis (Linné,
w Puszczy
Kampinoskiej
– The occurrence
of the bi�erling
in
Krakow
1776)
and ............................................................................................................................................................
weatherfish Misgurnus fossilis (Linné, 1758) in the Kampinos Forest (Central Poland) ................... 430287
Dariusz Łupicki, Elżbieta Kowalska, Joanna Mąkol, Marcin Popiołek, Grzegorz Zaleśny: Pierwsze stwierdzenie
Adam
Stebel:Pyrrhocorax
Mech pędzliczek
la�folia
w Karpatach
Polskich
wieszczka
graculusszerokolistny
w Sudetach –Syntrichia
The first record
of (Hartm.)
the AlpineHuebener
Chough Pyrrhocorax
graculus
i problemy
jego
ochrony
– The Water Screw-moss Syntrichia la�folia in the Polish Carpathians and problems 437
in
the Sudety
Mts
................................................................................................................................................
of its protec�on .................................................................................................................................................
293
Grzegorz Vončina: Nowe stanowiska pszonaka pienińskiego Erysimum pieninicum w Małych Pieninach
– New
sites of
Erysimum
pieninicum
in the Małe
Pieniny
mountain
rangepatens
........................................................
Marcin
Nobis,
Agnieszka
Nobis:
Stanowisko
sasanki
otwartej
Pulsa�lla
(L.) Mill. (Ranunculaceae) 439
w Starachowicach
(Przedgórze
Iłżeckie)
– A locality
of selago
Pulsa�lla
patens
(L.) Mill.– (Ranunculaceae)
Paulina
Grzelak, Arkadiusz
Grzelak: Wroniec
widlasty
Huperzia
w Polsce
Środkowej
nowe stanowiska in
.............................................................................................................................
(IłżainForeland)
–Starachowice
Huperzia selago
Central Poland
– new sites ................................................................................................. 444299
Grzegorz Wójcik: Stanowisko storczyka męskiego Orchis mascula w okolicy Wrocławia – The site of the EarlyAdam P. Kubiak: Flora naczyniowa doliny Olszówki (Kotlina Sandomierska) – walory i zagadnienia ochrony –
-purple Orchid Orchis mascula in the vicinity of Wrocław ................................................................................... 448
Vascular flora of the Olszówka valley (Kotlina Sandomierska, SE Poland) – it’s values and conserva�on issues
303
SPRAWOZDANIA
REPORTS
Marcin Stanisław– Wilga:
Rycerzyk oliwkowożółty Tricholomopsis decora (Fr.: Fr.) Singer w Lasach Oliwskich
(Trójmiejski
Park
Krajobrazowy)
– Tricholomopsis
(Fr.:Jakubiec,
Fr.) SingerLeszek
in LasyJerzak,
Oliwskie
Forests
(Trójmiejski
Marcin Tobółka, Marcin
Bocheński, Tomasz
Grabowski,decora
Zbigniew
Ireneusz
Kaługa,
LandscapeKania,
Park)Jakub
................................................................................................................................................
311
Wojciech
Kronenberg, Paweł Poniński, Artur Siekiera, Joachim Siekiera, Marcin Stępień,
Piotr Tryjanowski, Magdalena Zagalska-Neubauer, Józef Jacek Zawodniak, Katarzyna M. Żołnierowicz:
Badania nad
bocianem białym Ciconia ciconia w Polsce w 2012 roku. Relacja z II Zjazdu Grupy Badawczej
RECENZJE
� REVIEWS
Bociana Białego (Kłopot, 21–23.11.2012 r.) – Research on the white stork Ciconia ciconia in Poland in 2012.
2nd Mee�ng of the White
StorkMirek,
Research
Group
(Kłopot, 21–23(red.):
November
2012) Księga
......................................
AnnaThe
Medwecka-Kornaś:
Zbigniew
Halina
Piękoś-Mirkowa
Czerwona
Karpat Polskich. 452
Rośliny naczyniowe ...........................................................................................................................................
314
ARTYKUŁY
Chrońmy Przyr. Ojcz. 69 (5): 371–395, 2013
Awifauna doliny Górnej Pilicy na odcinku Pukarzów–Koniecpol
w latach 2000–2010
Avifauna of the Upper Pilica river valley between Pukarzów
and Koniecpol in 2000–2010
GRZEGORZ KACZOROWSKI1, STANISŁAW CZYŻ2
97–532 Żytno, Pukarzów 40a
e-mail: [email protected]
1
32–310 Jaroszowiec, ul. Leśna 38/31
e-mail: [email protected]
2
Słowa kluczowe: dynamika przelotu, stawy rybne, Górna Pilica, dolina rzeki, Okołowice.
