Zapowiedzi wydawnicze.

Zapowiedzi wydawnicze.
Biuletyn Polonistyczny 18/4 (58), 64-68
1975
ZAPOWIEDZI WYDAWNICZE
Tadeusz Bieńkowski: Antyk w lit e r a t u r z e i ku ltu rze s ta ro p o ls k ie j CW$0-1750). Główne problemy i kierunki r e c e p c ji. Ossolineum.
Książka wymienia i charakteryzuje różne aspekty oddziaływania kultury
antycznej na lit e r a t u r ę i kulturę polską okresu renesansu i baroku. Ha t l e
procesów r e c e p c ji antyku w renesansowej i barokowej Europie i.n a podłożu
t r a d y c ji zainteresowania antykiem w Polsce w okresie średniowiecza ukazana
zosta ła różnorodność form i przyczyn przejmowania starożytnych t e o r i i , , pog­
lądów, konwencji lite r a c k ic h i sty lis ty czn y ch w dawnej P o lsce. ^
Kolejne ro z d z ia ły k sią żk i dotyczą r e c e p c ji antyku w szkołach, w p iś ­
miennictwie naukowym i specjalistycznym , w pu blicystyce p o lity c z n e j i w l i ­
tera tu rze. Oddzielne ro z d z ia ły poświęcono antykowi w tw órczości Jana Kocha­
nowskiego, popu laryzacji lit e r a t u r y antycznej przez przekłady i przeróbki
oraz tzw. sporowi o antyk w P olsce.
Książka przynosi swego rodzaju podsumowanie wyników badań nad recep cją
antyku w P olsce, prowadzonych od p rze szło stu l a t . Korzystając z obserwa­
c j i , faktów i uogólnień, zgromadzonych przez k ilk a pokoleń badaczy, autor
stara s ię wykazać w charakterystyce i ocenie omawianych zjawisk własne sta ­
nowisko metodologiczne, doszukując s ię ideowych i artystycznych przyczyn i
następstw tych zjawisk oraz staw iając zawsze p yta n ie, czy odwoływanie1 s ię
do tr a d y c ji antyku w różnych dziedzinach było czynnikiem twórczym, czy* ha­
mującym rozwój kultury narodowej.
TB
Folklor la t wojny i okupacji. M ateriały z k o n feren cji naukowej zorgan i­
zowanej przez IBL PAN w Warszawie 3-4 marca 1975. Pod red . J.Krzyżanowskie­
go i B.Górskiego, flfrdawnictwo MON.
Tom zbiorowy, zawierający następujące prace:
J.święch, Okupacja - lit e r a t u r a - fo lk lo r
- 65 Dygaca, Stare
1
nowe p ie rw ia s tk i w samorodnych pieśniach okresu I I
wojny światowej
W.Malko, Melodie p ie ś n i okresu U wojny św iatow ej. Próba charakterysty­
ki
S.Świrko, Historyczna pieśń wojskowa w p ie ś n i ars tw ie okupacyjnym i par­
tyzanckim U wojny światowej
S. Kani a, Z badań nad polską gwarą
konspir acyjno-partyzancką
la t 1939­
-1945
J.Adamowski, Uwagi o programie F e s tiw a li P ie ś n i Partyzanckich w Kraśni­
ku (1969-1974)
B. Sulima, Lodowe pam iętniki okresu wojny i okupacji jako "wypowiedzi" o
fo lk lo r z e
D.Czubala, Opowieści wspomnieniowe z okresu wojny i okupacji mieszkań­
ców Lubawce
J.Tacin a, Przyczyn ki do charakterystyki p olsk ich p ie ś n i obozowych z la t
1939-1945
f.G ę b ik , Twórczość fo lk lo r y s ty czna w obozie koncentracyjnym w Gu&an
H.Wolny, P ia ś n i, o ra cje i opowiadania z l a t wojny i okupacji na K ie le c c z y in ie
J.Ondruśz, D robiazgi fo lk lo ry s ty c z n e z okresu okupacji n iem ieckiej na
Śląsku Cieszyńskim
E.G órski, Uwagi o polskim fo lk lo r z e l a t wojny i okupacji.
Jadwiga J a g ie łło : Polska ba lla d a ludowa. Ossolineum. Poetyka. Zarys En­
cyklopedyczny .
Ks i ążka przedstaw ia b a lla d ę ludową jako gatunek fo lk lo ry s ty c z n y , odzna­
cza ją cy s ię n ie t y lk o własnymi cechami, a is również prezentujący właściwy
sobie sens. Cechy t e p o zw o liła ujawnić i o k re ś lić metoda aemiotyczna, jaką
zastosowano w pracy do szczegółowych a n a liz : t r e ś c i , typów bohaterów, prze­
s tr z e n i św iata balladowego, kon stru kcji e k o ji i charakteru czasu.
Fundamentalną podstawę c a łe j pracy etanowi gatunkowy model fabularny.
