docPOLSKA DLA CIEBIE ПОЛЬША ДЛЯ ТЕБЯ
download 
Reklamacja Transkrypt
POLSKA DLA CIEBIE ПОЛЬША ДЛЯ ТЕБЯ
POLSKA DLA CIEBIE poradnik dla repatriantów ПОЛЬША ДЛЯ ТЕБЯ справочник для репатриантов Przygotowanie i opracowanie/Подготовка и составление Polska Akcja Humanitarna – Program Pomocy Repatriantom Польская Гуманитарная Акция – Программа Помощи Репатриантам Przy współpracy/При сотрудничестве Stowarzyszenie KLON/JAWOR Товарищество КЛЁН/ЯВОР Zespół redakcyjny/Редакция Jolanta Tyrcz Jadwiga Chojnacka Przekład i redakcja wersji rosyjskiej/Перевод и редакция русскоязычной версии Igor Położencew Opracowanie graficzne, skład, łamanie/Графическое оформление, набор текста, вёрстка Wydawnictwo Adam Marszałek Druk i oprawa/Печать и оформление: Wydawnictwo Adam Marszałek Wydawca/издатель: Polska Akcja Humanitarna ul. Szpitalna 5/3, 00-031 Warszawa tel. (48 22) 828 88 82, 828 90 86, fax. (48 22) 831 99 38 e-mail: [email protected], http://www.pah.org.pl/ © Copyright by Polska Akcja Humanitarna Toruń 2007 ISBN 978-83-7441-866-9 Wydawca składa serdeczne podziękowania wszystkim, którzy zaangażowali się w przygotowanie niniejszej publikacji, poświęcając swój czas i wiedzę. Издатель сердечно благодарит всех, кто посвящая своё время и знания помагал в приготовлении данной публикации. Poradnik został wydany w ramach projektu „Aktywizacja zawodowa repatriantek na rynku pracy w Polsce” współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego POLSKA DLA CIEBIE poradnik dla repatriantów ПОЛЬША ДЛЯ ТЕБЯ справочник для репатриантов POLSKA AKCJA HUMANITARNA Spis treści Część I Rozdział 1 Status repatrianta. Pierwsze kroki po przyjeździe do Polski ������������������� 18 Rozdział 2 Prawa repatrianta ������������������������������������������������������������������������������������������� 24 Rozdział 3 Udział organów administracji w postępowaniu repatriacyjnym ����������� 60 I. Lista dokumentów, które repatriant/członek rodziny repatrianta powinien przywieźć do Polski ����������������������������������� 68 II. Instytucje i organizacje pomagające repatriantom. . . . . . . . . . . . . 70 III. Lista samodzielnych pracowników zajmujących się repatriacją w urzędach wojewódzkich ����������������������������������������� 72 IV. Wybrane organizacje społeczne, do których można zwrócić się o pomoc ����������������������������������������������������������������������������������������� 76 V. Apostille ��������������������������������������������������������������������������������������������� 78 Część II Status członków rodziny repatrianta nieposiadających obywatelstwa polskiego ��������������������������������������������������������������������������������� 84 Część III Rozdział 1 Karta Polaka ����������������������������������������������������������������������������������������������������� 94 Rozdział 2 Legalizacja pobytu cudzoziemców ������������������������������������������������������������� 108 Część IV Rozdział 1 Zameldowanie ����������������������������������������������������������������������������������������������� 134 Rozdział 2 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia ��������������������������������������� 140 I. Wstęp ������������������������������������������������������������������������������������������������� 140 II. Rejestracja ����������������������������������������������������������������������������������������� 144 III. Uprawnienia ������������������������������������������������������������������������������������� 148 IV. Świadczenie przedemerytalne ������������������������������������������������������ 156 V. Promocja zatrudnienia – aktywne formy walki z bezrobociem ��������������������������������������������������������������������������������� 164 VI. Definicje ������������������������������������������������������������������������������������������� 178 VII. Curriculum Vitae i list motywacyjny ������������������������������������������� 184 Содержание Часть I Глава 1 Статус репатрианта. Первые шаги после прибытия в Польшу ������� 19 Глава 2 Права репатрианта ��������������������������������������������������������������������������������������� 25 Глава 3 Функции административных органов в процедуре репатриации ��� 61 I. Список документов, требуемых от репатриантов и членов их семей в Польше ������������������������������������������������������������������������� 69 II. Учреждения и организации, помогающие репатриантам ��� 71 III. Список служащих, занимающихся репатриацией в воеводских управлениях ����������������������������������������������������������� 73 IV. Некоторые общественные организации, куда можно обратиться за помощью ��������������������������������������������������������������� 77 V. Апостиль ������������������������������������������������������������������������������������������� 79 Часть II Статус членов семьи репатриантов, не имеющих польского гражданства ��������������������������������������������������������������������������������������������������� 85 Часть III Глава 1 Карта поляка ��������������������������������������������������������������������������������������������������� 95 Глава 2 Легализация пребывания иностранца ������������������������������������������������� 109 Часть IV Глава 1 Прописка ������������������������������������������������������������������������������������������������������� 135 Глава 2 Безработные – помощь, регистрация, права �������������������������������������� 141 I. Вступление ������������������������������������������������������������������������������������� 141 II. Регистрация ����������������������������������������������������������������������������������� 145 III. Права ������������������������������������������������������������������������������������������������� 149 IV. Предпенсионное пособие ����������������������������������������������������������� 157 V. Стимулирование занятости – активные формы борьбы с безработицей ������������������������������������������������������������������������������� 165 VI. Определения ����������������������������������������������������������������������������������� 179 VII. Резюме и сопроводительное письмо ��������������������������������������� 185 Spis treści Rozdział 3 Kto i kiedy może otrzymać zasiłek z pomocy społecznej ��������������������� 196 I. Wstęp ������������������������������������������������������������������������������������������������� 196 II. Kryterium dochodowe – jak oblicza się dochód ����������������������� 200 III. Zasiłki ����������������������������������������������������������������������������������������������� 202 IV. Definicje i inne ważne pojęcia ������������������������������������������������������� 212 V. Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie ������������������������������������������� 214 Rozdział 4 Kto może otrzymać dodatek mieszkaniowy ��������������������������������������������� 218 Rozdział 5 Opieka zdrowotna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 Rozdział 6 Obywatel w urzędzie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270 I. Wstęp. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270 II. Zanim pójdziesz do urzędu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272 III. Składanie podań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274 IV. Odpowiedź urzędu na pismo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284 V. Możliwości zmiany decyzji lub postanowienia. . . . . . . . . . . . . . 290 VI. Wznowienie postępowania. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296 VII. Skarga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298 VIII.Doręczenia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300 IX. Wezwanie do urzędu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304 X. Skarga do sądu administracyjnego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306 XI. Wybrane uprawnienia obywatela w postępowaniu administracyjnym. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312 XII. Wzory pism – przykłady . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318 Rozdział 7 Świadczenia rodzinne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324 I. Wstęp. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324 II. Zasiłek rodzinny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328 III. Dodatki do zasiłku rodzinnego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338 IV. Świadczenia opiekuńcze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358 V. Wypłata świadczeń. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364 VI. Zaliczka alimentacyjna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368 VII. Definicje z ustawy o świadczeniach rodzinnych . . . . . . . . . . . . . 374 Rozdział 8 System emerytalny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378 I. System ubezpieczeń społecznych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378 Содержание Глава 3 Кто и когда получает право на социальную помощь ������������������������ 197 I. Введение ������������������������������������������������������������������������������������������ 197 II. Доходный критерий – как подсчитывается доход ������������� 201 III. Пособия ������������������������������������������������������������������������������������������� 203 IV. Определения ����������������������������������������������������������������������������������� 213 V. Повятовые центры помощи семьям ��������������������������������������� 215 Глава 4 Кто имеет право на получение жилищной надбавки ����������������������� 219 Глава 5 Здравоохранение ����������������������������������������������������������������������������������������� 243 Глава 6 Гражданин в учреждении ������������������������������������������������������������������������� 271 I. Вступление ������������������������������������������������������������������������������������� 271 II. Прежде чем идти в учреждение ����������������������������������������������� 273 III. Подача заявлений ������������������������������������������������������������������������� 275 IV. Ответ учреждения на письмо ��������������������������������������������������� 285 V. Возможности изменения решения или постановления. . . . 291 VI. Возобновление производства ��������������������������������������������������� 297 VII. Жалоба ��������������������������������������������������������������������������������������������� 299 VIII.Вручение ����������������������������������������������������������������������������������������� 301 IX. Вызов в учреждение ��������������������������������������������������������������������� 305 Х. Жалоба в административный суд ��������������������������������������������� 307 XI. Избранные правомочия гражданина в административном судопроизводстве ������������������������������������������������������������������������� 312 XII. Образцы письменных документов – примеры ��������������������� 319 Глава 7 Семейные пособия ������������������������������������������������������������������������������������� 325 I. Вступление ������������������������������������������������������������������������������������� 325 II. Семейные пособия ����������������������������������������������������������������������� 329 III. Прибавки к семейному пособию ���������������������������������������������� 339 IV. Опекунское пособие ��������������������������������������������������������������������� 359 V. Выплата пособий ��������������������������������������������������������������������������� 365 VI. Алиментный задаток ������������������������������������������������������������������� 369 VII. Определения из закона о семейном пособии ����������������������� 375 Глава 8 Пенсионная система ��������������������������������������������������������������������������������� 379 I. Система социального страхования ����������������������������������������� 379 Spis treści II. System emerytalny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382 III. Otwarte Fundusze Emerytalne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384 Rozdział 9 Zarejestrowanie działalności gospodarczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394 I. Jak zarejestrować działalność gospodarczą . . . . . . . . . . . . . . . . 394 II. Pożyczki i kredyty na rozpoczęcie działalności gospodarczej . . 408 III. Jak zakończyć prowadzenie działalności gospodarczej . . . . . . 412 Rozdział 10 Podatek dochodowy od osób fizycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 416 Część V Rozdział 1 Niepełnosprawni – orzecznictwo rentowe i pozarentowe . . . . . . . . . . 424 I. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424 II. Orzecznictwo o niezdolności do pracy do celów rentowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426 III.Orzecznictwo o stopniu niepełnosprawności do celów pozarentowych ��������������������������������������������������������������������������������� 444 IV. Orzecznictwo rentowe a orzecznictwo pozarentowe . . . . . . . . 458 V. Orzecznictwo rentowe i pozarentowe – możliwe zmiany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462 Rozdział 2 Kto jest osobą niepełnosprawną . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466 I. Orzekanie o niepełnosprawności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466 Rozdział 3 Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze. Pomoc dla osób niepełnosprawnych, seniorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 476 I. Usługi opiekuńcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 476 II. Specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 486 III. Usługi świadczone przez organizacje pozarządowe . . . . . . . . . 498 Część VI Przydatne informacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 506 O projekcie „A.ktywizacja zawodowa repatriantek na rynku pracy w Polsce” ��������������������������������������������������������������������������������������������������������� 530 Содержание II. Пенсионная система ��������������������������������������������������������������������� 383 III. Открытые Пенсионные Фонды (OFE) ������������������������������������� 385 Глава 9 Регистрация хозяйственной деятельности ����������������������������������������� 395 I. Как зарегистрировать хозяйственную деятельность ��������� 395 II. Ссуды и кредиты на хозяйственную деятельность ������������� 409 III. Как прекратить хозяйственную деятельность ��������������������� 413 Глава 10 Подоходный налог от физических лиц ������������������������������������������������� 417 Часть V Глава 1 Люди с ограниченными возможностями. Медицинская экспертиза – пенсионная и непенсионная по инвалидности ��������������������������������� 425 I. Вступление ������������������������������������������������������������������������������������� 425 II. Экспертиза о нетрудоспособности в целях предоставления пенсии по инвалидности ����������������������������� 427 III. Освидетельствование степени инвалидности для непенсионных целей ��������������������������������������������������������������������� 445 IV. Пенсионная медицинская экспертиза и непенсионная медицинская экспертиза ������������������������������������������������������������� 459 V. Пенсионная медицинская экспертиза и непенсионная медицинская экспертиза – возможные изменения ������������� 463 Глава 2 Кто является аномальным лицом ����������������������������������������������������������� 467 I. Освидетельствование инвалидности ������������������������������������������� 467 Глава 3 Нормальные и специализированные услуги по опеке. Помощь для людей с ограниченной трудоспособностью и пожилых людей ����� 477 I. Услуги по опеке ����������������������������������������������������������������������������� 477 II. Специализированные опекунские услуги для лиц с психическими расстройствами ��������������������������������������������� 487 III. Услуги предоставляемые неправительственными организациями ������������������������������������������������������������������������������� 499 Часть VI Полезные информации ����������������������������������������������������������������������������� 507 О проекте «Профессиональная активизация репатрианток на польском рынке труда» ����������������������������������������������������������������������� 531 10 SPIS ZAMIESZCZONYCH WZORÓW PISM, TABEL I RYSUNKÓW Mapa fizyczna Polski Tabela: Odległości kolejowe i drogowe w Polsce ����������������������������������������� 14 Tabela: Ważniejsze instytucje w województwach ����������������������������������������� 15 Mapka: Jednostki podziału terytorialnego ������������������������������������������������������� 17 Tabela: Lista pracowników Urzędów Wojewódzkich zajmujących się repatriacją ������������������������������������������������������������������������������������������������� 72 Tabela: Wybrane organizacje społeczne, do których można zwrócić się o pomoc ��������������������������������������������������������������������������������������������������������� 76 Tabela: Grupy bezrobotnych w szczególnej sytuacji ����������������������������������� 172 Wzór życiorysu/CV ����������������������������������������������������������������������������������������� 188 Tabela: Powierzchnie normatywne lokali ��������������������������������������������������� 224 Tabela: Uprawnienia pacjentów ��������������������������������������������������������������������� 258 Tabela: Adresy NFZ ������������������������������������������������������������������������������������������ 266 Tabela: Wzory pism ������������������������������������������������������������������������������������������� 318 Tabela: Dawny i obecny system orzecznictwa ��������������������������������������������� 458 Tabela: Organizacje działające na rzecz kobiet ������������������������������������������� 510 Tabela: Minimalne wynagrodzenie za pracę ����������������������������������������������� 518 Tabela: Przeciętne miesięczne wynagrodzenie ������������������������������������������� 518 Tabela: Wysokość składek na ubezpieczenie społeczne ����������������������������� 520 Tabela: Ulgi ustawowe na przejazdy kolejowe ��������������������������������������������� 520 Tabela: Ceny abonamentów i połączeń telefonów stacjonarnych ����������� 522 Tabela: Średni kurs walut ��������������������������������������������������������������������������������� 524 Tabela: Ceny podstawowych produktów spożywczych ����������������������������� 524 Mapka: Średnie ceny metra kwadratowego mieszkania na rynku wtórnym w zależności od województw ��������������������������������������������������� 526 11 СПИСОК ОБРАЗЦОВ ДОКУМЕНТОВ, ТАБЛИЦ И РИСУНКОВ Физическая карта Польши Таблица: Протяженность железнодорожных путей и автотрасс в Польше ������������������������������������������������������������������������������������������������������� 14 Таблица: Важнейшие воеводские управления ����������������������������������������� 15 Карта: Территориальное деление ����������������������������������������������������������������� 17 Таблица: Cписок служащих, занимающихся репатриацией в воеводских управлениях ����������������������������������������������������������������������� 73 Таблица: Некоторые общественные организации, куда можно обратиться за помощью ��������������������������������������������������������������������������� 77 Таблица: Люди, имеющие особые права на рынке труда. ������������������� 173 Oбразец резюме ����������������������������������������������������������������������������������������������� 189 Таблица: Нормативные площади жилья ��������������������������������������������������� 225 Таблица: Права пациентов ��������������������������������������������������������������������������� 259 Таблица: Адреса воеводских отделений Национального Фонда Здоровья ����������������������������������������������������������������������������������������� 267 Таблица: Oбразцы письменных документов ������������������������������������������� 319 Таблица: Предыдущая и актуальная система освидетельствования ������������������������������������������������������������������������������� 459 Таблица: Oрганизации, действующие в защиту прав женщин ����������� 511 Таблица: Минимальная заработная плата ����������������������������������������������� 519 Таблица: Среднемесячная заработная плата ������������������������������������������� 519 Таблица: Размер отчислений на социальное страхование ����������������� 521 Таблица льгот, установленных на ж/д проезды ������������������������������������� 521 Таблица: Цены абонентской оплаты и телефонных переговоров������� 523 Таблица: Средние курсы валют ������������������������������������������������������������������� 525 Таблица: Цены основных продуктов питания ���������������������������������������� 525 Карта: Cредние цены одного кв. метра жилья на вторичном рынке в зависимости от воеводства �� �� �� �� �� �� �� �� �� �� �� �� �� �� �� �� �� �� �� �� �� �� �� �� �� �� �� �� �� � 527 12 WYJAŚNIENIE SKRÓTÓW UŻYWANYCH W KSIĄŻCE Dz.U. – Dziennik Ustaw (biuletyn, w którym drukuje się wszystkie nowe, wchodzące w życie akty prawne, np. ustawy) GOPS – Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej MOPS – Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej NIP – Numer Identyfikacji Podatkowej (musisz się nim posługiwać rozliczając się z podatków; otrzymasz go po złożeniu w swoim Urzędzie Skarbowym wniosku o przyznanie NIP) OFE – Otwarty Fundusz Emerytalny OPS – Ośrodek Pomocy Społecznej PCPR – Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie PESEL – Numer ewidencyjny mieszkańca Polski (otrzymuje się go w Wydziale Ewidencji Ludności Urzędu Dzielnicy lub Gminy) REGON – Numer statystyczny, który otrzymasz w Urzędzie Statystycznym po zarejestrowaniu działalności gospodarczej RUP/PUP/WUPP – Rejonowy/Powiatowy/Wojewódzki Urząd Pracy RUM – Rejestr Usług Medycznych (Książeczka Usług Medycznych to bloczek druczków, na których lekarze wypisują recepty i skierowania do specjalistów; może być zastąpiony przez druczki zastępcze, które otrzymuje się w przychodni) USC – Urząd Stanu Cywilnego UW – Urząd Wojewódzki VAT – Value Added Tax (Podatek od wartości dodanej) ZOZ – Zakład Opieki Zdrowotnej NFZ – Narodowy Fundusz Zdrowia ZUS – Zakład Ubezpieczeń Społecznych NSA – Naczelny Sąd Administracyjny UNFE – Urząd Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi BHP – Bezpieczeństwo i Higiena Pracy 13 ОБьЯСНЕНИЕ СОКРАЩЕНИЙ ИСПОЛЬЗУЕМЫХ В СПРАВОЧНИКЕ Dz.U. – Законодательный Вестник (бюллетень, в котором публикуются все новые вступающие в силу юридические акты, например законы) GOPS – Гминный центр социальной помощи MOPS – Муниципальный центр социальной помощи NIP – Идентификационный номер налогоплательщика (получается после подачи заявления в Налоговое управление, необходим при оплате налогов) OFE – Открытый Пенсионный Фонд OPS – Центр социальной помощи PCPR – Повятовый центр помощи семьям PESEL – Учетный номер гражданина Польши (получается в Отделе учета населения в Управлении района или гмины) REGON – Статистический номер, который выдается Воеводским статистическим управлением после регистрации хозяйственной деятельности RUP/PUP/WUPP – Районное/Повятовое/Воеводское бюро по трудоустройству RUM – Реестр медицинских услуг (книжка медицинских услуг – это квитанции, на которых врач выписывает рецепты и направления к врачам-специалистам; могут быть заменены квитанциями, которые выдаются в поликлинике) USC – ЗАГС UW – Воеводское управление VAT – Value Added Tax – Налог на добавленную стоимость ZOZ – Учреждение медицинского обслуживания NFZ – Национальный фонд здравоохранения ZUS – Управление социального страхования NSA – Верховный административный суд UNFE – Управление по надзору над пенсионными фондами BHP – Безопасность и гигиена труда 14 ODLEGŁOŚCI KOLEJOWE I DROGOWE MIĘDZY WYBRANYMI MIEJSCOWOŚCIAMI Białystok Gdańsk Katowice Kraków Lublin Łódź Poznań Rzeszów Szczecin Warszawa Wrocław ПРОТЯЖЕННОСТЬ ЖЕЛЕЗНОДОРОЖНЫХ ПУТЕЙ И АВТОТРАСС В ПОЛЬШЕ – 414 482 476 343 317 490 511 704 184 569 385 – 532 610 504 389 295 656 376 329 460 488 534 – 78 380 237 318 235 535 298 188 Kraków 490 580 77 – 312 283 396 157 613 292 266 Lublin 258 506 337 289 – 321 481 215 695 175 518 Łódź 329 333 201 257 252 – 237 389 454 133 243 Poznań 499 301 320 397 469 209 – 553 217 306 165 Rzeszów 426 627 239 162 168 320 529 – 770 327 423 Szczecin 663 356 546 623 683 445 236 765 – 520 373 Warszawa 196 343 292 294 163 133 303 291 520 – 385 Wrocław 544 444 176 253 421 215 169 415 370 348 – Białystok Gdańsk Katowice Na polu białym – odległości drogowe. На белом фоне – протяженность автотрасс. Na polu szarym – odległości kolejowe На цветном фоне – протяженность железнодорожных путей. 85-950 Bydgoszcz ul. Jagiellońska 3 20-914 Lublin ul. Spokojna 4 66-400 Gorzów Wlkp. ul. Jagiellońska 8 90-992 Łódź ul. Piotrkowska 104 31-156 Kraków ul. Basztowa 22 00-950 Warszawa Pl. Bankowy 3/5 Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie 022 012 042 095 081 052 50-951 Wrocław 071 Pl. Powstańców Warszawy 1 Adres siedziby Wojewody Адреса офисов Воеводы Numer kierunkowy Междугородний код Dolnośląskie Województwa Воеводства tel. Urzędu Wojewódzkiego Тел. учреждения 695 69 95 695-69-98 695-69-99 392 15 27 664 10 00 711 54 72 742 43 08 349 79 13 349 72 94 340 62 73 340 60 00 532 01 01 532 17 37 525 53 00 344 48 67 340 34 00 tel. Komendy Wojewódzkiej Policji Тел. Воеводского отделения полиции 561 80 00 561 80 02 561 80 10 429 52 22 422 01 22 254 70 00 (48) 362 91 91 615 55 10 665 28 65 665 21 67 665 21 68 (68) 456 07 00 721 19 00 722 50 31 738 19 00 532 15 17 532 45 10 585 61 00 360 63 00 tel. Izby Skarbowej тел. Казначейской Палаты 319 91 02 639 92 00 631 52 00 733 83 00 535 12 20 535 12 29 (56) 658 01 24 368 22 01 tel. Straż Pożarna – Komendy Wojewódzkie Тел. в пожарную часть воеводства WAŻNIEJSZE INSTYTUCJE W WOJEWÓDZTWACH\ ВАЖНЕЙШИЕ ВОЕВОДСКИЕ УЧРЕЖДЕНИЯ 551 24 00 616 02 83 422 99 18 637 70 55 720 84 12 538 52 00 349 76 34 340 63 48 Kuratorium Oświaty Окружной отдел просвещения 15 45-082 Opole ul. Piastowska 14 00-959 Rzeszów ul. Grunwaldzka 15 15-213 Białystok ul. Mickiewicza 3 80-958 Gdańsk ul. Okopowa 21/ 17 40-032 Katowice ul. Jagiellońska 25 25-955 Kielce Al. IX Wieków Kielc 3 10-959 Olsztyn ul. Piłsudskiego 7/ 9 60-967 Poznań Al. Niepodległości 16/ 18 70-502 Szczecin ul. Wały Chrobrego 4 Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodnio-Pomorskie Adres siedziby Wojewody Адреса офисов Воеводы Opolskie Województwa Воеводства Numer kierunkowy Междугородний код 091 061 089 041 032 058 085 017 077 tel. Urzędu Wojewódzkiego Тел. учреждения 430 35 00 854 10 71 854 13 00 523 22 00 342 18 00 342 18 05 342 18 10 207 77 77 307 76 95 743 93 15 867 10 00 452 41 25 45 24 126 45 24 478 tel. Izby Skarbowej тел. Казначейской Палаты 480 36 00 858 61 00 534 49 44 340 51 02 207 60 00 788 60 00 300 23 00 300 23 60 741 57 97 850 36 00 454-00-67 do 70 433-32-01 841 20 00 526 11 11 349 22 22 200 17 70 321 59 00 675 40 11 858 29 00 427 19 00 tel. Komendy Wojewódzkiej Policji Тел. Воеводского отделения полиции 480 88 00 821 52 00 525 95 00 368 16 80 368 16 63 604 01 00 347 78 00 653 73 41 747 02 00 454 23 41 453 92 73 tel. Straż Pożarna – Komendy Wojewódzkie Тел. в пожарную часть воеводства 442 75 00 854 16 68 854 16 61 523 26 00 527 22 50 344 33 58 207 77 77 307 73 89 748 48 48 867 11 00 452 45 68 452 45 75 Kuratorium Oświaty Окружной отдел просвещения 16 17 JEDNOSTKI PODZIAŁU TERYTORIALNEGO w 2006 r. Stan w dniu 31 XII 2006 r. ТЕРРИТОРИАЛЬНОЕ ДЕЛЕНИЕ ПО СОСТ. НА 31 XII 2006 г. Liczba gmin Количество гмин Liczba miast na prawach powiatu; liczba powiatów Количество городов с правами повята; количество повятов 114 123 4; 16 2478 65; 314 116 2; 19 3; 18 118 3; 14 114 4; 19 83 2; 12 Liczba województw – 16 Количество воеводств – 16 314 5; 37 226 4; 31 177 3; 21 169 3; 26 71 1; 11 Gęstość zaludnienia na 1 km2 Плотность населения на 1 км2 59 80 100 120 200 167 19; 17 213 4; 20 102 1; 13 182 3; 19 159 4; 21 379 Największe pod względem powierzchni (35.557 km2) i liczby ludności (5.171,7 tys.) jest województwo mazowieckie. Самым большим (35.557 км2) и плотнонаселённым (5.171,7 тыс.) является воеводство мазовецкое. Najmniejsze pod względem powierzchni jest województwo opolskie (9.412 km2), a pod względem liczby ludności województwo lubuskie (1.008,5 tys.). Наименьшим по территории является воеводство опольское (9.412 км2), а с точки зрения количества населения – воеводство любуское (1.008,5 тыс). Źródło: GUS/ Источник: GUS – Главное Статистическое Управление Część I Rozdział 1 STATUS REPATRIANTA. PIERWSZE KROKI PO PRZYJEŹDZIE DO POLSKI Czym jest repatriacja? Kto jest repatriantem? Repatriacja to powrót do Polski osób pochodzenia polskiego. Jest to również uprzywilejowany sposób nabycia polskiego obywatelstwa. Repatriantem jest osoba polskiego pochodzenia, która przybyła do Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy repatriacyjnej z zamiarem osiedlenia się na stałe. Data stempla potwierdzającego przekroczenie granicy, widoczna w paszporcie repatrianta jest jednocześnie datą nabycia przez niego obywatelstwa polskiego. Wraz z nabyciem obywatelstwa polskiego repatriant staje się jednocześnie obywatelem Unii Europejskiej. Współmałżonkowie lub członkowie najbliższej rodziny repatrianta nieposiadający statusu repatrianta nie są obywatelami UE. Ustawa o repatriacji Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji (tj. Dz.U. z 2004 r. nr 53, poz. 532) określa zasady nabycia obywatelstwa polskiego w drodze repatriacji, prawa repatrianta, a także zasady i tryb udzielania pomocy repatriantom i członkom ich rodzin. Ustawa obowiązuje od dnia 1 stycznia 2001 roku. Od 1 stycznia 2004 r. uległy zmianie przepisy dotyczące zaproszeń repatriantów, uznania za repatrianta, form pomocy dla repatriantów, aktywizacji zawodowej repatriantów. Часть I Глава 1 СТАТУС РЕПАТРИАНТА. ПЕРВЫЕ ШАГИ ПОСЛЕ ПРИБЫТИЯ В ПОЛЬШУ Что такое репатриация? Кто является репатриантом? Репатриация –это возвращение в Польшу лиц польского происхождения. Это также привилегированный способ получения польского гражданства. Репатриантом является лицо польского происхождения, которое прибыло в Польшу на основании репатриационной визы с намерением постоянного проживания. Дата штампа в паспорте репатрианта, подтверждающая пересечение границы, является одновременно датой получения польского гражданства. Получение польского гражданства репатриантом означает также гражданство Европейского Союза. Супруги или ближайшие члены семьи репатрианта, не получившие репатриационного статуса, не являются гражданами Европейского Союза. Закон о репатриации Закон от 9 ноября 2000 г. о репатриации (Законодательный Вестник от 2004 г., № 53, статья 532) определяет правила получения польского гражданства на основании репатриации, права репатрианта, а также правила и порядок оказания помощи репатриантам и членам их семей. Закон вступил в силу 1 января 2001 года. С 1 января 2004 года изменились правила приглашения репатриантов, признания репатриационного статуса, форм помощи для репатриантов, а также их профессиональной активизации. 20 Status repatrianta. Pierwsze kroki po przyjeździe do Polski Pierwsze kroki po przyjeździe do Polski Po przybyciu na miejsce osiedlenia repatriant musi uregulować sprawy związane ze swoim zamieszkaniem i zameldowaniem. • W pierwszej kolejności trzeba zarejestrować w miejscowym Urzędzie Stanu Cywilnego (USC) zagraniczne odpisy aktów stanu cywilnego (urodzenia, ślubu itp.) wraz z ich tłumaczeniem, dokonanym przez tłumacza przysięgłego. Dokumenty obcojęzyczne powinny być oryginałami lub kopiami z adnotacją konsula „za zgodność z oryginałem”. • Następnie repatriant musi udać się do Wydziału Spraw Obywatelskich właściwego Urzędu Wojewódzkiego, aby otrzymać od wojewody poświadczenie obywatelstwa polskiego. Poświadczenie jest wydawane na podstawie paszportu z wklejoną wizą repatriacyjną oraz po przedstawieniu odpisów aktów stanu cywilnego sporządzonych w polskim USC. • Kolejnym krokiem jest złożenie w Urzędzie Miasta (Dzielnicy) lub Gminy wniosku o wydanie dowodu osobistego, zameldowanie się na pobyt stały oraz wystąpienie o nadanie numeru ewidencyjnego PESEL. Wszelkie wątpliwości należy wyjaśniać w Urzędzie Gminy właściwym ze względu na miejsce osiedlenia się. Członkowie najbliższej rodziny repatrianta niebędący pochodzenia polskiego, po przyjeździe do Polski, sprawy związane z zameldowaniem muszą załatwiać według odrębnej procedury. Więcej na ten temat patrz rozdział „Status członków rodziny repatrianta nieposiadających obywatelstwa polskiego” (część II poradnika). Статус репатрианта. Первые шаги после прибытия в польшу 21 Первые шаги после прибытия в Польшу После прибытия на новое место жительства репатриант должен уладить вопросы, связанные с жильем и пропиской. • В первую очередь следует зарегистрировать в районном отделе записи актов гражданского состояния – загсе (Urząd Stanu Cywilnego – USC) копий актов гражданского состояния, выданных за границей (akta stanu cywilnego) (копии свидетельства о рождении, свидетельства о браке и т.д.) и их перевод, подтвержденный нотариально. Документы, составленные на иностранных языках, должны представляться в оригинале или как копии, заверенные консулами с аннотацией «в соответствии с оригиналом» (za zgodność z oryginałem). • Далее репатриант должен обратиться в Отдел по гражданским делам (Wydział Spraw Obywatelskich) соответствующего Воеводского управления с целью получения у воеводы справки, подтверждающей польское гражданство. Эта справка выдается на основании паспорта с вклеенной репатриационной визой и копий актов гражданского состояния, выданных польским загсом. • Следующий шаг – подача заявления о выдаче удостоверения личности, постоянной прописки и о присвоении учетного номера физ. лиц (PESEL) в Муниципальное управление (Urząd Miasta) или Управление гмины/района (Urząd Gminy/Dzielnicy). По всем спорным вопросам следует обращаться в Управление гмины по месту жительства. Для получения прописки для близких членов семей репатриантов, не имеющих польского происхождения и прибывших в Польшу, предусмотрена отдельная процедура (глава II справочника). 22 Status repatrianta. Pierwsze kroki po przyjeździe do Polski Szczegółowe informacje na temat aktów stanu cywilnego, zameldowania i dowodów osobistych zawierają m.in.: • Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2005 r. w sprawie pisemnego zgłoszenia urodzenia dziecka (Dz.U. nr 27, poz. 232); • Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1994 r. w sprawie opłaty skarbowej (Dz.U. nr 136, poz. 705); • Kodeks rodzinny i opiekuńczy; • Ustawa z dnia 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk, (tj. Dz.U. z 1963 r., nr 59, poz. 328; z 1990 r., nr 34, poz. 198; z 1998 r., nr 106, poz. 668; nr 117, poz. 757; z 2001 r., nr 43, poz. 476; z 2005 r., nr 17, poz. 141; nr 62, poz. 550); • Ustawa z dn. 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (tj. Dz.U. z 2004 r., nr 161, poz. 1688); • Ustawa z dn. 16 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz.U. z 2004 r., nr 93, poz. 887); • Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 21 listopada 2000 r. w sprawie wzoru dowodu osobistego oraz trybu postępowania w sprawach wydawania dowodów osobistych, ich wymiany, zwrotu lub utraty (Dz.U. z 2000 r., nr 112, poz. 1182); • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 marca 2003 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wzoru dowodu osobistego oraz trybu postępowania w sprawach wydawania dowodów osobistych, ich wymiany, zwrotu lub utraty (Dz.U. nr 56, poz. 500); • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 września 2004 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie opłaty za wydanie dowodu osobistego (Dz.U. nr 209, 2129). Статус репатрианта. Первые шаги после прибытия в польшу 23 Подробную информацию об актах гражданского состояния, прописке и удостоверении личности содержат в частности: • Распоряжение Министра Здравоохранения от 2 февраля 2005 года о письменном заявлении о рождении ребёнка (Законодательный Вестник № 27, статья 232). • Распоряжение Министра Финансов от 9 декабря 1994 года о гербовом сборе (Законодательный Вестник № 136, статья 705). • Семейный кодекс. • Закон от 15 ноября 1956 года об изменении имён и фамилий (Законодательный Вестник от 1963 года, № 59, статья 328; от 1990 года, № 34, статья 198; от 1998 года, № 106, статья 668; № 117, статья 757; от 2001 года, № 43, статья 476; от 2005 года, № 17, статья 141; № 62, статья 550). • Закон от 29 сентября 1986 года – об актах гражданского состояния (Законодательный Вестник от 2004 года, № 161, статья 1688). • Закон от 16 апреля 2004 года об изменении закона об учете населения и удостоверениях личности (Законодательный Вестник от 2004 года, № 93, статья 887). • Распоряжение Совета Министров от 21 ноября 2000 года, касающееся образца удостоверения личности и процедуры, связанной с его выдачей, заменой, возвращением или утерей (Законодательный Вестник от 2000 года, № 112, статья 1182). • Распоряжение Совета Министров от 18 марта 2003 года, изменяющее распоряжение о образцах удостоверений личности и процедуры, связанной с его выдачей, заменой, возвращением или утерей (Законодательный Вестник № 56, статья 500). • Распоряжение Совета Министров от 14 сентября 2004 года, изменяющее распоряжение об оплатах за выдачу удостоверений личности (Законодательный Вестник № 209, статья 2129). Rozdział 2 PRAWA REPATRIANTA Pomoc dla repatriantów Formy i tryb udzielania pomocy dla repatriantów uregulowane są w rozdziale 4 ustawy z dn. 9 listopada 2000 r. o repatriacji (w art. 17–20). Po przyjeździe do Polski wszyscy repatrianci otrzymują jednorazową, bezzwrotną pomoc finansową ze środków budżetu państwa. Pomoc udzielana jest w postaci zasiłków i obejmuje: 1. Zasiłek transportowy, 2. Zasiłek na zagospodarowanie i bieżące utrzymanie, 3. Zasiłek szkolny. UWAGA! Powyższe zasiłki nie podlegają opodatkowaniu. 