W latach 2000–2010 w dolinie Górnej Pilicy pomiędzy Koniecpolem a Pukarzowem stwierdzono
222 gatunki ptaków, w tym 118 uznano za lęgowe i prawdopodobnie lęgowe. Spośród obserwowanych gatunków 54 jest wymienionych w Załączniku I tzw. Dyrektywy Ptasiej, a trzy gatunki lęgowe – derkacz Crex crex, rycyk Limosa limosa i kulik wielki Numenius arquata – są wskazane przez
Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) jako gatunki zagrożone globalnie. Ze względu
na cenne walory przyrodnicze badany obszar znajduje się w sieci Natura 2000. Najcenniejszymi
siedliskami dla gatunków lęgowych są stawy hodowlane w Koniecpolu-Chrząstowie oraz kompleksy łąk w okolicach Pukarzowa i Okołowic. Bardzo ważnym miejscem odpoczynku i żerowania
dla ptaków w okresach migracji są stawy w Okołowicach, na których w latach prowadzenia obserwacji stwierdzono 30 gatunków siewkowców Charadrii. Jest to zatem jedno z ważniejszych miejsc
dla tej grupy ptaków na obszarze województwa śląskiego. W porównaniu ze starszymi danymi na
omawianym obszarze przestały gniazdować takie gatunki ptaków, jak: zausznik Podiceps nigricollis, sieweczka obrożna Charadrius hiaticula, śmieszka Chroicocephalus ridibundus, rybitwa czarna
Chlidonias niger i podróżniczek Luscinia svecica, natomiast jako nowe pojawiły się: gęgawa Anser
anser i kulik wielki. Warunkiem utrzymania lub polepszenia jakości siedlisk jest zachowanie ekstensywnej gospodarki i wdrażanie programów rolnośrodowiskowych.
SUMMARY
The study area (24 km2) is situated in the north-eastern part of the Silesia province and includes the valley of the
Upper Pilica between Koniecpol and Pukarzów (18 km) with fish ponds and meadows. Bird research has been
carried in the period of 2000–2010. During that period, 222 bird species were recorded in the area, including
118 confirmed and probably breeding species, as well as species listed in Annex 1 of the Birds Directive: Bittern
(3–6 pairs), Little Bittern (0–2 males), Cornkrake (3–11 males), White Stork (10–12 pairs), Marsh Harrier (5–8
pairs), Montagu’s Harrier (1–2 pairs), Spotted Crake (0–9 males), Little Crake (0–2 males), Curlew (0–3 pairs),
Kingfisher (4–5 pairs), Barred Warbler (4–10 pairs). The fish ponds are also stopover sites for numerous migrant
birds. A total of 30 wader species were registered in Okołowice fish ponds, including: Ruff (max. 1360 ind.),
Black-tailed Godwit (max. 150 ind.), Redshank (max. 70 ind.), Wood Sandpiper (max. 450 ind.). Intensified
management of fish ponds resulted in withdrawal of local populations of Black-necked Grebe, Common Ringed
Plover, Black-headed Gll, Black Tern and Bluethroat. Two new breeding species were recorded: Greylag Goose
and Curlew.
ARTYKUŁY
Chrońmy Przyr. Ojcz. 69 (5): 396–408, 2013
Spadek liczebności populacji bociana białego Ciconia ciconia
w powiecie kętrzyńskim
Decline in the white stork Ciconia ciconia popula�on size in the
Kętrzyn district (NE Poland)
ZBIGNIEW JAKUBIEC1, UWE PETERSON2
1
Wydział Nauk Biologicznych
Uniwersytet Zielonogórski
65–516 Zielona Góra, ul. Prof. Z. Szafrana 1
e-mail: [email protected]
2
D – 25704 Nindorf, Dorfstr. 12, Deutschland
e-mail: [email protected]
Słowa kluczowe: bocian biały, dynamika populacji, badania długookresowe, kolonie bocianie,
kętrzyńskie, NE Polska.