Składa s ię nań sześć fu n k c ji p o sta ci d zia ła ją cy ch , o stałym , następczym uk­
ła d z ie : 1) Postawienie zakazu, 2 ) Namawianie do przekroczenia zakazu, 3)
Przekroczenie zakazu, 4 ) Inform acja o przekroczeniu zakazu, 5 ) Dochodzenie
w sprawie winy, 6 ) M yoiśrzenie kary. To charakterystyczne dla każdej b a lla ­
dy mini mum czynności węzłowych, a w ic h szeregu niezbyw alnej fu n k cji t r z e ­
c i e j i s z ó s te j - stanowi konieczny i zarazem w ystarczający warunek gatunku
bal l adowego. Model, jak i w szelk ie p o zosta łe u ogóln ien ia są rezultatem sze­
- 66 -
regu szczegółowych analiz dokonanych bezpośrednio na empirycznym m ateriale
bal!' odowym.
Ha system bohaterów balladowych, przedstawiony w książce, зУ-łada s ię
s ts ła lic z b a 14 typów p o sta ci; każda z nich reprezen tu je dany w zorzec, na
który składa s ię z k o le i sta ła lic z b a i jakość określonych cech. W skład
systemu wchodzi zespół r ó l balladowych, c z y li wzorców postępowań, k tó re, z
jednej strony, przypisane są danej p o sta ci, z dru giej zaś strony są za le ż­
ne od określonych fu n k cji modelu, Zamknięta lic z b a ty^ów p o sta ci oraz ś c i ­
ś le określony rodzaj r ó l tworzą system ograniczający i zarazem ok reślają cy
możliwość? charakterystyk bohaterów w ramach świata balladowego.
Is to ta t r e ś c i balladowej wyraża s ię * dwóch punktach: przestępstw ie
(k o n flik c ie bohatera ze s p o łe c zn i-лгсы) oraz karze (r e a k c ji społeczeństwa
na przestępstw o), ilireść balladowa dotyczy więc funkcjonowania prawa karnej
go w świacie balladowym.
Sens ballady zawiera s ię , według au torki, w tym, i ż je s t ona n o s ic ie l­
ką norm prawa karnego - rozumianego w sensie lite ra c k im . P r z y ję c ie takiego
stanowiska umotywowano w ten sposób, że najbliższym kontekstem d la t r e ś c i
balladowej może być model informacyjny sądowego stosowania prawa - funkcjo­
nujący w świocie pozalitarackim . Preca sugeruje, że pośrednikiem między
balladą (gatunkiem folklorystycznym ) a rzec zy w isto śc ią p o za lltera ck ą może
być model prawny, uogólniający wiedżę czerpaną z bezpośrednich doświadczeń,
Дуб może, i ż właśnie to pośrednictwo stanowi o charakterze stru ktu ry b a l­
ladowej i j e j gatunkowym sen sie.
Końcowa część k sią żk i omawia wybrane prace fo lk lo ry s ty c z n e dotyczące
historyczno-porównawczej t y p o lo g ii fo lk lo r u , przeciw staw iając im prace z
zakresu t y p o lo g ii strukturalno-sem iotycznej, by w k o n k lu zji s tw ie rd z ić , i ż
t e dwa różne po3tępowenia metodologiczne w końcowym wyniku swych badań do­
chodzą do momentu koniecznego wzajemnego uzupełnienia s ię w swoLch wyni­
kach.
.JJ
Litera tu ra polaka i rosyjska przełomu И Х i XX wieku. Pod re d . W .A iełdysza, W..Witt, H.F ilip k ow sk iej i H.Górskiego. PIS.
Książka zawiera mat er i ały z p o lsk o -ra d zie c k ie j k o n feren cji naukowej
zorganizowanej przez U L PAN w Warszawie w dniach 11-12 listo p a d a 1974 r .
M ateriały te stanowią podsumowanie pewnego etapu badań nad lit e r a t u r ą ww.
okresu, prowadzonych w ośrodkach radzieckich
(In s ty tu t Słowi ano znawstwa i
- 67 Bałkanistyki oraz In stytu t L ite ra tu ry Światowej
im. ~ M.Gtorkiego) i Ins+ytut
Badań L itera ck ich PAH:
Wstęp
D.Markow, 0 n iektórych aspektach typologicznych procesu
lite r a c k ie g o
końca T T ' i początku XX wieku
T.Burek, Idee lit e r a c k ie przełomu X U i X I wieku a ich kontekst społe­
czny
2 .Wyks, "Potęga żywiołowa prania"
W .Kiełdysz, Aktywny charakter realizm u (z doświadczeń lit e r a t u r y r o s y j­
s k ie j początków aX wieku)
W .V itt, 0 typologicznym podobieństwie
p o ls k ie j i r o s y js k ie j prosy rea­
lis t y c z n e j na przełom ie XIX i XX wieku
R .Taborski, Próba system atyzacji dramatu w o k resie Młodej P ola k i
J .J .L ip a k i, Próba geometrycznego modelu nurtów modernistycznych
J.Prokop, Poeta i rynek .