1. Zasiłek transportowy jest to zwrot kosztów przejazdu z miejsca zamieszkania za granicą do miejsca osiedlenia się w Polsce. Repatriant i jego rodzina otrzymują kwotę w wysokości odpowiadającej cenie biletów kolejowych w II klasie, obowiązującą za przewóz osób na tej trasie. Nie ma znaczenia, jakim środkiem lokomocji faktycznie przebyli oni tę drogę. Przy ustalaniu wysokości zasiłku uwzględnia się ulgi taryfowe, czyli to, że dzieci w wieku 0–4 lata nie płacą za przejazd, a dzieci w wieku 4–12 lat płacą za bilet 50% jego ceny. Rodzina repatrianta otrzymuje również równowartość ceny jednego biletu kolejowego II klasy na pokrycie kosztów przewozu mienia. Глава 2 ПРАВА РЕПАТРИАНТА Помощь репатриантам Формы и порядок оказания помощи репатриантам регулируются Законом о репатриации, глава 4 от 9 ноября 2000 года (статьи 17–22). После прибытия в Польшу каждый репатриант получает единовременную безвозмездную материальную помощь, выделенную из бюджетных средств. Помощь оказывается в виде пособий. К ним относятся: 1. транспортное пособие, 2. пособие на благоустройство и проживание (текущие расходы), 3. школьное пособие Внимание! Пособия не облагаются налогом. 1. Транспортное пособие – это возмещение расходов на переезд из заграницы в Польшу. Репатриант и его семья могут рассчитывать на сумму, соответствующую цене железнодорожных билетов второго класса, полагающуюся за перевозку лиц и багажа на этой трасе. При этом не имеет значения, какое именно средство транспорта было выбрано. При установлении размера пособия учитываются тарифные льготы, т.е. для детей до 4 лет проезд бесплатный, а для детей в возрасте от 4 до 12 лет скидка составляет 50 %. Семья репатрианта также получает денежный эквивалент цены железнодорожного билета второго класса на покрытие расходов по перевозке имущества. 26 Prawa repatrianta Osobom, którym wydano wizę wjazdową w celu repatriacji, a które nie posiadają wystarczających środków na pokrycie kosztów podróży do Polski, równowartość tego zasiłku może być wypłacona przez konsula jeszcze przed wyjazdem do Polski. 2. Zasiłek na zagospodarowanie i bieżące utrzymanie to pomoc finansowa, którą repatriant może przeznaczyć na dokonanie pierwszych niezbędnych zakupów np. mebli, sprzętu domowego itp. lub wykonanie drobnych prac związanych z odnowieniem mieszkania. Wysokość zasiłku przypadającego na każdego członka rodziny stanowi równowartość dwukrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia uzyskiwanego w Polsce, ogłaszanego co kwartał przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Jeśli, przykładowo, miesięczne wynagrodzenie w Polsce wynosi 2.000,00 zł, repatriant otrzyma jednorazowo 2 × 2.000,00 zł = 4.000,00 zł Jeśli repatriant przybył do Polski z małżonkiem, kwota ta zostaje podwojona i wynosi: 4.000,00 zł × 2 osoby = 8.000,00 zł Gdy repatriant ma dzieci w wieku do 18 lat, otrzymuje zasiłek w wysokości dwukrotnego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego na każde dziecko. Tak więc rodzina składająca się z dwóch osób dorosłych i jednego dziecka otrzyma zasiłek w wysokości: 4.000,00 zł × 2 osoby (dorosłe) plus 4.000,00 zł (na dziecko) = 12.000,00 zł Права репатрианта 27 Лица, получившие репатриационные визы и не имеющие достаточных средств на дорогу, могут получить эквивалент этого пособия у Консула еще до отъезда в Польшу. 2. Пособие на благоустройство и проживание (текущие расходы) – это материальная помощь, необходимая репатрианту для покупки вещей первой необходимости, например, мебели, предметов домашнего обихода и т.п. либо для выполнения косметического ремонта квартиры. Размер пособия на каждого члена семьи соответствует двукратной среднемесячной заработной плате, выплачиваемой в Польше. Если, например, месячная зарплата в Польше составляет две тысячи злотых, то репатриант получит разовую сумму, составляющую 2 × 2 000,- злотых = 4 000 злотых Супружеская пара получит, соответственно, удвоенную сумму в размере 4 000,- злотых × 2 человека = 8 000 злотых. Если у репатрианта есть дети в возрасте до 18 лет, он может получить пособие в размере двукратной среднемесячной заработной платы на каждого ребенка. Итак, если семья состоит из двух взрослых и одного ребенка, сумма пособия составит: 4 000 зл. × 2 человека (взрослых) + 4 000 зл. (на ребенка) = 12 000 зл. 28 Prawa repatrianta 3. Zasiłek szkolny przeznaczony jest na pokrycie kosztów związanych z podjęciem nauki przez dzieci repatrianta. Zasiłek przysługuje dzieciom, które uczą się w szkole podstawowej, gimnazjum, szkole zawodowej lub średniej i mają co najmniej 7 lat i nie więcej niż 18 lat. Wysokość zasiłku, przypadającego na każde dziecko, stanowi równowartość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w Polsce, czyli według przykładu 2.000,00 zł. Jeśli dzieci jest dwoje, zasiłek wypłacony będzie w wysokości 2 × 2.000,00 zł, czyli 4.000,00 zł. Decyzje w sprawach dotyczących wymienionych powyżej trzech form pomocy podejmuje z urzędu Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, co oznacza, że repatriant nie jest zobowiązany do składania wniosku o wypłatę powyższej pomocy finansowej. Wypłaty zasiłków dokonuje starosta w terminie do 60 dni od dnia nabycia przez repatrianta obywatelstwa polskiego. Oprócz powyższych zasiłków wypłacanych wszystkim repatriantom można indywidualnie ubiegać się o tzw. zasiłek remontowy. Ten rodzaj zasiłku może otrzymać: • repatriant, który przybył do Polski z terenów azjatyckich byłego ZSRR i poniósł w Polsce koszty związane z remontem mieszkania lub adaptacją na cele mieszkalne lokalu przeznaczonego pierwotnie na inny cel; • repatriant, który przybył z terenów innych niż wyżej wymienione (i poniósł wspomniane koszty), jeśli znajduje się on w szczególnie trudnej sytuacji materialnej. Aby można było ubiegać się o częściowy zwrot poniesionych kosztów, przeprowadzony remont musi polegać na wykonaniu w istniejącym mieszkaniu prac przywracających mu właściwy (pierwotny) stan techniczny. Adaptacja polega na przystosowaniu budynku lub znajdujących się w nim pomieszczeń, budowanych z przeznaczeniem na cele gospodarcze, handlowe lub inne tak, aby spełniały one te wszystkie niezbęd- Права репатрианта 29 3. Школьное пособие предназначено на покрытие расходов, связанных с обучением детей репатриантов. Это пособие выдаётся на детей до 18 лет, обучающихся в основной или средней школе (szkoła podstawowa, średnia), гимназии (gimnazjum), проф. училище, начиная с 7 лет. Размер пособия, полагающегося на каждого ребенка, составляет сумму, равную ежемесячной средней заработной плате в Польше, то есть согласно примеру 2 000,- злотых. Если детей двое, то пособие составит 4 000,- злотых (2 × 2 000,- злотых). Решения по вопросам трех вышеперечисленных форм помощи принимает Министр внутренних дел и администрации (Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji). Выплаты пособий производит староста в течение 60 дней со дня получения репатриантом польского гражданства. Кроме пособий, выплачиваемых всем репатриантам, в индивидуальном порядке можно обратиться за так называемым пособием на ремонт. Это пособие может получить: • репатриант, который приехал в Польшу с азиатской части бывшего СССР и понес здесь расходы на ремонт квартиры либо адаптацию помещения, первоначально предназначенного на другие цели. • репатриант, который прибыл с других территорий (и понес упомянутые расходы), если его жизненная ситуация особенно трудна. Для того, чтобы можно было обратиться за частичным возмещением понесенных расходов, проведенный ремонт должен заключаться в выполнении в квартире работ по восстановлению надлежащего (первоначального) технического состояния. Адаптация заключается в приспособлении здания или находящихся в нем хозяйственных помещений под жильё. Понесенные рас- 30 Prawa repatrianta ne funkcje, jakie powinno spełniać standardowe mieszkanie. Poniesione koszty muszą być udokumentowane rachunkami i rzeczywiście uzasadnione. Maksymalna kwota udzielonej na ten cel pomocy wynosi 4.120,00 zł na repatrianta i każdego członka jego najbliższej rodziny. Przykładowo, jeśli rodzina repatrianta liczy cztery osoby to maksymalna kwota zasiłku remontowego wynosi: 4.120,00 zł × 4 osoby = 16.480,00 zł Aby uzyskać zasiłek remontowy repatriant składa wniosek o jego udzielenie do starosty właściwego ze względu na miejsce zamieszkania w Polsce. Decyzje w sprawie przyznania zasiłku remontowego wydaje starosta. Ustala on również wysokość należnej kwoty oraz dokonuje jej wypłaty. Wniosek o przyznanie takiej pomocy finansowej należy złożyć w terminie do 24 miesięcy od daty nabycia przez repatrianta obywatelstwa polskiego. Inną formą pomocy, dostępną dla repatriantów, są kursy nauki języka polskiego i adaptacji w polskim społeczeństwie. Udział w bezpłatnych kursach przysługuje repatriantowi oraz członkom jego najbliższej rodziny. W trakcie trwania kursów repatrianci i członkowie ich rodzin mogą doskonalić swoją znajomość języka polskiego, polskiej historii i kultury, poznają podstawy obowiązującego w Polsce porządku prawnego, ekonomicznego i socjalnego oraz dowiadują się Kwota ta co roku ulega podwyższeniu o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych. Права репатрианта 31 ходы должны быть документированы и действительно обоснованы. Максимальная сумма, предназначенной на эту цель помощи, соответствует сумме 4 120,- злотых, помноженной на число членов семьи репатрианта, проживающих вместе с ним. К примеру, семья из четырех человек (родители и двое детей) может получить помощь в размере: 4 120,- злотых × 4 человека = 16 480,- злотых Для получение пособия на ремонт следует подать заявление о его выделении на имя старосты по месту жительства в Польше. Решения о выдачи пособий на ремонт принимает староста, который устанавливает также размер полагающейся суммы. С просьбой о пособии можно обращаться в течение 24 месяцев со дня получения репатриантом польского гражданства. Другой формой помощи репатриантам являются польские языковые курсы и курсы по адаптации в польском обществе. Во время посещения бесплатных курсов репатрианты и члены их семей могут совершенствовать знание польского языка, польской истории и культуры, познают основы правопорядка Польши, экономической и социальной систем, узнают о своих правах. Курсы для детей проводятся в дет. садах или школах, посещаемых детьми. Сумма эта ежегодно корректируется показателем цен покупательских товаров и услуг. 32 Prawa repatrianta o przysługujących im prawach. Kursy dla dzieci są przeprowadzane w przedszkolach lub szkołach, do których dziecko uczęszcza. Dla dzieci poniżej 6 lat liczba godzin zajęć może wynosić od 20 do 80 godzin. Dla dzieci powyżej 6 lat liczba ta może wynosić od 30 do 100 godzin. Dla osób pełnoletnich zaś liczba godzin dydaktycznych kursu języka polskiego może wynosić od 30 do 100 godzin, zaś liczba godzin dydaktycznych kursu adaptacji w społeczeństwie polskim wynosi minimum 40 godzin. Liczba godzin uczestnictwa w danym kursie zależy od stopnia znajomości języka polskiego oraz od indywidualnych potrzeb w zakresie adaptacji w społeczeństwie polskim. Organem odpowiedzialnym za organizację kursów językowo-adaptacyjnych dla repatriantów jest Minister Edukacji Narodowej. Osobom, którym wydano decyzję o przyrzeczeniu wydania wizy repatriacyjnej w celu repatriacji, oraz członkom ich najbliższej rodziny, konsul może zapewnić pokrycie kosztów uczestnictwa w kursie nauki języka polskiego w kraju zamieszkania. Art. 18 ustawy o repatriacji oraz Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 maja 2002 r. w sprawie rodzajów kursów języka polskiego i adaptacyjnych oraz sposobu ich organizacji dla repatrianta i członków jego najbliższej rodziny przybyłych do Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2002 r., nr 67, poz. 613). Aktywizacja zawodowa repatriantów. Ulgi dla pracodawców Z myślą o problemach, z jakimi mogą spotkać się repatrianci poszukujący pracy, ustawodawca przewidział kilka form aktywizacji zawodowej repatriantów, zwiększające ich szanse na uzyskanie zatrudnienia. • Repatriant, który nie ma możliwości samodzielnego podjęcia pracy, może uzyskać zwrot części kosztów na podnoszenie swoich kwalifikacji zawodowych. Umowę o zwrocie części kosztów na ten cel repatriant zawiera ze starostą właściwym ze względu na miejsce swojego zamieszkania. Do kosztów podnoszenia kwalifikacji zawo- Права репатрианта 33 Для детей до 6 лет количество часов составляет от 20 до 80, а дети в возрасте свыше 6 лет – 30-100 часов. Для совершеннолетних людей предусмотрены 30-100 дидактических часов польского языка и 40 часов на адаптацию в польском обществе. Объём курса связан с уровнем знания польского языка и индивидуальными нуждами людей. Ответственность за курсы несёт Министр Народного Образования. Лицам, получившим промессу на выдачу репатриационной визы и членам семей этих лиц, Консул имеет право гарантировать возмещение расходов на языковые курсы в стране проживания. Статья 18 закона о репатриации и Распоряжение Совета Министров от 21 мая 2002 года о видах польских языковых курсов и адаптационных курсов в отношении их организации на нужду репатриантов и членов их семей, прибывших в Польшу (Законодательный Вестник от 2002 г., № 67, статья 613). Профессиональная активизация репатриантов; льготы работодателям Учитывая проблемы, с которыми могут столкнуться репатрианты в поисках работы, законодательно были предусмотрены формы профессиональной активизации репатриантов, увеличивающие их шансы на трудоустройство. • Репатриант, не имеющий возможности на трудоустройство, может рассчитывать на возмещение части затрат на повышение своих проф. квалификаций. Соответствующий договор заключается со старостой согласно месту проживания. К таким за- 34 Prawa repatrianta dowych zalicza się: opłaty za naukę w szkole wyższej, opłaty za uzyskanie świadectwa lub tytułu kwalifikacyjnego. Wysokość zwracanej kwoty stanowi połowa kosztów poniesionych przez repatrianta na podniesienie kwalifikacji, nie więcej jednak niż równowartość dwukrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Zwrot kosztów na podnoszenie kwalifikacji zawodowych repatriant może uzyskać w okresie do 5 lat od dnia nabycia obywatelstwa polskiego. • Inną formą aktywizacji zawodowej repatriantów jest zwrot części kosztów poniesionych przez pracodawcę na: a)utworzenie dla repatrianta miejsca pracy; b)przeszkolenie repatrianta; c)wynagrodzenia, nagrody i składki na ubezpieczenia społeczne. Każda z tych form aktywizacji zawodowej może być zastosowana jeden raz, w okresie do 5 lat od dnia nabycia przez repatrianta obywatelstwa polskiego. Łączna kwota zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę we wszystkich wymienionych wyżej formach nie może przekroczyć kwoty stanowiącej równowartość dwunastokrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. • Pracodawca, który zobowiąże się zatrudnić repatrianta przez okres co najmniej 24 miesięcy może na podstawie umowy zawartej ze starostą właściwym ze względu na miejsce zamieszkania repatrianta uzyskać: a)zwrot kosztów poniesionych na utworzenie stanowiska pracy dla repatrianta; b)zwrot części kosztów poniesionych na: przyuczenie do zawodu lub przekwalifikowanie repatrianta, podniesienie kwalifikacji zawodowych (w ramach stosunku pracy). Przeszkolenie repatrianta nie powinno trwać dłużej niż 6 miesięcy, a w przypadkach uzasadnionych programem szkolenia – nie dłużej niż 12 miesięcy. Kwota przyznana pracodawcy jako zwrot części kosztów przeszkolenia może wynieść maksymalnie równowartość trzykrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia; Права репатрианта 35 тратам можно отнести: оплату за учёбу в вузах, оплату за получения свидетельства либо квалификационного титула. Возврату подлежит половина затрат, не превышающих уровня двукратной среднемесячной заработной платы. Возмещение затрат на повышение квалификаций можно получить в течение 5 лет со дня выдачи польского гражданства. • Иной формой является возмещение части издержек, понесённых работодателем на: a. создание для репатрианта рабочего места, b. переподготовку репатрианта, c. зарплату, премии и социальные отчисления. Каждая из этих форм активизации может применятся единожды на протяжении 5 лет со дня получения польского гражданства. Сумма возмещаемых затрат, понесённых работодателем, на в/у цели не может превысить размера 12-кратной среднемесячной заработной платы. Возврат издержек может получить работодатель, который обязуется принять на работу репатрианта сроком на минимум 24 месяца и заключит соответствующий договор со старостой по месту жительства. Подготовка либо переквалификация могут длиться не дольше 6 месяцев, а в случаях обоснованных с точки зрения учебной программы – не дольше 12 месяцев. Максимальная предоставляемая сумма не может превысить троекратного размера среднемесячной заработной платы. 36 Prawa repatrianta c) zwrot poniesionych przez pracodawcę kosztów wynagrodzenia, nagród oraz składek na ubezpieczenia społeczne. Zwrot kosztów obejmuje koszty do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę i może być wypłacany w ciągu 12 miesięcy od dnia zawarcia umowy ze starostą. Zwrot części kosztów poniesionych przez pracodawcę następuje na podstawie umowy zawartej między starostą a pracodawcą. W okresie obowiązywania umowy zawartej między starostą a pracodawcą repatriant nie może korzystać z innych form aktywizacji zawodowej. Powyższe formy aktywizacji zawodowej są finansowane w formie dotacji celowej ze środków wyodrębnionych na ten cel w budżetach wojewodów. Te z kolei pochodzą z rezerwy celowej budżetu państwa „Pomoc dla repatriantów”. Zagadnienia aktywizacji zawodowej repatriantów regulują przepisy Rozdziału 6 ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji (art. 23–28). Świadczenia dla osób bezrobotnych Repatriantowi, który po przybyciu do Polski pozostaje bez pracy przysługuje prawo do świadczeń dla osób bezrobotnych (art. 71 ust. 1 i ust. 2 lit. h ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy Dz.U. nr 99, poz. 1001). W celu jego uzyskania repatriant winien zarejestrować się w Powiatowym Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna oraz udokumentować, że przed przybyciem do Polski był zatrudniony za granicą przez okres co najmniej 365 dni, w okresie 18 miesięcy przed zarejestrowaniem się. Prawo do zasiłku przysługuje bezrobotnemu za każdy dzień kalendarzowy po upływie 7 dni od dnia zarejestrowania się we właściwym Powiatowym Urzędzie Pracy. Zobacz rozdział „Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia”. Права репатрианта 37 Возмещение издержек на зарплату, премии и соц. отчисления включает в себя издержки в размере не превышающем минимальной заработной платы и может выплачиваться в течение 12 месяцев со дня заключения договора со старостой. В течение срока действия договора со старостой, репатриант не может воспользоваться другими видами проф. активизации. Вышеупомянутые формы активизации финансируются в виде целевых дотаций из средств, выделенных на эти цели бюджетом воеводы; эти средства, в свою очередь, поступают из целевого резерва государственного бюджета “Pomoc dla repatriantów”. Информация о профессиональной активизации репатриантов находится в Законе о репатриации от 9 ноября 2000 года, раздел 6 (статьи 23–28). Услуги для безработных Репатрианты, прибывшие в Польшу и остающиеся без работы, имеют право на пособие по безработице (статья 71, пункт 1 и 2(h) закона от 20 апреля 2004 г. о занятости и учреждениях рынка труда, Зак. Вестник № 99, статья 1001). Для его получения необходимо зарегистрироваться в Повятовом бюро по трудоустройству, при этом следует документально доказать, что до прибытия в Польшу репатриант работал за границей не менее года (365 дней) в течение 18 месяцев до момента регистрации. Право на пособие признаётся за каждый календарный день по истечении 7 дней с момента регистрации в соответствующем Повятовом бюро по трудоустройству. См. главу „Безработные – помощь, регистрация, права”. 38 Prawa repatrianta Emerytury i renty Repatrianci w wieku emerytalnym mają prawo do świadczeń emerytalnych i rentowych z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) właściwego ze względu na miejsce osiedlenia. Prawo do emerytury przysługuje: • kobietom, które ukończyły 60 lat i posiadają 20-letni staż pracy, oraz • mężczyznom, którzy ukończyli 65 lat i posiadają 25-letni staż pracy. Aby otrzymać emeryturę, repatriant powinien zgłosić się do Wydziału Rent i Emerytur miejscowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i okazać następujące dokumenty: • polski dowód tożsamości (dowód osobisty), • poświadczenie obywatelstwa polskiego, • metrykę urodzenia, • dokumenty poświadczające okresy zatrudnienia za granicą. Na podstawie tych dokumentów ZUS przyznaje uprawnionemu repatriantowi emeryturę przysługującą w najniższym wymiarze. Dla uzyskania emerytury w Polsce, do tzw. okresów (składkowych) pracy zaliczane są lata przepracowane za granicą. Są one traktowane tak, jak okresy zatrudnienia i ubezpieczenia w Polsce. Przy ustalaniu uprawnień pracowniczych w Polsce, tj. prawa do pierwszego urlopu wypoczynkowego, wymiaru urlopu, wysokości dodatków pieniężnych za wysługę lat, okresu wypowiedzenia umowy o pracę itp. również bierze się pod uwagę lata przepracowane przez repatrianta za granicą – art. 86 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2004 r., nr 99, poz. 1001). Права репатрианта 39 Пенсии и пособия Репатрианты пенсионного возраста имеют право на пенсионные выплаты из Управления социального страхования, включающего в себя как фонд социального так пенсионного страхования (Zakład Ubezpieczeń Społecznych – ZUS). Право на пенсию имеют: • женщины, достигшие 60-летнего возраста, имеющие 20-летний стаж работы • мужчины, достигшие 65-летнего возраста, имеющие 25-летний стаж работы Чтобы получить пенсию, репатриант должен обратиться в Пенсионный отдел (Wydział Rent i Emerytur) местного Управления социального страхования (ZUS) и предъявить следующие документы: • польское удостоверение личности (dowód osobisty) • подтверждение польского гражданства • свидетельство о рождении • документы о сроках трудоустройства за границей На основании этих документов ZUS предоставляет репатрианту минимальную пенсию. При получении пенсии в Польше учитывается стаж работы за границей. Этот период трактуется как период трудоустройства и страхования в Польше. Годы работы за границей учитываются также при установлении трудовых прав в Польше, то есть права на первый отпуск, его продолжительность, размеров денежных надбавок за выслугу лет, сроков объявления об увольнении и т.п. – Закон о развитии трудоустройства и учреждений рынка труда, глава 86 (Зак. Вестник № 99 от 2004 г., статья 1001). 40 Prawa repatrianta Repatriantowi niezdolnemu do pracy ze względu na zły stan zdrowia przysługuje prawo otrzymania renty (okresowej lub stałej) z ZUS. Niezdolność do pracy stwierdza lekarz ZUS, zwany „lekarzem orzecznikiem”. Oceniając niezdolność do pracy, lekarz bierze pod uwagę m.in. charakter choroby i jej wpływ na cały organizm, posiadane kwalifikacje zawodowe repatrianta, jego wiek, zawód i warunki pracy, szanse powrotu do zdrowia lub zmiany zawodu na inny, możliwy do wykonywania w danym stanie zdrowia. Warunki, jakie powinien spełniać repatriant aby otrzymać prawo do renty, określone są w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 1998 r., nr 162, poz. 1118 z późniejszymi zmianami). Wszelkich informacji na ten temat udzielają oddziały Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Ważne: Emeryturę, przysługującą repatriantowi, który nie był ubezpieczony na podstawie przepisów polskich, ustala się w najniższej wysokości. Na dzień 1.03.2006 r. kwota najniższej emerytury wynosi 597,46 zł brutto3. Pomiędzy Polską a państwami – członkami byłego ZSRR nie ma obecnie kompleksowej regulacji w dziedzinie zabezpieczenia emerytalnego i nie ma transferu funduszy dla osób repatriowanych4. Źródło: Komunikat Prezesa ZUS z dnia 13.02.2006 r. w sprawie kwoty najniższej emerytury i renty…, http://www.portalfk.pl/?doc_id=140007&iid=4639 Fragment opracowany przez zespół merytoryczny PAH. Права репатрианта 41 Нетрудоспособный репатриант по причине плохого состояния здоровья имеет право на получение пенсии по инвалидности (временной либо постоянной) из ZUS. Нетрудоспособность констатирует врач ZUS, именуемый “lekarzem orzecznikiem”, то есть заключающим врачом. Выдавая заключение о нетрудоспособности, врач учитывает характер болезни и ее влияние на весь организм, профессиональную квалификацию репатрианта, возраст, профессию и условия труда, а также шансы на выздоровление либо на смену рода занятий. Условия получения репатриантом права на пенсию по инвалидности установлены в Законе от 17 декабря 1998 года о пенсиях из Фонда социального страхования (Законодательный Вестник от 1998 года, № 162, статья 1118 с последующими изменениями). Информацию на эту тему предоставляют отделения Управления социального страхования (ZUS). ВНИМАНИЕ! Размер пенсии, признаваемой репатрианту застрахованному за границей, устанавливается в минимальном размере. По состоянию на 1 марта 2006 г. размер минимальной пенсии составляет 597,46 злотых брутто3. На сегодняшний день между Польшей и странами постсоветского пространства не существует комплексных соглашений о пенсионном страховании и трансфере средств пенсионных фондов репатриантов4. Источник: сообщение Председателя ������������������������������������� ZUS���������������������������������� от 13 февряля 2006 г. об размере минимальной пенсии <����������������������������������������������� http������������������������������������������� ://���������������������������������������� www������������������������������������� .������������������������������������ portalfk���������������������������� .��������������������������� pl������������������������� /?����������������������� doc�������������������� _������������������� id����������������� =140007&��������� iid������ =4639> Фрагмент, подготовлен рабочей группой „PAH” 42 Prawa repatrianta Warunki do osiedlenia się Aby konsul mógł wydać wizę repatriacyjną, repatriant musi przedstawić dowód potwierdzający posiadanie przez niego lub zapewnienie mu przez stronę zapraszającą tzw. „warunków do osiedlenia się” to jest – lokalu mieszkalnego i źródła utrzymania w Polsce, przez okres nie krótszy niż 12 miesięcy. Dowodami potwierdzającymi zapewnienie warunków do osiedlenia się są: 1. uchwała Rady Gminy zawierająca zobowiązanie do zapewnienia repatriantowi lokalu mieszkalnego i środków utrzymania, lub 2. oświadczenie sporządzone w formie aktu notarialnego wystosowane przez tzw. osobę prawną, czyli np. przedsiębiorstwo, stowarzyszenie, fundację, parafię posiadającą siedzibę w Polsce itp., lub przez najbliższą rodzinę (rodziców, rodzeństwo, dzieci), gwarantujące repatriantowi miejsce zamieszkania i środki utrzymania po przesiedleniu się do Polski lub 3. uchwała Rady Powiatu zobowiązująca starostę do zapewnienia miejsca w domu pomocy społecznej. Dowodami potwierdzającymi posiadanie warunków do osiedlenia się są: 1. akt własności mieszkania w Polsce lub 2. umowa przedwstępna kupna/sprzedaży nieruchomości oraz posiadanie środków na jej zakup po przybyciu do RP lub 3. umowa najmu lub użyczenia lokalu mieszkalnego. Z trzech ostatnich spośród wyżej wymienionych możliwości korzystają przeważnie osoby mogące liczyć na pomoc krewnych, którzy już osiedlili się w Polsce oraz osoby, którym pozwala na to sytuacja materialna. • Na zakup nieruchomości w Polsce wymagane jest zezwolenie w przypadku, gdy cudzoziemiec nabywa nieruchomość wraz z gruntem (dom wraz z terenem, na którym jest on położony). Zezwolenie jest wydawane przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, w drodze decyzji administracyjnej, za zgodą Mini- Права репатрианта 43 Условия переселения Чтобы консул мог выдать репатриационную визу, репатриант должен предоставить свидетельства о наличии в Польше условий для жизни, в частности собственного либо предоставленного третьими лицами жилья, источников средств на проживание на период от 12 месяцев. Доказательством предоставления условий для жизни являются: 1. постановление Совета гмины (Rada Gminy) об обязательстве обеспечения репатрианта жильем, либо 2. приглашение (заявление), оформленное в виде нотариального акта и направленное от имени юридического лица, например предприятия, ассоциации, фонда, парафии (у православных: церковный приход) и т.д., либо приглашение от ближайших родственников (родителей, родных братьев и сестер, детей), гарантирующее репатрианту место жительства в Польше, либо 3. постановление Совета повята, подтверждающее обязательствo старосты в предоставлении репатрианту места в доме социальной помощи. Доказательством существования условий для жизни являются: 1. акт собственности на квартиру в Польше, либо 2. предварительный договор купли-продажи недвижимости и наличие средств на ее покупку после приезда в Польшу, либо 3. договор о найме жилого помещения. Тремя последними возможностями пользуются преимущественно те лица, которые могут рассчитывать на помощь родственников, уже поселившихся в Польше, а также те, кому это позволяет материальная ситуация. • На покупку недвижимости в Польше требуется разрешение в том случае, если иностранец приобретает недвижимость вместе с землей (дом с земельным участком, на котором он расположен). Разрешение выдается Министром внутренних дел и администрации с согласия Министра национальной обороны, 44 Prawa repatrianta stra Obrony Narodowej, a w przypadku nieruchomości rolnych – również za zgodą Ministra Rolnictwa. Nabyciem nieruchomości w rozumieniu ustawy jest nabycie prawa własności nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego (art. 1 ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców – Dz.U. z 1996 r., nr 54, poz. 245 z późniejszymi zmianami). Cudzoziemiec zamierzający nabyć nieruchomość może ubiegać się o przyrzeczenie wydania zezwolenia na zakup nieruchomości, zwane „promesą”. Promesę wydaje Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji. Jest ona ważna przez 12 miesięcy (od dnia jej wydania). • Zezwolenie nie jest wymagane na zakup samodzielnego lokalu mieszkalnego w rozumieniu ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz.U. z 1994 r., nr 85, poz. 388). Samodzielnym lokalem mieszkalnym, w rozumieniu ustawy o własności lokali, jest „wydzielona trwałymi ścianami w obrębie budynku izba lub zespół izb przeznaczonych na stały pobyt ludzi, które wraz z pomieszczeniami pomocniczymi służą zaspokajaniu ich potrzeb mieszkaniowych” (art. 2 pkt. 1). Zakup mieszkania np. w bloku nie wymaga więc uzyskania zezwolenia. • Zezwolenia nie wymaga się również od osób, mieszkających w Polsce co najmniej 5 lat, od dnia uzyskania karty stałego pobytu. Jeśli cudzoziemiec jest małżonkiem obywatela polskiego, może nabyć nieruchomość już po 2 latach od dnia uzyskania karty stałego pobytu, jeśli zakupiona nieruchomość będzie stanowić ich wspólną własność. Права репатрианта 45 а в случае сельскохозяйственной недвижимости – с согласия Министра сельского хозяйства. По закону, приобретение недвижимости – это приобретение права собственности на недвижимость либо права на вечное пользование (статья 1 Закона от 24 марта 1920 года о приобретении права собственности иностранцами – Законодательный Вестник от 1996 года, № 54, статья 245 с последующими изменениями). Иностранец, намеревающийся приобрести собственность, может обратиться за гарантиями выдачи разрешения, называемыми промессой. Промесса выдается Министром внутренних дел и администрации. Она действительна в течение 12 месяцев (с момента выдачи). • Не требуется разрешение на покупку "независимого" жилого помещения согласно закону от 24 июня 1994 года о праве собственности на жилье (Законодательный Вестник от 1994 года, № 85, статья 388). “Независимым” жилым помещением, согласно закону о праве собственности на жилье, является “отдельное помещение в здании либо комплекс помещений, предназначенных для постоянного проживания, которые вместе с подобными помещениями служат удовлетворению жилищных потребностей (статья 2, пункт 1). Покупка квартиры, например в жилищном корпусе, не требует получения разрешения. • Не требуется также разрешение от лиц, проживающих в Польше по меньшей мере пять лет со дня получения вида на жительство. Если иностранец является супругом гражданина Польши, то он может приобрести недвижимость уже через 2 года со дня получения вида на жительство, если приобретаемая недвижимость станет их общей собственностью. 46 Prawa repatrianta Źródłem utrzymania może być m.in.: • wynagrodzenie otrzymywane za pracę w Polsce; • emerytura lub renta z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych; • inne środki finansowe (darowizny, pieniądze otrzymane ze sprzedaży mieszkania za granicą, stypendia) pozwalające repatriantowi na zapewnienie utrzymania sobie i rodzinie; • oświadczenia osób lub firm zapraszających repatriantów, sporządzone w formie aktu notarialnego, zawierające zobowiązanie zapewnienia repatriantowi zatrudnienia lub utrzymania oraz pokrywania kosztów leczenia, ubezpieczenia itp., do chwili usamodzielnienia się. Konsul nie wymaga od osoby ubiegającej się o wydanie wizy repatriacyjnej przedstawienia już zawartej umowy o pracę – wystarczy zobowiązanie przyszłego pracodawcy do zatrudnienia repatrianta po jego osiedleniu się w Polsce. Często podmiot zapraszający zobowiązuje się w zaproszeniu do zapewnienia zatrudnienia lub do udzielania pomocy finansowej do czasu podjęcia pracy przez repatrianta. Repatrianci w wieku emerytalnym, którzy mają prawo do polskiej emerytury, nie muszą przedstawiać dowodu potwierdzającego posiadanie źródła utrzymania. Kto może zaprosić repatrianta Repatriant może przybyć do Polski na zaproszenie: • gminy, • powiatu (np. do domu pomocy społecznej), • fundacji, stowarzyszeń, firm, itp., • swojej najbliższej rodziny. Gmina może zaprosić konkretną rodzinę lub wystosować zaproszenie bez imiennego wskazania repatriantów. Zaproszenia przekazywane są Права репатрианта 47 Источником средств на проживание может быть в частности: • Вознаграждение, получаемое в Польше. • Различные виды пенсий из Управления социального страхования. • Другие материальные средства (дарственные, деньги от продажи квартиры за границей, стипендии), обеспечивающие содержание репатрианта и его семьи. • Лица или фирмы, приглашающие репатриантов - должны нотариально оформить соответствующие заверения как гарантии содержания репатрианта, покрытия расходов на лечение, на страховку и т.п. до момента благоустройства. Консул не требует у лица, обратившегося за репатриационной визой, предъявления трудового договора – достаточно так называемой промессы трудоустройства, то есть обязательства будущего работодателя о трудоустройстве репатрианта после получения им репатриационной визы. Часто приглашающее лицо в приглашении обязуется либо обеспечить трудоустройство, либо оказать материальную помощь репатрианту до момента его трудоустройства. Репатрианты пенсионного возраста, имеющие право на пенсию в Польше, не должны представлять доказательств существования источника средств на проживание. Кто может пригласить репатрианта Репатриант может прибыть в Польшу по приглашению: • гмины • повята (например в дом социальной помощи) • фондов, ассоциаций, фирм и т.п. • ближайших родственников Гмина может пригласить конкретную семью либо направить приглашение без поименного указания репатриантов. Приглашения 48 Prawa repatrianta do konsulatu za pośrednictwem wojewody i Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. ZAPROSZENIE dla Osoba ubiegająca się o wydanie MSWiA KONSULAT wskazanych imiennie osób wizy repatriacyjnej Uchwała Rady Gminy stanowiąca zaproszenie dla repatrianta i jego najbliższej rodziny, musi zawierać zobowiązanie zapewnienia warunków do osiedlenia się (mieszkania i pracy lub innych źródeł utrzymania itp.) przez okres nie krótszy niż 12 miesięcy. Gmina powinna także zobowiązać się do poniesienia kosztów ewentualnego leczenia zaproszonych osób do czasu objęcia repatrianta systemem ubezpieczeń społecznych. Gminy, które zdecydują się na zaproszenie repatriantów, mogą liczyć na pomoc ze strony państwa (rozdział 5 ustawy o repatriacji, art. 21–22). Gminy, które zapewnią lokal mieszkalny na potrzeby anonimowego repatrianta i zobowiążą się do zawarcia umowy najmu tego lokalu na czas nieokreślony, otrzymują na podstawie porozumienia zawieranego z wojewodą dotację celową ze środków budżetu państwa. Wysokość dotacji stanowi równowartość iloczynu 45 m2 powierzchni użytkowej lokalu mieszkalnego i wysokości wskaźnika przeliczeniowego kosztu odtworzenia 1 m2 na terenie danego powiatu ogłaszanego przez wojewodę na podstawie przepisów ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. nr 71, poz. 733, z 2002 r. nr 113, poz. 984 i nr 168, poz. 1383 oraz z 2003 r., nr 113, poz. 1069), obowiązującego w dniu złożenia wniosku o dotację. Gmina, która zaprosiła konkretną rodzinę (zaproszenie imienne) takiej dotacji nie otrzymuje. Gmina, która udzieliła repatriantowi pomocy poprzez pokrycie kosztów związanych z remontem lub adaptacją lokalu mieszkalnego, otrzyma od wojewody dotację celową do wysokości 4.120,00 zł na repatrianta i każ- Права репатрианта 49 передаются в консульство через воеводу, а также Министра внутренних дел и администрации. Министерство Лицо, обратившееся с Приглашение Внутренних дел и Консульство просьбой о предоставлении администрации репатриационной визы В постановлении Совета гмины, являющегося официальным приглашением репатрианта и его ближайших родственников, должны содержаться гарантии обеспечения условий проживания (квартира, работа и т.