Stan populacji bociana białego w rejonie Kętrzyna jest badany od 1974 roku co pięć lat. Obszar ten
reprezentuje najwyższe zagęszczenia tego gatunku w skali europejskiej. W ciągu 30 lat, w okresie 1974–2004 odnotowywano wzrost liczebności wynoszący 35%. Ostatnia kontrola w 2010 roku
wykazała spadek liczby par sięgający 25% – zwłaszcza w odniesieniu do tzw. kolonii bocianich
w północnej części regionu, gdzie liczba par zmalała o ponad połowę. Wynik ten jest o tyle reprezentatywny, że oba porównywane lata 2004 i 2010 cechował podobny efekt lęgowy.
SUMMARY
The status of the White Stork population in the Kętrzyn region has been investigated since 1974 in 5-year
intervals. The region is characterised by the highest density of this species in Europe. In 1994, the mean density
of storks’ pairs per 100 km2 (StD), measured in the area of the Warmia-Masuria Province (24,200 km2), was 42.3
and it was one of the highest values in Poland.
In 1974–2004, the population increase was almost 20% during 30 years, from 503 to 598 breeding pairs. The
last survey conducted in 2010 showed 25% decrease in stork pairs. This result may be considered representative
because both compared years, 2004 and 2010, had a similar similar breeding factor. It was particularly evident
in the so-called stork colonies in the northern part of the region, where the decrease was more than 50%. In
2000, the stork colonies were observed at 21 locations, in 2004 – at 22, but in 2010 – at only 7. In 2000, 249
pairs (43.3%) nested in colonies, in 2004 – 285 pairs (47.7%) and in 2010 − only 152 pairs (33.9%). In 2010,
the number of small colonies decreased compared to 2000 yr and 2004 yr, the number of medium colonies was
constant, but large colonies decreased by almost 50%.
In the Kętrzyn region, in the 1970s and 1980s, storks’ nests located on the roofs dominated (more than
80% of the total number). In 2000 and 2004, this type of location also dominated, but compared to the previous
investigations, there was a clear trend towards moving the nests from buildings to electric poles. In 2010, the
location on electric poles predominated and amounted to 56.4%.
396
ARTYKUŁY
Chrońmy Przyr. Ojcz. 69 (5): 409–414, 2013
Popielicowate (Gliridae) Ślężańskiego Parku Krajobrazowego
Dormice (Gliridae) of Ślęża Landscape Park
KATARZYNA TRZOP, MAGDALENA MOSKA
Katedra Genetyki
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
51–631 Wrocław, ul. Kożuchowska 7
e-mail: [email protected]
Słowa kluczowe: popielicowate, Gliridae, popielica, orzesznica, koszatka, Masyw Ślęży.
Celem przeprowadzonych w latach 2010 i 2011 badań była inwentaryzacja ssaków popielicowatych (Gliridae), występujących w Masywie Ślęży na Przedgórzu Sudeckim. Rejestrowano obecność osobników dorosłych i młodych oraz wszelkie ślady ich bytowania: gniazda, włosy, ślady żerowania, odgłosy. Przeprowadzono także wywiady z leśniczymi i miejscową ludnością.
W Masywie Ślęży wykazano obecność trzech gatunków popielicowatych: popielicy Glis glis
(na 12 stanowiskach) i orzesznicy Muscardinus avellanarius (na 12 stanowiskach) oraz koszatki Dryomys nitedula – w pięciu miejscacach. Występowanie koszatki stwierdzono na tym terenie po raz pierwszy.
SUMMARY
Three dormice (Gliridae) species: edible dormouse Glis glis (12 sites), hazel dormouse Muscardinus avellanarius
(12 sites) and forest dormouse Dryomys nitedula (5 sites) were found during our study in the Ślęża Landscape
Park (Lower Silesia, SW Poland). The forest dormouse was found in the study area for the first time. Probably
the Ślęża Massif is inhabited by individuals which are isolated from other parts of the species range in the
Sudetes.
409
ARTYKUŁY
Chrońmy Przyr. Ojcz. 69 (5): 415–421, 2013
O licznym występowaniu popielicy Glis glis w Ojcowskim Parku
Narodowym
Abundant occurrence of the edible dormouse Glis glis
in Ojców Na�onal Park (S Poland)
ANNA KLASA1, MICHAŁ PALACZYK2
1
Ojcowski Park Narodowy
32–047 Ojców 9
e-mail: [email protected]
2
32–047 Ojców 66
Słowa kluczowe: popielica, Glis glis, Ojcowski Park Narodowy, Wyżyna Krakowska.