S .żó łk iew sk i. Głos w dyskusji (uwagi o badaniu kultury lit e r a c k ie j
pr weŁomu XIX i XX wieku)
M.Vyka, Brzozowski i "ż y w io ł r o s y js k i"
A..Piotrowska, Rosyjska -krytyka o p o e z ji Młodej P o ls k i
H.Bogomolowa, R osyjsk ie przekłady p o e z ji S ta ffa
A .Lipetow , Problematyka teoretyczn a przełomu epo^- lite r a c k ic h (s p e c y fi­
ka lit e r a t u r y i u ję c ia badawoze, dialektyka rozwoju lit e r a c k ie g o , ewolucja
a przełom , pioblen y p e r io d y z a c ji).
AG
Władysław Broniewski w i>oesji p o ls k ie j. Pod re d . M arii Jani on. JfH.
Tom zbiorowy,
prezentu jący r e fe r a t y wygłoszone na Międzynarodowej
S e s ji Bankowej zorganizowanej p rzez In sty tu t Badań L itera ck ich w dniach 15­
-16 grudnia 1972 r . s o k a z ji 75 roczn icy urodzin Władysława Broniewskiego:
M.Janion, Broniewskiego "morze zjaw isk"
H.Karwacka, Młodość lite r a c k a Władysława Broniewskiego
£ . Matuszewski, P ierw iastek tra g ic zn y w p o e z ji W.Broniewskiego
M.Baranowska, Żywioły i in s ty tu c je
A. Kowalczyków a, Broniewski w pętach romantycznej tr a d y c ji
H. Ols chowały, Wieszcz ozy robotnik słowa? (a lb o Czym mógłby byó dla
Broniewskiego Brecht?)
E .R ech ta leg el, Metaforyka a fr a z e o lo g ia w tw órczości Broniewskiego
- 68 W.Choriew, Władysław Broniewski a kultura radziecka
S .P ollak , Broniewski w kręgu p o e z ji r o s y js k ie j
F.Lichodziejewska, Wojenne lo sy w ierszy. (Z zagadnień re c e p c ji Broniew­
skiego w latach wojny i okupacji)
S.Barańczak, Broniewski prawdziwy i Broniewski s akademii "ku czci**.
IG
Bożena Wojnowska: Stanisław Ignacy W itkiew icz a modernizm. Kształtowa­
nie id e i k a tastroficzn ych . Ossolineum.
Książka poświęcona je s t omówieniu powiązań między id e o lo g ią k a ta stro ­
fizmu Witkiewicza a świadomością kulturalną modernizmu. Głównym przedmiotem
a n alizy je s t powieść "622 upadki Bunga" oraz tra k ta t e s t e t y c z n o - filo z o fic z ny "Nowe formy w m alarstw ie".
Spośród trzech rozdziałów składających s ię na książkę pierwszy wskazuje
na przesłanki postawy k a ta s tr o fic z n e j, ja k ie zamanifestowały s ię w wyborze
tematu oraz w artystycznym ukształtowaniu pow ieści "622 upadki Bunga", a
także w innych przejawach ówczesnej postawy tw órczej p isa rza , r e a liz u ją c e j
modernistyczny wzorzec i mit a rty s ty . W strukturze owego wzoru sutorka od­
krywa potencjalne elementy autodestrukcyjne stanowiące logiczn ą podstawę
głoszonej przez W itkiewicza tezy o wewnętrznym wyczerpywaniu s ię tw órczości
a rtys ty czn e j. Groteskowa struktura pow ieści ^ s k u je z k o le i in te rp r e ta c ję ,
która pozwala w j e j światopoglądowym ekwiwalencie dopatrzyć s ię sw o istej
antecedencji przeświadczenia o zagrożeniu uznawanej ( t j . m odernistycznej)
h ie ra rc h ii w artości przez h iera rc h ię k szta łtu ją c ą s ię w ramach współczesnej
c y w iliz a c ji przemysłowej.
R ozdział drugi próbuje u s ta lić pozycję W itkiew icza jako teo retyk a i
programodawcy na mapie ówczesnych awangardowych
kierunków artystycznych..
Określa pokrewieństwa i ró żn ice w zapatrywaniach na is t o t ę i budowę d z ie ła
artystycznego, r o lę i zadania tw órcy, r e la c ję :
a rtys ta - rzeczyw istość
współczesna. Tutaj także rozpatrywane są p rzesłan k i filo z o fic z n e k a ta stro ­
fizmu zawarte w systemie o n t o lo g ii.
R ozdział t r z e c i rekonstruuje zasadnicze tw ierdzen ia h i s t o r i o z o f i i oraz
p r z y ję tą przez pisarza normę kultury - miarę jego k rytyczn ej oceny współ­
czesności. Rekonstrukcja zmierza do wydobycia powiązań między strukturą mo­
tywacyjną k rytyk i W itkiewicza a zasadniczymi cechami p re k a ta s tro fic z n e j
świadomości ku ltu ralnej modernizmu. Modernistyczny model kultury p ozosta je
także podstawowym systemem odn iesien ia dla przeprowadzonej tu próby h is to ­
ryczn ej r e la t y w iz a c ji ideału kulturowego p isa rza .
BW