д.) на период не менее 12 месяцев. Гмина должна также обязаться выплачивать взносы на медицинское страхование до момента зачисления репатрианта в систему социального страхования. Гмины, приглашающие репатриантов, могут рассчитывать на помощь со стороны государства (раздел 5 Закона о репатриации, статьи 21-22). Гмины, которые обеспечат жильем анонимного репатрианта и обязуются заключить договор о найме этого жилья на неопределенный срок, получат целевую дотацию из бюджетных средств государства. Размер дотации составляет произведение 45 м2 полезной площади помещения и показателя пересчёта стоимости восстановления 1 м2 на территории повята, оглашаемого воеводой на основании постановлений закона от 21 июня 2001 г. об охране прав жителей, жилищном фонде гмины и об изменении гражданского кодекса (Зак. Вестник от 2002 г. № 71, статья 733, № 113. статья 984 и № 168, статья 1383; от 2003 г. № 113, статья 1069), актуального на день подачи заявления на выдачу дотации. Основой выплаты дотаций послужит соглашение, заключенное между правлением гмины и воеводой. Гмины, приглашающие конкретные семьи (именное приглашение) такой дотации не получают. Гмина, оказавшая репатрианту финансовую помощь на покрытие расходов на ремонт и адаптацию помещения под жилье, получит от воеводы целевую дотацию в размере не превышающем 4.120,00 50 Prawa repatrianta dego członka jego najbliższej rodziny . Pomocy tej nie przyznaje się repatriantowi, który już uzyskał od gminy lokal nadający się do zamieszkania. Ważne: Oferta poszczególnych gmin skierowana do repatriantów nie jest jednakowa, gdyż gminy m.in. podejmują odrębne uchwały dotyczące gospodarowania zasobami swojego terenu. W szczególności dotyczyć to może posiadanych zasobów mieszkaniowych, a także zatrudnienia na danym terenie6. Ważne: Osoby, które repatriowały się na zaproszenie rodziny, po przybyciu do Polski, mogą, oprócz możliwości zakupu lokalu mieszkalnego na wolnym rynku (istnieje możliwość uzyskania w tym celu kredytu hipotecznego), złożyć wniosek do Towarzystwa Budownictwa Społecznego o wynajem lokalu w realizowanej inwestycji. Warunkiem uczestnictwa w przedsięwzięciu jest m.in. partycypacja w kosztach budowy lokalu mieszkalnego (np. w Gminie Warszawa Bielany wynosi 30%). Repatrianci mogą starać się też o mieszkania komunalne, po spełnieniu wymaganych przez gminę kryteriów. Czas oczekiwania zależy przede wszystkim od możliwości lokalowych danej gminy7. Przyrzeczenie wydania wizy repatriacyjnej Osoba, która nie posiada zapewnionego lokalu mieszkalnego i utrzymania w Polsce, a spełnia pozostałe warunki do uzyskania wizy repatriacyjnej, może uzyskać od konsula przyrzeczenie wydania w przyszłości wizy repatriacyjnej. Kwota ta co roku ulega podwyższeniu o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych. Fragment opracowany przez zespół merytoryczny PAH. Fragment opracowany przez zespół merytoryczny PAH. Права репатрианта 51 зл на репатрианта и каждого члена его ближайшей семьи. Данной помощи не получат репатрианты, которым гмина признала уже готовое жильё. Внимание! Предложения различных гмин могут различаться в связи с тем, что каждая из них принимает свои собственные постановления, связанные с управлением своим имуществом. Особенно это касается квартирного ресурса и предложения рабочих мест на данной территории6. Внимание! Лица, решившиеся на репатриацию по приглашению своей семьи, по приезде в Польшу могут не только купить жильё по рыночным ценам (например под ипотечный кредит), но и подать заявление в Совет социального строительства с просьбой предоставить жильё в аренду в рамках реализуемой инвестиции. Условием участия в инвестиции будет собственный вклад в строительство жилья (например в Гмине Варшава Беляны – это 30% суммы). Кроме того есть возможность получить коммунальное жильё если критерия поставленные гминой будут выполнены. Срок ожидания такого жилья зависит от жилищных возможностей данной гмины7. Гарантии выдачи репатриационной визы Лицо, не обеспеченное жильем и средствами к существованию в Польше, но выполняет остальные условия для получения репатриационной визы, может получить у консула гарантии выдачи в будущем репатриационной визы. Данная сумма изменяется на основании показателя покупательских цен на товары и услуги. Фрагмент подготовлен рабочей группой „PAH”. Фрагмент приготовлен рабочей группой „PAH”. 52 Prawa repatrianta Osoba, która otrzyma przyrzeczenie wydania wizy repatriacyjnej, będzie mogła skorzystać z danych dotyczących wolnych lokali mieszkalnych i źródeł utrzymania w Polsce, zarejestrowanych w ewidencji prowadzonej przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji (baza „Rodak”). ZAPROSZENIE OD GMINY dla anonimowego repatrianta MSWiA KONSULAT Baza „RODAK” (dane dotyczące lokali mieszkalnych i źródeł utrzymania dla repatriantów) EWIDENCJA OSÓB, które nie mają zapewnionego mieszkania i utrzymania Osoba, która otrzymała przyrzeczenie wydania wizy repatriacyjnej Dane z bazy „Rodak” są w pierwszej kolejności udostępniane osobom deportowanym i prześladowanym z przyczyn narodowościowych lub politycznych, których wiek i zły stan zdrowia uzasadnia konieczność szybkiej repatriacji do Polski. Osoba, której wydano decyzję o przyrzeczeniu wydania wizy repatriacyjnej, może uczestniczyć w kursach języka polskiego organizowanych na terenie państwa zamieszkania i finansowanych przez konsula. Uznanie za repatrianta Od 1 stycznia 2001 roku istnieje możliwość uznania za repatrianta osób spełniających warunki określone w ustawie o repatriacji (art. 16) oraz w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 8 marca 2001 r. w sprawie postępowania w sprawach o uznanie za repatrianta (Dz.U. z 2001 r., nr 22, poz. 260.) . Decyzję w tej sprawie wydaje wojewoda. O uznanie za repatrianta może ubiegać się osoba, która: Права репатрианта 53 Лицо, которое получит гарантии выдачи репатриационной визы, сможет воспользоваться данными базы Министра внутренних дел и администрации (база “Rodak”) относительно свободного жилья и источников средств на проживание. Приглашение гмины, направленное анонимному репатрианту Министерство внутренних дел и администрации Консульство База “Rodak” (данные о жилье и источниках средств на проживание) Лицо, получившее гарантии выдачи репатриационной визы Регистрация лиц, не обеспеченных жильем и средствами на содержание Доступ к данным базы “Rodak” в первую очередь будет открыт лицам, депортированным либо преследуемым по национальным или политическим мотивам, чей возраст и состояние здоровья будут обоснованием скорейшей репатриации в Польшу. Лицо, получившее гарантии выдачи репатриационной визы, может посещать курсы по изучению польского языка, организованные по месту проживания и финансируемые консульством. Кого признают репатриантом С 1 января 2001 года репатриантами считаются лица, отвечающие условиям установленным в Законе о репатриации (статья 16) и в Распоряжении Министра внутренних дел и администрации от 8 марта 2001 г о процессе признания статуса репатрианта (Зак. Вестник от 2001 г, № 22, статья 260). Решение о признании статуса репатрианта выдает воевода. На получение статуса репатрианта может претендовать лицо, которое: 54 Prawa repatrianta 1.Jest polskiego pochodzenia. 2.Przed 1 stycznia 2001 roku zamieszkiwała na stałe na terytorium jednego z niżej wymienionych państw: • Republiki Armenii, • Republiki Azerbejdżańskiej, • Republiki Gruzji, • Republiki Kazachstanu, • Republiki Kyrgyskiej, • Republiki Tadżykistanu, • Republiki Turkmenistanu, • Republiki Uzbekistanu, albo • azjatyckiej części Federacji Rosyjskiej. 3. Przebywała na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, udzielonego w związku z pobieraniem nauki w szkole wyższej na podstawie przepisów o podejmowaniu i odbywaniu studiów przez osoby nie będące obywatelami polskimi. Osobom uznanym za repatrianta przysługuje wyłącznie prawo określone w art. 16 ust. 4 ustawy o repatriacji – tj. przy ustalaniu prawa tych osób do świadczeń emerytalnych i rentowych oraz wysokości tych świadczeń, okresy zatrudnienia za granicą uwzględnia się jako okresy składkowe. Inne prawa i formy pomocy przedstawione powyżej (zasiłki, aktywizacja zawodowa, kursy języka polskiego) przysługują wyłącznie repatriantom, tzn. osobom, które przybyły do Polski na podstawie wizy repatriacyjnej. Osoba ubiegająca się o uznanie za repatrianta musi w ciągu 12 miesięcy od ukończenia szkoły wyższej złożyć wniosek do wojewody właściwego ze względu na zamierzone miejsce osiedlenia się w Polsce. Z dniem uprawomocnienia się decyzji o uznaniu za repatrianta osoba nabywa obywatelstwo polskie. Права репатрианта 55 1. Имеет польское происхождение. 2. До 1 января 2001 года постоянно проживало на территории одного из перечисленных государств: • Республики Армения , • Республики Азербайджан, • Республики Грузия, • Республики Казахстан, • Республики Киргизия, • Республики Таджикистан, • Республики Туркменистан, • Республики Узбекистан, • азиатской части Российской Федерации, 3. Пребывает в Польше на основании разрешения на временное проживание (zezwolenie na zamieszkanie na czas ozna czony), выданного в связи с учебой в высшем учебном заведении на основании правил приема и обучения в вузах лиц, не являющихся гражданами Польши. Лица, получившие статус репатрианта, имеют исключительно право, установленное Законом о репатриации в статье 16, пункт 4 - это значит, что при установлении права этих лиц на пенсионные выплаты и установлении размера этих выплат период трудоустройства за границей учитывается как период оплаты взносов на социальное и пенсионное страхование. Другие права и формы помощи, представленные выше (пособия, профессиональная активизация, курсы польского языка), полагаются исключительно репатриантам, то есть лицам, которые прибыли в Польшу на основании репатриационной визы. Лицо, претендующее на статус репатрианта, должно подать заявление на имя воеводы в течение двенадцати месяцев с даты окончания высшего учебного заведения. Польское гражданство начинает действовать с момента вступления в законную силу решения о признании статуса репатрианта. 56 Prawa repatrianta Wniosek o uznanie za repatrianta musi być sporządzony w języku polskim według obowiązującego wzoru. Do wniosku należy dołączyć aktualną wyraźną fotografię o wymiarach 5 cm x 4 cm oraz następujące dokumenty: 1. Decyzja konsula o uznaniu za osobę polskiego pochodzenia. Osoba nieposiadająca przedmiotowej decyzji dołącza do wniosku dokumenty potwierdzające polskie pochodzenie. 2. Poświadczoną urzędowo kopię ważnego dokumentu potwierdzającego tożsamość i obywatelstwo. 3. Skrócony odpis aktu urodzenia. 4. Skrócony odpis aktu małżeństwa lub inny dokument określający stan cywilny. 5. Życiorys. 6. Poświadczoną urzędowo kopię karty czasowego pobytu. 7. Zaświadczenie, że pobierała naukę w szkole wyższej na podstawie przepisów o podejmowaniu i odbywaniu studiów przez osoby nie będące obywatelami polskimi oraz odpis dyplomu. 8. Zaświadczenie potwierdzające fakt stałego zamieszkiwania przed dniem wejścia w życie ustawy na terytorium obecnej Republiki Armenii, Republiki Azerbejdżańskiej, Republiki Gruzji, Republiki Kazachstanu, Republiki Kyrgyskiej, Republiki Tadżykistanu, Republiki Turkmenistanu, Republiki Uzbekistanu albo azjatyckiej części Federacji Rosyjskiej. 9. Znaczki opłaty skarbowej – 5,00 zł za wniosek, 50 groszy za każdy załącznik; podstawa prawna – ustawa z dnia 9 września 2000 r. o opłacie skarbowej (Dz.U. z 2000 r. nr 86, poz. 960 ze zm.; Dz.U. z 2002 r. nr 135, poz. 1143). Osoba polskiego pochodzenia, studiująca w Polsce spełniająca powyższe warunki może również ubiegać się o przyznanie wizy repatriacyjnej na warunkach wymienionych w rozdziale „Warunki osiedlenia się”. Права репатрианта 57 Заявление о признании статуса репатрианта должно быть написано на польском языке на специальном бланке. В приложении необходимо дать одну фотографию размером 5x4 см и следующие документы: 1. Решение консула о признании польского происхождения либо документы, подтверждающее польское происхождение. 2. Заверенную копию действительного удостоверения личности (паспорта) с подтверждением гражданства. 3. Краткую выписку свидетельства о рождении. 4. Краткую выписку акта бракосочетания либо иного документа, подтверждающего гражданское состояние. 5. Резюме (автобиография). 6. Заверенную карту временного пребывания в Польше. 7. Справку о факте и законности получения высшего образования в Польше иностранцами. 8. Постоянную прописку на территории Армении, Азербайджана, Грузии, Казахстана, Киргизии, Таджикистана, Туркменистана, Узбекистана либо азиатской части России. 9. Гербовый сбор – 5,00 зл за заявление, ½ зл. (50 гроши) за каждое приложение; согласно Закону от 9 сентября 2000г. о гербовом сборе (Зак. Вестник № 86 от 2000 г., статья 960 с последующими изменениями; Зак. Вестник от 2002 г. № 135, статья 1143). Лицо польского происхождения, обучающeeся в польском вузе, может также хлопотать о признании репатриационной визы на условиях перечисленных в главе «Условия переселения». 58 Prawa repatrianta Jeżeli w trakcie studiowania w Polsce uzyskała sama, lub wraz z rodziną wizę repatriacyjną, wtedy by uzyskać obywatelstwo polskie musi opuścić Polskę i wrócić do niej na podstawie wizy repatriacyjnej. Może również studiując w Polsce lub już po ukończeniu studiów złożyć wniosek o przyznanie wizy repatriacyjnej do najbliższego polskiego konsulatu poza granicami Polski (np. na Białorusi lub na Ukrainie). Права репатрианта 59 Лицо, получившее репатриационную визу для себя или вместе со своей семьей, во время учёбы в Польше, для получения гражданства обязано покинуть Польшу и вернуться лишь на основании репатриационной визы. Кроме того во время обучения в Польше либо будучи абитуриентом польского вуза, можно подать заявление о признании репатриационной визы в ближайший польский консулат за границей Польши (например на Украине или Белоруссии). Rozdział 3 UDZIAŁ ORGANÓW ADMINISTRACJI W POSTĘPOWANIU REPATRIACYJNYM GMINA • Jest jednym z podmiotów mogących zaprosić repatrianta (zarówno imiennie, jak i anonimowo). Gminy, które zdecydują się na zaproszenie repatrianta, otrzymają pomoc ze strony państwa. Wysokość i formę tej pomocy regulują przepisy ustawy o repatriacji. STAROSTA • Starosta jest jednym z podmiotów mogących zaprosić repatrianta. Starosta (na wniosek rady powiatu) zapewnia repatriantowi miejsce w domu pomocy społecznej. • Przyznaje oraz ustala w drodze decyzji wysokość pomocy, jaką otrzymują repatrianci, którzy przybyli do Polski z terenów azjatyckich byłego ZSRR i ponieśli koszty związane z remontem lub adaptacją lokalu mieszkalnego w nowym miejscu osiedlenia się. Pomoc pochodzi ze środków budżetu państwa i jest przeznaczona na częściowe pokrycie udokumentowanych i uzasadnionych kosztów poniesionych przez repatrianta. Starosta przyznaje ją w ciągu 24 miesięcy od dnia nabycia przez repatrianta obywatelstwa polskiego. • Przyznaje (albo odmawia przyznania) oraz ustala w drodze decyzji wysokość pomocy ze środków budżetu państwa, jaką otrzymują repatrianci, którzy przybyli do Polski z terenów innych niż tereny azjatyckie byłego ZSRR i ponieśli koszty związane z remontem lub adaptacją lokalu mieszkalnego w nowym miejscu osiedlenia się. Pomoc, przeznaczona na częściowe pokrycie kosztów poniesionych przez repatrianta, może być mu przyznana, jeśli znajduje się on w szczególnie trudnej sytuacji materialnej. • Dokonuje wypłaty przyznanych przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji jednorazowych zasiłków dla repatrianta i jego Глава 3 ФУНКЦИИ АДМИНИСТРАТИВНЫХ ОРГАНОВ В ПРОЦЕДУРЕ РЕПАТРИАЦИИ ГМИНА • Является одним из органов, имеющих право пригласить репатри- анта (определённого или анонимного). Гмины, которые пригласят репатриантов, получат помощь со стороны государства. Размер и форма этой помощи регулируются Законом о репатриации. СТАРОСТА • Один из органов, имеющих право пригласить репатрианта. Староста (на основании заявки совета повята) обеспечивает репатрианту место в центре социальной помощи. • Принимает решение о необходимой материальной помощи и назначает ее величину репатриантам, прибывшим в Польшу из азиатской части бывшего СССР и понесшим расходы, связанные с ремонтом либо приспособлением помещения под жилье. Помощь поступает из государственных бюджетных средств и направляется на частичное компенсирование документально подтвержденных и обоснованных расходов. Староста выплачивает помощь в течение 24 месяцев со дня получения репатриантом польского гражданства. • Выделяет помощь (либо отказывает в ее оказании) и устанавливает размер суммы, выделяемой из бюджетных средств государства. Эту помощь получают репатрианты, прибывшие в Польшу из неазиатских республик бывшего СССР и понесшие расходы, связанные с ремонтом либо приспособлением помещения на новом месте жительства. Помощь, предназначенная на частичное компенсирование расходов, которые понес репатриант, может быть оказана, если он находится в особо трудной материальной ситуации. 62 Udział organów administracji w postępowaniu repatriacyjnym rodziny (transportowego, na zagospodarowanie i bieżące utrzymanie oraz szkolnego) w terminie 60 dni od dnia nabycia przez repatrianta obywatelstwa polskiego. • Jest organem właściwym ze względu na organizację aktywizacji zawodowej repatriantów. Podpisuje umowy z pracodawcą, który zobowiązał się zatrudnić repatrianta na minimum 24 miesiące, ustala oraz wypłaca zwrot części kosztów poniesionych przez pracodawcę na aktywizację zawodową repatriantów. Podpisuje on również umowę z repatriantem, ustala wysokość oraz wypłaca część kosztów w związku z podnoszeniem przez repatrianta kwalifikacji zawodowych. WOJEWODA • Weryfikuje pod względem formalnym zaproszenia wystosowane • • • • • przez gminy (sprawdza, czy zostały wystawione zgodnie z prawem, na podstawie stosownej uchwały Rady Gminy i czy zostały podpisane przez właściwe osoby). Pełni rolę organu opiniującego wnioski o wydanie wizy repatriacyjnej pod kątem posiadania przez repatrianta „warunków do osiedlenia się”. Jest organem właściwym do wydania decyzji o uznaniu za repatrianta osoby spełniającej warunki przewidziane w ustawie o repatriacji. Udziela gminie, która zapewniła anonimowemu repatriantowi lokal mieszkalny i zobowiązała się do zawarcia umowy najmu tego lokalu na czas nieokreślony, dotacji celowej z budżetu państwa. Podstawą udzielenia dotacji jest porozumienie zawarte miedzy gminą a właściwym wojewodą. Dotacja ta powinna być udzielona gminie przed przybyciem repatrianta do Polski. Dokonuje zwrotu udokumentowanych i uzasadnionych kosztów poniesionych przez tę gminę, która udzieli repatriantowi pomocy poprzez pokrycie kosztów związanych z remontem i adaptacją lokalu mieszkalnego w miejscu jego osiedlenia się. Jest organem odwoławczym od decyzji starosty w sprawie pomocy, jaką otrzymują repatrianci, którzy przybyli do Polski z terenów Функции административных органов в процедуре репатриации 63 • Осуществляет выплаты единовременных пособий, признанных Министром внутренних дел и администрации для репатрианта и его семьи (на проезд, на обустройство и проживание, а также на школу) в течение 60 дней с даты получения репатриантом польского гражданства. • Участвует в профессиональной активизации репатриантов. Подписывает соглашение с работодателем, обязавшимся принять на работу репатрианта на срок от 24 месяцев, определяет и возвращает часть издержек работодателей на проф. активизацию репатриантов. Кроме того, заключает договора с репатриантами и компенсирует часть затрат на повышение проф. квалификаций репатрианта. ВОЕВОДА • Проводит формальный контроль за приглашениями, оформ• • • • • ляемыми гминами (соответствие с законом и конкретным распоряжением Совета гмины и необходимые подписи). Дает заключение о выдаче репатриационной визы с точки зрения наличия условий на постоянное проживание. Является органом, уполномоченным принимать решения о признании статуса репатрианта лицу, выполняющему условия, установленные Законом о репатриации. Выделяет гмине, которая предоставила анонимному репатрианту жилье из коммунального жилищного фонда и подписала с ним договор о найме на неопределенный срок, целевую дотацию из бюджета страны. Основанием для такой дотации является соглашение, заключенное между гминой и соответствующим воеводой. Эта дотация должна быть предоставлена гмине до момента прибытия репатрианта в Польшу. Возмещает документированные и обоснованные расходы, понесенные гминой, оказавшей помощь репатриантам. Является органом, изменяющим решение старосты о выделении помощи репатриантам, прибывшим в Польшу с ���������� азиатской части бывшего СССР и понесшим расходы на ремонт или 64 Udział organów administracji w postępowaniu repatriacyjnym azjatyckich byłego ZSRR i ponieśli koszty związane z remontem lub adaptacją lokalu mieszkalnego w nowym miejscu osiedlenia się. • Udziela powiatowi dotacji celowej na realizację aktywizacji zawodowej repatriantów. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji • Udziela • • • • • zgody na wydanie wnioskodawcy wizy repatriacyjnej i opiniuje wniosek pod kątem bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego. Przyznaje i ustala wysokość pomocy, jaką otrzymuje repatriant, wypłacaną w postaci zasiłku transportowego, szkolnego oraz na zagospodarowanie i bieżące utrzymanie. Jest organem odwoławczym od decyzji wojewody w sprawach o uznanie za repatrianta. Prowadzi ewidencję lokali mieszkalnych i źródeł utrzymania dla repatriantów. Dane z ewidencji udostępniane będą osobom, którym wydano decyzję o przyrzeczeniu wydania wizy repatriacyjnej. Prowadzi ewidencję osób ubiegających się o wydanie wizy repatriacyjnej i członków ich rodzin, które nie posiadają zapewnionego lokalu mieszkalnego i źródeł utrzymania w Polsce. Prowadzi centralny rejestr wniosków, decyzji i postanowień dotyczących spraw o wydanie wizy repatriacyjnej oraz o udzielenie pomocy repatriantom ze środków budżetu państwa. Szef Urzędu ds. Cudzoziemców • Jest organem właściwym do wydania małżonkowi repatrianta, nie będącemu osobą polskiego pochodzenia, zezwolenia na osiedlenie się na terytorium Polski. Na mocy art. 20 ustawy z dnia 24 maja 2007 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach i niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 120, poz. 818) kompetencje Prezesa Urzędu ds. Repatriacji i Cudzoziemców w zakresie prowadzenia postępowań z zakresu procedury repatriacyjnej przejął Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji. Функции административных органов в процедуре репатриации 65 приспособление помещения под жилье на новом месте прожи вания. • Предоставляет повяту целевые дотации на профессиональную активизацию репатриантов. МИНИСТР ВНУТРЕННИХ ДЕЛ И АДМИНИСТРАЦИИ • Выдает согласие на выдачу заявителю репатриационной визы, • • • • • обосновывает это с точки зрения безопасности страны и общественного порядка. Определяет размер помощи и предоставляет её репатриантам в форме транспортного, учебного или хозяйственного, в том числе на текущее содержание, пособия. Является высшей инстанцией для внесения обжалования решения воеводы о признании лицу статуса репатрианта. Ведет учет жилья и источников средств на проживание. Доступ к этим данным могут иметь лица, которым выдано разрешение на получение репатриационной визы. Ведет учет лиц, хлопочущих о получении репатриационной визы, и не располагающих жильем и средствами к жизни в Польше. Ведет центральный реестр заявлений, решений и постановлений по делам, связанным с выдачей репатриационных виз и с оказанием репатриантам помощи из бюджетных средств государства. ГЛАВА ВЕДОМСТВА ПО ДЕЛАМ ИНОСТРАНЦЕВ • Компетентный орган по делам предоставления супругам репатриантов, не имеющим польских корней, разрешения на поселение на территории Польши. Согласно статье 20 Закона от 24 мая 2007 г. о изменении Закона о иностранцах и некоторых других законов (Законодательный Вестник № 120, статья 818), компетенции главы Ведомства по делам репатриации и иностранцев в части ведения дел, касающихся репатриационной процедуры, были возложены на Министра внутренних дел и администрации. 66 Udział organów administracji w postępowaniu repatriacyjnym KONSUL • Przyjmuje wnioski o wydanie wizy repatriacyjnej. • Wydaje decyzje w sprawie uznania polskiego pochodzenia osoby • • • • • • • ubiegającej się o wydanie wizy repatriacyjnej lub o uznanie za repatrianta. Przyjmuje oświadczenia jednego z rodziców nieubiegającego się o repatriację, bądź też ubiegającego się o przyjazd do Polski wraz z małżonkiem posiadającym inne pochodzenie niż polskie, wyrażającego zgodę na nabycie obywatelstwa polskiego przez małoletnie dziecko pozostające pod władzą rodzicielską repatrianta. Wydaje decyzję o przyrzeczeniu wydania wizy repatriacyjnej osobie, która nie posiada zapewnionego lokalu mieszkalnego i źródeł utrzymania w Polsce, a spełnia pozostałe warunki do uzyskania tej wizy. Wydaje wizy repatriacyjne po przedstawieniu przez wnioskodawcę dowodu potwierdzającego posiadanie lub zapewnienie lokalu mieszkalnego i źródeł utrzymania w Polsce. Może przyznać i wypłacić równowartość zasiłku transportowego (na pokrycie kosztów przejazdu) jeśli osoba, której wydano wizę repatriacyjną, nie posiada wystarczających środków na pokrycie kosztów podróży do Polski. Może zapewnić pokrycie kosztów uczestnictwa w kursie nauki języka polskiego osobie, której wydano decyzję o przyrzeczeniu wydania wizy repatriacyjnej. Udostępnia osobom, które otrzymały przyrzeczenie wydania wizy repatriacyjnej, dane z ewidencji lokali mieszkalnych i źródeł utrzymania dla repatriantów, prowadzonej przez MSWiA. Prowadzi rejestr złożonych wniosków i decyzji wydanych w sprawach o wydanie wizy repatriacyjnej i o wydanie zezwolenia na osiedlenie się na terytorium Polski. Функции административных органов в процедуре репатриации 67 КОНСУЛ • Принимает заявления на выдачу репатриационной визы. • Принимает решения по вопросам подтверждения польских • • • • • • • корней для лиц, претендующих на получение репатриационной визы или статуса репатрианта. Принимает декларацию одного из родителей, не претендующего на репатриацию, о предоставлении польского гражданства несовершеннолетнему ребенку, остающемуся под опекой репатрианта. Принимает решения о предоставлении промессы (обещания) выдачи репатриационной визы лицу, не обеспеченному жильем и не имеющему источников средств к жизни в Польше, но выполняет остальные условия выдачи этой визы. Выдает репатриационные визы на основе доводов, подтверждающих наличие жилья либо обеспечение жильем и средствами к жизни. Может признать и выплатить эквивалент пособия на проезд, если лицо, которому выдана репатриационная виза, не имеет достаточных средств на выезд в Польшу. Может обеспечить возврат понесенных расходов на курсы изучения польского языка лицу, по отношению к которому принято решение о предоставлении промессы на получение репатриационной визы. Предоставляет лицам, получившим промессу выдачи репатриационной визы, данные учета жилья и источников средств на проживание, собранные Министерством внутренних дел и администрации. Ведет реестр поданных заявлений и решений по вопросам выдачи репатриационной визы, выдачи разрешения на проживание на территории Польши. 68 Udział organów administracji w postępowaniu repatriacyjnym I. LISTA DOKUMENTÓW, KTÓRE REPATRIANT/CZŁONEK RODZINY rEPATRIANTA POWINIEN PRZYWIEŹĆ DO POLSKI 1. Zawodowe: • świadectwo pracy*, • zaświadczenie o ostatnim okresie zatrudnienia (konieczne do wykazania ciągłości pracy w PUP)*, • dyplomy zawodowe*. 2. Szkolne: • dyplomy ukończonych szkół*, • spis przedmiotów ukończonych w ramach studiów (potwierdzone przez uczelnię – konieczne przy nostryfikacji dyplomu)*, • zaświadczenie o ukończonych kursach języka polskiego (ze wskazaniem poziomu i liczby godzin), • zaświadczenie o działalności w organizacjach polonijnych. 3. Zdrowotne: • wypisy ze szpitala, • kartę choroby (w przypadku chorób przewlekłych). 4. Osobiste: • akt urodzenia*, • akt ślubu*. Wszystkie dokumenty powinny być tłumaczone na język polski – zaznaczone z gwiazdką powinny mieć tłumaczenie przysięgłe. Fragment opracowany przez zespół merytoryczny PAH. Функции административных органов в процедуре репатриации 69 I. СПИСОК ДОКУМЕНТОВ, ТРЕБУЕМЫХ ОТ РЕПАТРИАНТОВ И ЧЛЕНОВ ИХ СЕМЕЙ В ПОЛЬШЕ 1. Профессиональные: • трудовая книжка* • справка с последнего места работы с указанием стажа работы (необходимо для подтверждения непрерывности трудового стажа в «PUP»)* • проф. дипломы* 2. Учебные: • дипломы окончания вузов* • перечень предметов, изучаемых в вузах (справка из вуза – обязательна в процессе нострификации диплома)* • диплом об окончании курсов польского языка (с указанием уровня и количества часов) • справки о деятельности в полонийных (польских, заграничных) организациях 3. Связанные со здоровьем: • справки из больниц • история болезни (в случае хронических заболеваний) 4. Личные: • свидетельство о рождении* • акт гражданского состояния о браке* Все документы необходимо перевести на польский язык, а обозначенные звёздочкой – иметь перевод, заверенный нотариально («присяжный перевод») . Фрагмент приготовлен рабочей группой „PAH”. 70 Udział organów administracji w postępowaniu repatriacyjnym II. Instytucje i organizacje pomagające repatriantom Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji Departament Obywatelstwa i Repatriacji ul. Batorego 6; 02-591 Warszawa10; tel. (022) 601 74 25; fax (022) 601 49 77 Wydział ds. Repatriacji tel. (022) 601 39 35 [email protected] Oraz inne przydatne adresy: Urząd do Spraw Cudzoziemców ul. Koszykowa 16; 00-564 Warszawa; tel. (022) 601 74 02; 601 74 03 http://www.udsc.gov.pl Departament Legalizacji Pobytu i Wykazu Cudzoziemców; tel. (022) 601 74 14 [email protected] [email protected] Wydział Legalizacji Pobytu; tel. (022) 601 43 64 [email protected] Na mocy ustawy z dnia 24 maja 2007 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 120, poz. 818) kompetencje Prezesa Urzędu ds. Repatriacji i Cudzoziemców w zakresie spraw związanych z procedurą repatriacyjną z dniem 20 lipca 2007 r. przejął minister właściwy do spraw wewnętrznych. Źródło: http://www2.mswia.gov.pl/portal.php?serwis=pl&dzial=96&id=173#URZĄD Adres do korespondencji. 10 Функции административных органов в процедуре репатриации 71 II. Учреждения и организации, помогающие репатриантам Министерство Внутренних Дел и Администрации Департамент по делам Гражданства и Репатриации ul. Batorego 6; 02-591 Warszawa10; tel. (022) 601 74 25; fax (022) 601 49 77 Отдел по делам репатриации tel. (022) 601 39 35 [email protected] Другие полезные адреса: Управление по делам иностранцев ul. Koszykowa 16; 00-564 Warszawa; tel. (022) 601 74 02; 601 74 03 http://www.udsc.gov.pl Департамент легализации и переписи иностранцев tel. (022) 601 74 14 [email protected] [email protected] Отдел легализации; tel. (022) 601 43 64 [email protected] Согласно закону от 24 мая 2007 г. о изменении закона о иностранцах и некоторых других законов (Зак. В. № 120, ст. 818) компетенции Председателя Управления по делам Репатриации и Иностранцев в делах, связанных с репатриационной процедурой начиная с 20 июля 2007 г. принял министр внутренних дел. Источник: http://www2. mswia.gov.pl/portal.php?serwis=pl&dzial=96&id=173#URZĄD. Адрес для корреспонденции. 10 72 Udział organów administracji w postępowaniu repatriacyjnym III. LISTA SAMODZIELNYCH PRACOWNIKÓW ZAJMUJĄCYCH SIĘ REPATRIACJĄ W URZĘDACH WOJEWÓDZKICH Nazwa instytucji i adres Wydział Spraw Obywatelskich i Cudzoziemców Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku ul. Okopowa 21/27, 80-958 Gdańsk Wydział Spraw Obywatelskich i Cudzoziemców Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach ul. Jagiellońska 25, 40-032 Katowice Wydział Spraw Obywatelskich i Cudzoziemców Świętokrzyskiego Urzędu Wojewódzkiego w Kielcach al. IX Wieków Kielc 3, 25-516 Kielce Wydział Spraw Obywatelskich i Cudzoziemców Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie Imię i nazwisko Elżbieta Ochman Nr telefonu i faksu Tel. (0-58) 307-72-19 Fax.(0-58) 301-17-33 Grażyna Grzelewska, Joanna Janecka Tel. (0-32) 207-73-42 Tel. (0-32) 207-73-49 Fax.(0-32) 207-73-27 Anna Hanus Tel. (0-41) 342-11-03 Fax.(0-41) 342-14-33 Cudzoziemcy – przyjmowanie stron ul. Św. Sebastiana 9/11, 31-156 Kraków Magdalena Ams Tel. (012) 392 18 08 Fax (012) 422 30 19 Repatriacja – przyjmowanie stron: ul. Basztowa 22 pok. 354 , 31-156 Kraków Wydział Spraw Obywatelskich i Cudzoziemców Opolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Opolu ul. Piastowska 14, 45-082 Opole Wydział Spraw Obywatelskich i Cudzoziemców Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie ul. Spokojna 4, 20-914 Lublin Wydział Spraw Obywatelskich i Cudzoziemców Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu al. Niepodległości 16/18, 61-739 Poznań Elżbieta Obtułowicz Tel. (012) 392 13 47 Fax (012) 422 30 19 Tel. (0-77) 4 52-43-05; 452-43-49 Fax.(0-77) 452-48-91 Tel. (0-81) 742-44-36 Fax.(0-81) 742-44-32 Bożena Kalecińska Dariusz Janiszewski, Hanna Majewska Tel. (0-61) 8 54-19-81; 854-10-32 Fax.(0-61) 854-18-43 Функции административных органов в процедуре репатриации 73 III. СПИСОК СЛУЖАЩИХ, ЗАНИМАЮЩИХСЯ РЕПАТРИАЦИЕЙ В ВОЕВОДСКИХ УПРАВЛЕНИЯХ Название учреждения Отдел по Гражданским Делам и Делам Иностранцев Поморского Воеводского Управления в Гданьске Ul. Okopowa 21/27, 80-958 Гданьск Отдел по Гражданским Делам и Делам Иностранцев Силезского Воеводского Управления в Катовицах Ul. Jagiellońska 25, 40-032 Отдел по Гражданским Делам и Делам Иностранцев Свентокшиского Воеводского Управления в Кельцах Al. IX Wieków Kielc 3, 25-516 Отдел по Гражданским Делам и Делам Иностранцев Малопольского Воеводского Управления в Кракове, 31-156 Имя и фамилия Elżbieta Ochman № телефона и факса Tel. (0-58) 307-72-19 Fax.(0-58) 301-17-33 Grażyna Grzelewska Joanna Janecka Tel. (0-32) 207-73-42 Tel. (0-32) 207-73-49 Fax.(0-32) 207-73-27 Anna Hanus Tel. (0-41) 342-11-03 Fax.(0-41) 342-14-33 Иностранцы – приём сторон: Ul. Św. Sebastiana 9/11, 31-156 Кракове Magdalena Ams Tel. (012) 392 18 08 Fax (012) 422 30 19 Репатриация – приём сторон: Ul. Basztowa 22 комната. 354 , 31-156 Кракове Отдел по Гражданским Делам и Делам Иностранцев Опольского Воеводского Управления в Ополе Ul. Piastowska 14, 45-082 Отдел по Гражданским Делам и Делам Иностранцев Люблинского Воеводского Управления в Люблине ul. Spokojna 4, 20-914 Люблин Отдел по Гражданским Делам и Делам Иностранцев Велькопольского Воеводского Управления в Познани Al. Niepodległości 16/18, 61-739 Познан Elżbieta Obtułowicz Tel. (012) 392 13 47 Fax (012) 422 30 19 Tel. (0-77) 452-43-05 (0-77) 452-43-49 Bożena Kalecińska Dariusz Janiszewski Hanna Majewska Fax.(0-77) 452-48-91 Tel. (0-81) 742-44-36 Fax.(0-81) 742-44-32 Tel. (0-61) 854-19-81 (0-61) 854-10-32 Fax.(0-61) 854-18-43 74 Udział organów administracji w postępowaniu repatriacyjnym Nazwa instytucji i adres Imię i nazwisko Wydział Spraw Obywatelskich i Cudzoziemców Elwira Jarnicka Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Wojewódzkiego w Olsztynie al. Piłsudskiego 7/9, 10-575 Olsztyn Wydział Spraw Cudzoziemców Mazowieckiego Kierownik Oddziału: Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie Mirosława Woźniak Nr telefonu i faksu Tel. (0-89) 523-23-44 Fax.(0-89) 523-65-30 Oddział ds. Obywatelstwa i Repatriacji – WSC.I Informacja Oddziału ul. Długa 5, 00-263 Warszawa ds. Obywatelstwa i Repatriacji Wydział Spraw Obywatelskich i Cudzoziemców Joanna Wasiluk Podlaskiego Urzędu Wojewódzkiego w Białymstoku ul. Mickiewicza 3, 15-213 Białystok Wydział Spraw Obywatelskich i Cudzoziemców Neli Kopańska Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Szczecinie Wały Chrobrego 4, 70-502 Szczecin Wydział do Spraw Cudzoziemców Agnieszka Danielewicz pl. Powstańców Warszawy 1, 50-951 Wrocław Tel. (022) 695-65-77, pok. nr 2 Fax (022) 695-66-05 Tel. (0-85) 743-92-42 Fax.(0-85) 743-94-44 Wydział Polityki Społecznej Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego we Wrocławiu pl. Powstańców Warszawy 1, 50-951 Wrocław Wydział Spraw Obywatelskich i Cudzoziemców Podkarpackiego Urzędu Wojewódzkiego w Rzeszowie ul. Grunwaldzka 15, 35-959 Rzeszów Wydział Spraw Obywatelskich i Cudzoziemców Łódzkiego Urzędu Wojewódzkiego w Łodzi ul. Piotrkowska 103, 90-425 Łódź Wydział Spraw Obywatelskich i Cudzoziemców; Oddział Cudzoziemców Lubuskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gorzowie Wlkp. ul. Jagiellończyka 8, 66-400 Gorzów Wlkp. Krzysztof Pleśniak, Anna Szamańska‑Rurak Tel. (022) 695-65-15, pok. nr 26 Tel. (0-91) 430-34-62 Fax.