Popielice Glis glis żyją w południowej części Ojcowskiego Parku Narodowego na izolowanym terenie leśnym o powierzchni ok. 1200 ha. Obserwacje popielic na terenie OPN prowadzono na obszarze 2 ha lasu mieszanego w Wąwozie Korytania i przylegającej do niego osady z ogrodem. Na przełomie sierpnia i września 2012 roku podczas kontroli budek lęgowych dla ptaków natrafiono tam
na duże zgrupowanie popielic, w tym 8 matek z młodymi. Liczba młodych odnotowanych w poszczególnych miotach wahała się od 2 do 5 osobników (x = 3,75; n = 8), a łączną liczbę dorosłych
pilchów i ich potomstwa oceniono na co najmniej 44 osobniki. Najmniejsza odległość między sąsiadującymi budkami z gniazdami wynosiła 28 m. Stanowi to dowód na możliwość występowania
lokalnie wysokiego zagęszczenia popielic, jeśli tylko jest stosowna liczba bezpiecznych miejsc lęgowych oraz dostatek pożywienia w postaci nasion i owoców drzew. Rok 2012 był wyjątkowo dobrym sezonem rozrodczym dla popielic, ponieważ obrodziły dąb Quercus sp. i grab Carpinus betulus, a w jesieni roku poprzedniego – buk Fagus sylvatica, dąb i grab.
SUMMARY
The edible dormice occurs in a small, isolated forest area of the Ojców National Park. Its presence has only
been recorded in the southern part of the park (forest area of about 1,200 ha). The study was conducted in
the 2 ha mixed woodland in Wąwóz Korytania (Korytania Ravine) and a neighboring settlement, which are
located in the southern part of the Ojców National Park (UTM DA15). During the inspection of nest boxes for
birds in late August and early September 2012, a large group of edible dormice has been found – 8 females with
2 to 5 young (x = 3,75; n = 8). The total number of adults and offspring was estimated at 44 individuals. The
shortest distance between two occupied boxes with nests was 28 m. This situation demonstrates the possibility
of abundant occurrence of dormice, provided there is enough suitable breeding sites and food in the form of
seeds and fruits. The year 2012 was a particularly good breeding season for dormice, because oak and hornbeam
were plentiful, and in the autumn of the previous year – beech, oak and hornbeam.
415
ARTYKUŁY
Chrońmy Przyr. Ojcz. 69 (5): 422–429, 2013
Wyniki wstępnych badań nad zróżnicowaniem fauny pszczół
w rezerwacie stepowym „Góra Gipsowa” na Opolszczyźnie
Results of the preliminary studies of bee fauna diversity
in the steppe reserve “Gipsowa Góra” in Opole province
JÓZEF BANASZAK*, LUCYNA TWERD, JAROSŁAW TWERD
Katedra Ekologii, Instytut Biologii Środowiska
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego
85–830 Bydgoszcz, al. Ossolińskich 12
e-mail: *[email protected]; [email protected]
Słowa kluczowe: owady zapylające, Apiformes, murawy kserotermiczne, rezerwat „Góra Gipsowa”,
Brama Morawska.
Przedstawiono wstępne wyniki badań prowadzonych w lipcu w latach 2008 i 2010 na terenie rezerwatu roślinności kserotermicznej „Góra Gipsowa” koło Kietrza na Opolszczyźnie, tuż przy granicy z Czechami. Lista Apiformes stwierdzonych w rezerwacie obejmuje 75 gatunków letnich.
W zebranym materiale stwierdzono 7 gatunków zagrożonych oraz 10 objętych ochroną prawną.
Spośród wykazanych 14 to taksony o charakterze „południowym”, co stanowi niemal 19% odłowionych gatunków pszczół. Do taksonów tych należą: Hylaeus paulus, H. difformis, H. punctatus,
Andrena flavipes, A. floricola, Halictus sexcinctus, Seladonia subaurata, Lasioglossum quadrinotatum, Evylaeus nigripes, E. pauxillus, Rhophitoides canus, Rophites quinquespinosus, Anthidiellum
strigatum, Anthophora bimaculata. Uzyskane wyniki są wstępem do badań nad rolą Bramy
Morawskiej w napływie fauny ciepłolubnej owadów zapylających na obszar Polski. Szlak ten jest
obecnie najsłabiej rozpoznany.
