KIERUNEK OCHRONA ŚRODOWISKA Dr Andrzej Pukacz Dr

KIERUNEK OCHRONA ŚRODOWISKA
Tytuł przedmiotu
Hydrobiologia
Imię, nazwisko i tytuł/stopień prowadzącego
Dr Andrzej Pukacz
Imiona, nazwiska oraz tytuły / stopnie członków zespołu dydaktycznego
Dr Aleksandra Pełechata
Forma zaliczenia przedmiotu
Forma przedmiotu
Wykład
Ogólna liczba godzin
Liczba godzin
w tygodniu
Forma zaliczenia
30
Laboratorium
(b-learning)
30 (27+3)
Zajęcia
terenowe
25
2
3
25
Egzamin
Zaliczenie
na ocenę
Zaliczenie
na ocenę
Krótki opis tematyki przedmiotu
Woda jako środowisko życia organizmów. Właściwości i obieg wody w przyrodzie. Charakterystyka
wód powierzchniowych. Abiotyczna charakterystyka jezior i rzek. Geneza i budowa jezior. Zbiorniki
retencyjne i stawy jako przykład ekosystemów niejeziornych. Funkcjonowanie obszarów
zabagnionych. Biocenozy różnych typów ekosystemów słodkowodnych. Struktura przestrzenna
biocenoz jeziornych i rzecznych. Formy przystosowania organizmów do życia w środowisku
wodnym. Charakterystyka środowiska morskiego i przystosowanie organizmów do życia morzach.
Przestrzenne zróżnicowanie biocenoz morskich. Rola ekotonów w funkcjonowaniu ekosystemów
wodnych. Antropogeniczne przekształcenia hydrosfery – zagrożenia i sposoby ochrony. Znaczenie
relacji wewnątrzbiocenotycznych w ocenie jakości i funkcjonowaniu ekosystemów wodnych.
Ramowa Dyrektywa Wodna jako przykład ponadgranicznej ochrony wód.
Wykład
Zawartość tematyczna poszczególnych wykładów
1. Przedmiot i zakres hydrobiologii. Woda jako źródło życia i środowisko organizmów.
2. Charakterystyka środowiska wodnego. Właściwości fizyczno-chemiczne wody.
3. Abiotyczna charakterystyka jezior
4. Różnorodność biologiczna jezior.
5. Zbiorniki zaporowe: warunki abiotyczne i bioróżnorodność.
6. Rzeka jako środowisko życia.
7. Charakterystyka środowiska morskiego. Życie w morzu bałtyckim.
8. Mokradła – różnorodność, typologia, zagrożenia.
9. Przystosowanie organizmów do życia w wodzie.
10. Trofia, eutrofizacja, saprobowość i saprobizacja ekosystemów wodnych.
11. Interakcje i relacje w obrębie ekosystemów wodnych.
12. Wykorzystanie i gospodarowanie zasobami wodnymi.
13. Jakościowa i ilościowa ochrona zasobów wodnych w świetle polskiego ustawodawstwa.
14. Ramowa Dyrektywa Wodna. Ocena stanu ekologicznego.
Razem godzin
L. godz.
2
2
2
2
2
2
2
2
2
4
2
2
2
2
30
Laboratorium
Zawartość tematyczna
1. Różnorodność Cyanoprokaryota w ekosystemach wodnych.
2. Różnorodność Chlorophyta i Chrysophyceae w ekosystemach wodnych.
3. Różnorodność Cryptophyta, Dinophyta oraz Euglenophyta w ekosystemach
wodnych.
4. Kolokwium z ćwiczeń 1-3. Abiotyczna charakterystyka jezior.
5. Analiza zlewni jeziornych, hydrologiczne typy jezior, ocena zagrożeń jezior.
6. Ocena zależności wewnątrzbiocenotycznych i relacji na poziome organizmy żywe –
środowisko abiotyczne
7. Różnorodność i oznaczanie hydromakrofitów – helofity.
8. Różnorodność i oznaczanie hydromakrofitów – elodeidy.
9. Różnorodność i oznaczanie hydromakrofitów – lemnidy i nymfeidy.
10. Podsumowanie i kolokwium zaliczeniowe
Razem godzin
Zajecia terenowe
Zawartość tematyczna
1. Charakterystyka ekosystemów jeziornych na podstawie wizji terenowej.
2. Diagnoza stanu różnych typów jezior na podstawie podstawowych parametrów
fizyczno-chemicznych oraz roślinności.
3. Oznaczanie gatunków i diagnoza charakterystyka przestrzennej struktury
roślinności jeziornej.
4. Charakterystyka wpływu rzeki Odry na biocenozy występujące w obrębie terasy
zalewowej.
5. Oznaczanie gatunków i diagnoza charakterystyki przestrzennej struktury roślinności
rzecznej.
6. Zielnikowanie i konserwacja roślin wodnych i szuwarowych
7. Laboratoryjne oznaczanie materiału algologicznego pobranego podczas zajęć
terenowych
Razem godzin
L. godz.
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
30
L. godz.
2
2
5
6
2
2
6
25
Zalecana literatura
Literatura podstawowa:
1. Choiński A. 1995. Zarys limnologii fizycznej Polski. Wydawnictwo naukowe UAM, Poznań,
298 pp.
2. Choiński A. 1992. Katalog jezior Polski. Część trzecia – Pojezierze Wielkopolsko-Kujawskie i
jeziora na południe od linii zasięgu zlodowacenia bałtyckiego. Wyd. Fundacja „Warta”. Poznań.