(0-91) 422-57-12 Tel. (071) 340 66 09 Fax (071) 340 66 85 Tel. (071) 340 64 50 Fax (071) 340 63 89 Tel. (0-17) 867-13-30 Fax.(0-17) 867-13-66 Lucyna Janicka, Anna Święcicka Tel. (0-42) 664-17-58 Fax.(0-42) 664-17-61 Magdalena Walentynowicz Tel. (0-95) 711-55-74 Fax (0-95) 711-53-61 Функции административных органов в процедуре репатриации 75 Название учреждения Отдел по Гражданским Делам и Делам Иностранцев Варминско-Мазурского Воеводского Управления в Ольштыне Al. Piłsudskiego 7/9, 10-575 Ольштын Отдел по делам Иностранцев Мазовецкого Воеводского Управления w Warszawie Имя и фамилия Elwira Jarnicka Kierownik Oddziału: Mirosława Woźniak Tel. (022) 695-65-15, pok. Nr 26 Отдел по делам Гражданства и Репатриации - WSC.I Ul. Długa 5, 00-263 Warszawa Отдел по Гражданским Делам и Делам Иностранцев Подляского Воеводского Управления в Белостоке Ul. Mickiewicza 3, 15-213, Белосток Отдел по Гражданским Делам и Делам Иностранцев Западнопоморского Воеводского Управления в Щетине Wały Chrobrego 4, 70-502 Щетин Отдел по делам Иностранцев Отдел Социальной Политики Informacja Oddziału ds. Obywatelstwa i Repatriacji Joanna Wasiluk Tel. (022) 695-65-77, pok. Nr 2 Fax (022) 695-66-05 Tel. (0-85) 743-92-42 Дольнощлёнского Воеводского Управления во Вроцлаве Pl. Powstańców Warszawy 1, 50-951 Вроцлав Отдел по Гражданским Делам и Делам Иностранцев Подкарпацкого Воеводского Управления в Жешове Ul. Grunwaldzka 15, 35-959 Жешов Отдел по Гражданским Делам и Делам Иностранцев Лодзкого Воеводского Управления в Лодзи Ul. Piotrkowska 103, 90-425 Лодз Отдел по Гражданским Делам и Делам Иностранцев; Отдел по делам Иностранцев Любуского Воеводского Управления в Гожове Велькопольском. Ul. Jagiellończyka 8, 66-400 Гожов Велькопольски № телефона и факса Tel. (0-89) 523-23-44 Fax.(0-89) 523-65-30 Fax.(0-85) 743-94-44 Neli Kopańska Tel. (0-91) 430-34-62 Fax.(0-91) 422-57-12 Agnieszka Danielewicz Tel. (071) 340 66 09 Fax (071) 340 66 85 Tel. (071) 340 64 50 Fax (071) 340 63 89 Krzysztof Pleśniak Tel. (0-17) 867-13-30 Anna Szamańska-Rurak Fax.(0-17) 867-13-66 Lucyna Janicka Anna Święcicka Tel. (0-42) 664-17-58 Fax.(0-42) 664-17-61 Magdalena Walentynowicz Tel. (0-95) 711-55-74 Fax (0-95) 711-53-61 76 Udział organów administracji w postępowaniu repatriacyjnym Nazwa instytucji i adres Wydział Spraw Obywatelskich i Migracji Kujawsko-Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Bydgoszczy ul. Jagiellońska 3, 85-950 Bydgoszcz Imię i nazwisko Arkadiusz Wróbel Nr telefonu i faksu Tel. (0-52) 349-72-31 Fax.(0-52) 349-72-24 IV. Wybrane organizacje społeczne, do których można zwrócić się o pomoc Nazwa Fundacja „Polska Akcja Humanitarna” [email protected] www.pah.org.pl Adres ul. Szpitalna 5/3 00-031 Warszawa Telefon, fax Tel. (022) 828 88 82; 828 90 86 Fax (022) 831 99 38 Centrum Pomocy Uchodźcom i Repatriantom Polska Akcja Humanitarna Biuro Regionalne w Krakowie [email protected] Polska Akcja Humanitarna Biuro Regionalne w Toruniu [email protected] Stowarzyszenie „Wspólnota Polska” [email protected] www.wspolnota-polska.org.pl Fundacja Pomoc Polakom na Wschodzie [email protected] www.pol.org.pl Związek Sybiraków Oddział Poznań www.sybirak.friko.pl Solidarność Polskie Stowarzyszenie Patriotów Zarząd Główny ul. Szpitalna 5/18 00-031 Warszawa ul. Szewska 4 31-009 Kraków (w oficynie, I p.) ul. Wita Stwosza 2 87-100 Toruń Tel. (022) 828 88 82 w. 250 Fax (022) 828 88 82 w. 245 Tel. (012) 421 57 71 (012) 422 08 19 Fax (012) 422 08 19 Tel. (056) 652 13 68 (056) 652 13 68 Fax (056) 652 13 68 Tel. (022) 556 90 00 Fax (022) 556 90 43 ul. Krakowskie Przedmieście 64 00-322 Warszawa ul. Jazdów 10a 00-467 Warszawa ul. Kossaka 18 60-762 Poznań ul. Kostry Podsędkowięta 56 18-214 Klukowo woj. podlaskie Tel. (022) 694 73 24 (022) 628 55 57 Fax (022) 628 30 92 Tel. (061) 852 75 21 w. 126 Tel. (086) 277 49 03 Функции административных органов в процедуре репатриации 77 Название учреждения Отдел по Гражданским Делам и Миграции Куявско-Поморского Воеводского Управления в Быдгошчи Ul. Jagiellońska 3, 85-950 Имя и фамилия Pan Arkadiusz Wróbel № телефона и факса Tel. (0-52) 349-72-31 Fax.(0-52) 349-72-24 IV. НЕКОТОРЫЕ ОБЩЕСТВЕННЫЕ ОРГАНИЗАЦИИ, КУДА МОЖНО ОБРАТИТЬСЯ ЗА ПОМОЩЬЮ Название Фонд „Польская Гуманитарная Акция” [email protected] www.pah.org.pl Адрес ul. Szpitalna 5/3 00-031 Warszawa Телефон, факс Тел (022) 8 28 88 82 (022) 828 90 86 Факс (022) 831 99 38 Центр помощи беженцам и репатриантам Польская Гуманитарная Акция Региональное бюро в Кракове [email protected] Польская Гуманитарная Акция Региональное бюро в Торуне [email protected] Общество „Польская Община” [email protected] www.wspolnota-polska.org.pl Фонд Помощи Полякам на Востоке [email protected] www.pol.org.pl Союз Сибиряков Отделение в Познани www.sybirak.friko.pl Солидарность Польский Союз Патриотов ul. Szpitalna 5/18 00-031 Warszawa ul. Szewska 4 31-009 Kraków (w oficynie, I p.) ul. Wita Stwosza 2 87-100 Toruń Тел (022) 828 88 82 в. 250 Факс (022) 828 88 82 в. 245 Тел (012) 421 57 71 (012) 422 08 19 Факс (012) 422 08 19 Тел (056) 652 13 68 (056) 652 13 68 Факс (056) 652 13 68 Тел (022) 556 90 00 Факс (022) 556 90 43 Дирекция ul. Krakowskie Przedmieście 64 00-322 Warszawa ul. Jazdów 10a 00-467 Warszawa ul. Kossaka 18 60-762 Poznań ul. Kostry Podsędkowięta 56 18-214 Klukowo woj. podlaskie Тел (022) 694 73 24 (022) 628 55 57 Факс (022) 628 30 92 Тел (061) 852 75 21 в. 126 Тел (086) 277 49 03 78 Udział organów administracji w postępowaniu repatriacyjnym Nazwa Fundacja Parabola Związek Sybiraków Zarząd Główny www.sybirak.friko.pl Związek Sybiraków Oddział Warszawa www.sybirak.friko.pl Stowarzyszenie Pomoc Caritas Polska [email protected] www.caritas.pl www.caritaspolska.caritas.pl Fundacja Polonia fundacja_polonia@ it.pl www.fundacjapolonia.pl Związek Sybiraków Oddział Częstochowa Fundacja Non Licet Pomoc Ofiarom Przemocy w Rodzinie [email protected] www.nonlicet.pl Adres pl. Na Groblach 3/7a 31-101 Kraków ul. Mazowiecka 12 00-048 Warszawa ul. Grzybowska 77 00-844 Warszawa ul. 1 Maja 3/9 81-807 Sopot ul. Skwer Kard. Stefana Wyszyńskiego 9 01-015 Warszawa Telefon, fax Tel. (012) 421 67 76 ul. Biedronki 1a 02-946 Warszawa Tel. (0-22) 321 02 02 Fax (0-22) 321 02 02 ul. Nowowiejskiego 24a 42-200 Częstochowa ul. Stalowa 6a 53-425 Wrocław Tel. (034) 368 04 71 Tel. (022) 827 93 71 Fax (022) 827 93 71 Tel. (022) 620 12 61 w. 351 Tel. (022) 334 85 00 Tel. (022) 334 85 85 Fax (022) 334 85 58 Tel. (071) 361 97 70 Fax (071) 361 97 70 V. Apostille Uznanie dokumentu zagranicznego za autentyczny budzi zawsze wątpliwości w państwie, w którym dokument jest przedstawiany. W praktyce czynności formalne przyjęły formę uwierzytelnienia dokumentu dokonywanego przez urzędnika konsularnego (lub przedstawiciela dyplomatycznego pełniącego funkcje konsularne). Wynegocjowanie i przyjęcie tekstu Konwencji haskiej stanowiło przełom w tym zakresie. Konwencja ma zastosowanie do dokumentów urzędowych, które zostały sporządzone na terytorium jednego z Umawiających się Państw Функции административных органов в процедуре репатриации 79 Название Фонд Парабола Союз Сибиряков - Дирекция www.sybirak.friko.pl Союз Сибиряков Варшавское отделение www.sybirak.friko.pl Сообщество Помощь Caritas Польша [email protected] www.caritas.pl www.caritaspolska.caritas.pl Фонд Полония fundacja_polonia@ it.pl www.fundacjapolonia.pl Союз Сибиряков Отделение в Ченстохове Фонд Non Licet Помощь жертвам насилия в семье [email protected] www.nonlicet.pl Адрес pl. Na Groblach 3/7a 31-101 Kraków ul. Mazowiecka 12 00-048 Warszawa ul. Grzybowska 77 00-844 Warszawa Телефон, факс Тел (012) 421 67 76 Тел (022) 827 93 71 Факс (022) 827 93 71 Тел (022) 620 12 61 w. 351 ul. 1 Maja 3/9 81-807 Sopot ul. Skwer Kard. Stefana Wyszyńskiego 9 01-015 Warszawa Тел (022) 334 85 00 (022) 334 85 85 Факс (022) 334 85 58 ul. Biedronki 1a 02-946 Warszawa Тел (0-22) 321 02 02 Факс (0-22) 321 02 02 ul. Nowowiejskiego 24a 42-200 Częstochowa ul. Stalowa 6a 53-425 Wrocław Тел (034) 368 04 71 Тел (071) 361 97 70 Факс (071) 361 97 70 V. Апостиль Признание заграничного документа подлинным всегда возбуждает сомнения в государстве, в котором предоставляется данный документ. На практике эти формальные действия приняли форму удостоверения документа, производимого сотрудником консульства (или дипломатическим представителем, исполняющим функции консула). Негоциация и принятие путём переговоров текста Гаагской конвенции стало переломным моментом в этой области. Конвенция распространяется на официальные документы, которые были выданы на территории одного из Договаривающихся Госу- 80 Udział organów administracji w postępowaniu repatriacyjnym i które mają być przedłożone na terytorium innego Umawiającego się Państwa. Dla celów niniejszej konwencji za dokumenty urzędowe uważa się: a) dokumenty pochodzące od organu lub urzędnika sądowego, włączając w to dokumenty pochodzące od prokuratora, sekretarza sądowego lub urzędnika dokonującego doręczeń („huissier de justice”); b)dokumenty administracyjne; c) akty notarialne; d)urzędowe zaświadczenia umieszczane na dokumentach podpisanych przez osoby działające w charakterze prywatnym, takie jak urzędowe zaświadczenia stwierdzające zarejestrowanie dokumentu lub fakt jego istnienia w określonej dacie oraz urzędowe i notarialne poświadczenia podpisów. Jednakże niniejsza konwencja nie będzie miała zastosowania do: a) dokumentów sporządzonych przez przedstawicieli dyplomatycznych lub urzędników konsularnych; b)dokumentów administracyjnych dotyczących bezpośrednio transakcji handlowych lub operacji celnych. Z dniem 14 sierpnia 2005 roku weszła w życie w stosunku do Polski konwencja haska o zniesieniu wymogu legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych (tzw. Konwencja Apostille). Konwencja zastępuje dotychczas stosowaną legalizację konsularną tzw. klauzulą apostille (w sytuacjach, gdy legalizacja ta była wymagana przez odpowiednie przepisy prawa polskiego tj. art. 1138 kodeksu postępowania cywilnego). Jest to specyficzne poświadczenie udzielane w państwie, w którym dokument został wystawiony, przez uprawnione organy tego państwa. Apostille ma formę przewidzianą w załączniku do Konwencji (choć w praktyce niektórych państw, w szczególności USA, występują odstępstwa od tej formy). Pamiętać należy, że konwencja wskazuje wyraźnie Функции административных органов в процедуре репатриации 81 дарств и должны быть представлены на территории другого из Договаривающихся Государств. На основании настоящей Конвенции официальными документами считаются: а) документы судебного органа или его представителя, в том числе и документы от прокуратора, судебного секретаря или должностного лица, вручающего документы („huissier de justice”); б)административные документы; в) нотариальные акты; г) официальные служебные удостоверения, помещаемые на документах, подписанных лицами, проводящими частную деятельность, такими, как справки, подтверждающие регистрацию документа или факт его действительности в определённый период, а также официальные и нотариальные подтверждения подписей. Однако настоящая Конвенция не будет применяться по отношению к: а) документам, выданным дипломатическими и консульскими учреждениями; б) административным документам, непосредственно касающимся коммерческих и таможенных операций. 14 августа 2005 года вступила в силу для Польши Гаагская конвенция о ликвидации требования легализации заграничных официальных документов (т.н. Конвенция Апостиль). Конвенция заменяет имеющуюся до настоящего времени консульскую легализацию так называемой клаузулой апостиль (в ситуациях, когда эта легализация требовалась в соответствии с польской правовой нормой, т.е. со статьёй 1138 гражданского процессуального кодекса). Апостиль – это специфическое удостоверение, предоставляемое в государстве, в котором данный документ был выдан правомочными органами этого государства. Апостиль имеет форму, предусмотренную в приложении к Конвенции (хотя на практике в некоторых 82 Udział organów administracji w postępowaniu repatriacyjnym na konieczność urzędowego stosowania nazwy francuskiej z zachowaniem oryginalnej pisowni – apostille. Obecnie Konwencja Apostille obowiązuje w relacjach z 89 państwami lub terytoriami autonomicznymi. Z krajów objętych możliwością repatriacji należą do niej: − Armenia, − Azerbejdżan, − Kazachstan, − Rosja. Wzór apostille obowiązujący dla dokumentów polskich Apostille będzie sporządzona w formie kwadratu o bokach o długości co najmniej 9 centymetrów11 APOSTILLE (Convention de La Haye du 5 octobre 1961) 1. Państwo: ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� Niniejszy dokument urzędowy 2. podpisany został przez ��������������������������������������������������������������������������������������������� 3. działającego w charakterze ������������������������������������������������������������������������������������� 4. zaopatrzony jest w pieczęć/stempel ��������������������������������������������������������������������� Poświadczony 5. w . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. dnia ������������������������������� 7. przez ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 8. Nr ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 9. Pieczęć/stempel: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10. Podpis: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Fragment opracowany przez zespół merytoryczny PAH. 11 Функции административных органов в процедуре репатриации 83 государствах, особенно в США, наблюдаются расхождения с этой формой). Следует помнить, что в Конвенции чётко указывается на обязательность официального применения французского наименования с сохранением оригинального написания – apostille. В настоящее время Конвенция Апостиль обязательна в отношениях между 89 государствами или автономными территориями. К странам, охваченным возможностью репатриации, относятся: − Армения − Азербайджан − Казахстан − Россия. Образец апостиля, обязательный для польских документов Апостиль будет иметь форму квадрата со сторонами длиной минимум 9 сантиметров. APOSTILLE (Convention de La Haye du 5 octobre 1961) 1. Государство: ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������� Настоящий официальный документ 2. был подписан ����������������������������������������������������������������������������������������������������������� 3. выступающим в характере ������������������������������������������������������������������������������������� 4. закреплённый печатью/штампом ������������������������������������������������������������������������� Заверенный 5. в . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. дата ������������������������������� 7. кем ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 8. № ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 9. Печать/штамп: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Фрагмент приготовлен рабочей группой „PAH”. 11 10. Подпись: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Część II STATUS CZŁONKÓW RODZINY REPATRIANTA NIEPOSIADAJĄCYCH OBYWATELSTWA POLSKIEGO Podstawa Prawna Ustawa z dn. 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz.U. z 2003 r., nr 128, poz. 1175 z późniejszymi zmianami). Ustawa z dnia 9 listopada 2000r. o repatriacji (Dz.U. z 2004 r., nr 53, poz. 532). Zasady pobytu cudzoziemców na terytorium RP określa ustawa o cudzoziemcach z dn. 13 czerwca 2003 r. Zgodnie z ustawą, cudzoziemiec (czyli każdy, kto nie posiada obywatelstwa polskiego) może otrzymać: 1. zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony; lub 2. zezwolenie na osiedlenie się i na tej podstawie legalnie przebywać na terytorium Polski. Cudzoziemiec może przekroczyć granicę oraz przebywać na terytorium RP, jeżeli posiada ważny dokument podróży (paszport) oraz wizę, chyba że umowy międzynarodowe zawarte przez Polskę z państwem, którego jest on obywatelem, przewidują częściowe albo całkowite zniesienie obowiązku wizowego. Minister właściwy do spraw wewnętrznych w porozumieniu z ministrem spraw zagranicznych może, w drodze rozporządzenia, zwolnić obywateli jednego lub kilku państw od obowiązku posiadania wizy przy wjeździe na terytorium RP. Wg stanu na dzień 1 czerwca 2004 roku, posiadanie wizy jest obowiązkowe m.in. dla obywateli: • Armenii, • Azerbejdżanu, • Białorusi, Часть II СТАТУС ЧЛЕНОВ СЕМЬИ РЕПАТРИАНТОВ, НЕ ИМЕЮЩИХ ПОЛЬСКОГО ГРАЖДАНСТВА Правовая основа: Закон от 13 июня 2003 г. об иностранцах (Законодательный Вестник от 2003 г., № 128, статья 1175 с последующими изменениями). Закон от 9 ноября 2000 г. о репатриации (Законодательный Вестник от 2004 г., № 53, статья 532). Правила пребывания иностранца на территории Польши определяет закон об иностранцах от 13 июня 2003 г. Согласно закону иностранец (лицо, не имеющее польского гражданства) может получить: 1. разрешение на временное проживание, или 2. разрешение на постоянное проживание и таким образом легально находиться в Польше. Иностранец может пересечь границу и пребывать на территории Польши, имея действительный документ, дающий право на пересечение границы (паспорт) и визу. Визовые ограничения не обязывают или частично обязывают граждан тех государств, с которыми Польша подписала соответствующие соглашения. Соответствующий министр внутренних дел с согласия Министра иностранных дел может принять решение об отмене визового режима для граждан одного или нескольких государств. Согласно законодательству на 1 июня 2004 г. наличие визы обязательно для граждан следующих государств: • Армения, • Азербайджан, • Беларусь, 86 Status członków rodziny repatrianta • Gruzji, • Kazachstanu, • Kirgizji, • Rosji, • Tadżykistanu, • Turkmenistanu, • Ukrainy (wiza bezpłatna), • Uzbekistanu. Od obywateli Estonii, Litwy i Łotwy (państw członkowskich Unii Europejskiej) nie wymaga się wiz. Status rodziny przybywającej do Polski wraz z repatriantami, czyli ich małżonków i dzieci, dodatkowo określa ustawa o repatriacji z dnia 9 listopada 2000 r. Zgodnie z art. 15 tej ustawy małżonkowi osoby wnioskującej o wizę repatriacyjną niebędącemu osobą pochodzenia polskiego (i innym cudzoziemcom przybywającym do Polski wraz z repatriantem) udziela się zezwolenia na osiedlenie się na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. Wniosek o udzielenie zezwolenia na osiedlenie się dołącza się do wniosku o wydanie wizy wjazdowej w celu repatriacji. Niepełnoletnie dzieci, pozostające pod władzą rodzicielską repatrianta, nabywają obywatelstwo polskie w drodze repatriacji. W przypadku, gdy repatriantem jest tylko jeden z rodziców, niepełnoletni nabywa obywatelstwo polskie jedynie za zgodą drugiego z rodziców, wyrażoną w oświadczeniu złożonym przed konsulem. Jeśli niepełnoletni ukończył 16 lat wymagana jest również jego zgoda. W przypadku braku zgody rodzica lub samego niepełnoletniego jest on traktowany jako cudzoziemiec i udziela się mu zezwolenia na osiedlenie się. W odróżnieniu od innych cudzoziemców, członkowie rodziny repatrianta uzyskują zezwolenie na osiedlenie się lub odmowę takiego zezwolenia od Szefa Urzędu ds. Cudzoziemców za pośrednictwem wojewody. Статус членов семьи репатриантов 87 • Грузия, • Казахстан, • Киргизия, • Россия • Таджикистан, • Туркменистан, • Украина, • Узбекистан Визы не требуются от граждан Эстонии, Литвы и Латвии – государств-членов ЕС. Статус семей, приезжающих в Польшу вместе с репатриантами, то есть супругов и детей, дополнительно определяет закон о репатриации от 9 ноября 2000 г.. Согласно статье 15 этого закона, супругу лица, претендующего на репатриационную визу, не являющемуся лицом польского происхождения (и другим иностранцам, прибывшим в Польшу вместе с репатриантом), выдается разрешение на поселение в Польше. Заявление на поселение в Польше прилагается к заявлению о выдаче въездной визы для репатриациии. Несовершеннолетние дети, будучи под опекой родителей-репатриантов, получают польское гражданство как репатрианты. В случае, если репатриантом является только один из родителей, ребенок получает польское гражданство с согласия второго родителя. Согласие в форме заявления подается на имя консула. Если ребенку исполнилось 16 лет, он также должен изъявить свое согласие. В случае отсутствия согласия родителя либо несовершеннолетнего ребенка, последний считается иностранцем и получает разрешение на постоянное проживание. В отличие от других иностранцев, члены семьи репатрианта получают разрешение (либо отказ) на поселение от Руководителя Управления по делам иностранцев через воеводу. 88 Status członków rodziny repatrianta Dokumentem potwierdzającym uzyskanie zezwolenia na osiedlenie się jest karta pobytu. Cudzoziemcowi, który uzyskał zezwolenie na osiedlenie się przed przyjazdem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, kartę pobytu wydaje się po wjeździe na to terytorium. Karta pobytu, w okresie jej ważności, potwierdza tożsamość cudzoziemca podczas jego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz uprawnia, wraz z dokumentem podróży, do wielokrotnego przekraczania granicy bez konieczności uzyskania wizy. Karta pobytu wydana cudzoziemcowi, który uzyskał zezwolenie na osiedlenie się, jest ważna 10 lat i podlega następnie wymianie na kolejne 10-letnie okresy ważności. Decyzję w sprawie udzielenia zezwolenia na osiedlenie się wydaje wojewoda właściwy ze względu na miejsce zamierzonego pobytu cudzoziemca. Cudzoziemiec przebywający za granicą składa wniosek o udzielenie zezwolenia na osiedlenie się za pośrednictwem konsula. Jeżeli wniosek o udzielenie zezwolenia na osiedlenie się był składany za granicą, decyzja wojewody doręczona zostanie cudzoziemcowi za pośrednictwem konsula. W przypadku doręczenia decyzji zezwalającej na osiedlenie się, wydana zostanie cudzoziemcowi wiza wjazdowa uprawniająca do wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku z uzyskaniem tego zezwolenia. Karta pobytu zostanie wydana przez wojewodę, właściwego ze względu na miejsce zamierzonego pobytu. Za wydanie zezwolenia na osiedlenie się pobiera się opłatę skarbową w wysokości 600 zł. Za wydanie karty pobytu pobiera się opłatę w wysokości 50 zł. Otrzymanie zezwolenia na osiedlenie się wiąże się z przyznaniem cudzoziemcom wielu praw, z których mogą korzystać na równi z obywatelami polskimi. Otrzymują oni między innymi prawo: • podejmowania pracy bez uzyskiwania dodatkowych zezwoleń i zgód (z wyjątkiem niektórych zawodów, które mogą wykonywać Статус членов семьи репатриантов 89 Документом, подтверждающим право на поселение является карта пребывания. Иностранец, получивший разрешение на поселение ещё до приезда в Польшу, должен получить карту непосредственно на польской территории. Карта является удостоверением личности на территории Польши и даёт возможность вместе с паспортом на многократное пересечение границы в безвизовом режиме. Карта выдаётся на 10 лет, а по истечении этого срока подлежит обмену на новую карту. Решение о выдаче разрешения на поселение выдаёт соответствующий воевода согласно месту планируемого пребывания иностранца. Лица, пребывающие за границей подают заявление на поселение через консула, у которого в последствии получают решение, выданное воеводой. Вместе с разрешением на поселение выдаётся въездная виза. Карта выдаётся по месту поселения в Польше. За разрешение на поселение взимается плата в размере 600 зл.. Карта пребывания стоит 50 зл.. Получение разрешения на постоянное проживание влечет за собой признание иностранцу ряда прав, которыми он может пользоваться наравне с польскими гражданами. Это касается таких прав, как: • прием на работу без дополнительных разрешений и согласий (за исключением некоторых профессий, которые могут выпол- 90 Status członków rodziny repatrianta • • • • • jedynie osoby posiadające obywatelstwo polskie, np. policjant, sędzia, adwokat); korzystania z opieki społecznej i pomocy społecznej w takim samym zakresie, jak obywatele polscy; korzystania z dostępu do bezpłatnej służby zdrowia, ponieważ zgodnie z art. 10 ustawy z dn. 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym w NFZ mogą ubezpieczać się obywatele państw obcych, przebywający na terytorium RP na podstawie zezwolenia na osiedlenie się; do ubezpieczeń społecznych (w celu ustalenia praw do emerytury i renty należy zgłosić się do Wydziału Rent i Emerytur Zakładu Ubezpieczeń Społecznych właściwego ze względu na miejsce zamieszkania); do nauki w zakresie publicznej szkoły ponadgimnazjalnej, dotychczasowej publicznej szkoły ponadpodstawowej, publicznej szkoły artystycznej na warunkach dotyczących obywateli polskich; korzystania w zakresie podejmowania działalności gospodarczej na terenie Rzeczypospolitej Polskiej z takich samych praw, jak polscy obywatele. Jednocześnie, podobnie jak obywatele polscy osiągający dochody, mają obowiązek podatkowy, który dotyczy wszystkich osiąganych dochodów oraz obowiązek odprowadzania składki emerytalnej, rentowej, chorobowej, wypadkowej i składki na cele zdrowotne. Cudzoziemcy nie korzystają w Polsce z praw wyborczych. Nie mogą kandydować ani głosować w wyborach zarówno na poziomie lokalnym, jak i krajowym. Nie mają również prawa do bezpłatnej nauki w państwowej szkole wyższej. Członkowie rodzin repatriantów bezpośrednio po otrzymaniu dokumentu zezwalającego na osiedlenie się na terytorium Polski mogą złożyć Статус членов семьи репатриантов 91 • • • • • няться только польскими гражданами, например, полицейский, судья, адвокат), социальное обеспечение и социальная помощь, бесплатные медицинские услуги (согласно статье 10 закона от 6 февраля 1997 г. о всеобщем медицинском страховании в NFZ могут страховаться граждане других государств, находящиеся на территории Польши на основе разрешения на постоянное проживание), социальное страхование (с целью получения права на пенсию следует обратиться в пенсионный отдел Управления социального страхования по месту жительства), образование в публичной средней школе, публичной актёрской школы на правах одинаковых с гражданами Польши, ведение хозяйственной деятельности на территории Польши. Наравне с гражданами Польши иностранцы обязаны платить налоги со всех видов деятельности, приносящих доходы, а также перечислять пенсионные взносы, взносы на страхование от несчастных случаев, на случай болезни и на медицинские услуги. Иностранцы, живущие в Польше, не получают избирательного права. Не могут баллотироваться и голосовать в выборах ни на уровне местных самоуправлений, ни на государственном уровне. Кроме того не имеют права на бесплатное образование в гос. вузах. После получения разрешения на поселение, члены семей репатриантов имеют право подать заявление на получение ими польского 92 Status członków rodziny repatrianta wniosek o nadanie im obywatelstwa polskiego. Wniosek składa się do Prezydenta RP za pośrednictwem wojewody właściwego ze względu na miejsce zamieszkania. Do wniosku należy dołączyć: • poświadczoną urzędowo kopię ważnego dokumentu potwierdzającego tożsamość i obywatelstwo wnioskodawcy; • poświadczoną urzędowo kopię karty pobytu; • odpisy aktów stanu cywilnego wydane przez polski urząd stanu cywilnego; • życiorys; • oświadczenie o ubieganiu się o polskie obywatelstwo w przeszłości oraz o znajomości przepisów dotyczących aktualnie posiadanego obywatelstwa; • dokument stwierdzający brak obywatelstwa polskiego w przypadku gdy wnioskodawca lub jego wstępni to obywatelstwo posiadali; • aktualną fotografię formatu paszportowego. Procedura rozpatrywania wniosków o nadanie obywatelstwa polskiego (od chwili złożenia wniosku) trwa ok. 1,5 roku. Każdy przypadek jest rozpatrywany indywidualnie. Ustawa z dnia 15 lutego 2000 r. o obywatelstwie polskim (Dz.U. z 2000 r., nr 28, poz. 359). Статус членов семьи репатриантов 93 гражданства. Заявление подаётся на имя Президента РП через воеводу по месту жительства. К заявлению следует приложить: • официально заверенную копию удостоверения личности (паспорта) и подтверждения гражданства, • официально заверенную копию карты пребывания, • выписку из актов социального состояния, выданную в польском загс-е. • биографию, • заявление на получение польского гражданства, подаваемого в прошлом, а также знания правил, касающихся текущего гражданства, • документ, подтверждающий отсутствие польского гражданства в случае если заявитель или его родственники в прошлом имели польское гражданство. • актуальную фотографию в паспортном формате. Процедура рассмотрения заявления на предоставление польского гражданства (с момента его подачи) длится примерно 1,5 года. Каждый случай рассматривается индивидуально. Закон от 15 февраля 2000г. о польском гражданстве (Зак. Вестник № 28 от 2000 г., статья 359). Część III Rozdział 1 Karta Polaka Karta Polaka jest dokumentem potwierdzającym przynależność do Narodu Polskiego i poświadcza uprawnienia wynikające z ustawy o Karcie Polaka. Dokument ten może być przyznany osobie, która deklaruje przynależność do Narodu Polskiego i spełni łącznie następujące warunki: − wykaże swój związek z polskością przez przynajmniej podstawową znajomość języka polskiego, który uważa za język ojczysty, oraz znajomość i kultywowanie polskich tradycji i zwyczajów; − w obecności konsula Rzeczypospolitej Polskiej lub upoważnionego pracownika organizacji pozarządowej wskazanej przez Prezesa Rady Ministrów, złoży pisemną deklarację przynależności do Narodu Polskiego; − wykaże, że co najmniej jedno z jej rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków było narodowości polskiej lub posiadało obywatelstwo polskie, albo przedstawi zaświadczenie organizacji polskiej lub polonijnej działającej na terenie jednego z państw objętych ustawą o Karcie Polaka, potwierdzające aktywne zaangażowanie w działalność na rzecz języka i kultury polskiej lub polskiej mniejszości narodowej przez okres co najmniej ostatnich trzech lat. Часть III Глава 1 Карта поляка Карта поляка – это документ, подтверждающий, что данное лицо принадлежит к польской нации и удостоверяет права, вытекающие из закона о Карте поляка. Данный документ может быть предоставлен лицу, которое декларирует принадлежность к польской нации и соответствует в сумме следующим условиям: − докажет свою связь с польским характером хотя бы за счет элементарного знания польского языка, который считает родным языком, а также знание и культивирование польских традиций и обычаев; − в присутствии Консула Республики Польша или уполномоченного сотрудника внеправительственной организации, рекомендованной Председателем Совета Министров, представит декларацию о принадлежности к польской нации; − докажет, что минимум один из его родителей или дедушек или бабушек, или же двое прадедушек и прабабушек были польской национальности или имели польское гражданство, или же представит свидетельство польской организации или польской диаспоры, пребывающей на территории одного из государств, указанных в Карте поляка, в котором будет подтверждаться активное участие в деятельности в пользу польского языка и культуры или польской диаспоры в течение по меньшей мере последних трёх лет. 96 Karta Polaka Karta Polaka może być przyznana wyłącznie osobie posiadającej w dniu złożenia wniosku o wydanie Karty Polaka obywatelstwo: − Republiki Armenii, − Republiki Azerbejdżańskiej, − Republiki Białoruś, − Republiki Estońskiej, − Gruzji, − Republiki Kazachstanu, − Republiki Kirgiskiej, − Republiki Litewskiej, − Republiki Łotewskiej, − Republiki Mołdowy, − Federacji Rosyjskiej, − Republiki Tadżykistanu, − Turkmenistanu, − Ukrainy, − Republiki Uzbekistanu. Karta Polaka może być także przyznana osobie będącej obywatelem jednego z tych państw, której polskie pochodzenie zostało prawomocnie stwierdzone zgodnie z przepisami ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji. Karta Polaka może być przyznana wyłącznie osobie nieposiadającej obywatelstwa polskiego albo zezwolenia na osiedlenie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Uprawnienia posiadacza Karty Polaka Posiadacz Karty Polaka ma prawo do: − ubiegania się o zwolnienie z opłaty za wydanie wizy pobytowej długoterminowej uprawniającej do wielokrotnego wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub refundację tej opłaty; Карта Поляка 97 Карта поляка может быть предоставлена исключительно лицу, являющемуся в день внесения заявления о выдаче Карты поляка, гражданином: − Республики Армения, − Республики Азербайджан − Республики Белоруссия, − Республики Эстония, − Грузии, − Республики Казахстан, − Республики Киргизия, − Республики Литва. − Республики Латвия, − Республики Молдавия, − Российской Федерации, − Республики Таджикистан, − Туркменистана, − Украины, − Республики Узбекистан. Карта поляка может быть предоставлена лицу, являющемуся гражданином одного из вышеуказанных государств, польское происхождение которого было законно подтверждено в соответствии с положениями закона от 9 ноября 2000 года о репатриации. Карта поляка может быть предоставлена исключительно лицу, не имеющему польского гражданства или разрешения на поселение на территории Республики Польша. Права владельца Карты поляка Владелец Карты поляка имеет право: − претендовать на освобождение от оплаты за выдачу долгосрочной визы на временное пребывание, дающей право многократного въезда на территорию Республики Польша, или возврат этой оплаты; 98 Karta Polaka − zwolnienia z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę na zasadach określonych w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; − podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej na takich samych zasadach jak obywatele polscy na zasadach określonych w ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej; − podejmowania i odbywania studiów, studiów doktoranckich oraz innych form kształcenia, a także uczestniczenia w badaniach naukowych i pracach rozwojowych na zasadach określonych w ustawie z dnia 27 lipca 2005 r.; − korzystania z form kształcenia na zasadach określonych w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty; − korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej w stanach nagłych, w zakresie określonym w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, chyba że umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, przewiduje zasady bardziej korzystne; − ulgi 37% przy przejazdach środkami publicznego transportu zbiorowego kolejowego w pociągach osobowych, pospiesznych i ekspresowych, na podstawie biletów jednorazowych, na zasadach określonych w ustawie z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego; − bezpłatnego wstępu do muzeów państwowych. Do korzystania z uprawnień wymagane jest okazanie Karty Polaka oraz ważnego dokumentu potwierdzającego tożsamość jej posiadacza. Posiadacz Karty Polaka lub osoba, której stwierdzono pochodzenie polskie zgodnie z ustawą o repatriacji, korzysta z pierwszeństwa przy ubieganiu się o pomoc finansową udzielaną osobom fizycznym ze środków budżetu państwa lub budżetów samorządów terytorialnych przeznaczonych na wspieranie Polaków za granicą. Карта Поляка 99 − освобождение от обязанности иметь разрешение на трудоустройство согласно закону от 20 апреля 2004 года о продвижении трудоустройства и учреждениях рынка труда; − предпринимать и выполнять хозяйственную деятельность на таких же принципах, как и польские граждане, согласно закону от 2 июля 2004 года о свободе хозяйственной деятельности; − приступать к получению высшего образования в вузах и аспирантуре, а также получать другие формы образования, как и участвовать в научных исследованиях и трудах по развитию, в соответствии с законом от 27 июля 2005 года; − пользоваться формами обучения, в соответствии с определёнными в законе о системе просвещения от 7 сентября 1991 года; − пользоваться услугами системы здравоохранения в экстренных случаях в соответствии с законом о здравоохранении о финансовых услугах из публичных средств от 27 августа 2004 года, разве что международный закон, где Республика Польша является стороной, предусматривает более выгодные принципы; − пользоваться льготами в размере 37% при пользовании публичным железнодорожным транспортом в пассажирских, скорых и экспресс-поездах на основании одноразовых билетов в соответствии с законом от 20 июня 1992 года о правах на льготные проезды в средствах публичного массового транспорта; − пользоваться бесплатным входом в государственные музеи. Для пользования вышеуказанными правами необходимо предъявление Карты поляка и действительного документа, подтверждающего личность её владельца. Владелец Карты поляка или лицо, польское происхождение которого констатировано в соответствии с законом о репатриации, пользуется первенством при претендовании на финансовую помощь, предоставляемую физическим лицам из средств государственного бюджета или бюджетов территориального самоуправления, предназначенных на поддержку поляков за рубежом. 