SUMMARY
The paper presents the preliminary results of the research conducted in July 2008 and 2010 in the steppe flora
reserve “Gipsowa Góra” near Kietrz (Southern Poland, near the Czech border). The list of species comprises 75
summer species, including 7 endangered and 10 protected ones. A total of 14 species: Hylaeus paulus, H. difformis,
H. punctatus, Andrena flavipes, A. floricola, Halictus sexcinctus, Seladonia subaurata, Lasioglossum quadrinotatum,
Evylaeus nigripes, E. pauxillus, Rhophitoides canus, Rophites quinquespinosus, Anthidiellum strigatum, Anthophora
bimaculata are zoogeographically considered as “southern” species and they account for 18.66% of the wild bee
specimens caught. The obtained results are an introduction to further research on the role of the poorly investigated
Moravian Gate as a migration route for thermophilic pollinating fauna on the Polish territory.
422
ARTYKUŁY
Chrońmy Przyr. Ojcz. 69 (5): 430–436, 2013
Stanowisko chomika europejskiego Cricetus cricetus
na terenie Krakowa
The occurrence site of the common hamster Cricetus cricetus
in Krakow
MARCIN MATYSEK1, MAGDALENA HĘDRZAK2, MARIA KUC3, ANNA OSMÓLSKA2
1
Instytut Ochrony Przyrody PAN
31–120 Kraków, al. A. Mickiewicza 33
e-mail: [email protected]
Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt
Katedra Szczegółowej Hodowli Lasu
Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłątaja w Krakowie
31–425 Kraków, al. 29 Listopada 46
2
3
Słowa kluczowe: chomik europejski, Cricetus cricetus, Kraków, ginący gatunek, południowa Polska.
Zasięg występowania chomika europejskiego Cricetus cricetus w ostatnim czterdziestoleciu na terenie Polski znacznie się skurczył, co wynika m.in. z postępującej zabudowy terenów rolniczych, intensyfikacji gospodarki rolnej, izolacji przestrzennej poszczególnych kolonii, presji drapieżników
i wzmożonej ingerencji człowieka. W artykule opisano nowe stanowisko chomika oraz wskazano na
zagrożenia wynikające z jego lokalizacji. W sierpniu 2010 roku, na wzniesieniu Osławska, między
Olszanicą a Mydlnikami, w granicach administracyjnych miasta Krakowa, obserwowano jednego
chomika oraz odnotowano obecność 4 nor (na pow. 12 ha) i ślady bytowania. Rok później wykryto
tu 17 nor chomików na obszarze 32 ha. Opisane stanowisko, położone na polu uprawnym i nieużytku rolnym, jest jednym z najdalej wysuniętych na południe stanowisk tego gryzonia w Polsce.
SUMMARY
As evidenced by the research on the population of common hamster Cricetus cricetus, the species range in
Poland decreases. The likely causes of this process are: urbanization of agriculture areas, intensification of
farming practice, spatial isolation, pressure of predators and intensification of anthropopressure. An unknown
site of the common hamster and threats resulting from its location are described in this paper. In August 2010,
one individual of this species was observed in the city of Kraków. Moreover, burrows (4/12 ha in 2010 and
17/32 ha in 2011), traces of feeding and scat were found. The site is located on Osławska hill, between Olszanica
and Mydlniki, in the fields and partly on wastelands. It is one of the southernmost sites of the species range in
Poland.
430
ARTYKUŁY
Chrońmy Przyr. Ojcz. 69 (5): 437–438, 2013
Pierwsze stwierdzenie wieszczka Pyrrhocorax graculus
w Sudetach
The first record of the Alpine Chough Pyrrhocorax graculus
in the Sudety Mts.
DARIUSZ ŁUPICKI1, ELŻBIETA KOWALSKA2, JOANNA MĄKOL2, MARCIN POPIOŁEK2, GRZEGORZ ZALEŚNY2
1
Muzeum Przyrodnicze
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
51–630 Wrocław, ul. Chełmońskiego 38D
e-mail: [email protected]
2
Instytut Biologii,
Zakład Systematyki i Ekologii Bezkręgowców
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
51–631 Wrocław, ul. Kożuchowska 5B
e-mail: [email protected],
[email protected]
[email protected],
[email protected]
Słowa kluczowe: Pyrrhocorax graculus, Góry Izerskie, Karkonosze.
Dnia 15 kwietnia 2011 roku w Szklarskiej Porębie zaobserwowano jednego osobnika wieszczka
Pyrrhocorax graculus. Obserwacja ta jest piątym stwierdzeniem wieszczka w Polsce i jedynym, jak
dotąd, pochodzącym spoza polskiej części Tatr.