149 pp
3. Kajak Z., 1998. Hydrobiologia – limnologia. Ekosystemy wód śródlądowych. PWN, Warszawa,
355 pp.
4. Elbanowska H., Zerbe J., Siepak J., 1999. Fizyczno-chemiczne badania wód. Wydawnictwo
Naukowe UAM. Poznań, 231 pp.
5. Pliński M., 1992. Hydrobiologia ogólna. Uniwersytet Gdański, 189 pp.
6. Lampert W., Sommer U., 1996. Ekologia wód śródlądowych. PWN, Warszawa, 389 pp.
7. Wetzel R. G. 2001. Limnology, Lake and River Ecosystems, 3rd edition. Academic Press, San
Diego, 1006 pp.
8. Wojciechowski I. 1987. Ekologiczne podstawy kształtowania środowiska. PWN, Warszawa,
450 pp.
9. Jańczak J. (red.) 1996. Atlas jezior Polski. Tom I. Jezior Pojezierza Wielkopolskiego i
Pomorskiego w granicach dorzecza Odry. IMGW. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań,
268 pp
Literatura uzupełniająca:
1.
Carlson R.E., 1977. A trophic state index for lakes. Limnol. Oceanogr. 22: 361-369.
2.
Kawecka B., Eloranta P.V., 1994. Zarys ekologii glonów wód słodkich i środowisk lądowych.
PWN, Warszawa, 251 pp.
3.
Reynolds C.S., 1984. The ecology of freshwater phytoplankton. Cambridge University Press,
Cambridge, 384 pp.
4.
Søndergaard M., Moss B., 1998. Impact of submerged macrophytes on phytoplankton in
shallow freshwater lakes. [W]: Jeppesen E., Søndergaard M., Søndergaard M., Christoffersen K.
(red.), The Structuring Role of Submerged Macrophytes in Lakes. Springer, New York: 233-239.
5.
Scheffer M., 1990. Multiplicity of stable states in freshwater systems. Hydrobiologia 200/201:
475-486.
6.
Pełechaty M., Pełechata A., Pukacz A. 2005b. Roślinność wód. [W:] Jermaczek A.,
Maciantowicz M. (red.), Przyroda Ziemi Lubuskiej. Wydawnictwo Klubu Przyrodników.
Świebodzin 2005, s. 85-99.
7.
Scheffer M., Jeppesen E. 1998. Alternative Stable states. Ecological Studies, 131: 397-405.
8.
van Donk E., van de Bund W.J., 2002. Impact of submerged macrophytes including charophytes
on phyto- and zooplankton communities: allelopathy versus other mechanisms. Aquatic Botany
72: 261-274.
9.
Zieleniewski W. 2005. Wody powierzchniowe. [w:] Jermaczek A., Maciantowicz M. (red.),
Przyroda Ziemi Lubuskiej. Wydawnictwo Klubu Przyrodników, s. 19-27.
10.
Rutkowski L. 1998. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wyd. Nauk.
PWN, Warszawa, 812 pp.
Warunki zaliczenia
Wykład – egzamin
Laboratorium – obecność i pozytywne zaliczenie kolokwiów.
Zajęcia terenowe – obecność i aktywny udział. Pozytywne zaliczenie kolokwium.
Warunki i tryb odbywania zajęć dydaktycznych
Zajęcia odbywają się we wskazanych w planie terminach.
Warunki usprawiedliwiania i odrabiania nieobecności na zajęciach
Laboratorium – Dopuszcza się 1 nieusprawiedliwioną nieobecność na zajęciach laboratoryjnych.
Zajęcia terenowe - Obecność na zajęciach terenowych jest obowiązkowa. Nieobecność powinna zostać
stosownie usprawiedliwiona (zwolnienie lekarskie, inny dokument poświadczający niemożność odbycia
zajęć). Utracone zajęcia student uzupełnia w formie i terminie wskazanym przez prowadzącego.
Warunki i tryb uzyskiwania zaliczenia oraz składania egzaminu
Wykład - Warunkiem uzyskania pozytywnej oceny z egzaminu jest uzyskanie co najmniej 55% punktów
na teście egzaminacyjnym. Do egzaminu może przystąpić studenci, którzy pozytywnie zaliczyli zajęcia
laboratoryjne.
Laboratorium – warunkiem zaliczenia jest obecność na 9-ciu ćwiczeniach i pozytywne zaliczenie
kolokwiów cząstkowych. Ocena końcową będzie średnią z ocen z poszczególnych części materiału.
Zajęcia terenowe –Warunkiem zaliczenia jest obecność na zajęciach, aktywny udział oraz zaliczenie
kolokwium.
Zasady zapisywania się na egzamin
Egzamin (w formie testowej) odbywa się odbywa się równocześnie dla wszystkich studentów, w
wyznaczonym wcześniej terminie.
Termin egzaminu i zaliczenia
Zaliczenie ćwiczeń laboratoryjnych – termin ustalany na pierwszych zajęciach.
Termin egzaminu – ustalany na pierwszym wykładzie.
Zaliczenie zajęć terenowych odbędzie się w ostatnim dniu zajęć terenowych w formie pisemnej i
ustnej (rozpoznawanie poznanych gatunków roślin).
Tryb ogłaszania wyników egzaminu lub zaliczenia
Lista ocen na tablicy ogłoszeń przy gabinecie nr 140, CP
Zajęcia terenowe – bezpośrednio podczas zajęć.
Tryb dokonywania wpisów ocen z egzaminu lub zaliczenia
Wpisy dokonywane są w obecności Starosty Roku, po zebraniu wszystkich indeksów, w terminie 14
dni od ogłoszenia wyników.