100 Karta Polaka Trzeba podkreślić, że posiadacz Karty Polaka podejmujący kształcenie zachowuje prawo do ubiegania się o stypendia i inną pomoc przewidzianą dla cudzoziemców w odrębnych przepisach. Przyznanie Karty Polaka nie oznacza nabycia polskiego obywatelstwa ani stwierdzenia polskiego pochodzenia w rozumieniu odrębnych przepisów. Karta Polaka nie jest dokumentem uprawniającym do przekraczania granicy ani do osiedlenia się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Przyznanie Karty Polaka następuje w drodze decyzji administracyjnej, na pisemny wniosek osoby ubiegającej się o jej wydanie, zwanej dalej „wnioskodawcą”, lub jej przedstawiciela ustawowego. Organem właściwym w sprawie przyznania Karty Polaka jest konsul właściwy ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy. Czynności wykonywane przez konsula w związku ze złożeniem przez wnioskodawcę wniosku i wydaniem decyzji o przyznaniu Karty Polaka są wolne od opłat. 1. Wniosek o wydanie Karty Polaka zawiera następujące dane: • imię i nazwisko; • datę i miejsce urodzenia; • płeć; • adres zamieszkania za granicą; • obywatelstwo i narodowość rodziców, dziadków lub pradziadków, jeżeli ich dane zostały wskazane przez osobę ubiegającą się o przyznanie Karty Polaka. Карта Поляка 101 Следует подчеркнуть, что владелец Карты поляка, приступающий к обучению, сохраняет за собой право ходатайствовать о стипендии и другой помощи, предусмотренной для иностранцев в отдельных законоположениях. Предоставление Карты поляка не обозначает ни приобретение польского гражданства, ни констатации польского происхождения в понимании отдельных законоположений. Карта поляка не является документом, дающим право ни на пересечение границы, ни на поселение на территории Республики Польша. Предоставление Карты поляка проводится на основании административного решения, на основе письменного заявления лица, претендующего на её выдачу, называемого далее «заявителем», или его законного представителя. Соответствующим органом по вопросам предоставления Карты поляка является консул, компетентный с точки зрения места жительства заявителя. Оформления, совершаемые консулом в связи с подачей заявителя документов, а также выдача решения о предоставлении Карты поляка освобождены от оплат. 1. Заявление о выдаче Карты поляка содержит следующие данные: • имя и фамилия; • дата и место рождения; • пол; • адрес проживания за границей; • гражданство и национальность родителей, дедушки и бабушки или прадедушки и прабабушки, если их данные были указаны лицом, претендующим на получение Карты поляка. 102 Karta Polaka Wnioskodawca ma obowiązek przedstawić dokumenty i inne dowody potwierdzające spełnianie opisanych wcześniej warunków umożliwiających ubieganie się o wydanie Karty Polaka. Dokumentami i dowodami, o których mowa wyżej mogą być w szczególności: − polskie dokumenty tożsamości; − akty stanu cywilnego lub ich odpisy, metryki chrztu, świadectwa szkolne lub inne dokumenty potwierdzające związek z polskością; − dokumenty potwierdzające odbycie służby wojskowej w polskich formacjach wojskowych; − dokumenty potwierdzające fakt deportacji lub uwięzienia, zawierające wpis informujący o polskim pochodzeniu; − dokumenty o rehabilitacji osoby deportowanej, zawierające wpis informujący o polskim pochodzeniu; − zagraniczne dowody tożsamości zawierające informacje na temat narodowości polskiej ich posiadacza; − zaświadczenie organizacji polskiej lub polonijnej działającej na terenie jednego z państw, objętych możliwością ubiegania się o Kartę, potwierdzające aktywne zaangażowanie w działalność na rzecz języka i kultury polskiej lub polskiej mniejszości narodowej; − prawomocna decyzja w sprawie stwierdzenia polskiego pochodzenia, wydana zgodnie z przepisami ustawy o repatriacji. W odniesieniu do wnioskodawcy szczególnie zasłużonego dla Rzeczypospolitej Polskiej konsul może wydać decyzję o przyznaniu Karty Polaka bez konieczności przedstawiania przez wnioskodawcę określonych wyżej dokumentów. Oceny znajomości języka polskiego dokonuje konsul podczas rozmowy z wnioskodawcą. Do wniosku o przyznanie Karty Polaka wniosko- Карта Поляка 103 Заявитель обязан предоставить документы и другие доказательства, подтверждающие исполнение вышеуказанных условий, дающих возможность претендовать на выдачу Карты поляка. Документами и свидетельствами, о которых указывается выше, могут быть, в частности: − польские документы личности; − акты гражданского состояния или их копии, свидетельства крещения, школьные свидетельства или другие документы, подтверждающие связь с польскостью; − документы, подтверждающие прохождение воинской службы в польских войсковых частях; − документы, подтверждающие факт депортации или тюремного заключения, содержащие запись, информирующую о польском происхождении; − документы о реабилитации выселенного лица, содержащие запись о польском происхождении; − заграничные документы личности, содержащие информацию на тему польской национальности их владельца; − свидетельство польской организации или польской диаспоры, проводящей деятельность на территории одного из государ ств, охваченных возможностью ходатайствовать о получении Карты, подтверждающие активное участие в пользу польского языка и культуры, или же польской диаспоры; − вступившее в законную силу решение по вопросу о подтверждении польского происхождения, выданное в соответствии с положениями закона о репатриации. По отношению к заявителю, имеющему особые заслуги для Республики Польша, консул может выдать решение о предоставлении Карты поляка без необходимости предоставления заявителем вышеуказанных документов. Оценку уровня знания польского языка проводит консул во время собеседования с заявителем. К заявлению о предоставлении Карты 104 Karta Polaka dawca dołącza kopię ważnego dokumentu potwierdzającego tożsamość. Kartę Polaka może otrzymać również osoba małoletnia, a wniosek w jego imieniu składają rodzice. Warunkiem możliwości wystąpienia o Kartę w tym przypadku jest: − posiadanie przez oboje rodziców Karty Polaka; − w razie posiadania przez jednego z rodziców Karty Polaka – zgoda drugiego z rodziców wyrażona w oświadczeniu złożonym przed konsulem, chyba że drugiemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska. Przyznanie Karty Polaka małoletniemu, który ukończył 16 lat, może nastąpić jedynie za jego zgodą. Karta Polaka jest ważna przez okres 10 lat od dnia jej przyznania, natomiast Karta przyznana małoletniemu traci ważność po upływie roku od dnia uzyskania przez niego pełnoletności. Jeżeli najpóźniej na 3 miesiące przed terminem utraty ważności Karty Polaka jej posiadacz złoży wniosek o przedłużenie ważności, ważność Karty Polaka jest przedłużana na okres kolejnych 10 lat. Podobnie ważność Karty przedłuża się na 10 lat w sytuacji złożenia odpowiedniego wniosku najpóźniej na 3 miesiące przed terminem upływu ważności dotychczasowej Karty. Karta Polaka traci ważność z chwilą nabycia obywatelstwa polskiego albo uzyskania zezwolenia na osiedlenie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Kartę Polaka wydaje konsul. Dokument wręcza konsul lub inna upoważniona przez niego osoba, a jeżeli jest to możliwe, powinno to nastąpić w sposób uroczysty. Карта Поляка 105 поляка заявитель прилагает копию действительного документа, подтверждающего личность. Карту поляка может получить также несовершеннолетнее лицо, а заявление от его имени подают родители. Условиями возможности претендовать на Карту в этом случае являются: − наличие у обоих родителей Карты поляка; − в случае наличия у одного из родителей Карты поляка – согласие второго из родителей, выраженное в заявлении, представленном перед консулом, разве что другой родитель лишён родительских прав. Предоставление Карты поляка несовершеннолетнему, которому исполнилось 16 лет, может быть совершено только при его согласии. Карта поляка действительна в течение 10 лет с момента её предоставления, карта же, предоставленная несовершеннолетнему, перестаёт быть действительной по истечении года со дня его совершеннолетия. Если самое позднее за 3 месяца до истечения срока действительности Карты поляка её владелец предоставит заявление о продлении действительности, то действительность Карты поляка продлевается на очередные 10 лет. Таким же образом действительность Карты продлевается на 10 лет в ситуации предоставления соответствующего заявления самое позднее за 3 месяца до истечения срока окончания действительности имеющейся до того времени Карты. Карта поляка теряет свою действительность с момента получения польского гражданства или получения разрешения поселения на территории Республики Польша. Карту поляка выдаёт консул. Документ вручается консулом или другим уполномоченным им лицом, а если это возможно, то вручение Карты должно носить торжественный характер. 106 Karta Polaka W przypadku zagubienia lub zniszczenia Karty Polaka konsul, na wniosek posiadacza, wydaje jej duplikat. Konsul ma prawo wydać decyzję o odmowie przyznania Karty Polaka przypadku, gdy: − wnioskodawca nie spełnia warunków jej otrzymania; − w postępowaniu o przyznanie Karty Polaka wnioskodawca złożył wniosek lub dołączył do niego dokumenty zawierające nieprawdziwe dane osobowe lub fałszywe informacje, jak również gdy zeznał nieprawdę lub zataił prawdę albo, w celu użycia jako autentycznego, podrobił lub przerobił dokument albo takiego dokumentu jako autentycznego użył; − wnioskodawca repatriował się z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo d. Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na podstawie umów repatriacyjnych zawartych w latach 1944–1957 przez Rzeczpospolitą Polską albo przez d. Polską Rzeczpospolitą Ludową z dawnymi Białoruską Socjalistyczną Republiką Radziecką, Ukraińską Socjalistyczną Republiką Radziecką, Litewską Socjalistyczną Republiką Radziecką i Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich, do jednego z państw będących stroną tych umów; − wnioskodawca nabył obywatelstwo polskie albo uzyskał zezwolenie na osiedlenie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; − przemawiają za tym względy obronności, bezpieczeństwa albo ochrony porządku publicznego Rzeczypospolitej Polskiej; − wnioskodawca działa lub działał na szkodę podstawowych interesów Rzeczypospolitej Polskiej. Konsul ma prawo z urzędu unieważnić Kartę Polaka w przypadku: − gdy po otrzymaniu Karty Polaka jej posiadacz zachowuje się w sposób uwłaczający Rzeczypospolitej Polskiej lub Polakom; − zrzeczenia się Karty Polaka. Карта Поляка 107 В случае потери или порчи Карты поляка консул, после заявления владельца, выдает её дубликат. Консул имеет право выдать решение об отказе предоставления Карты поляка в тех случаях, когда: − заявитель не удовлетворяет условиям её получения; − в процессе о предоставлении Карты поляка заявитель представил заявление или приложил к нему документы, содержащие ложные личные данные или фальшивую информацию, как и сообщал неправду или утаил правду, или же с целью употребить их как подлинные, подделал или переделал документ, или же использовал такой документ как подлинный; − заявитель выехал с территории Республики Польша или бывшей Польской Народной Республики на основании договоров о репатриации, заключённых в 1944-1957 годах Республикой Польша или бывшей Польской Народной Республикой с бывшими Белорусской Советской Социалистической Республикой, Украинской Советской Социалистической Республикой, Литовской Советской Социалистической Республикой и Союзом Советских Социалистических Республик, в одно из государств, являющихся стороной этих договоров; − заявитель получил польское гражданство или разрешение на поселение на территории Республики Польша; − в пользу такого решения свидетельствуют обороноспособность, безопасность или защита общественного порядка Республики Польша; − заявитель действует или действовал во вред основным интересам Республики Польша. Консул имеет право по долгу службы аннулировать Карту поляка в случаях: − когда после получения Карты поляка её владелец ведёт себя как лицо, порочащее Республику Польша и поляков; − если лицо отказывается от Карты поляка. Rozdział 2 Legalizacja pobytu cudzoziemców Zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony O udzielenie takiego zezwolenia cudzoziemiec może ubiegać się, jeżeli wykaże istnienie okoliczności, która może być podstawą ubiegania się o to zezwolenie oraz uzasadnia jego zamieszkiwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres dłuższy niż 3 miesiące. Do okoliczności takich należą: 1. uzyskanie przyrzeczenia lub przedłużenia przyrzeczenia wydania zezwolenia na pracę albo pisemnego oświadczenia pracodawcy o zamiarze powierzenia cudzoziemcowi wykonywania pracy, jeżeli zezwolenie na pracę nie jest wymagane; 2. prowadzenie działalności gospodarczej na podstawie przepisów obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej, korzystnej dla gospodarki narodowej, a w szczególności przyczyniającej się do wzrostu inwestycji, transferu technologii, wprowadzania korzystnych innowacji lub tworzenia nowych miejsc pracy; 3. kontynuowanie przez cudzoziemca o uznanym dorobku artystycznym twórczości na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; 4. udział w szkoleniach i stażach zawodowych realizowanych w ramach programów Unii Europejskiej; 5. zamiar wspólnego zamieszkiwania członków rodziny z pracownikiem migrującym, o którym mowa w Europejskiej Karcie Społecznej sporządzonej w Turynie dnia 18 października 1961 r.; 6. związek małżeński z obywatelem polskim; 7. zamiar przybycia jako członek rodziny cudzoziemca, o którym mowa w art. 54 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub przebywanie na tym terytorium w celu połączenia z rodziną; Глава 2 Легализация пребывания иностранца Разрешение на проживание в течение определённого срока Иностранец может ходатайствовать о предоставлении такого разрешения, если предоставит обстоятельства, которые могут быть основанием для ходатайствования о таком разрешении, а также обоснует его проживание на территории Республики Польша в течение более 3-х месяцев. К таким обстоятельствам относятся: 1. получение обещания или продления обещания выдачи разрешения на трудоустройство или же письменного заявления работодателя о намерении предоставить иностранцу выполнение работы, если разрешение на работу не требуется; 2. ведение хозяйственной деятельности на основании законоположений, обязывающих в Республике Польша, выгодной для народного хозяйства, а в особенности способствующей увеличению инвестиций, трансферту технологий, введению выгодных нововведений или созданию новых мест трудоустройства; 3. продолжение деятельности иностранным гражданином с признанными художественными творческими достижениями на территории Республики Польша; 4. участие в профессиональном обучении и стаже, реализуемыми в рамках программы Европейского Союза; 5. намерение совместно проживать членов семьи с миграционным работником, о котором говорится в Европейской социальной хартии, принятой в Турине 18 октября 1961 г.; 6. брачный союз с польским гражданином; 7. намерение прибытия как члена семьи иностранного гражданина, о чём говорится в ст. 54 закона от 13 июня 2003 г. об иностранцах на территории Республики Польша, или пребывание на этой территории в целях воссоединения с семьёй; 110 Legalizacja pobytu cudzoziemców 8. pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej małoletniego dziecka cudzoziemca, urodzonego na tym terytorium i pozostającego bez opieki; 9. pobyt małżonka lub pełnoletniego dziecka cudzoziemca, o którym mowa w art. 54 ustawy o cudzoziemcach na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej przez okres 5 lat na podstawie zezwoleń na zamieszkanie na czas oznaczony udzielonych w związku z okolicznościami, o których mowa w pkt. 7; 10.pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udzielonego w związku z okolicznościami, o których mowa w pkt. 7, w przypadku owdowienia, rozwodu, separacji lub śmierci wstępnego lub zstępnego pierwszego stopnia, gdy przemawia za tym szczególnie ważny interes cudzoziemca; 11.pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udzielonego w związku z okolicznościami, o których mowa w pkt. 6, w przypadku owdowienia lub rozwodu, gdy przemawia za tym szczególnie ważny interes cudzoziemca; 12.bycie małoletnim dzieckiem cudzoziemca, posiadającego zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony, urodzonym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; 13.posiadanie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE, udzielonego przez inne państwo członkowskie Unii Europejskiej, oraz zamiar wykonywania pracy lub prowadzenia działalności gospodarczej na podstawie przepisów obowiązujących w tym zakresie w Rzeczypospolitej Polskiej, podjęcia lub kontynuowania studiów lub szkolenia zawodowego lub wykazanie, że zachodzą inne okoliczności uzasadniające jego zamieszkiwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; Легализация пребывания иностранца 111 8. пребывание на территории Республики Польша малолетнего ребёнка иностранца, родившегося на этой территории и остающегося без опеки; 9. пребывание супруга или совершеннолетнего ребёнка иностранца, о котором говорится в ст. 54 закона об иностранных гражданах на территории Республики Польша, в течение по меньшей мере 5-ти лет на основании разрешения на проживание в течение определённого времени, предоставленного в связи с обстоятельствами, оговоренными в п.7; 10.пребывание на территории Республики Польша на основании разрешения на проживание в течение определённого времени, предоставленного в связи с обстоятельствами, оговоренными в п.7, в тех случаях, когда гражданин становится вдовцом, разведённым, живёт в сепарации, в результате смерти близких по степени родства по нисходящей или восходящей линии, в случае, когда в защиту этого выступает особенно важный интерес иностранца; 11.пребывание на территории Республики Польша на основании разрешения на проживание в течение определённого времени, предоставленного в связи с обстоятельствами, оговоренными в п.6 в случае вдовства или развода, когда в защиту этого выступает особенно важный интерес иностранца; 12.быть малолетним ребёнком, имеющим разрешение на проживание в течение определённого времени, рождённым на территории Республики Польша; 13.наличие разрешения на пребывание в характере долговременного резидента Европейского сообщества (WE), предоставленного другим государством-членом Европейского Союза, а также намерение выполнять работу или проводить хозяйственную деятельность на основании положений, действующих в этой области в Республике Польша, учёба или её продолжение, профессиональное обучение, или же подтверждение, что имеются другие обстоятельства, обосновывающие его проживание на территории Республики Польша; 112 Legalizacja pobytu cudzoziemców 14.towarzyszenie lub zamiar połączenia się jako członek rodziny z cudzoziemcem, o którym mowa w pkt. 13, z którym członek rodziny przebywał na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej; 15.bycie ofiarą handlu ludźmi w rozumieniu Decyzji Ramowej Rady z dnia 19 lipca 2002 r. w sprawie zwalczania handlu ludźmi, jeżeli cudzoziemiec: przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Pols kiej, podjął współpracę z organem właściwym do prowadzenia postępowania w sprawie zwalczania handlu ludźmi i zerwał kontakty z osobami podejrzanymi o popełnienie czynów zabronionych związanych z handlem ludźmi; 16.przybycie lub przebywanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w celu podjęcia lub kontynuacji stacjonarnych studiów wyższych lub stacjonarnych studiów doktoranckich, także w przypadku podjęcia studiów na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, które będą kontynuowane lub uzupełniane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; 17.bycie naukowcem, który przybywa lub przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w celu prowadzenia badań naukowych na podstawie umowy o przyjęciu w celu realizacji projektu badawczego, zawartej z placówką naukową zatwierdzoną przez ministra właściwego do spraw nauki; 18.posiadanie dokumentu pobytowego, o którym mowa w art. 1 ust. 2 lit. a rozporządzenia Rady (WE) nr 1030/2002 z dnia 13 czerwca 2002 r. ustanawiającego jednolity wzór dokumentów pobytowych dla obywateli państw trzecich z adnotacją „naukowiec”, wydany przez inne państwo członkowskie Unii Europejskiej, jeżeli umowa o przyjęciu w celu realizacji projektu badawczego, zawarta z właściwą placówką naukową tego państwa, przewiduje przeprowadzenie badań naukowych także na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Легализация пребывания иностранца 113 14.сопровождение или намерение воссоединиться как член семьи с иностранцем, о чём говорится в п.13, с которым член семьи пребывал на территории другого государства-члена Европейского Союза; 15.быть жертвой торговли людьми в понимании Общего решения Совета от 19 июля 2002 года по вопросу о борьбе с торговлей людьми, если иностранец пребывает на территории Республики Польша, начал сотрудничать с органом, соответствующим проведению судопроизводства по вопросу о борьбе с торговлей людьми, и прекратил контакты с лицами, подозреваемыми в совершении запрещённых действий, связанных с торговлей людьми; 16.приезд или пребывание на территории Республики Польша с целью приступить или продолжать обучение в стационаре или в аспирантуре, также в случае приступления к получению высшего образования на территории другого государствачлена Европейского Сюза, которые будут продолжены или восполнены на территории Республики Польша; 17.будучи научным работником, который пребывает на территории Республики Польша или прибывает на её территорию в целях проведения научных исследований на основе договора о принятии его для реализации научно-исследовательского проекта, заключённого с научным учреждением и утверждённого соответствующим министром по вопросам науки; 18.наличие документа пребывания, о котором говорится в ст.1 §2 и в распоряжении Европейского сообщества (WE) № 1030/2002 от 13 июня 2002 г., устанавливающего единый образец документов пребывания для граждан третьих стран с пометкой «научный работник», выданного другим государством-членом Европейского Союза, если договор в целях реализации научноисследовательского проекта, заключённый с соответствующим научным учреждением этого государства, предусматривает проведение научных исследований также на территории Республики Польша. 114 Legalizacja pobytu cudzoziemców Ponadto zezwolenie na osiedlenie się na czas oznaczony może być udzielone osobom, które: 1. zamierzają podjąć lub kontynuować na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej naukę lub szkolenie zawodowe; 2. ze względu na więzi o charakterze rodzinnym zamierzają dołączyć do obywatela polskiego lub obywatela państwa członkowskiego Unii Europejskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, zamieszkującego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub z nim przebywać; 3. są duchownymi, członkami zakonu lub pełnią funkcję religijną w Kościołach i związkach wyznaniowych, których status jest uregulowany umową międzynarodową, przepisami ustaw o stosunku państwa do Kościoła lub innego związku wyznaniowego lub które działają na podstawie wpisu do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych i ich pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest związany z pełnioną funkcją lub przygotowaniem do jej pełnienia; 4. wykażą, że zachodzą inne, niż wyżej wymienione okoliczności, uzasadniające ich zamieszkiwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres dłuższy niż 3 miesiące. Cudzoziemiec ubiegający się o udzielenie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony jest obowiązany posiadać: • ubezpieczenie zdrowotne w rozumieniu przepisów o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych lub potwierdzenie pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; • stabilne i regularne źródło dochodu wystarczającego na pokrycie kosztów utrzymania siebie i członków rodziny pozostających na jego utrzymaniu. Warunek ten jest spełniony także wtedy, gdy Легализация пребывания иностранца 115 Кроме того, разрешение на поселение в течение определённого времени может быть выдано лицам, которые: 1. намерены на территории Республики Польша приступить к обучению или продолжать его, или же получать профессиональную подготовку; 2. в связи с родственными отношениями планируют присоединиться к польскому гражданству или к гражданству государства-члена Европейского Союза, государства-члена Европейской ассоциации свободной торговли – стороны договора о Европейском экономическом пространстве или Швейцарской Конфедерации, проживают на территории Республики Польша или с близкими хотят пребывать; 3. являются духовными лицами, членами монашеского ордена или выполняют религиозные функции в костёлах и религиозных объединениях, статус которых урегулирован международным договором, положениями закона об отношениях государства к костёлу или другому религиозному объединению, или же те, кто действует на основании записи в реестр костёла и других религиозных объединений, а их пребывание на территории Республики Польша связано с выполняемой функцией или подготовкой к её исполнению; 4. докажут, что имеются иные, чем вышеуказанные, причины, обосновывающие их проживание на территории Республики Польша в период свыше 3-х месяцев. Иностранный гражданин, ходатайствующий о получении позволения на проживание в течение определённого времени, обязан иметь: • медицинское страхование в соответствии с законоположением о предоставлении медицинской финансовой опеки из общественных средств или подтверждение возмещения расходов на лечение на территории Республики Польша; • стабильный и регулярный источник доходов, достаточный для обеспечения издержек на содержание себя и членов семьи, остающихся на его обеспечении. Это условие исполняется 116 Legalizacja pobytu cudzoziemców koszty utrzymania cudzoziemca pokrywa członek rodziny obowiązany do jego utrzymania, który zamieszkuje na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; • wystarczające środki finansowe na pokrycie kosztów utrzymania i powrotu (dotyczy cudzoziemców ubiegających się o udzielenie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony z uwagi na: podjęcie lub kontynuacja stacjonarnych studiów wyższych lub stacjonarnych studiów doktoranckich; bycie naukowcem przebywającym w Polsce w celu prowadzenia badań naukowych na podstawie umowy o przyjęciu w celu realizacji projektu badawczego, zawartej z placówką naukową zatwierdzoną przez ministra właściwego do spraw nauki; posiadanie dokumentu pobytowego, o którym mowa w art. 1 ust. 2 lit. a rozporządzenia Rady (WE) nr 1030/2002 z dnia 13 czerwca 2002 r. ustanawiającego jednolity wzór dokumentów pobytowych dla obywateli państw trzecich z adnotacją „naukowiec", wydany przez inne państwo członkowskie Unii Europejskiej, jeżeli umowa o przyjęciu w celu realizacji projektu badawczego, zawarta z właściwą placówką naukową tego państwa, przewiduje przeprowadzenie badań naukowych także na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; zamiar podjęcia lub kontynuowania w Polsce nauki lub szkolenia zawodowego). Wymogi te nie dotyczą m.in. małżonków obywateli polskich, osób o uznanym dorobku artystycznym, które zamierzają kontynuować twórczość na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osób biorących udział w szkoleniach i stażach zawodowych realizowanych w ramach programów Unii Europejskiej, członków rodziny pracownika migrującego zamierzających zamieszkiwać wspólnie z pracownikiem migrującym na terytorium Polski, małoletnich, urodzonych na terytorium Polski dzieci cudzoziemca, przebywających na tym terytorium bez opieki oraz ofiar handlu ludźmi. Легализация пребывания иностранца 117 также и в том случае, если средства на обеспечение иностранца обеспечивает член семьи, обязанный её содержать и проживающий на территории Республики Польша; • достаточное количество финансовых средств на содержание и на возвращение (касается иностранных граждан, ходатайствующих о предоставлении разрешения на проживание в течение определённого времени в связи с приступлением к образованию в стационаре или продолжению обучения в вузе или же в дневной аспирантуре; научных работников, пребывающих в Польше в целях проведения научных исследований на основании договора о принятии для реализации исследуемого проекта, заключённого с научным учреждением и утверждённого соответствующии министром по вопросам науки; наличие документа пребывания, о котором говорится в ст.1 §2 и в распоряжении Европейского сообщества (WE) № 1030/2002 от 13 июня 2002 г., устанавливающего единый образец документов пребывания для граждан третьих стран с пометкой «научный работник», выданный другим государством-членом Европейского Союза, если договор в целях реализации научно-исследовательского проекта, заключённый с соответствующим научным учреждением этого государства, предусматривает проведение научных исследований также на территории Республики Польша; намерение приступить к обучению в Польше или его продолжить, или же получать профессиональное образование). Эти требования не касаются, в частности, супруг/супругов польских граждан, лиц с признанными художественными творческими достижениями, которые намерены продолжать своё творчество на территории Республики Польша, лиц, принимающих участие в прохождении обучения и профессиональных стажах, реализуемых в рамках программ Европейского Союза, членов семьи работникамигранта, намеренных проживать вместе с ним на территории Польши, малолетних детей иностранцев, рождённых на территории Польши и пребывающих на её территории без опеки, а также жертв торговли людьми. 118 Legalizacja pobytu cudzoziemców Cudzoziemiec będący duchownym, członkiem zakonu lub alumnem seminarium duchownego, nowicjuszem, postulantem, juniorystą Kościoła katolickiego, innego Kościoła lub związku wyznaniowego, jest zobowiązany do posiadania ubezpieczenia zdrowotnego w rozumieniu przepisów o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym lub potwierdzenie pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Za członka rodziny cudzoziemca uważa się: 1. osobę pozostającą z nim w związku małżeńskim uznawanym przez prawo Rzeczypospolitej Polskiej; 2. małoletnie dziecko tego cudzoziemca i osoby pozostającej z nim w związku małżeńskim uznawanym przez prawo Rzeczypospolitej Polskiej, w tym także dziecko przysposobione; 3. małoletnie dziecko tego cudzoziemca, w tym także przysposobione, pozostające na jego utrzymaniu, nad którym cudzoziemiec sprawuje faktycznie władzę rodzicielską; 4. małoletnie dziecko osoby, o której mowa w pkt. 1, w tym także przysposobione, pozostające na jej utrzymaniu, nad którym sprawuje ona faktycznie władzę rodzicielską. Za członka rodziny małoletniego cudzoziemca posiadającego status uchodźcy, przebywającego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez opieki, uważa się także wstępnego w linii prostej. Zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony w celu połączenia z rodziną udziela się członkowi rodziny cudzoziemca zamieszkującego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej: 1. na podstawie zezwolenia na osiedlenie się; 2. na podstawie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE; 3. posiadającego status uchodźcy; Легализация пребывания иностранца 119 Иностранец, являющийся представителем духовенства, членом монашеского ордена или воспитанником духовной семинарии, послушником, кандидатом в монахи, будущим монахом католического или другого костёла, религиозного объединения, обязан иметь медицинскую страховку в смысле законоположений о всеобщем медицинском страховании или же подтверждение возмещения органом соцстраха расходов по лечению на территории Республики Польша. Членом семьи иностранного гражданина считается: 1. лицо, состоящее с ним в брачном союзе, признанном законодательством Республики Польша; 2. малолетний ребёнок этого иностранца и лица, состоящего с ним в брачном союзе, признанный законодательством Республики Польша, в том числе и усыновлённый ребёнок; 3. малолетний ребёнок этого иностранца, также и усыновлённый, находящийся на его содержании и фактической родительской заботе; 4. малолетний ребёнок лица, о котором говорится в п.1, в том числе и усыновлённый, находящийся на его содержании и фактической родительской заботе. Членом семьи малолетнего иностранца, имеющего статус беженца, пребывающего на территории Республики Польша без опеки, считается также ребёнок по прямой линии. Разрешение на проживание на определённый срок в целях воссоединения семьи предоставляется члену семьи иностранца, проживающего на территории Республики Польша: 1. на основании разрешения на поселение; 2. на основании разрешения на пребывание долговременного резидента Европейского сообщества (WE); 3. на основании наличия статуса беженца; 120 Legalizacja pobytu cudzoziemców 4. co najmniej 2 lata na podstawie zezwoleń na zamieszkanie na czas oznaczony, w tym bezpośrednio przed złożeniem wniosku o udzielenie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony dla członka rodziny – na podstawie zezwolenia wydanego na okres pobytu nie krótszy niż rok. Zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony udzielane jest każdorazowo na okres niezbędny do realizacji celu pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, nie dłuższy niż 2 lata. W przypadku, gdy okolicznością ubiegania się o zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony jest podjęcie lub kontynuacja nauki lub szkolenia zawodowego zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony jest udzielane na okres trwania nauki lub szkolenia zawodowego, nie dłużej jednak niż na rok. Członkowi rodziny zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udziela się na okres do dnia, do którego udzielono zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony cudzoziemcowi, do którego zamierza przybyć lub przybył w celu połączenia z rodziną, a jeżeli cudzoziemiec ten posiada zezwolenie na osiedlenie się, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego WE lub status uchodźcy nadany w Rzeczypospolitej Polskiej – na okres 2 lat. Małoletniemu dziecku cudzoziemca, posiadającego zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony, zezwolenia tego udziela się na okres do dnia, do którego udzielono tego zezwolenia jego przedstawicielowi ustawowemu. Cudzoziemcowi będącemu ofiarą handlu ludźmi zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udziela się na okres 6 miesięcy. Легализация пребывания иностранца 121 4. минимум 2 года на основании разрешения на проживание на определённый срок, в том числе непосредственно перед внесением ходатайства о предоставлении разрешения на проживание на определённый срок для члена семьи – на основании разрешения, выданного на срок пребывания не менее, чем 1 год. Разрешение на проживание в течение определённого срока предоставляется каждый раз на период, необходимый для реализации цели пребывания на территории Республики Польша, но не дольше, чем на 2 года. В случае, когда причиной ходатайствования о получении разрешения проживать в течение определённого времени или приступлении к обучению или его продолжение, или же к профессиональной подготовке, разрешение на пребывание на определённый срок предоставляется на период обучения или профессиональной подготовки, но не более, чем на 1 год. Члену семьи разрешение на проживание на определённое время предоставляется на период до дня, до которого дано разрешение на проживание на определённый срок иностранцу, к которому намерен прибыть или прибыл член семьи в целях воссоединения семьи, но если у иностранца нет разрешения на поселение, разрешения на пребывание долговременного резидента Европейского сообщества (WE) или статуса беженца, предоставленного Республикой Польша – на срок 2 года. Малолетнему ребёнку иностранца, имеющему разрешение на пребывание на определённый срок, такое разрешение предоставляется на период до дня, до которого предоставлено такое разрешение его законному представителю. Иностранцу, являющемуся жертвой торговли людьми, разрешение на проживание на определённый срок предоставляется на период 6 месяцев. 122 Legalizacja pobytu cudzoziemców Zezwolenie na osiedlenie się Udzielane jest na wniosek cudzoziemca spełniającego następujące warunki: 1. jest małoletnim dzieckiem cudzoziemca, posiadającego zezwolenie na osiedlenie się, urodzonym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; 2. pozostaje w związku małżeńskim, zawartym z obywatelem polskim co najmniej 3 lata przed złożeniem wniosku i bezpośrednio przed złożeniem wniosku przebywał nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej przez 2 lata na podstawie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony; 3. bezpośrednio przed złożeniem wniosku przebywał nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres nie krótszy niż 10 lat na podstawie zgody na pobyt tolerowany lub przez okres 5 lat w związku z uzyskaniem statusu uchodźcy; 4. jest dzieckiem obywatela polskiego i pozostaje pod jego władzą rodzicielską. Pamiętać należy, że pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się za nieprzerwany, gdy żadna z przerw w nim nie była dłuższa niż 6 miesięcy i nie przekroczyła łącznie 10 miesięcy, chyba że była ona spowodowana: • wykonywaniem obowiązków zawodowych lub świadczeniem pracy poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, na podstawie umowy zawartej z pracodawcą, którego siedziba znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; • towarzyszeniem małżonkowi wykonującemu obowiązki zawodowe lub świadczącemu pracę w warunkach, o których mowa w pkt. 1; • potrzebą uzyskania dokumentu podróży; • leczeniem cudzoziemca. Zezwolenie na osiedlenie się udzielane jest na czas nieoznaczony. Легализация пребывания иностранца 123 Разрешение на поселение Такое разрешение предоставляется по заявлению иностранца, который отвечает следующим условиям: 1. является малолетним, родившимся на территории Республики Польша ребёнком иностранца, имеющего разрешение на поселение; 2. остаётся в брачном союзе, заключенном с польским гражданином минимум за 3 года до внесения ходатайства и непосредственно перед его внесением безвыездно пребывал на территории Республики Польша в течение минимум 2 лет на основании разрешения на проживание на определённый срок; 3. непосредственно перед внесением ходатайства безвыездно пребывал на территории Республики Польша в течение не менее 10 лет на основании согласия на допустимое пребывание или в течение 5 лет в связи с получением статуса беженца; 4. является ребёнком польского гражданина и остаётся под его родительской опекой. Следует помнить, что пребывание на территории Республики Польша считается безвыездным в тех случаях, когда перерыв в пребывании не был дольше 6 месяцев и не превышал в сумме 10 месяцев, разве что был он вызван: • исполнением профессиональных обязанностей или выполнением работ вне территории Республики Польша на основании договора, заключённого с работодателем, местонахождение которого находится на территории Республики Польша; • сопровождением супруга/супруги, исполняющим профессиональные обязанности или выполнением работ на условиях, оговоренных в п.1; • необходимостью получения документов поездки; • лечением иностранца. Разрешение на поселение выдаётся на неопределённое время. 