SUMMARY
In April 2011, the Alpine Chough Pyrrhocorax graculus was observed in Szklarska Poręba (Sudety Mts, SW
Poland). This was the fifth observation of the species in the territory of Poland and the first one outside the
Tatra Mts.
ARTYKUŁY
Chrońmy Przyr. Ojcz. 69 (5): 439–443, 2013
Nowe stanowiska pszonaka pienińskiego Erysimum pieninicum
w Małych Pieninach
New sites of Erysimum pieninicum in the Małe Pieniny
mountain range
GRZEGORZ VONČINA
Pieniński Park Narodowy
34–450 Krościenko nad Dunajcem, ul. Jagiellońska 107B
e-mail: [email protected]
Słowa kluczowe: gatunki endemiczne, gatunki chronione, chorologia, Małe Pieniny, Karpaty
Zachodnie, Polska.
Pszonak pieniński Erysimum pieninicum (Zapał.) Pawł. jest jednym z endemicznych taksonów
Pienin. Praca przedstawia nowe stanowiska w licznie odwiedzanym przez turystów rezerwacie
przyrody „Biała Woda” w Małych Pieninach. Wstępne badania genetyczne niektórych populacji
pienińskich pszonaka wykazały dość niski poziom różnorodności genowej. Przypuszczalnie nasiona trafiły do Białej Wody dzięki turystom, co pomogą zweryfikować dalsze precyzyjniejsze badania genetyczne pienińskich populacji rośliny.
SUMMARY
Erysimum pieninicum is an endemic species occurring in the Pieniny National Park. It is listed as a special
care species within the Park’s area. Until 1996, it has been known only from one locality situated on the hill of
Czorsztyn Castle. After 1996, more sites of this species were discovered in the Pieniny Zachodnie and Pieniny
Środkowe (Właściwe) mountain ranges. In 2000, another, still existing site was found in the Małe Pieniny range
(Homole Gorge) (Fig. 1). In July 2010, this species was observed in the Biała Woda Nature Reserve in two places
– at the foot of Mt Smolegowa Skała (19 flowering specimens) and near Mt Kornajowska Skała (3 flowering
specimens and 1 sterile one). It seems that seeds could have been brought to these localities as a result of human
activity, like hiking, but this still needs to verified by genetic analysis of all populations from the Pieniny Mts.
439
ARTYKUŁY
Chrońmy Przyr. Ojcz. 69 (5): 444–447, 2013
Wroniec widlasty Huperzia selago w Polsce Środkowej
– nowe stanowiska
Huperzia selago in Central Poland – new sites
PAULINA GRZELAK, ARKADIUSZ GRZELAK
Katedra Geobotaniki i Ekologii Roślin
Uniwersytet Łódzki
90–237 Łódź, ul. Banacha 12/16
e-mail: [email protected]
Słowa kluczowe: Huperzia selago, Polska Środkowa, rezerwat przyrody „Jodły Sieleckie”, Spalski PK.
W pracy przedstawiono dwa nowo odkryte stanowiska wrońca widlastego Huperzia selago w rezerwacie przyrody „Jodły Sieleckie” koło Żarnowa oraz na terenie Spalskiego Parku
Krajobrazowego w okolicach Inowłódza (Polska Środkowa), mieszczące się w kwadratach siatki
ATPOL: EE01 i EE31. Położone na pograniczu niżu i wyżyn polskich nowe miejsca występowania tego górskiego gatunku poszerzają dotychczasowy stan wiedzy o jego rozmieszczeniu i warunkach występowania.
SUMMARY
The paper presents two new sites of Huperzia selago in Central Poland: in the nature reserve of Jodły Sieleckie
and in the Spalski Landscape Park (Fig. 1). At the first site, Huperzia selago occurs in the plant association
of Tilio-Carpinetum typicum and in the Fraxino-Alnetum community at the second site. These are one of the
smallest stands of Huperzia selago in Central Poland. According to several studies, the number of species sites
has increased during the past 50 years (Mowszowicz 1960, 1978; Jakubowska-Gabara, Jost-Jakubowska 1978;
Kurowski 1986; Kucharski, Kurzac 1996; Kurowski 2000). Huperzia selago is strictly protected in Poland. It is
also regarded as a vulnerable species (VU) in Central Poland.