124 Legalizacja pobytu cudzoziemców Zezwolenie na osiedlenie się wygasa z mocy prawa z dniem uzyskania przez cudzoziemca zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE. Wizy pobytowe Wiza pobytowa krótkoterminowa – o jej wydanie cudzoziemiec może ubiegać się, jeżeli zamierza wjechać na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i przebywać na nim przez okres nie dłuższy niż 3 miesiące. Wniosek o wydanie wizy składa się do konsula. Wiza pobytowa długoterminowa – o jej wydanie można ubiegać się, w przypadku, gdy okoliczności planowanego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej związane z: − odwiedzinami; − prowadzeniem działalności gospodarczej; − prowadzeniem działalności kulturalnej; − udziałem w konferencjach międzynarodowych; − wykonywaniem zadań służbowych przez przedstawicieli organu państwa obcego oraz organizacji międzynarodowej; − wykonywaniem pracy względnie z pobytem związanym z celem naukowym, szkoleniowym, dydaktycznym (z wyłączeniem wykonywania pracy); − korzystania z ochrony czasowej wymagają, aby trwał on dłużej niż 3 miesiące. Okres pobytu zostanie ustalony odpowiednio do wskazanego przez cudzoziemca celu pobytu, przy czym wiza długoterminowa nie może być wydana na okres pobytu dłuższy niż 1 rok. Organem właściwym do wydawania wiz pobytowych jest konsul. Легализация пребывания иностранца 125 Разрешение на поселение теряет свою юридическую силу со дня получения иностранцем разрешения на пребывание долговременного резидента Европейского сообщества (WE). Визы на временное пребывание Kратковременная виза на пребывание – о выдаче такой визы иностранец может ходатайствовать, если намерен въехать на территорию Республики Польша и пребывать на ней не дольше, чем 3 месяца. Заявление о выдаче визы следует подавать консулу. долговременная виза на пребывание – о выдаче такой визы можно ходатайствовать в том случае, если обстоятельства планируемого приезда на территорию Республики Польша связаны с: –������������ посещением, – ведением хозяйственной деятельности, – ведением культурной деятельности, – участием в международных конференциях, – выполнением служебных обязанностей представителем иностранного государственного органа, а также международной организации, – выполнением работы или с пребыванием, связанным с научными, образовательными, дидактическими целями (за исключением выполнения работы), – использованием временной защиты и требуют, чтобы это пребывание продолжалось не менее 3-х месяцев. Период пребывания будет установлен в соответствии с указанной иностранцем целью пребывания, при этом виза на длительное пребывание не может быть выдана на срок, превышающий 1 год. Соответствующим органом, выдающим визы на пребывание, является консул. 126 Legalizacja pobytu cudzoziemców Organem właściwym do przedłużania wiz pobytowych jest wojewoda właściwy ze względu na miejsce pobytu cudzoziemca. Wniosek o wydanie lub przedłużenie wizy pobytowej składa się na formularzu. Cudzoziemiec może ubiegać się o wydanie wizy pobytowej, jeżeli posiada ważny dokument podróży, uprawniający go do powrotu do kraju stałego zamieszkania lub wyjazdu do innego państwa. Wizę zamieszcza się w dokumencie podróży, jeżeli okres jego ważności przekracza co najmniej o 3 miesiące termin, w którym musi nastąpić wyjazd z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wydanej wizy. Przedłużenie wizy pobytowej Na co najmniej 7 dni przed upływem okresu pobytu na podstawie posiadanej wizy krótkoterminowej (14 dni przed upływem okresu pobytu na podstawie wizy długoterminowej) cudzoziemiec może wystąpić o przedłużenie wizy do wojewody właściwego ze względu na miejsce pobytu. Wiza może być przedłużona wyłącznie w przypadku, jeżeli spełnione są łącznie następujące warunki: − przemawia za tym ważny interes zawodowy lub osobisty cudzoziemca albo względy humanitarne; − zdarzenia, które są przyczyną ubiegania się o przedłużenie wizy, wystąpiły niezależnie od woli cudzoziemca i nie były możliwe do przewidzenia w chwili wydania wizy; − okoliczności sprawy nie wskazują, że cel pobytu cudzoziemca będzie inny niż deklarowany; − nie zachodzą okoliczności uzasadniające odmowę wydania wizy. Легализация пребывания иностранца 127 Соответствующим органом для продления визы пребывания является воевода исходя из места пребывания иностранца. Заявление о выдаче или продлении визы пребывания подаётся на бланке. Иностранец может ходатайствовать о выдаче визы на пребывание, если имеет действительный проездной документ, дающий ему право вернуться в страну постоянного места жительства или выехать в другую страну. Виза ставится в проездном документе, если период его действительности превышает по меньшей мере 3 месяца, т.е. срок, когда иностранец должен выехать с территории Республики Польша на основании выданной визы. Продление визы пребывания Минимум за 7 дней до истечения срока пребывания на основании имеющейся краткосрочной визы (за 14 дней до истечения срока пребывания на основании долгосрочной визы) иностранец может ходатайствовать у воеводы в соответствии с местом пребывания о продлении визы. Виза может быть продлена исключительно в тех случаях, если выполнены в сумме следующие условия: – свидетельствует об этом важный профессиональный или личный интерес иностранца или же гуманистические обстоятельства, – события, которые являются причиной ходатайства о продлении визы, появились независимо от воли иностранца и не предвиделись в момент выдачи визы, – обстоятельства дела не свидетельствуют, что цель пребывания иностранца не будет иным, чем заявленные, – не возникают обстоятельства, обосновывающие отказ в выдаче визы. 128 Legalizacja pobytu cudzoziemców Okres pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie przedłużonej wizy nie może przekroczyć okresu pobytu odpowiednio na podstawie: wizy krótkoterminowej lub długoterminowej. Jeżeli wniosek o przedłużenie wizy nie został złożony we wskazanym powyżej terminie, a postępowanie nie zostanie zakończone przed upływem ważności posiadanej wizy, cudzoziemiec będzie obowiązany do opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przed upływem okresu pobytu oznaczonego w wizie. Uproszczony sposób nabycia obywatelstwa polskiego Cudzoziemiec, zarówno mężczyzna jak i kobieta, który co najmniej 3 lata pozostaje w związku małżeńskim zawartym z osobą posiadającą obywatelstwo polskie i zamieszkuje na terytorium RP na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długo terminowego Wspólnot Europejskich lub posiadając prawo stałego pobytu, może nabyć obywatelstwo polskie, jeżeli w terminie 3 lat i 6 miesięcy od dnia zawarcia związku małżeńskiego z osobą posiadającą obywatelstwo polskie albo 6 miesięcy od dnia uzyskania przez cudzoziemca zezwolenia na osiedlenie się lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich lub nabycia prawa stałego pobytu, złoży odpowiednie oświadczenie przed właściwym organem i organ ten wyda decyzje o przyjęciu oświadczenia. Organem właściwym w przedmiotowej sprawie jest wojewoda. Organem drugiej instancji jest Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji. Abolicja Nowelizacja ustawy o cudzoziemcach z maja 2007 r. stwarza możliwość zalegalizowania pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej cudzoziemcom przebywającym na tym terytorium nielegalnie. Легализация пребывания иностранца 129 Период пребывания на территории Республики Польша на основании продлённой визы не может превысить период пребывания в соответствии с краткосрочной или долгосрочной визой. Если заявление о продлении визы не было представлено в вышеуказанный срок, а производство не будет завершено до истечения действительности имеющейся визы, то иностранец будет обязан покинуть территорию Республики Польша до истечения периода пребывания, указанного в визе. Упрощённый способ получения польского гражданства Иностранный гражданин, как мужчина, так и женщина, который минимум 3 года остаётся в брачном союзе, заключённом с лицом, имеющим польское гражданство, и проживает на территории РП на основании разрешения на поселение, разрешения на пребывание долговременного резидента Европейских сообществ (WE) или имеющий право на постоянное пребывание, может получить польское гражданство, если в течение 3 лет и 6 месяцев со дня вступления в брак с лицом, имеющим польское гражданство, или в течение 6 месяцев с момента получения иностранцем разрешения на поселение, или на получение разрешения на пребывание долговременного резидента Европейских сообществ (WE), или же получение права на постоянное пребывание внесёт соответствующее заявление в соответствующий орган, и этот орган примет решение о принятии заявления. Соответствующим органом по предметному вопросу является воевода. Орган второй инстанции – министр внутренних дел и администрации. Аболиция Дополнение к закону об иностранцах от мая 2007 г. даёт возможность узаконить пребывание на территории Республики Польша иностранцам, пребывающим на этой территории нелегально. 130 Legalizacja pobytu cudzoziemców Z abolicji może skorzystać cudzoziemiec, który łącznie spełnia następujące warunki: − przebywa na terytorium RP nieprzerwanie co najmniej od 1 stycznia 1997 r.; − w dniu wejścia w życie ustawy jego pobyt na terytorium RP jest nielegalny; − złoży wniosek o udzielenie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, − wskaże lokal mieszkalny, w którym zamierza przebywać i przedstawi tytuł prawny do jego zajmowania; − posiada przyrzeczenie wydania zezwolenia na pracę na terytorium RP albo pisemne oświadczenie pracodawcy o zamiarze zatrudnienia lub powierzenia mu wykonywania innej pracy zarobkowej, lub pełnienia funkcji w zarządach osób prawnych prowadzących działalność gospodarczą, jeżeli zezwolenie na pracę nie jest wymagane, lub posiada dochody lub mienie wystarczające na pokrycie kosztów utrzymania siebie i członków rodziny pozostających na jego utrzymaniu w tym kosztów leczenia, bez potrzeby korzystania ze wsparcia materialnego ze środków pomocy społecznej przez okres 1 roku. Pobyt cudzoziemca na terytorium RP jest nieprzerwany, jeżeli co najmniej od 1 stycznia 1997 r. cudzoziemiec nie opuścił terytorium RP. Jeżeli zaś w tym okresie nastąpiły jakiekolwiek przerwy w pobycie cudzoziemca na terytorium RP, żadna z tych przerw nie może być dłuższa niż 6 miesięcy i łącznie wszystkie te przerwy nie mogą przekroczyć 10 miesięcy. Abolicja dotyczy tylko tych cudzoziemców, którzy nie złożyli wniosku o udzielenie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony na podstawie unormowań abolicyjnych wprowadzonych w 2003 r. Легализация пребывания иностранца 131 Аболицией может воспользоваться исностранец, который в сумме выполняет следующие условия: – непрерывно пребывает на территории Республики Польша минимум с 1 января 1997 г., – в день введения в действие закона его пребывание на территории РП является нелегальным, – внесёт заявление о предоставлении разрешения на проживание в течение определённого срока в течение 6 месяцев со дня введения в действие закона, – укажет жилое помещение, в котором он намерен пребывать и предоставит правовое основание на занятие этого помещения, – имеет обещание выдачи разрешения на трудоустройство на территории РП или письменную декларацию работодателя о намерении предоставить ему рабочее место или же поручения выполнять им другую, дающую доходы, работу, или исполнения функции в управлениях юридических лиц, ведущих хозяйственную деятельность, если разрешения на работу не требуется, или же имеет доходы или имущество, в достаточной степени покрывающие расходы на содержание себя и членов семьи, остающихся на его содержании, в том числе на лечение без необходимости материальной поддержки из средств социальной помощи в течение 1 года. Пребывание иностранца на территории РП считается непрерывным, если по меньшей мере с 1 января 1997 г. иностранец не оставил территорию РП. Если же в этот период имели место какие-либо перерывы в пребывании иностранца на территории РП, то ни один из этих перерывов не может превышать 6 месяцев, а в сумме все эти перерывы не могут превышать 10 месяцев. Аболиция касается только тех иностранцев, которые не внесли заявление о предоставлении им разрешения проживать определённое время на основании аболиционного нормирования, введенного в 2003 г. 132 Legalizacja pobytu cudzoziemców W przypadku, gdy cudzoziemiec będzie spełniał ww. warunki, wojewoda właściwy ze względu na miejsce pobytu cudzoziemca udzieli zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony na okres 1 roku, o ile nie spowoduje to zagrożenia dla obronności lub bezpieczeństwa państwa albo bezpieczeństwa i porządku publicznego, albo obciążenia dla budżetu państwa lub nie naruszy interesu Rzeczypospolitej Polskiej. Легализация пребывания иностранца 133 В случае, если иностранец отвечает вышеуказанным условиям, воевода соответствующего места пребывания иностранца предоставит ему разрешение на проживание в течение определённого срока – на период 1 года, если это не вызовет угрозы для обороноспособности или безопасности государства, публичной безопасности и порядка, или обременения государственного бюджета, или же не нарушит интересы Республики Польша. Część IV Rozdział 1 ZAMELDOWANIE Stan prawny na dzień 3 maja 2005 r. Podstawa prawna: Ustawa o ewidencji ludności i dowodach osobistych z 10 kwietnia 1974 r. (tekst jedn. Dz.U z 2001 r., nr 387, poz. 960; nr 110, poz. 1189; z 2002 r., nr 74, poz. 676; nr 78, poz. 716; z 2003 r., nr 128, poz. 1176; nr 130, poz. 1190; z 2004 r., nr 93, poz. 887; z 2005 r., nr 62, poz. 550; nr 94, poz. 988). Zgodnie z prawem polskim istnieje obowiązek zameldowania się w miejscu zamieszkania. Zameldowanie jest potrzebne aby móc korzystać z pomocy społecznej, zarejestrować się w powiatowym urzędzie pracy, podjąć pracę, zarejestrować własną działalność gospodarczą, wystąpić o przyznanie numeru ewidencyjnego PESEL czy numeru identyfikacji podatkowej, ubezpieczyć się, otrzymać prawo jazdy oraz w wielu jeszcze innych sytuacjach. Obowiązek meldunkowy polega na: • zameldowaniu w miejscu pobytu stałego lub czasowego, • wymeldowaniu z miejsca pobytu stałego lub czasowego, • zameldowaniu o urodzeniu dziecka, • zameldowaniu o zmianie stanu cywilnego, • zameldowaniu o zgonie osoby. Часть IV Глава 1 ПРОПИСКА Согласно законодательству на 3 мая 2005 г. Правовая основа: Закон об учете населения и гражданских паспортах от 10 апреля 1974 года (единый текст Зак. В. от 2001 г. № 387, ст. 960; № 110, ст. 1189; от 2002 г. № 74, ст. 676; № 78, ст. 716; от 2003 г. № 128, ст. 1176; № 130, ст. 1190; от 2004 г. № 93, ст. 887; от 2005 г. № 62, ст. 550; № 94, ст. 988). Согласно польскому законодательству, каждое лицо обязано получить прописку по месту жительства. Прописка необходима для того, чтобы пользоваться социальной помощью, зарегистрироваться в центре занятости, получить работу, зарегистрировать собственную хозяйственную деятельность, подать заявление о получении учетного номера PESEL или идентификационный номер налогоплательщика NIP, застраховаться, получить водительские права, а также во множестве других ситуаций. Обязанности, связанные с жилищной регистрацией: • прописка по месту жительства – постоянного или временного; • выписка с места жительства; • регистрация новорождённого ребёнка; • регистрация изменения семейного положения; • регистрация смерти. 136 Zameldowanie Zameldowanie oznacza zgłoszenie swojego pobytu (stałego lub czasowego) w miejscu zamieszkania do odpowiedniego urzędu, który zajmuje się ewidencją mieszkańców. Odbywa się to w Wydziale Spraw Obywatelskich Urzędu Gminy (lub Dzielnicy) właściwego dla miejsca zamieszkania (tzw. urząd meldunkowy). Rodzaje zameldowania 1. Zameldowanie na pobyt czasowy – jeśli mieszkasz w wynajętym mieszkaniu bądź pokoju, zameldować Cię w nim czasowo może tylko jego właściciel. Czas, na który możesz być zameldowany, jest określony z góry (np. 3 miesiące, 6 miesięcy, 2 lata) i zależy od zgody właściciela – możesz się wymeldować przed upływem tego czasu, aby zameldować się gdzie indziej. Wymagana jest także zgoda właściciela budynku, np. Zarządu Spółdzielni Mieszkaniowej lub Zarządu Domów Komunalnych. Są dwa rodzaje zameldowania czasowego: a) do lub na 2 miesiące – jest właściwie formalnością; do tego by zameldować kogoś w swoim mieszkaniu na okres 2 miesięcy nie potrzeba zgody administracji; b) powyżej 2 miesięcy – następuje za zgodą administracji i może zastępować zameldowanie stałe. 2. Zameldowanie na pobyt stały – wymagane w większości kontaktów z instytucjami, ale czasami może być zastąpione przez zameldowanie czasowe. Aby zameldować się na pobyt stały musimy przedstawić w urzędzie meldunkowym: – dokument potwierdzający posiadanie tzw. tytułu prawnego do lokalu. Może to być umowa cywilno-prawna (np. najmu), decyzja Прописка 137 Прописка означает уведомление о своем местонахождении (постоянном либо временном) соответствующего территориального органа, который занимается регистрацией жителей. Эта процедура осуществляется в отделе по гражданским вопросам (Wydział Spraw Obywatelskich) Управления района либо гмины (Urząd Gminy/Dzielnicy) по месту жительства (так называемый отдел прописки – urząd meldunkowy). Виды прописки 1. Временная прописка – если вы снимаете квартиру либо комнату, то временно прописать вас там может только владелец помещения. Срок, на который вы можете быть прописаны, устанавливается заранее (например, 3 месяца, 6 месяцев, 2 года) и зависит от согласия владельца. Чтобы прописаться в другом месте, вы можете выписаться до истечения этого срока. В некоторых случаях необходимо согласие владельца здания, например, Управления жилищного кооператива (Zarząd Spółdzielni Mieszkaniowej) или Управления коммунального жилья (Zarząd Domów Komunalnych). Есть два вида временной прописки: а) до 2 месяцев – это почти формальность; для того, чтобы прописать кого-либо в своей квартире на 2 месяца, не требуется согласие администрации. б)более 2 месяцев – может заменять постоянную прописку. При этом требуется согласие администрации. 2. Постоянная прописка - oна необходима в контактах с различными учреждениями, но иногда ее может заменить временная прописка. Чтобы получить постоянную прописку, в соответствующем отделе следует представить: – документы, подтверждающие права собственности на жилье. Это может быть гражданско-правовое соглашение (напр. арен- 138 Zameldowanie administracyjna (np. przydział mieszkania komunalnego), orzeczenie sądu, wypis z księgi wieczystej; – zgodę właściciela lokalu, jeżeli nie jesteśmy jego właścicielem. Zameldowanie stałe jest z wielu względów korzystniejsze, lecz jest ono również trudne do uzyskania, jeśli nie dysponujemy własnym mieszkaniem lub nie przyznano nam mieszkania komunalnego. Jako właściciele mamy prawo zameldować na pobyt stały swoją rodzinę – dzieci, żonę, brata, matkę lub kogokolwiek innego. Aby uczynić to w mieszkaniu komunalnym, należy uzyskać zgodę Zarządu Domów Komunalnych w swojej dzielnicy. Zameldowanie czasowe jest znacznie łatwiejsze do uzyskania, zwłaszcza zameldowanie na okres do 2 miesięcy, gdyż właściciele mieszkań z różnych względów nie chcą meldować w swoim mieszkaniu obcych osób na dłużej. Zameldowanie w lokalu służy wyłącznie celom ewidencyjnym i stanowi potwierdzenie faktu pobytu w tym lokalu. W żadnym razie zameldowanie nie stanowi tytułu prawnego do lokalu. Прописка 139 ды), административное решение (напр. предоставление коммунального жилья), решение суда, выписка из кадастровой (домой) книги, – согласие лица, которому принадлежит квартира, если вы не являетесь ее владельцем. По многим причинам постоянная прописка является лучшим вариантом, однако ее трудно получить, если вы не имеете собственной квартиры либо получили отказ в получении коммунальной квартиры. Как владелец жилплощади вы имеете право прописать свою семью — детей, жену, брата либо кого-нибудь другого. Чтобы прописать их в коммунальной квартире, следует получить согласие Управления коммунального жилья в своем районе. Получить временную прописку гораздо легче, особенно прописку сроком до 2 месяцев, так как владельцы квартир по разным причинам не хотят предоставлять прописку чужим людям на более продолжительный срок. Прописка производится для регистрационных целей и не даёт права собственности на жильё. Rozdział 2 BEZROBOTNI – POMOC, REJESTRACJA, UPRAWNIENIA Stan prawny na dzień 1 listopada 2007 r. I. WSTĘP Podstawa prawna: – ustawa z dn. 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2004 r., nr 99, poz. 1001 z późn. zm.); – ustawa z dn. 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (Dz.U. z 2004 r., nr 120, poz. 1252); – rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dn. 26 listopada 2004 r., w sprawie rejestracji bezrobotnych i poszukujących pracy (Dz.U. z 2004 r., nr 262, poz. 2607 z późn. zm.). W opracowaniu przedstawiamy obowiązujące przepisy prawne dotyczące osób bezrobotnych. Główny akt prawny określający zadania państwa w zakresie przeciwdziałania bezrobociu, to ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Niejako jej uzupełnieniem jest ustawa o świadczeniach przedemerytalnych, czyli świadczeniach przysługujących osobom starszym, tracącym pracę w momencie, kiedy nie uzyskały jeszcze uprawnień emerytalnych. Status bezrobotnego Za bezrobotnego uznaje się osobę spełniającą poniższe kryteria: – niezatrudnioną i niewykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, bądź, jeśli jest osobą niepełnosprawną, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy; Глава 2 БЕЗРАБОТНЫЕ – ПОМОЩЬ, РЕГИСТРАЦИЯ, ПРАВА По состоянию на 1 ноября 2007 г. I. Вступление Правовая основа: – закон от 20 апреля 2004 г. о стимулировании занятости и учреждениях рынка труда (Зак. В. от 2004 г., № 99, ст. 1001 с посл. измен.), – закон от 30 апреля 2004 г. о предпенсионных правах (Зак. В. от 2004 г., № 120, ст. 1252), – распоряжение Министра Труда и Народного Хозяйства от 26 ноября 2004 г., о регистрации безработных и занимающихся поиском работы (Зак. В. от 2004 г., № 262, ст. 2607 с посл. изм.). Здесь представлены существующие законы касающиеся безработных. Главным из них, определяющим обязанности государства, является закон о стимулировании занятости и учреждениях рынка труда. В каком-то смысле дополнением к этому закону является закон о предпенсионных правах лиц старшего возраста, теряющим работу в преддверии получения пенсионных прав. Статус безработного Безработным считается человек, который: – не работает и не выполняет других отплатных поручений, трудоспособный и готовый начать работу на полную ставку, а если имеет ограниченную трудоспособность – то по крайней мере на пол ставки, 142 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia – nieuczącą się w szkole, z wyjątkiem szkół dla dorosłych lub szkół wyższych (gdzie studiuje w formie studiów niestacjonarnych); – zarejestrowaną w powiatowym urzędzie pracy; – poszukującą zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. W rozumieniu ustawy nie jest się osobą bezrobotną jeśli nie ukończy się 18 lat. Osobą bezrobotną nie jest również kobieta, która ukończyła 60 lat, lub mężczyzna, który ukończył 65 lat (nie są bezrobotnymi, ponieważ osiągnęli wiek emerytalny). Bezrobotnym nie jest osoba uprawniona m.in. do renty lub emerytury, renty rodzinnej w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę, świadczenia przedemerytalnego, zasiłku chorobowego i macierzyńskiego, renty socjalnej, zasiłku stałego czy świadczenia pielęgnacyjnego. Ustawa wymienia jeszcze kilka przypadków, w których danej osobie nie można nadać statusu bezrobotnego, związanych np. z osiąganiem określonych dochodów, posiadaniem nieruchomości rolnej czy odbywaniem kary pozbawienia wolności. Osoby, które nie spełniają warunków do uzyskania statusu osoby bezrobotnej, a poszukują pracy (np. osoby zatrudnione, które chcą zmienić pracę lub podjąć dodatkowe zatrudnienie) mogą zarejestrować się w powiatowym urzędzie pracy, jako osoby poszukujące pracy. Uzyskanie statusu osoby bezrobotnej oraz statusu osoby poszukującej pracy wiąże się z rejestracją. Prowadzą ją powiatowe urzędy pracy. Rejestracja następuje na podstawie dokumentów niezbędnych do ustalenia statusu i uprawnień. Dokumenty przedstawiamy podczas osobistej wizyty w urzędzie. Безработные – помощь, регистрация, права 143 – не учится в средней школе, за исключением вузов с нестационарным обучением и школ для взрослых людей, – зарегистрированный в повятовом бюро по трудоустройству, – занимается поиском работы. Безработным не может быть человек в возрасте до 18 лет, женщина в возрасте свыше 60 лет и мужчина в возрасте свыше 65 лет (пенсионный возраст), а также человек получивший право на пенсию по инвалидности или нормальную пенсию, а также семейную пенсию в размере превышающем половину минимальной зарплаты, предпенсионные пособия, лечебные и материнские (по беременности) пособия, социальные пособия, постоянное пособие или пособие по уходу. Существуют и другие ограничения, например в связи с получением доходов определённой величины, владением недвижимости или отбыванием срока заключения. Лица, которые не квалифицируются для получения статуса безработного, но ищут работу (хотят поменять место работы или ищут дополнительной работы) могут зарегистрироваться в повятовом бюро, как лица заинтересованные работой. Регистрацию безработных проводят повятовые бюро по трудоустройству на основании документов, необходимых для определения статуса и прав. Документы представляются лично. 144 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia II. REJESTRACJA Gdzie należy rejestrować się W powiatowym urzędzie pracy (PUP): 1) w stałym, lub 2) czasowym miejscu zameldowania, albo 3) w miejscu aktualnego pobytu (osoby, które nie posiadają meldunku). Osoby niemające meldunku lub posiadające stałe zameldowanie w innej miejscowości niż miejsce czasowego zameldowania składają oświadczenie, iż nie są zarejestrowane w innym urzędzie pracy jako osoby bezrobotne. Jakie dokumenty są wymagane przy rejestracji Przy rejestracji należy przedstawić: • dowód osobisty lub inny dokument tożsamości; • dokumenty potwierdzające wykształcenie (np. dyplom, świadectwo ukończenia szkoły, zaświadczenie o ukończeniu kursu lub szkolenia); • świadectwa pracy oraz inne dokumenty niezbędne do ustalenia uprawnień; • dokument stwierdzający przeciwwskazania do wykonywania określonych prac, jeżeli osoba rejestrująca się taki dokument posiada; • osoba niepełnosprawna przedstawia dodatkowo orzeczenie potwierdzające stopień niepełnosprawności lub niezdolność do pracy. Powyższe dokumenty przedstawia się „do wglądu”. Urząd pracy może z przedstawionych dokumentów sporządzić kopie. Każdy zarejestrowany bezrobotny ma założoną kartę rejestracyjną, w której zapisane są aktualne dane, takie jak: data urodzenia, miejsce zamieszkania, okresy dotychczasowej pracy, terminy stawiania się w urzędzie pracy, złożone już propozycje zatrudnienia lub inne formy udzielonej pomocy. Безработные – помощь, регистрация, права 145 II. РЕГИСТРАЦИЯ Где нужно регистрироваться? Безработный регистрируется в Повятовом бюро по трудоустройству (Powiatowy Urząd Pracy): 1) соответственно месту постоянной прописки 2) временной прописки либо 3) по месту действительного проживания (лица без прописки). Лица без прописки или имеющие временную прописку представляют справку об отсутствии регистрации в другом бюро. Какие документы необходимы при регистрации? В процессе регистрации требуются следующие документы: • удостоверение личности, • документы подтверждающие образование и окончание курсов, • трудовая книжка и другие документы подтверждающие права, • подтверждение о невозможности выполнения работ по определенным специальностям, • инвалидам необходима справка о степени инвалидности или нетрудоспособности. Работник учреждения принимает документы и имеет право сделать их копию. Каждый зарегистрированный безработный имеет карточку, в которую заносятся следующие сведения: дата рождения, место проживания, периоды трудоустройства, даты регистрации в бюро по трудоустройству, предложения работы либо другие формы оказанной помощи. 146 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia Najważniejsze obowiązki bezrobotnego Bezrobotny ma obowiązek zgłaszania się w wyznaczonych terminach w urzędzie pracy, żeby zapoznać się z ofertami pracy i potwierdzić gotowość podjęcia pracy. Trzeba o tym pamiętać, ponieważ osoba, która nie stawi się w wyznaczonym terminie i w ciągu 7 dni nie powiadomi o uzasadnionej przyczynie swojej nieobecności utraci status bezrobotnego na 3 miesiące, licząc od dnia niestawienia się w urzędzie. Kiedy jeszcze bezrobotny traci status bezrobotnego Utrata statusu osoby bezrobotnej (a więc również utrata uprawnień, o których piszemy w dalszej części opracowania, w tym utrata zasiłku) nastąpi jeśli bezrobotny odmówił bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, wykonywania prac społecznie użytecznych, prac interwencyjnych lub robót publicznych albo udziału w szkoleniu, stażu lub przygotowaniu zawodowym w miejscu pracy. Traci się status również w przypadku przerwania z własnej winy stażu, szkolenia, przygotowania zawodowego w miejscu pracy lub w przypadku przerwania z własnej winy wykonywania prac społecznie użytecznych (wyjaśnienie powyższych terminów: staż, przygotowanie zawodowe itp., znajduje się w dalszej części opracowania). Bezrobotny traci status na okres 3 miesięcy. Utrata statusu następuje również wtedy jeśli bezrobotny odmówił poddania się badaniom lekarskim lub psychologicznym mającym na celu ustalenie zdolności do pracy. Bezrobotny ma obowiązek w ciągu 7 dni zawiadomić powiatowy urząd pracy o podjęciu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub pozarolniczej działalności oraz o innych okolicznościach powodujących utratę statusu bezrobotnego albo utratę prawa do zasiłku. Bezrobotny, który podjął zatrudnienie, inną pracę zarobkową lub działalność gospodarczą i nie powiadomił o tym urzędu pracy podlega karze grzywny nie niższej niż 500 zł. Безработные – помощь, регистрация, права 147 Обязанности безработного Безработный обязан посещать в назначенный срок бюро по трудоустройству с целью ознакомления с предложениями о работе и подтверждения своей готовности принять предложение. Лицо, не явившееся в срок и не уведомившее в течение 7 дней о причине своего отсутствия, теряет статус безработного на три месяца, считая с даты неявки в бюро. Другие причины утраты статуса безработного: Отказ в принятии предлагаемой работы без явной причины, а также отказ от участия в социальных работах, интервенционных и публичных работах, курсах, проф. подготовке, стажировках, а также их прекращения по собственной вине или отказ от мед. обследования для установления проф. пригодности. Безработный также обязан в течение 7 дней сообщить в повятовое бюро по трудоустройству о новой работе или других оплачиваемых занятиях и обо всех обстоятельствах утраты прав по безработице. Безработный, которому удалось трудоустроиться без уведомления об этом факте бюро по трудоустройству, облагается штрафом в размере от 500 зл. 148 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia Bezrobotny ma obowiązek poinformować urząd pracy o zmianie miejsca zamieszkania skutkującej zmianą właściwości powiatowego urzędu pracy (np. jeśli bezrobotny przeprowadzi się do innego powiatu). Bezrobotny jest zobowiązany powiadomić o tym fakcie zarówno urząd pracy, w którym był dotychczas zarejestrowany, jak i urząd pracy w nowym miejscu zameldowania. III. UPRAWNIENIA Z jakich form pomocy korzysta osoba bezrobotna zarejestrowana w PUP 1. Za osobę bezrobotną urząd pracy odprowadza składkę na ubezpieczenie zdrowotne, co daje jej prawo do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych. Prawo to przysługuje również członkom rodziny bezrobotnego. Składki odprowadzane są, jeśli bezrobotny i członkowie jego rodziny nie podlegają ubezpieczeniu z innego tytułu. 2. Może korzystać z informacji o wolnych miejscach pracy, które posiada urząd pracy, oraz z organizowanego przez urząd i współpracujące z nim placówki, poradnictwa zawodowego. 3. Może być skierowana przez urząd pracy na szkolenie lub korzystać z innych form pomocy (instrumentów rynku pracy – wybrane instrumenty omówione zostaną w podrozdziale: „Promocja zatrudnienia – aktywne formy walki z bezrobociem”). 4. Może mieć prawo do zasiłku dla bezrobotnych. Kto może otrzymać zasiłek dla bezrobotnych Aby otrzymać zasiłek osoba bezrobotna musi spełnić dwa warunki: Безработные – помощь, регистрация, права 149 Безработный обязан также информировать об изменении прописки с последующим возможным переносом всех дел по месту жительства. Соответствующее заявление необходимо передать в бюро по трудоустройству в соответствии с предыдущим и новым местом прописки. III. ПРАВА Виды помощи со стороны повятового бюро по трудоустройству (ПБТ) 1. ПБТ платит за безработного отчисления на медицинскую страховку, а это даёт право на бесплатное мед. обслуживание. Это право получают также семьи безработных. Отчисления платятся в том случае, если безработный или члены его семьи не имеют других страховок. 2. Может пользоваться поступающей от работодателей информацией о новых местах работы. 3. Может быть направлено на курсы получения новой квалификации или воспользоваться другими видами помощи (инструменты рынка труда – некоторые из них оговариваются в части «Стимулирование занятости – активные формы борьбы с безработицей»). 4. Имеет право на помощь по безработице. Кто получает пособие по безработице Чтобы зарегистрированный безработный мог получить пособие, должны быть выполнены одновременно два условия: 150 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia 1) urząd pracy nie ma dla niej propozycji odpowiedniej pracy, propozycji stażu, przygotowania zawodowego w miejscu pracy, prac interwencyjnych lub robót publicznych oraz 2) w okresie 18 miesięcy poprzedzających dzień zarejestrowania w urzędzie pracy, łącznie przez okres co najmniej 365 dni, była zatrudniona i osiągała wynagrodzenie w kwocie co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę (minimalne wynagrodzenie od stycznia 2007 r. to 936 zł, a od stycznia 2008 r. – 1126 zł). Za zatrudnienie uznaje się również inne formy świadczenia pracy (nie tylko pracę „na etacie”), m.in. umowę zlecenia, prowadzenie działalności gospodarczej, jeśli odprowadzana była składka na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy od kwoty co najmniej minimalnego wynagrodzenia. Do 365 dni (zatrudnienia) zalicza się m.in. okresy służby wojskowej, urlopu wychowawczego, pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, a także okresy pobierania zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i świadczenia rehabilitacyjnego, jeśli były one przyznane bezpośrednio po ustaniu zatrudnienia i jeśli podstawę wymiaru tych świadczeń (z uwzględnieniem kwoty składek na ubezpieczenia społeczne), stanowiła kwota co najmniej minimalnego wynagrodzenia. Prawo do zasiłku, po spełnieniu powyższych warunków, przysługuje osobie bezrobotnej za każdy dzień kalendarzowy po upływie 7 dni od dnia zarejestrowania w urzędzie pracy. Bezrobotny, który spełnia warunki do otrzymania zasiłku, ale bez uzasadnionej przyczyny odmówi przyjęcia propozycji zatrudnienia, szkolenia, stażu, czy innych form pomocy otrzyma zasiłek dla bezrobotnych po okresie 90 dni od zarejestrowania się w urzędzie pracy. Również bezrobotny, który 6 miesięcy przed zarejestrowaniem się w urzędzie Безработные – помощь, регистрация, права 151 1. Бюро по трудоустройству не имеет возможности предложить ему соответствующей работы, стажировок, направления на экстренные работы, общественные работы либо дополнительно созданные места работы. 2. В течение 18 месяцев до дня регистрации стаж работы составил не менее 365 дней, а зарплата была не меньше чем её официально установленная минимальная величина, т.