ARTYKUŁY
Chrońmy Przyr. Ojcz. 69 (5): 448–451, 2013
Stanowisko storczyka męskiego Orchis mascula
w okolicy Wrocławia
The site of the Early-purple Orchid Orchis mascula
in the vicinity of Wrocław
GRZEGORZ WÓJCIK
Katedra i Zakład Biologii i Botaniki Farmaceutycznej z Pracownią Ogrodu Roślin Leczniczych
Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu
51–601 Wrocław, al. Jana Kochanowskiego 10–12
e-mail: [email protected]
Słowa kluczowe: Orchis mascula, Orchidaceae, gatunki chronione, gatunki zagrożone, Dolina Odry.
Nowe stanowisko storczyka męskiego Orchis mascula (L.) L. odkryto w 2008 roku niedaleko
Wrocławia, na północno-wschodnim skłonie wału biegnącego wzdłuż kanału żeglugowego pomiędzy Kamieńcem Wrocławskim a Gajkowem. Jest to jedyne znane dotąd stanowisko tego gatunku storczyka w okolicach Wrocławia (kwadrat CE50 sieci ATPOL). W 2010 roku liczebność
populacji wynosiła 7 osobników, w tym dwa kwitnące.
SUMMARY
A new site of Orchis mascula was found in the vicinity of Wrocław (Fig. 1), between the villages of Kamieniec
Wrocławski and Gajków (12 km E from Wrocław). The site is located on the north-eastern slope of the waterway
dyke (ATPOL grid square CE50). This is the only known population of the species in the proximity of Wrocław.
The discovered population consists of several individuals. It is threatened by encroaching trees and shrubs as
well as possible destruction during the repair of the waterway dyke.
SPRAWOZDANIA
Chrońmy Przyr. Ojcz. 69 (5): 452–462, 2013
Badania nad bocianem białym Ciconia ciconia w Polsce
w 2012 roku. Relacja z II Zjazdu Grupy Badawczej Bociana Białego
(Kłopot, 21–23.11.2012 r.)
Research on the white stork Ciconia ciconia in Poland in 2012.
The 2nd Mee�ng of the White Stork Research Group
(Kłopot, 21–23 November 2012)
MARCIN TOBÓŁKA1, MARCIN BOCHEŃSKI2, TOMASZ GRABOWSKI3, ZBIGNIEW JAKUBIEC2, LESZEK
JERZAK2, IRENEUSZ KAŁUGA3, WOJCIECH KANIA4, JAKUB KRONENBERG5, PAWEŁ PONIŃSKI3, ARTUR
SIEKIERA6, JOACHIM SIEKIERA7, MARCIN STĘPIEŃ3, PIOTR TRYJANOWSKI1, MAGDALENA ZAGALSKA�
NEUBAUER4, JÓZEF JACEK ZAWODNIAK8, KATARZYNA M. ŻOŁNIEROWICZ1
Instytut Zoologii
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
60–625 Poznań, ul. Wojska Polskiego 71c
e-mail: [email protected],
[email protected]
[email protected]
1
2
Wydział Nauk Biologicznych
Uniwersytet Zielonogórski
65–516 Zielona Góra, ul. Prof. Z. Szafrana 1
e-mail: [email protected]
[email protected]
[email protected]
Grupa EkoLogiczna
08–110 Siedlce, ul. Kraszewskiego 24
e-mail: [email protected]
Stacja Ornitologiczna, Muzeum i Instytut Zoologii PAN
80–680 Gdańsk, ul. Nadwiślańska 108
e-mail: [email protected], [email protected]
4
5
Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny
Uniwersytet Łódzki
90–255 Łódź , ul. P.O.W. 3/5
e-mail: [email protected]
6
47–300 Żywocice, ul Ogrodowa 9
e-mail: [email protected]
47–300 Żywocice, ul Krapkowicka 36
e-mail: [email protected]
7
3
8
Instytut Elektroenergetyki
Politechnika Poznańska
60–965 Poznań, ul. Piotrowo 3A
e-mail: [email protected]
Słowa kluczowe: bocian biały, Ciconia ciconia, organizacja badań, świadczenia ekosystemów,
usługi ekosytemów, telemetria, obrączkowanie, inwentaryzacja, ochrona, Grupa Badawcza Bociana
Białego.
Zjazdowe wystąpienia dotyczyły prowadzonych i planowanych badań oraz ochrony gatunku.