е. с января 2007г. – 936 зл, с января 2008г. – 1126 зл. Трудоустройством считаются также другие формы труда (не только договор на работу), в том числе различные формы договоров поручения, используемых в Польше (например umowa zlecenia), ведение хозяйственной деятельности, если оплачиваются отчисления на социальное страхование и Фонд оплаты труда от суммы не меньшей чем минимальная заработная плата. В 365 дней трудоустройства входят также периоды воинской службы, отпуск по уходу за ребёнком, периоды получения пособий в связи с нетрудоспособностью, а также следующих пособий: лечебного, материнского, реабилитационного если их признание пришлось на период наступивший непосредственно после прекращения трудоустройства, а отчисления (с учётом отчислений на социальное страхование) производились от суммы не меньшей, чем официально установленная минимальная зарплата. Право на пособие признаётся безработному за каждый календарный день через 7 дней с момента регистрации в бюро по трудоустройству. Безработный, отвечающий выше описанным условиям получения пособия, но без обоснованной причины откажется от принятия работы, участия в курсе, стажировках и т.п.получит пособие по безработице лишь через 90 дней со дня регистрации в бюро. Кроме того, безработный расторгнувший договор на работу в течение 152 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia pracy rozwiązał stosunek pracy za wypowiedzeniem lub na mocy porozumienia stron otrzyma zasiłek dopiero po okresie 90 dni od zarejestrowania się w urzędzie pracy. Oznacza to, że okres pobierania zasiłku zostaje skrócony o te początkowe 90 dni. Jeśli w okresie 6 miesięcy przed zarejestrowaniem w urzędzie pracy doszło do rozwiązania umowy o pracę z winy pracownika, to taki bezrobotny otrzyma zasiłek dopiero po okresie 180 dni od zarejestrowania się w urzędzie pracy. Czyli okres pobierania zasiłku jest skrócony o te 180 dni. Ile wynosi zasiłek Podstawowa kwota zasiłku dla bezrobotnych – 538,30 zł. Bezrobotnemu, którego okres uprawniający do zasiłku jest niższy niż 5 lat, zasiłek wypłacony zostanie w wysokości 80% podstawowej kwoty zasiłku. Z kolei bezrobotny, którego okres uprawniający do zasiłku wynosi co najmniej 20 lat, otrzyma 120% podstawowej kwoty zasiłku. Bezrobotni legitymujący się okresem od 5 do 20 lat otrzymują 100% podstawowej kwoty zasiłku (okres uprawniający do zasiłku – patrz podrozdział: „Definicje”, niektóre z okresów wymienione zostały w poprzednim podrozdziale). UWAGA: Wysokość zasiłku zmienia się – podlega waloryzacji. Należy więc upewnić się, czy podana wysokość jest aktualna. Obowiązującą kwotę powinien znać pracownik PUP. Informacje można też znaleźć w Internecie, telegazecie lub uzyskać telefonicznie. Безработные – помощь, регистрация, права 153 6 месяцев до регистрации в бюро на основании объявления об увольнении или договорённости сторон, получит пособие через 90 дней со дня регистрации. Это означает, что период получения пособия сокращается на 90 дней. Если в течение 6 месяцев до регистрации в бюро расторжение договора произошло по вине работника, пособие будет признано лишь через 180 дней со дня регистрации. Период сокращается соответственно на 180 дней. Размер пособия Сумма пособия по безработице составляет 538,30 зл. Величина пособия зависит от общего трудового стажа. Здесь учитывается, в частности, срок службы в армии, декретный отпуск и др. – за который выплачивались отчисления в фонд социального страхования и фонд оплаты труда. Если этот период составляет: • до 5 лет – пособие выплачивается в размере 80% от ставки пособия, • от 5 до 20 лет – пособие выплачивается в размере 100% от ставки пособия, • 20 лет и выше – пособие выплачивается в размере 120% от ставки пособия. (сроки предоставления пособий описаны в части „Определения”, некоторые из них были описаны в предыдущей главе). ВНИМАНИЕ! Величина пособия изменяется. Следует убедится в актуальности информации. Текущую сумму должен знать работник Бюро. Информация даётся также в Интернете, телегазете и по справочному телефону. 154 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia Okres pobierania zasiłku Zależny jest od stopy bezrobocia, która występuje na terenie działania powiatowego urzędu pracy. Zasiłki wypłacane są przez 6, 12 lub 18 miesięcy. 6 miesięcy – pobierać będzie zasiłek bezrobotny zamieszkujący na obszarze działania powiatowego urzędu pracy, jeżeli stopa bezrobocia na tym obszarze w dniu 30 czerwca roku poprzedzającego dzień nabycia prawa do zasiłku nie przekraczała 125% przeciętnej stopy bezrobocia w kraju. 12 miesięcy – jeśli stopa bezrobocia na obszarze działania danego urzędu pracy, przekraczała 125% przeciętnej stopy bezrobocia w kraju. 18 miesięcy – jeśli stopa bezrobocia na tym obszarze przekraczała dwukrotnie przeciętną stopę bezrobocia i jednocześnie bezrobotny udokumentował co najmniej 20-letni okres uprawniający do zasiłku. Przeciętna stopa bezrobocia w kraju, oraz stopa bezrobocia na terenie poszczególnych powiatów ogłaszana jest przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Jeżeli w okresie pobierania zasiłku miejscowość zamieszkania bezrobotnego zostanie objęta działaniem innego powiatowego urzędu pracy, to długość pobierania zasiłku pozostanie ta sama. UWAGA: Od nowego roku (2008) stopa bezrobocia (z powyższego wyliczenia) będzie określana dla obszaru powiatu, a nie dla obszaru działania powiatowego urzędu pracy. Безработные – помощь, регистрация, права 155 Период получения пособия Зависит от уровня безработицы на территории данного повятового бюро по трудоустройству. Пособия выплачиваются в течение 6, 12 и 18 месяцев. 6 месяцев – для безработного, проживающего на территории повятового бюро, если уровень безработицы в этой зоне по состоянию на 30 июня за прошедшие 12 месяцев не превысило 125% среднего уровня по стране. 12 месяцев – соответственно если средний уровень безработицы в стране превысил 125%. 18 месяцев – если уровень безработицы в более чем 2 раза превышает средний уровень безработицы по стране, а безработный документировал 20 летний стаж, дающий право на пособие. Средний уровень безработицы по стране и уровни для отдельных регионов (повятов) оглашаются Председателем Главного Статистического Управления. Изменения в администрировании на данной территории со стороны повятовых бюро по трудоустройству в период получения пособия не влияет на его продолжительность. ВНИМАНИЕ! С 2008 года уровень безработицы будет определятся на территории всего повята, а не отдельной зоны администрирования данного бюро по трудоустройству. 156 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia Zasiłek przez okres 12 miesięcy otrzyma także osoba bezrobotna powyżej 50 roku życia, która udokumentuje co najmniej 20-letni staż pracy. Zasiłek przez okres 18 miesięcy otrzyma także bezrobotny, mający na utrzymaniu co najmniej jedno dziecko w wieku do 15 lat, jeśli jego współmałżonek jest również bezrobotny i utracił prawo do zasiłku z powodu upływu terminu jego pobierania. Ta utrata musi nastąpić po dniu nabycia prawa do zasiłku przez bezrobotnego (czyli okresy pobierania zasiłków przez małżonków muszą się nakładać). IV. ŚWIADCZENIE PRZEDEMERYTALNE Świadczenie przedemerytalne to rodzaj świadczenia dla osób, które tracą źródło dochodu, mają duży staż pracy, ale nie nabyły jeszcze uprawnień do emerytury. Poniżej przedstawiamy warunki nabycia prawa do świadczenia przedemerytalnego w zależności od źródła dochodu, które się utraciło. Osoby, które były zatrudnione na podstawie stosunku pracy 1. Rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło z powodu likwidacji, upadłości zakładu pracy bądź stwierdzonej niewypłacalności pracodawcy, a osoba była zatrudniona u tego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy oraz: Kobieta: a)ukończyła 56 lat i udokumentuje okres uprawniający do emerytury w wymiarze 20 lat; b)bez względu na wiek, jeśli do końca roku poprzedzającego rozwiązanie stosunku pracy posiadała okres uprawniający do emerytury w wymiarze 34 lat. Безработные – помощь, регистрация, права 157 Пособие на 12 месяцев получают также люди в возрасте свыше 50 лет, которые смогут документировать минимум 20-летний стаж работы. Пособие на 18 месяцев получат также безработные, имеющие на содержании минимум одного ребёнка в возрасте до 15 лет, если супруг также остаётся безработным и утратил право на пособие из-за истечения срока его получения. Утрата права должна произойти после даты получения безработным права на пособие (т.е. периоды получения пособий супругами должны покрываться). IV. ПРЕДПЕНСИОННОЕ ПОСОБИЕ Предпенсионное пособие это пособие для людей, утративших источник дохода, имея при этом большой трудовой стаж, но ещё не вошедших в пенсионный возраст. Ниже представлены условия получения права на такое пособие в зависимости от утраченного источника дохода. Люди, работавшие на основании трудового договора 1. Расторжение произошло из-за ликвидации или банкротства предприятия или констатированной неликвидности работодателя, а работник проработал у данного работодателя не менее 6 месяцев. Для женщин: a)в возрасте от 56 лет и 20 летним трудовым стажем дающим право выйти на пенсию, b)без учёта возраста, если до конца года, предшествующего моменту расторжения рабочего договора трудовой стаж составил 34 года. 158 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia Mężczyzna: a)ukończył 61 lat i udokumentuje okres uprawniający do emerytury w wymiarze 25 lat; b)bez względu na wiek, jeśli do końca roku poprzedzającego rozwiązanie stosunku pracy legitymował się 39-letnim okresem uprawniającym do emerytury. 2. Rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło z przyczyn niedotyczących pracowników lub nastąpiło wygaśnięcie stosunku pracy z powodu śmierci pracodawcy, jeśli osoba była zatrudniona u tego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy oraz: Kobieta: a)ukończyła 55 lat i udokumentuje okres uprawniający do emerytury w wymiarze 30 lat; b)bez względu na wiek, jeśli legitymuje się okresem uprawniającym do emerytury w wymiarze 35 lat. Mężczyzna: a)ukończył 60 lat i udokumentuje okres uprawniający do emerytury w wymiarze 35 lat; b)bez względu na wiek, jeśli legitymuje się okresem uprawniającym do emerytury w wymiarze 40 lat. Osoby, które prowadziły działalność gospodarczą Jeśli nastąpiło ogłoszenie upadłości działalności gospodarczej, która była prowadzona przez co najmniej 24 miesiące i za ten okres zostały odprowadzone składki na ubezpieczenia społeczne oraz: Kobieta: • ukończyła 56 lat i udokumentuje okres uprawniający do emerytury w wymiarze 20 lat. Mężczyzna: • ukończył 61 lat i legitymuje się okresem uprawniającym do emerytury w wymiarze 25 lat. Безработные – помощь, регистрация, права 159 Для мужчин: a)в возрасте от 61 года и 25 летним трудовым стажем, b)без учёта возраста, если до конца года, предшествующего моменту расторжения рабочего договора трудовой стаж составил 39 лет. 2. Расторжение договора произошло по причине, не связанной с работником либо наступило саморасторжение договора по причине смерти работодателя, а период работы у него составил не менее 6 месяцев. Для женщин: a)в возрасте от 55 лет и 30 летним трудовым стажем дающим право выйти на пенсию, b)без учёта возраста, если до конца года, предшествующего моменту расторжения рабочего договора трудовой стаж составил 35 лет. Для мужчин: a)в возрасте от 60 лет и 35 летним трудовым стажем, b)без учёта возраста, если до конца года, предшествующего моменту расторжения рабочего договора трудовой стаж составил 40 лет. Лица, ведущие хозяйственную деятельность Если фирма объявила о банкротстве после минимум 24 месяцев деятельности, в течение которых шли отчисления на социальное страхование. Для женщин: • в возрасте от 56 лет и 20 летним трудовым стажем дающим право выйти на пенсию, Для мужчин: • в возрасте от 61 года и 25 летним трудовым стажем, 160 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia Osoby, które pobierały rentę z tytułu niezdolności do pracy Jeśli osoba zarejestrowała się w PUP w ciągu 30 dni od ustania prawa do renty, którą pobierała nieprzerwanie co najmniej przez 5 lat oraz: Kobieta: • ukończyła 55 lat i udokumentuje okres uprawniający do emerytury w wymiarze 20 lat. Mężczyzna: • ukończył 60 lat i legitymuje się okresem uprawniającym do emerytury w wymiarze 25 lat. Świadczenie przedemerytalne przysługuje osobie spełniającej warunki określone powyżej po upływie co najmniej 6 miesięcy pobierania zasiłku dla bezrobotnych, jeśli dodatkowo osoba ta spełnia łącznie następujące warunki: – nadal jest zarejestrowana jako osoba bezrobotna; – w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie odmówiła bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji pracy wskazanej przez PUP (propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia, albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych), – złoży wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego w terminie nieprzekraczającym 30 dni od dnia wydania przez PUP dokumentu poświadczającego 6-miesięczny okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych. Kiedy przyznane zostanie świadczenie przedemerytalne (etapy nabywania prawa do świadczenia) Tak więc osoba uprawniona do świadczenia (tracąca pracę w sposób opisany powyżej, będąca w odpowiednim wieku lub mogąca udokumentować wymagane okresy) musi ponadto spełniać warunki do zarejestrowania się jako osoba bezrobotna (patrz podrozdział: „Status Безработные – помощь, регистрация, права 161 Лица, которые получали пособия по нетрудоспособности В случае регистрации в повятовом бюро по трудоустройству в течение 30 дней с момента окончания срока получения пособия, длившегося не менее 5 лет Для женщин: • в возрасте от 55 лет и 20 летним трудовым стажем дающим право выйти на пенсию, Для мужчин: • в возрасте от 60 лет и 25 летним трудовым стажем, Предпенсионное пособие выделяется людям, отвечающим в/у требованиям по прошествии минимум 6 месяцев получения пособия по безработице и: – далее состоящим на учёте в бюро, – в период получения пособия не отказавшим в приёме работы со стороны повятового бюро без обоснованной причины (предложения по трудоустройству или выполнения иной оплачиваемой работы согласно существующему закону о стимулировании занятости в том числе интервенционных и публичных работ), – подаст заявление по признании предпенсионного пособия в течение 30 дней со дня выдачи со стороны повятового бюро справки о достижении 6 месячного срока получения пособия по безработице. Когда признаётся предпенсионное пособие (этапы получения права на пособие) Таким образом лицо, получившее право на пособие (теряющее работу по одному из в/о сценариев, будучи в определённом возрасте и в состоянии документировать стаж) должно также отвечать требованиям для регистрации в качестве безработного (см. главу 162 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia bezrobotnego”) oraz nabyć prawo do zasiłku dla bezrobotnych (patrz: „Kto może otrzymać zasiłek dla bezrobotnych”). Najpierw osoba uprawniona przez okres 6 miesięcy pobiera zasiłek dla bezrobotnych, w tym czasie PUP może kierować tę osobę do pracy lub na szkolenia. Jeśli PUP wskaże propozycję pracy, to bezrobotny powinien propozycję przyjąć. Odmowa może nastąpić tylko w szczególnych, uzasadnionych wypadkach. Jeśli bezrobotny odmówi przyjęcia propozycji pracy, traci prawo do świadczenia. Jeśli jednak PUP w okresie pobierania zasiłku nie znajdzie dla osoby uprawnionej do świadczenia odpowiedniego zatrudnienia, to osoba ta powinna w ciągu 30 dni od dnia zakończenia okresu pobierania zasiłku (od dnia wydania przez powiatowy urząd pracy dokumentu poświadczającego 6-miesięczny okres pobierania zasiłku) zgłosić się do ZUS i wystąpić z wnioskiem o przyznanie świadczenia przedemerytalnego. Do wniosku należy dołączyć dokumenty, które są niezbędne do ustalenia, czy dana osoba faktycznie spełnia wszystkie wymagania, tzn. dokumenty poświadczające okresy uprawniające do emerytury, tryb rozwiązania ostatniego stosunku pracy i zaświadczenie z PUP o pobieraniu zasiłku dla bezrobotnych przez 6 miesięcy. Świadczenie wynosi 711,54 zł miesięcznie. Jednakże w przypadku osób uprzednio pobierających rentę, świadczenie będzie wypłacane w kwocie nie wyższej niż renta. UWAGA: Wysokość świadczenia zmienia się – podlega waloryzacji. Należy więc upewnić się, czy podana wysokość jest aktualna. Obowiązującą kwotę powinien znać pracownik PUP lub ZUS. Informacje można też znaleźć w Internecie, telegazecie lub uzyskać telefonicznie. Jeśli osoba pobierająca świadczenie będzie uzyskiwała jeszcze inny dochód (dorabiała), to musi się liczyć z tym, że kwota świadczenia ulegnie zmniejszeniu, lub zawieszeniu. O szczegóły najlepiej dowiadywać się w ZUS. Безработные – помощь, регистрация, права 163 «Статус безработного») и получить право на пособие по безработице (см. главу «Кто может получить пособие по безработице»). Сперва соответствующий человек получает пособие по безработице в течение 6 месяцев, а повятовое бюро может направлять его на работу либо курсы. Если повятовое бюро предложит работу, то безработный должен принять её. Отказ принимается только в особых случаях, иначе ведёт к утере пособия. В случае отсутствия предложений на работу, следует в течение 30 дней со дня окончания срока признания пособия (дата выдачи справки в повятовом бюро по трудоустройству об окончании 6-месячного срока получения пособия) подать заявление в Фонд социального страхования (ZUS) о признании предпенсионного пособия. К заявлению следует приложить документы, необходимые для определения соответствия требованиям – трудовая книжка с периодами трудоустройства, дающими право на пенсионные выплаты, способ расторжения последнего договора и справка из повятового бюро о получении пособия в течение 6 месяцев. Пособие составляет 711,54 зл в месяц. Однако в отношении лиц, получающих прежде какой-то вид финансовой помощи (renta) эта сумма не превысит её размера. ВНИМАНИЕ! Величина пособия изменяется. Следует убедится в актуальности информации. Текущую сумму должен знать работник Бюро. Информация даётся также в Интернете, телегазете и по справочному телефону. В случае получения дополнительной прибыли параллельно с пособием следует брать во внимание то, что сумма пособия будет уменьшена или аннулирована. Точную информацию об этом предоставляют Фонды социального страхования (ZUS). 164 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia Wraz z uzyskaniem prawa do emerytury wygasa prawo do świadczenia przedemerytalnego. V. PROMOCJA ZATRUDNIENIA – AKTYWNE FORMY WALKI Z BEZROBOCIEM Poniżej prezentujemy wybrane formy wsparcia, które zostały stworzone, aby pomóc w walce z bezrobociem. Skorzystać z nich może bezrobotny – w celu podjęcia zatrudnienia; jak też pracodawca – aby tworzyć miejsca pracy. Część prezentowanych form może być realizowana, jeśli PUP posiada odpowiednie środki. Osoba bezrobotna powinna więc liczyć się z tym, że PUP nie przyzna wybranej formy pomocy z powodu braku pieniędzy w danym momencie. Warto więc za jakiś czas ponowić swój wniosek o udzielenie pomocy. Szkolenia, poradnictwo, pośrednictwo – usługi rynku pracy Osoba bezrobotna może zostać skierowana na szkolenie. Szkolenie daje możliwość nabycia kwalifikacji zawodowych (w przypadku braku kwalifikacji) lub zmiany/uzupełnienia kwalifikacji (jeśli np. z naszymi dotychczasowymi kwalifikacjami nie możemy znaleźć zatrudnienia). Szkolenie może również dotyczyć aktywnego poszukiwania pracy. Jest też możliwość ubiegania się o skierowanie na szkolenie, które wybrał sam bezrobotny. W tym przypadku należy uprawdopodobnić, że szkolenie to umożliwi podjęcie pracy, a koszt szkolenia jest nie wyższy niż 200% przeciętnego wynagrodzenia. Bezrobotnemu skierowanemu na szkolenie przysługuje dodatek szko- Безработные – помощь, регистрация, права 165 Получение права на пенсию означает утрату права на предпенсионное пособие. V. СТИМУЛИРОВАНИЕ ЗАНЯТОСТИ – АКТИВНЫЕ ФОРМЫ БОРЬБЫ С БЕЗРАБОТИЦЕЙ Ниже представлены некоторые формы поддержки, которые были созданы для борьбы с безработицей. Ими могут воспользоваться безработные для поиска работы и работодатели – для создания рабочих мест. Часть представленных форм финансируется из средств повятовых бюро по трудоустройству. Безработный должен брать во внимание то, что может не получить признанной помощи, если средств на это не хватит. В таком случае имеет смысл повторить подачу заявления через некоторое время. Курсы, консультации, посредничество – услуги рынка труда Безработный может направляться на курсы, дающие возможность получить профессиональные навыки, получить или повысить необходимые квалификации. Курсы могут относиться также к формам активного поиска работы. Можно также самостоятельно хлопотать об участии в курсах, отвечающих интересам безработного. В этом случае надо доказать, что курсы помогут в поиске работы, а их стоимость не превысит 200 % средней зарплаты. Безработный, высылаемый на курс, получает 20% прибавку к пособию. (см. часть «Размер пособия»). 166 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia leniowy w wysokości 20% podstawowej kwoty zasiłku (patrz podrozdział: „Ile wynosi zasiłek”). Należy pamiętać, że osoba, która z własnej winy nie ukończy szkolenia, jest zobowiązana do zwrotu jego kosztów. Nie dotyczy to sytuacji, kiedy powodem nieukończenia szkolenia było podjęcie pracy. Pożyczka na sfinansowanie kosztów szkolenia. Osoba bezrobotna może uzyskać nieoprocentowaną pożyczkę na sfinansowanie kosztów szkolenia, dzięki któremu osoba ta będzie miała możliwość podjęcia zatrudnienia wymagającego szczególnych kwalifikacji. Kwota pożyczki nie przekroczy wysokości 400% przeciętnego wynagrodzenia. Dofinansowanie kosztów studiów podyplomowych. PUP może sfinansować do 75% kosztów studiów podyplomowych osobie bezrobotnej, jeśli uprawdopodobni, że ukończenie studiów zapewni uzyskanie odpowiedniej pracy. Poradnictwo zawodowe świadczone jest w formie porad indywidualnych i grupowych. Z poradnictwa mogą korzystać zarówno bezrobotni (czyli osoby spełniające kryteria podane w podrozdziale: „Status bezrobotnego”) jak i osoby poszukujące pracy. Polega ono na pomocy w wyborze odpowiedniego zawodu lub odpowiedniej oferty. W ramach poradnictwa osoba korzystająca z pomocy może np. zostać skierowana na specjalistyczne badania umożliwiające wydanie opinii o przydatności do określonego zawodu czy stanowiska. Koszty badań pokryje urząd pracy. Pracodawca również może korzystać z poradnictwa, które polega wtedy na pomocy w doborze odpowiednich pracowników. Pośrednictwo pracy prowadzone jest nieodpłatnie, przez urzędy pracy, agencje pośrednictwa oraz Ochotnicze Hufce Pracy. Placówki prowa- Безработные – помощь, регистрация, права 167 Неокончание курса по собственной вине приводит к необходимости возврата прибавки. Не касается это ситуации, в которой причиной срыва обучения является поступление на работу. На курсы можно взять ссуду. Средства ссуды не облагаются процентной ставкой, а её размер не превышает 400% среднего уровня зарплаты. Дотации на издержки, связанные с последипломным обучением безработного. Повятовые бюро могут финансировать до 75% таких издержек. Для этого необходимо представить весомые аргументы того, что такое образование поможет в получении соответствующей работы. Профессиональные консультации предоставляются в виде индивидуальных и групповых встреч. Ими могут воспользоваться как безработные (отвечающие требованиям описанным в части «Статус безработного») так и лица, занимающиеся поиском работы. Суть в поиске соответствующей профессии или отдельной работы. В эффекте можно получить направление на спец. обследование, которое должно помочь в выдаче рекомендации о пригодности к выполнению той или иной работы или профессии. Расходы за обследование берёт на себя Бюро по трудоустройству. Работодатель также может воспользоваться консультацией в выборе подходящего работника. Посредничество в поиске работы имеет характер бесплатной услуги, предоставляемой биржей труда, посредническим агентс- 168 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia dzące pośrednictwo zbierają i udostępniają oferty od pracodawców, inicjują również kontakty pracodawców z bezrobotnymi i poszukującymi pracy. Prowadzenie pośrednictwa obejmuje też informowanie bezrobotnych o przysługujących im prawach i o ich obowiązkach. Usługi EURES (sieć EURES – sieć europejskich służb zatrudnienia) polegają na pomocy osobom bezrobotnym i poszukującym pracy w znalezieniu odpowiedniego zatrudnienia na obszarze Unii Europejskiej i krajów, z którymi UE zawarła umowy o swobodnym przepływie osób. Aktywne wsparcie finansowe – instrumenty rynku pracy Dodatek aktywizacyjny. Przyznawany jest bezrobotnemu uprawnionemu do zasiłku (patrz podrozdział: „Kto może otrzymać zasiłek dla bezrobotnych”), w dwóch sytuacjach: 1) jeśli na podstawie skierowania urzędu podejmuje zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy, a jego wynagrodzenie jest niższe od minimalnego wynagrodzenia za pracę. W tym przypadku dodatek powinien uzupełnić wynagrodzenie do kwoty minimalnego wynagrodzenia. Dodatek nie może jednak przekroczyć 50% zasiłku dla bezrobotnych. Przysługuje przez okres w jakim wypłacany byłby zasiłek. Dodatek nie przysługuje, jeśli pracodawca otrzymał z PUP dofinansowanie do stanowiska pracy; 2) podejmuje zatrudnienie lub inną pracę zarobkową z własnej inicjatywy. Wysokość dodatku w tej sytuacji wynosi również 50% zasiłku, ale przysługuje tylko przez połowę okresu w jakim przysługiwałby zasiłek. Dodatek nie przysługuje w przypadku podjęcia zatrudnienia poza granicami Polski oraz jeśli zatrudnienie następuje u pracodawcy, dla którego osoba pracowała bezpośrednio przed zarejestrowaniem jako osoba bezrobotna. Безработные – помощь, регистрация, права 169 твом или т.н. Добровольными трудовыми хувцами (союзами) (Ochotnicze Hufce Pracy). Их отделения собирают и предоставляют предложения о работе, организуют встречи работодателей с безработными. Кроме того предоставляют информацию о правах безработных и их обязанностях. Услуги EURES (сеть EURES – сеть европейских служб занятости) заключаются в предоставлении помощи безработным в поисках подходящей работы на территории Евросоюза и государств, с которыми были заключены соглашения о свободной миграции людей. Активные формы финансовой поддержки – инструменты рынка труда Прибавка на активизацию. Признаётся лицам, имеющим право на получение пособия (см. часть «Кто может получить пособие по безработице») в двух случаях: 1) если на основании направления бюро поступает на работу на неполную ставку, а зарплата не превышает минимального уровня. Прибавка дополняет вознаграждение до суммы минимальной заработной платы, но не более чем на 50% пособия по безработице. Признаётся на срок, в течение которого выдавалось бы пособие по безработице. Прибавка не признаётся, если работодатель получил доплаты из повятового бюро на рабочие места. 2) поступает на работу или берётся за другую оплачиваемую работу по своей воле. Размер прибавки в этом случае также составляет 50% пособия, однако признаётся лишь на половину периода, в течение которого выдавалось бы пособие по безработице. Прибавка не выдаётся в случае работы за границей, а также если работа выполняется у работодателя, на которого данное лице работало непосредственно перед утратой работы и регистрацией в качестве безработного. 170 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia Dotacja na rozpoczęcie działalności. Dotacja może być przyznana bezrobotnemu podejmującemu działalność gospodarczą. Jej wysokość określa umowa zawarta pomiędzy bezrobotnym a PUP. Nie może jednak przekroczyć kwoty 5-krotnego przeciętnego wynagrodzenia. Dotacja podlega zwrotowi jeśli zostanie wykorzystania niezgodnie z umową, bądź jeśli działalność gospodarcza będzie prowadzona krócej niż przez 12 miesięcy. Zwrot kosztów przejazdów lub kosztów zakwaterowania. Zwrot taki może nastąpić, jeśli osoba bezrobotna podejmuje zatrudnienie, rozpoczyna staż, przygotowanie zawodowe w miejscu pracy, bądź uczestniczy w szkoleniu na podstawie skierowania urzędu pracy poza miejscem zamieszkania. Zwrot nie zostanie przyznany jeśli wynagrodzenie uzyskiwane przez zainteresowanego przekracza 200% minimalnego wynagrodzenia za pracę. W przypadku zwrotu kosztów zakwaterowania czas dojazdu i powrotu do miejsca stałego zamieszkania musi wynosić ponad 3 godziny (i w związku z tym skierowany decyduje się na zakwaterowanie w miejscowości, w której podejmuje pracę). Zwrot tych kosztów jest dokonywany maksymalnie przez okres 12 miesięcy. Z niektórych form pomocy mogą skorzystać także pracodawcy zatrudniający skierowane z PUP osoby bezrobotne, są to m.in.: refundacja kosztów wyposażenia i doposażenia stanowiska pracy oraz opłaconych składek na ubezpieczenie społeczne. Osoby będące w szczególnej sytuacji na rynku pracy Ustawa wyróżnia siedem grup, do których kierowane są specjalne formy wsparcia. Wyróżnione grupy przedstawia tabela. Безработные – помощь, регистрация, права 171 Дотация на собственную деятельность. Её величина зависит от договора между повятовым бюро и безработным, однако не может превысить пятикратной средней заработной платы. Дотация подлежит возврату если её предназначение не будет соответствовать цели, определённой договором либо если деятельность прекратиться менее чем через 12 месяцев. Рефинансирование затрат на переезды или жильё. Обусловлено работой, стажировками, проф. подготовкой по месту работы, курсами на основании направления из повятового бюро вне места проживания. Возврат не признаётся, если вознаграждение превысит 200% минимальной зарплаты. В случае рефинансирования жилья, время на дорогу должно превышать 3 часа, в связи с чем направляемое лицо решается переехать на новое место в непосредственной близости от работы. Срок рефинансирования 12 месяцев. Некоторыми формами помощи могут воспользоваться работодатели, которые принимают на работу людей из повятово бюро. Это касается: рефинансирования затрат на оборудование и дополнительное оснащение рабочих мест, а также отчислений в фонд оплаты труда. Люди, имеющие особые права на рынке труда Закон определяет 7 групп, получающих особые формы помощи и представленных ниже в таблице. 172 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia Grupa GRUPA 1 GRUPA 2 GRUPA 3 GRUPA 4 GRUPA 5 GRUPA 6 GRUPA 7 Nazwa grupy bezrobotni do 25 roku życia bezrobotni długotrwale lub kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka bezrobotni powyżej 50 roku życia bezrobotni bez kwalifikacji zawodowych, bez doświadczenia zawodowego lub bez wykształcenia średniego Definicja grupy to bezrobotni, którzy do dnia zastosowania wobec nich określonej formy pomocy nie ukończyli 25 roku życia bezrobotni długotrwale to bezrobotni pozostający w rejestrze urzędu pracy łącznie przez okres 12 miesięcy w okresie ostatnich 2 lat, z wyłączeniem okresów odbywania stażu i przygotowania zawodowego w miejscu pracy to bezrobotni, którzy w dniu zastosowania wobec nich określonej formy pomocy ukończyli co najmniej 50 rok życia – bezrobotni bez kwalifikacji to bezrobotni nieposiadający kwalifikacji do wykonywania jakiegokolwiek zawodu poświadczonych dyplomem, świadectwem, zaświadczeniem instytucji szkoleniowej lub innym dokumentem uprawniającym do wykonywania zawodu, – bezrobotni bez doświadczenia zawodowego to bezrobotni, którzy wykonywali zatrudnienie oraz inną pracę zarobkową przez łączny okres poniżej 6 miesięcy bezrobotni samotnie wy- (definicja samotnego wychowywania dziecka znajduje się na chowujący co najmniej końcu opracowania) jedno dziecko do 18 roku życia bezrobotni, którzy po odby- osoby, które po opuszczeniu zakładu karnego nie mogą znaleźć ciu kary pozbawienia wolno- pracy i uzyskają status osoby bezrobotnej (zarejestrują się ści nie podjęli zatrudnienia w urzędzie pracy jako bezrobotne) bezrobotni niepełnospraw- to bezrobotni, którzy przy rejestracji potwierdzą swoją nie ni pełnosprawność przedstawiając odpowiednie orzeczenie (o stopniu niepełnosprawności, niezdolności do pracy lub grupie inwalidzkiej) PRZYKŁADY POMOCY SKIEROWANEJ DO OSÓB BĘDĄCYCH W SZCZEGÓLNEJ SYTUACJI NA RYNKU PRACY (czyli do wyróżnionych w tabeli grup) Staże. Urząd pracy może skierować bezrobotnego z grupy 1 na staż u danego pracodawcy. Celem stażu jest nabycie umiejętności praktycznych. Z tej formy pomocy mogą też skorzystać absolwenci szkół wyższych, do ukończenia 27 lat, w ciągu roku od ukończenia szkoły. Staż Безработные – помощь, регистрация, права 173 Группа Критерия Объяснения ГРУППА 1 безработные в возрасте до 25 лет это безработные, которые до момента получения определённой формы помощи не окончили 25 лет ГРУППА 2 долголетние безработные или женщины после рождения ребёнка. люди, остающиеся в регистрах безработных свыше 12 месяцев в течение последних 2 лет, не считая периодов стажировок и проф. подготовки в местах работы. ГРУППА 3 безработные в возрасте свыше 50 лет это безработные, которые в момент получения определённой формы помощи окончили 50 лет ГРУППА 4 неквалифицированные – неквалифицированные, т.е. не имеющие безработные, без опыта дипломов, свидетельств, справок о проф. или среднего образоваподготовке и т.п., дающими право на выния полнение профессии. – без опыта – стаж работы не превышает 6 месяцев. ГРУППА 5 безработные, которые в определение находится в конце раздела одиночку растят ребёнка/детей в возрасте до 18 лет ГРУППА 6 безработные после мест лишения свободы ГРУППА 7 безработные с ограни- регистрируясь такие люди должны предстаченной трудоспособнос- вить справки о степени нетрудоспособности/ тью группы инвалидности или др. лица, зарегистрированные на бирже труда после выхода из мест заключения ПРИМЕРЫ ПОМОЩИ Стажировки. Для группы 1 – получение практических навыков. Это формой могут воспользоваться абитуриенты вузов во возрасте до 27 лет, в течение года после окончания вуза. Длительность стажировок – до 12 месяцев. Стажировка не влечёт за собой кон- 174 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia może trwać do 12 miesięcy. Podczas stażu nie zostaje nawiązany stosunek pracy, a formą wynagrodzenia jest stypendium w wysokości 140% zasiłku dla bezrobotnych. Przygotowanie zawodowe w miejscu pracy. To forma pomocy bardzo podobna do stażu, skierowana do osób z pozostałych grup. Przygotowanie zawodowe nie może trwać dłużej niż 6 miesięcy. W tym przypadku również nie zostaje nawiązany stosunek pracy, a formą wynagrodzenia jest stypendium w wysokości 140% zasiłku dla bezrobotnych. Stypendia. Przysługują nie tylko osobom odbywającym opisane wyżej staże lub przygotowanie zawodowe. Stypendium otrzymuje się również z tytułu: a) odbywania szkolenia, na które skierowanie wydał PUP. Osobom z grupy 1 przysługuje stypendium w wysokości 40% zasiłku; b)pobierania nauki w szkole ponadpodstawowej lub ponadgimnazjalnej dla dorosłych albo w szkole wyższej (w ramach studiów niestacjonarnych). Osobom z grupy 1, będącym jednocześnie osobami bez kwalifikacji zawodowych, które w okresie 6 miesięcy od dnia zarejestrowania w PUP podejmą naukę, przysługuje stypendium w wysokości 50% zasiłku (przeważnie przysługuje przez okres 12 miesięcy od dnia podjęcia nauki). Warunkiem jest spełnienie kryterium dochodowego z ustawy o pomocy społecznej (Dz.U. 2004. 64. 593), które wynosi od 1 października 2006 r. 351 zł na osobę w rodzinie. Zatrudnienie subsydiowane. To zatrudnienie w ramach tzw. prac interwencyjnych lub robót publicznych. Organizator robót lub pracodawca zatrudniający osobę w ramach prac interwencyjnych, otrzymuje przez określony okres zwrot części kosztów (wynagrodzenia, ubezpieczenia społeczne, wyposażenie nowego stanowiska pracy). Z pomocy w formie zatrudnienia subsydiowanego, w różnym stopniu mogą korzystać wszystkie wymienione grupy. Безработные – помощь, регистрация, права 175 тракта на работу, вознаграждение в виде стипендии в размере 140% пособия по безработице. Проф. подготовка на рабочем месте. Форма похожая на стажировку, предназначенная для остальных групп людей. Длительность – 6 месяцев. Контракт на работу также не подписывается, вознаграждение в виде стипендии в размере 140% пособия по безработице. Стипендия. Признаётся не только людям, на стажировках и проф. подготовке, но и: a) проходящим курс по направлению от повятового бюро. Для первой группы признаётся стипендия в размере 40% пособия. b)обучающимся во внегосударственных вузах, погимназиальных школах, вузах (нестационарное обучение). Для людей из группы 1, не имеющих проф. квалификаций, начавших учёбу в течение 6 месяцев со дня регистрации в повятовом бюро выделяется стипендия в размере 50% пособия (как правило сроком на 12 месяцев с момента начала учёбы). Условием является выполнение доходного критерия согласно закону о социальной помощи (Зак. Вестник 2004.64.593) – с 1 октября 2006 г. 351 зл на человека в семье. Субсидирование трудоустройства. Касается т.н. интервенционных и публичных работ. Организатор работ получает рефинансирование вознаграждения, соц. страхования, оборудования рабочего места в течение определённого срока. Это формой могут пользоваться все группы. 