Omówiono różne rodzaje usług ekosystemów związanych z bocianem białym, podkreślając znaczenie usług kulturowych. W celu określenia różnic wykazywalności dwóch rodzajów zdalnie odczytywalnych obrączek, stosowanych równolegle w latach 2011–2012, w kolejnych gniazdach lub
grupach gniazd oznakowano naprzemiennie obrączkami obu rodzajów po blisko 780 piskląt rocznie, a 90 pisklętom założono oba rodzaje obrączek. Odchody przylegające do obrączek utrudniały ich odczytanie u ptaków młodych, zwłaszcza przed opuszczeniem gniazda, w nieco większym
stopniu w przypadku obrączek ELSA niż plastikowych obrączek zielonych. Inwentaryzacja gniazd
w województwie opolskim w latach 2009–2012 wykazała spadek liczebności i produktywności populacji w porównaniu z rokiem 2004. W 2012 roku zaobrączkowano tam 604 pisklęta (80% stwierdzonych), jednemu założono rejestrator GPS. W dniach10–25.08.2012 roku dwa razy dziennie na
stałej trasie o długości 250 km wyszukiwano stada bocianów, wśród których następnie znajdywano osobniki z obrączkami (odczytano 55 – połowę stwierdzonych). W powiatach siedleckim
i łukowskim w latach 2011–2012 prowadzono remonty gniazd, instalowano platformy, modernizowano urządzenia energetyczne oraz zajmowano się rannymi bocianami i edukacją, a w powiecie siedleckim inwentaryzowano gniazda. Na Ziemi Leszczyńskiej rozpoczęto zbieranie danych w ramach Obrączkarskiego Monitoringu Ekologii Bociana Białego, tworząc Sieć Obserwacji
Bocianów Białych z Obrączkami. Obrączki stwierdzono u 7 osobników wśród 59 skontrolowanych par (6%). Dwukrotne pomiary dzioba piskląt o określonej molekularnie płci, w 1.–7. i ok. 30.
dnia życia, w 146 lęgach, wykazały zbliżoną liczbę i jednakową wielkość samic i samców po wykluciu oraz szybszy wzrost samców. Omówiono model dwudzielnej platformy gniazdowej, umożliwiający łatwe przeniesienie niewykorzystanej platformy i zamontowanie na innym słupie energetycznym. Przedstawiono plan liczenia bocianów w Polsce w roku 2014 w ramach światowego cenzusu gatunku. Ma być ono oparte na ankietach rozsyłanych do sołectw i wzbogaconego o materiały ze stałych powierzchni monitoringowych. Zaproponowano badania wpływu farm wiatrowych
oraz wzrostu liczebności populacji bielika na populację bociana białego
SUMMARY
During the second meeting of the White Stork Research Group, the talks abstracted in this article referred to
the ongoing and planned research projects and the species conservation. Various kinds of ecosystem services
related to the white stork were presented, emphasizing the cultural services and the special meaning of the
species in the Polish culture. To estimate the differences between the re-encounter probability of two types of
rings adapted for remote reading and used simultaneously in 2011 and 2012, nearly 780 white stork chicks from
subsequent nests or groups of nests were alternately ringed each year with one of the two types of the rings,
and 90 nestlings were ringed with both types of the rings. Excrement adhering to ring surfaces hampered the
reading, especially before fledging; in the case of ELSA rings to a slightly larger extent compared to green plastic
rings. The inventory of nests carried out in the Opole province in 2009–2012, revealed a significant decline in
the size and productivity of the population compared to 2004 yr. In 2012, 604 chicks were ringed (80% of the
total number observed); one chick was equipped with a GPS logger. Flocks of storks were searched with a light
aircraft along a fixed, 250 km route twice a day on 10-25.08.2012, and then browsed for rings from the ground.
In 2011–2012, the white stork protection program was conducted in the districts of Siedlce and Łuków, and
nests were monitored in the district of Siedlce. In the Leszno district, the Ringing Monitoring of the White Stork
Ecology was started in 2012. The Network of the Ringed White Stork Observations found 7 ringed individuals
among 59 pairs inspected. Bill and weight measurements taken twice at the age of 1–7 and ca 30 days from
chicks with the identified sex in 146 nests shows that the sex ratio after hatching was close to 1:1, individuals of
different sexes did not differ in the body size, while the growth rate was higher in males.
The model of the bipartite nest platform was presented as an effective and easy way to transfer unused
platforms between power line poles. The International White Stork Census scheduled for 2014 was also
discussed, as well as new investigations into the impact of wind farms and the growing number of the whitetailed eagle on the white stork population.