176 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia Refundacja kosztów opieki nad dzieckiem. Jeśli bezrobotny należący do grupy 5 podejmie pracę, zostanie skierowany na staż, przygotowanie zawodowe lub szkolenie, może otrzymać refundację kosztów opieki nad dzieckiem lub dziećmi do lat 7 (np. koszty zatrudnienia opiekunki). Koszty opieki należy udokumentować. Maksymalna kwota refundacji, to wysokość połowy podstawowej kwoty zasiłku na każde dziecko, na opiekę którego poniesiono koszty. Refundacja przysługuje, jeśli dochód na osobę w rodzinie nie przekracza wysokości kryterium dochodowego, ustalanego zgodnie z przepisami ustawy o pomocy społecznej (Dz.U. 2004. 64. 593), tj. od 1 października 2006 r. 351 zł na osobę w rodzinie. Refundacja może być wypłacana również w formie zaliczki. Refundacja przysługuje też bezrobotnemu opiekującemu się osobą zależną (patrz: „Definicje”) (wszystkie formy pomocy dla osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy oraz zasady ich stosowania znajdują się w ustawie, do której tekstu należy się odwołać w konkretnym przypadku – formy te opisane są w artykułach 50–59 i 61). Przydatne wskaźniki Poniższe wskaźniki podajemy dla lepszej orientacji w kwotach, o jakich mówią opisane w poprzednich rozdziałach formy pomocy. W każdym konkretnym przypadku należy upewnić się czy dana wysokość jest aktualna. Niezbędnych informacji powinien udzielić pracownik urzędu pracy. Informacje można też znaleźć w Internecie, telegazecie lub uzyskać telefonicznie. • wysokość zasiłku dla bezrobotnych (tzw. podstawowa kwota zasiłku) – 538,30 zł • minimalne wynagrodzenie w 2007 r. – 936 zł • minimalne wynagrodzenie w 2008 r. – 1126 zł • przeciętne wynagrodzenie (w II kwartale 2007 r.) – 2644,34 zł Безработные – помощь, регистрация, права 177 Рефинансирование затрат на опеку над ребёнком. Принадлежность к 5 группе даёт устроившемуся на работу человеку право на стажировку, проф. подготовку или курсы с рефинансированием затрат на опеку над ребёнком/детьми в возрасте до 7 лет. Затраты следует документировать. Максимальная сумма рефинансирования – половина основной суммы пособия на каждого ребёнка для опеки. Рефинансирования признаётся, если доход на человека в семье не превышает размера доходного критерия, определяемого согласно закону о соц. помощи (Зак.В.2004.64.593), т.е. с 1 октября 2006г. 351 зл. на человека в семье. Рефинансирование может выдаваться также в виде аванса. Рефинансирование признаётся также безработному лицу, ухаживающему за человеком, зависимым от него (см. «Определения») (все формы помощи для безработных из групп и правила применения находятся в законе, на который следует ссылаться в конкретных случаях, описанных в статьях 50–59 и 61). Полезные показатели Для лучшей ориентации в размерах соц. помощи ниже показаны показатели. Показатели изменяются, поэтому надо проверять их актуальность. Информация предоставляется также бюро, печатается в Интернете, телегазете или по телефону. • размер пособия по безработице (основная квота пособия) – 538,30 зл • минимальная зарплата в 2007 г. – 936 зл • минимальная зарплата в 2008 г. – 1126 зл • средняя зарплата (во II квартале 2007 г.) – 2644,34 зл 178 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia VI. DEFINICJE Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy zawiera w art. 2 wyjaśnienia pojęć. Poniżej podajemy wybrane definicje. Zapoznanie się z nimi pozwoli lepiej zrozumieć zagadnienia opisane w powyższym opracowaniu. bezrobotny bez doświadczenia zawodowego – to bezrobotny, który wykonywał zatrudnienie oraz inną pracę zarobkową przez łączny okres poniżej 6 miesięcy. bezrobotny bez kwalifikacji zawodowych – to bezrobotny nieposiadający kwalifikacji do wykonywania jakiegokolwiek zawodu poświadczonych dyplomem, świadectwem, zaświadczeniem instytucji szkoleniowej lub innym dokumentem uprawniającym do wykonywania zawodu. inna praca zarobkowa – wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych. odpowiednia praca – zatrudnienie lub inna praca zarobkowa, które podlegają ubezpieczeniom społecznym i do wykonywania których bezrobotny ma wystarczające kwalifikacje lub doświadczenie zawodowe lub może je wykonywać po uprzednim szkoleniu, a stan zdrowia pozwala mu na ich wykonywanie oraz łączny czas dojazdu do miejsca pracy i z powrotem środkami transportu zbiorowego nie przekracza 3 godzin. okresy uprawniające do zasiłku – to m.in. okresy: zatrudnienia, świadczenia usług na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, prowadzenia działalności gospodarczej, pracy w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności, pracy w spółdzielniach rolniczych, a także: służba wojskowa, urlop wychowawczy, okresy, za które przyznano odszkodowanie z tytułu niezgodnego z przepisami rozwiązania przez pracodaw- Безработные – помощь, регистрация, права 179 VI. ОПРЕДЕЛЕНИЯ Закон о стимулировании занятости и учреждениях рынка труда во 2 главе даёт разъяснения к термину. Ниже представлены некоторые из них. безработный без опыта работы – безработный, выполнявший работу в течение менее чем 6 месяцев. безработный без квалификаций – не имеющий диплома, свидетельства, справки об окончании курсов и т.п. другая оплачиваемая работа – работа по контракту или на другой основе (umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło) или в период членства в аграрном производственном кооперативе и т.п. соответствующая работа – работа, на основании которой идут отчисления в фонд оплаты труда и на выполнение которой у безработного есть соответствующие квалификации, опыт или может её выполнять на основании окончания курсов, после прохождения мед. обследования, а время на дорогу в публичном транспорте до места работы и обратно занимает не менее 3 часов. периоды, дающие право на пособие – рабочий стаж, услуги на основании агентского соглашения и прочие (umowy zlecenia), ведение хоз. деятельности, работы в местах лишения свободы, работа в аграрных кооперативах, а также: воинская служба, отпуск, периоды, за которые была признана компенсация за неправомочное расторжение договора со стороны работодателя, периоды выплаты работ- 180 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia cę stosunku pracy, okresy, za które wypłacono pracownikowi odszkodowanie za skrócony okres wypowiedzenia umowy o pracę i inne okresy, za które były opłacane składki na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy, jeżeli podstawę wymiaru składek stanowiła kwota wynosząca co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę (wszystkie okresy wymienione są w ustawie w artykule 71). osoba poszukująca pracy – to osoba niezatrudniona poszukująca zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej oraz osoba zatrudniona zgłaszająca zamiar i gotowość podjęcia innej pracy zarobkowej lub zatrudnienia w wyższym wymiarze czasu pracy, dodatkowego albo innego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy. osoba samotnie wychowująca dzieci – osoba wychowująca co najmniej jedno dziecko w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych (za osobę samotnie wychowującą dzieci uważa się jednego z rodziców albo opiekuna prawnego, jeżeli osoba ta jest panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację (…). Za osobę samotnie wychowującą dzieci uważa się również osobę pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności). osoba zależna – oznacza osobę wymagającą ze względu na stan zdrowia lub wiek stałej opieki, połączoną więzami rodzinnymi lub powinowactwem z osobą objętą usługami lub instrumentami rynku pracy lub pozostającą z nią we wspólnym gospodarstwie domowym. prace interwencyjne – zatrudnienie bezrobotnego przez pracodawcę, które nastąpiło w wyniku umowy zawartej ze starostą i ma na celu wsparcie osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy (…) Безработные – помощь, регистрация, права 181 нику компенсации за укороченный период расторжения договора и прочие, за которые шли отчисления в фонд оплаты труда, а основой отчислений была сумма не меньшая чем минимальная зарплата (все периоды перечислены в законе в статье 71). лицо занимающееся поиском работы – нигде не работающая или работающая и одновременно ищущая работу в том числе на других условиях (на большую ставку, дополнительно и т.д.) и зарегистрированная в повятовом бюро по трудоустройству. лицо, в одиночку воспитывающее ребёнка/детей – лицо воспитывающее по крайней мере одного ребенка согласно закону о подоходном налоге от физ. лиц (т. е. один из родителей или правовой опекун, являющийся холостяком/незамужней, вдовцом/вдовой, разведенным/разведенной или человеком в сепарации или просто когда один из родителей потерял родительские права или находится в местах лишения свободы. зависимый человек – требующий опеки по состоянию здоровья или из-за возраста и имеющий родственные или договорные связи с человеком, пользующимся услугами или инструментами рынка труда или ведущим с ним общее домашнее хозяйство. интервенционные работы – занятость безработного на основании договора со старостой, заключаемого с людьми, находящимися в особой ситуации на рынке труда (…). 182 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia prace społecznie użyteczne – to prace wykonywane przez bezrobotnych bez prawa do zasiłku na skutek skierowania przez starostę, organizowane przez gminę w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej, organizacjach lub instytucjach statutowo zajmujących się pomocą charytatywną lub na rzecz społeczności lokalnej. Jest to forma pomocy/ aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych, korzystających ze wsparcia pomocy społecznej (np. pobierających zasiłki okresowe), a także sposób kontroli bezrobotnych (utrudnia pracę „na czarno”). Zatrudnienie w ramach prac społecznie użytecznych nie może przekraczać 10 godzin w tygodniu. Osoba wykonująca prace społecznie użyteczne otrzymuje świadczenie w wysokości co najmniej 6,30 zł za godzinę (gminy mogą z własnych środków zwiększać tą kwotę). przeciętne wynagrodzenie – to przeciętne wynagrodzenie w poprzednim kwartale, od pierwszego dnia następnego miesiąca po ogłoszeniu przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” (…). przygotowanie zawodowe w miejscu pracy – to zdobywanie nowych kwalifikacji lub umiejętności zawodowych poprzez praktyczne wykonywanie zadań zawodowych na stanowisku pracy według ustalonego programu uzgodnionego pomiędzy starostą, pracodawcą i bezrobotnym. roboty publiczne – zatrudnienie bezrobotnego, w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy, przy wykonywaniu prac organizowanych przez gminy, organizacje pozarządowe i inne podmioty, jeśli prace te są finansowane lub dofinansowane m.in. ze środków samorządu terytorialnego czy budżetu państwa. staż – to nabywanie przez bezrobotnego umiejętności praktycznych do wykonywania pracy przez wykonywanie zadań w miejscu pracy bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą. Безработные – помощь, регистрация, права 183 социальные работы – работы выполняемые безработным по направлению старосты без права на пособие. Организатором является гмина в организационных структурах социальной помощи, организациях по уставу занимающихся благотворительностью. Это форма помощи безработным и контроля за ними (ограничивает возможность работы на чёрном рынке). Максимальное время на социальных работах не превышает 10 часов в неделю, а получаемое вознаграждение составляет от 6,30 зл в час (увеличение ставки происходит из средств гмины). среднее вознаграждение – средняя зарплата за предыдущий квартал, с первого дня следующего месяца после объявления Председателем Главного статистического управления в Законодательном Вестнике Речипосполитой Польши «Монитор Польски» (…). профессиональная подготовка по месту работы – получение новых квалификаций в практике на рабочем месте по установленной программе, утверждённой старостой, работодателем и безработным. публичные работы – занятость безработного на период до 12 месяцев на работах, организованных гминой, внеправительственными организациями и другими субъектами при условии, что эти работы финансируются целиком или частично из средств самоуправлений или бюджета государства. стаж – получение практических навыков работы в ходе её выполнения по месту работы без подписания договора о работе. 184 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia szkolenie – to pozaszkolne zajęcia mające na celu uzyskanie, uzupełnienie lub doskonalenie umiejętności i kwalifikacji zawodowych lub ogólnych, potrzebnych do wykonywania pracy, w tym umiejętności poszukiwania zatrudnienia. zatrudnienie – wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego oraz umowy o pracę nakładczą (w pierwszym przypadku może to być np. umowa o pracę; drugi przypadek dotyczy m.in. pracowników ministerstw, urzędów centralnych, żołnierzy zawodowych, celników, strażników w zakładach karnych itp.; trzeci odnosi się do szczególnej formy umowy o pracę stosowanej np. w przypadku osób wykonujących pracę w domu – przyp. red.). VII. Curriculum Vitae i LIST MOTYWACYJNY CV to nasza wizytówka Curriculum Vitae (łac. bieg życia, przebieg życia, ang. CV) czyli życiorys zawodowy. Jest to forma prezentacji swojej osoby, umiejętności przy okazji szukania pracy. 1) Oszczędność w słowach – konkrety: • długość CV standardowo powinna wynosić 1–2 strony formatu A4; • jeżeli osoba składająca aplikacje ma szerokie doświadczenie zawodowe, które nie mieści się na 2 stronach należy kontynuować na następnej kartce, nie na obu stronach tej samej kartki; • pisząc CV należy zwrócić uwagę, o jakie stanowisko się ubiegamy, najlepiej byłoby wymienić jedynie te nasze umiejętności, które odpowiadają wymaganiom podanym przez pracodawcę; • ważne jest aby podawać konkretne informacje, krótko i treściwie, np. zakres obowiązków wynika ze stanowiska zajmowanego w konkretnej firmie. Безработные – помощь, регистрация, права 185 курсы – помогают получить или дополнить знания, связанные с определённой профессией или общюю информацию, помогающую например в поиске работы. занятость – выполнение работы на основании соответствующего соглашения. В Польше существуют несколько видов договорных отношений. Так называемый «стосунек працы» - рабочий контракт, заключаемый на определённый срок, «стосунек службовы» – работа в министерствах, ведомствах и других бюджетных учреждениях, «умова о працэ накладчоу» - дословно как договор на выполнение работ на дому. VII. РЕЗЮМЕ и Сопроводительное письмо РЕЗЮМЕ – ЭТО НАША ВИЗИТНАЯ КАРТОЧКА Резюме (Curriculum Vitae, лат. жизненный путь, жизнеописание, англ. CV), т.е. профессиональная биография. 1) Краткость в словах – конкретность: • Стандартный объём резюме должен составлять 1–2 страницы формата А4. • Если лицо, представляющее резюме, имеет широкий профессиональный опыт, описание которого не помещается на двух страницах, то не следует использовать обратную сторону страницы, а писать на новой (следующей). • При составлении резюме следует обратить внмание, на какую должность мы претендуем, лучше всего было бы указать только те наши умения, которые соответствуют требованиям, представленным работодателем. • Важно представлять конкретную информацию кратко и содержательно, например, круг обязанностей, вытекающих из должности, занимаемой в конкретной фирме. 186 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia 2) Odwrócona chronologia: • informacje dotyczące wykształcenia, doświadczenia zawodowego, odbytych staży i praktyk oraz dotychczasowych osiągnięć umieszcza się w sposób a-chronologiczny, tzn. zaczynamy od wydarzeń, które jako ostatnie miały miejsce. 3) Struktura: • informacje zamieszczone w cv przedstawiamy w oddzielnych, wyróżnionych nagłówkami bądź śródtytułami blokach tematycznych, • wygląd CV jest kwestią naszej wyobraźni i gustu, najważniejsza jest jednak przejrzystość. Pamiętajmy, iż osoba czytająca naszą aplikację ma zaledwie kilka minut na zapoznanie się z naszym życiorysem. Jeżeli ubiegamy się o pracę jako grafik komputerowy możemy zaryzykować i na przykładzie dokumentu aplikacyjnego pokazać nieco naszych umiejętności. 4) Dane personalne: • imię i nazwisko; • aktualny adres zamieszkania (miejsce, w którym można nas obecnie zastać); • telefon (jest to bardzo ważne aby podać nr, pod którym bez problemu znajdzie nas potencjalny pracodawca); • data urodzenia (np.12 marca /nie „marzec”/ 1977); • adres email (jeśli posiadasz adres email warto umieścić go w swojej aplikacji, będzie on dużym ułatwieniem w razie niemożliwości kontaktu drogą telefoniczną); (wskazówka: postaraj się aby adres brzmiał poważnie, może to być twoje imię i nazwisko, np. [email protected], a unikaj np. [email protected], pamiętaj: wszystkie informacje podane w cv świadczą o tobie!!!). 5) Wykształcenie: Безработные – помощь, регистрация, права 187 2) Обратная хронология: • Информация, касающаяся образования, профессионального опыта, пройденных стажировок и практики, а также имевшихся до сих пор достижениях следует представлять в обратном хронологическом порядке, т.е. начинать с тех, которые имели место в последнее время. 3) Структура: • Информацию, представленную в резюме, помещаем в отдельные выделенные заголовками или подзаголовками тематические блоки; • Общий вид нашего резюме – вопрос нашего воображения и вкуса, но самое главное – это ясность. Следует помнить, что лицо, читающее наше резюме, располагает всего лишь минутами, чтобы ознакомиться с нашей профессиональной биографией. Если стараемся получить должность дизайнера-программиста, то можно рискнуть показать свои умения на примере резюме. 4) Персональные данные: • Имя и фамилия; • Актуальное место жительства (место, где можно нас застать в настоящее время); • Номер телефона (очень важно вписать номер, по которому без проблем может нас найти потенциальный работодатель); • Дата рождения (например, 12 марта / не «март» / 1977); • Адрес e-mail (если имеется адрес, то следует указать его в своём резюме, что значительно облегчит контакт в случае невозможности контакта по телефону); (указание: следует постараться, чтобы адрес звучал серьёзно, это может быть ваше имя и фамилия, например [email protected], следует избегать, например, [email protected] [цветной медвежонок], следует также помнить: вся информация, представленная в резюме, свидетельствует о вас!!!) 5) Образование: 188 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia Curriculum Vitae Jan Kowalski ul. Poznańska 3/3, 07-140 Warszawa tel. 505 777 777 e-mail: [email protected] Informacje osobiste • Stan cywilny: �������������������������������������������������������������������������������������������������������� • Narodowość: �������������������������������������������������������������������������������������������������������� • Data urodzenia: ���������������������������������������������������������������������������������������������������� • Miejsce urodzenia: ���������������������������������������������������������������������������������������������� • Prawo jazdy:������������������������������������������������������������������������������������������������������������ Wykształcenie. 1998–2003 Nazwa uczelni, kierunek 1995–1998 Nazwa szkoły, kierunek Doświadczenie 08.2002 – obecnie (nazwa firmy) ������������������������������������������������������������������������������������������������������������� (nazwa stanowiska) ��������������������������������������������������������������������������������������������������� (zakres obowiązków) ������������������������������������������������������������������������������������������������� 02.1998 – 07.2002 (nazwa firmy) ������������������������������������������������������������������������������������������������������������� (nazwa stanowiska) ��������������������������������������������������������������������������������������������������� (zakres obowiązków) ������������������������������������������������������������������������������������������������� Języki • J. angielski: w mowie . . . . . . . . . . . . . . . . . . .; w piśmie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (certyfikaty) • J. niemiecki: w mowie . . . . . . . . . . . . . . . . .; w piśmie . . . . . . . . . . . . . . . . . . (certyfikaty) Dotychczasowe osiągnięcia • �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� • �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych zawartych w przesłanym CV dla potrzeb niezbędnych w procesie rekrutacji, zgodnie z ustawą z dnia 29.08.1997 roku o Ochronie danych Osobowych (Dz.U. nr 133, poz. 883) Безработные – помощь, регистрация, права 189 Curriculum Vitae Ян Ковальский ul. Poznańska 3/3, 07-140 Warszawa tel. 505 777 777 e-mail: [email protected] Личная информация • Гражданское состояние: ���������������������������������������������������������������������������������� • Национальность: ����������������������������������������������������������������������������������������������� • Дата рождения: �������������������������������������������������������������������������������������������������� • Место рождения: ���������������������������������������������������������������������������������������������� • Водительские права: ������������������������������������������������������������������������������������������ Образование 1998–2003 Название вуза, факультет 1995–1998 Название школы, профиль Опыт работы 08.2002 – наст. время (название фирмы) ��������������������������������������������������������������������������������������������������� (название поста) ����������������������������������������������������������������������������������������������������� (круг обязанностей) ����������������������������������������������������������������������������������������������� 02.1998 – 07.2002 (название фирмы) ��������������������������������������������������������������������������������������������������� (название поста) ����������������������������������������������������������������������������������������������������� круг обязанностей) ������������������������������������������������������������������������������������������������� Языки • Английский: разговорный . . . . . . . . . . ; в письме . . . . . . . . . . . . . . . . . . (сертификаты) • Немецкий: разговорный . . . . . . . . . . . . ; в письме . . . . . . . . . . . . . . . . . . (сертификаты) Достижения • �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� • �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych zawartych w przesłanym CV dla potrzeb niezbędnych w procesie rekrutacji, zgodnie z ustawą z dnia 29.08.1997 roku o Ochronie danych Osobowych (Dz.U. Nr. 133 poz. 883) 190 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia • informacje dotyczące wykształcenia należy wpisać w odwróconej kolejności chronologicznej, zaczynamy od szkoły, którą jako ostatnią ukończyliśmy (w przypadku kiedy jesteś w trakcie edukacji należy to uwzględnić, np. Uniwersytet Warszawski, Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych, kierunek Nauki Społeczne, nauka w toku); • należy podać datę rozpoczęcia i ukończenia szkoły (miesiąc i rok); • podajemy w kolejności: dokładną nazwę uczelni, wydział i kierunek studiów; • w tym punkcie nie podajemy informacji na temat szkoły podstawowej. 6) Doświadczenie zawodowe: • odwrócony porządek chronologiczny; • podajemy datę rozpoczęcia i zakończenia pracy (m-c. rok), nazwę firmy, zajmowane stanowisko, a także zakres pełnionych obowiązków; • jeżeli nie posiadamy doświadczenia zawodowego, w tym miejscu wspominamy o odbytych stażach i praktykach zawodowych. 7) Dotychczasowe osiągnięcia: • umieszczamy osiągnięcia naukowe (np. publikacje, stypendia naukowe); • warto wspomnieć: np. o działalności w harcerstwie, pracy w charakterze wolontariusza w organizacjach pozarządowych i firmach, organizacjach studenckich lub charytatywnych. Stanowią one wartościowe źródło informacji świadczącej o umiejętności pracy w zespole i podejmowaniu samodzielnie decyzji. Безработные – помощь, регистрация, права 191 • Информацию, касающуюся образования, следует вписывать в обратной хронологической последовательности, т.е. начинаем с учебного заведения, которое мы окончили в последней очереди (следует принять во внимание ситуацию, если мы ещё продолжаем обучение, например Варшавский университет, факультет журналистики и политических наук, отделение Общественные науки, в процессе обучения); • Следует указать дату начала и окончания учебного заведения (месяц и год); • Данные следует представить в очерёдности: полное название учебного заведения, факультет и отделение обучения; • В этом пункте не следует представлять информацию на тему начальной школы. 6) Профессиональный опыт: • Обратный хронологический порядок; • Указываем дату начала и конца работы (месяц, год), название фирмы, занимаемую должность, а также круг исполняемых вами обязанностей; • Если у нас отсутствует профессиональный опыт, то в таком случае указываем о пройденной стажировке и профессиональной практике. 7) Имеющиеся до настоящего времени достижения: • Представляем научные достижения (например, публикации, научные стипендии); • Имеет смысл написать, например: о деятельности в харцерской организации, о работе в характере волонтёра во внеправительственных организациях и фирмах, в студенческих и благотворительных организациях. Это является ценным источником информации, свидетельствующим об умении работать в коллективе и способности самостоятельно принимать решения. 192 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia List Motywacyjny List motywacyjny jest także podaniem o pracę, mianowicie jest rozwinięciem życiorysu zawodowego świadczącym o przydatności danej osoby na konkretne stanowisko pracy. 1) Dlaczego aplikuję na dane stanowisko: 2) Jakie kompetencje: • list motywacyjny należy napisać dopiero po skończeniu CV; • format A4 „jedna strona" papier biały; • informacje zawarte w CV nie powinny być ponownie podawane w liście motywacyjnym; • umieszczamy informacje dotyczące stanowiska o jakie się ubiegamy oraz dlaczego w tej firmie; • unikamy zbędnych dodatków, które utrudniają czytanie, takie jak znaki wodne czy pochylona kursywa; • jeżeli odpowiadamy na ogłoszenie, należy uwzględnić i odwołać się do wymagań w nim zawartych; • można podać informacje dotyczące zakresu obowiązków w obec nej bądź byłej firmie; • zamieszczamy na końcu prośbę o spotkanie kwalifikacyjne – interview; • na końcu podajemy spis załączników (jeśli takie istnieją). Typowe pytania na rozmowie kwalifikacyjnej 1. Czy mógłby Pan/Pani opowiedzieć coś o sobie? 2. Dlaczego zdecydowała się Pani aplikować na to stanowisko? 3. Dlaczego wybrała Pani naszą firmę? Безработные – помощь, регистрация, права 193 Сопроводительное письмо Сопроводительное письмо является также заявлением о принятии на работу, а именно более полным представлением вашей профессиональной биографии, свидетельствующей о пригодности данного лица к конкретной должности. 1) Почему я претендую на данную должность. 2) Каковы компетенции: •���������������������������������������������������� сопроводительное письмо следует писать только после составления резюме; •����������������������������������������� формат А4, «одна страница», белая бумага; •����������������������������������������������������� информация, представленная в резюме, не должна повторяться в сопроводительном письме; •���������������������������������������������������� предоставление информации, касающейся должности, которую желательно получить, а также объяснение, почему именно в этой фирме; •����������������������������������������������������� избегайте излишних дополнений, которые осложнят ознакомление с вашим письмом, таких, как водяные знаки или курсив; •����������������������������������������������������������� в случае ответа на объявление следует это учесть и сослаться на требования, представленные в объявлении; •����������������������������������������������������� можно представить информацию, касающуюся круга ваших обязанностей в фирме, где вы работаете или работали; •���������������������������������������������������� в конце помещаем просьбу о собеседовании – интервью; •������������������������������������������������������ в самом конце представляем список приложений (если таковые имеются). Типичные вопросы во время квалификационного собеседования 1. Вы могли бы рассказать что-нибудь о себе? 2. Почему вы решились претендовать на эту должность? 3. Почему вы выбрали нашу фирму? 194 Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia 4. Proszę przedstawić swoje trzy największe osiągnięcia zawodowe. 5. Proszę przedstawić swoje mocne strony. 6. Jakie są Pana/Pani słabości? 7. Gdzie widzi się Pan/Pani za 5 lat? 8. Proszę opowiedzieć o ostatniej sytuacji konfliktowej w pracy. 9. Jakie cechy potrzebne są w pracy na stanowisku, o które się Pan/ Pani ubiega? 10. Jak Pan/Pani radzi sobie ze stresem w pracy? 11. Dlaczego zrezygnował Pan z poprzedniej pracy? 12. Co jest dla Pani/Pana najbardziej motywującą rzeczą w pracy? 13. Jak Pan wyjaśni tę lukę w życiorysie. Безработные – помощь, регистрация, права 195 4. Представьте, пожалуйства, три своих крупнейших профессиональных достижения. 5. Представьте, пожалуйста, свои сильные стороны. 6. Какие у вас есть слабые стороны? 7. Где вы видите себя через 5 лет? 8. Расскажите, пожалуйста, о последней конфликтной ситуации у вас на работе. 9. Какие черты необходимы на работе в той должности, которую вы хотите получить? 10. Каким образом вы справляетесь с состоянием стресса на работе? 11. Почему вы решили оставить свою прежнюю работу? 12. Что для вас является наиболее мотивирующим на работе? 13. Как вы объясните������������������������������� этот пробел в вашей биографии? Rozdział 3 Kto i kiedy może otrzymać zasiłek z pomocy społecznej stan prawny na dzień 1 czerwca 2007 r. I. Wstęp Podstawa prawna: – ustawa z dn. 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2004 r., nr 64, poz. 593, z późn. zm.) 1 maja 2004 r. weszła w życie nowa ustawa o pomocy społecznej. Ustawa określa rodzaje zasiłków, kryterium dochodowe, wysokości świadczeń i zasady ich waloryzowania. System zasiłków jest prostszy niż obowiązujący do 30 kwietnia 2004 r. Oparty jest na trzech podstawowych rodzajach zasiłków: zasiłku stałym, okresowym i celowym. Chociaż nazwy zasiłków są podobne (do starych) to jednak ich przeznaczenie nie zawsze jest takie samo jak w poprzednim okresie. Część form wsparcia przeniesiono do systemu świadczeń rodzinnych, który zaczął obowiązywać również 1 maja 2004 r. na mocy ustawy z dn. 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jednolity Dz.U. z 2006 r., nr 139, poz. 992 z późn. zm.). Jednoczesne wejście w życie obu ustaw nie było przypadkowe. Zasiłki z pomocy społecznej i świadczenia rodzinne, to dwa oddzielne, ale uzupełniające się systemy. Pomoc społeczna ma na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Z kolei system świadczeń rodzinnych jest wsparciem dla rodzin gorzej sytuowanych w wychowaniu dziecka (dzieci), oraz w sytuacji kiedy w rodzinie znajduje się osoba niepełnosprawna wymagająca opieki i pomocy. Jego charakter jest mniej selektywny niż systemu świadczeń z pomocy społecznej, o czym świadczą chociażby wyższe kryteria dochodowe określające uprawnienia do świadczeń rodzinnych. Глава 3 КТО И КОГДА ПОЛУЧАЕТ ПРАВО НА СОЦИАЛЬНУЮ ПОМОЩЬ По состоянию на 1 июня 2007 г. I. Введение Правовая основа: Закон от 12 марта 2004 г. о социальной помощи (Зак.В. от 2004 г. № 64, ст. 593 с посл. изм.). 1 мая 2004 г. вышел новый Закон о соц. помощи, который определяет новые виды пособий, новые доходные критерии, размеры помощи и принципы их валоризации (изменения). Система пособий упрощена по сравнению с прежней, обязывающей до 30 апреля 2004 г. Её основу составляют 3 основных вида пособий: постоянное, временное и целевое. Несмотря на то, что названия остались прежними, их предназначения не всегда совпадают. Часть форм поддержки перенесено в систему семейных пособий, действующую с 1 мая 2004 г. на основании Закона от 28 ноября 2003 г. о семейных пособиях (Зак.В. от 2006 г., № 139, ст. 992 с посл. изм.). Одновременное издание этих законов не случайность. Это два разных вида пособий, которые дополняют друг друга. Социальная помощь направлена на поддержку людей и семей, находящихся в трудной житейской ситуации и не имеющих возможности справиться с этими проблемами собственными силами. В свою очередь система семейных пособий направлена на поддержку не обеспеченных семей, воспитывающих ребёнка (детей), а также в ситуации когда в семье находится лицо с ограниченной трудоспособностью, требующее опеки и помощи. Характер системы семейных пособий менее селективен, чем системы социальной помощи, о чём свидетельствуют в/у доходные критерии, определяющие права на семейные пособия. 198 Kto i kiedy może otrzymać zasiłek z pomocy społecznej Konsekwencją tego rozróżnienia jest adresowanie pomocy społecznej do osób o najniższych dochodach. Pomoc mogą uzyskać osoby, których dochody nie są większe niż 477 zł (osoba samotnie gospodarująca) lub 351 zł (na osobę w rodzinie; więcej o dochodach patrz w podrozdziale: „Kryterium dochodowe – jak oblicza się dochód”). Dla porównania: prawo do zasiłku rodzinnego uzyskuje osoba lub rodzina, której dochody (dochody na osobę w rodzinie) nie są większe niż 504 zł (583 jeśli w rodzinie znajduje się dziecko niepełnosprawne). Więcej informacji na temat systemu świadczeń rodzinnych można znaleźć w rozdziale „Świadczenia rodzinne”. W poniższym opracowaniu przedstawiamy zasiłki z ustawy o pomocy społecznej (wybrane, najważniejsze świadczenia pieniężne). Ustawa opisuje również inne, niepieniężne formy pomocy (świadczenia niepieniężne). Należy tu wymienić: • pracę socjalną; • opłacanie składek na ubezpieczenie; • pomoc rzeczową; • udzielanie schronienia, zapewnienie ubrania, posiłku; • poradnictwo specjalistyczne; • interwencję kryzysową; • świadczenie usług opiekuńczych. Powyższa lista nie jest pełna – ustawa zawiera regulacje dotyczące większej ilości świadczeń niepieniężnych, które powinny być realizowane w systemie pomocy społecznej. Specjalne rozdziały dotyczą również takich zagadnień, jak: zasady organizowania opieki nad dzieckiem (poradnictwa rodzinnego, rodzin zastępczych, placówek opiekuńczych), funkcjonowanie domów pomocy społecznej czy prowadzenie integracji uchodźców. Działania te nie są jednak tematem tego opracowania. Кто и когда получает право на социальную помощь 199 Эффектом такого разделения является предоставление соц. помощи лицам с наименьшими доходами. Помощь предназначена одиноким людям с доходом не выше 477 зл. или 351 зл на одного члена семьи (см. Доходный критерий – как подсчитывается доход). Для сравнения: право на семейное пособие получает лицо или семья, доходы которой (на одного человека) не превышают 504 зл. (583 зл. если в семье воспитывается ребёнок-инвалид). Больше информации о системе семейных пособий находится в Главе «Семейные пособия». Ниже представлены виды пособий согласно Закону о соц. помощи (важнейшие виды денежной помощи). В Законе указаны также другие виды нефинансовой помощи, например: • социальная работа • отчисления на социальное страхование • вещевая помощь • приюты, предоставление одежды и еды • специализированные консультации • кризисные меры • предоставление услуг по опеке Это неполный список – в Закон включены постановления относительно других нефинансовых форм помощи, которые должны реализовываться в системе социальной помощи. Специальные разделы касаются таких проблем, как принципы организации опеки над ребёнком (семейных консультаций, приёмных родителей, интернатов), функционирование домов социальной опеки, работа по интеграции беженцев. Эти вопросы, однако, не рассматриваются в этом справочнике. 200 Kto i kiedy może otrzymać zasiłek z pomocy społecznej Kiedy można otrzymać zasiłek O pomoc finansową mogą starać się osoby, które spełniają warunki określone w ustawie o pomocy społecznej. 1. Pierwszy, podstawowy warunek dla wszystkich zasiłków – trudna sytuacja życiowa. Osoba lub rodzina ubiegająca się o pomoc musi znajdować się w trudnej sytuacji życiowej, związanej w szczególności z: sieroctwem, bezdomnością, bezrobociem, niepełnosprawnością, długotrwałą chorobą, problemami rodzin wielodzietnych, trudnościami w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego, zdarzeniem losowym, klęską żywiołową lub ekologiczną. Ustawa wylicza więcej takich sytuacji – tu podajemy tylko wybrane. Wyliczenie z ustawy nie jest zamkniętym katalogiem sytuacji, w których musi znaleźć się osoba ubiegająca się o pomoc. Oznacza to, że jako „trudna sytuacja życiowa” uprawniająca do pomocy może zostać uznana inna, niewymieniona w ustawie sytuacja. 2. Drugi warunek – trudna sytuacja finansowa. Miesięczny dochód osoby lub rodziny ubiegającej się o pomoc nie może być większy od kwoty określonej w ustawie o pomocy społecznej czyli od tzw. kryterium dochodowego. UWAGA: Należy pamiętać o tym, że oba wymienione warunki – pierwszy i drugi, muszą być spełnione jednocześnie (wyjątki od tej reguły opisane są w dalszej części opracowania). II. Kryterium dochodowe – jak oblicza się dochód Prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje osobom i rodzinom, które spełniają tzw. kryterium dochodowe. Pomoc skierowana jest do osób o najniższych dochodach. Aby ją otrzymać nie można przekraczać poniższych kwot. Кто и когда получает право на социальную помощь 201 Когда выдается пособие? За финансовой помощью могут обращаться лица, которые выполняют условия, описанные в Законе о социальной помощи. 1. Первое, главное условие, касающееся всех видов пособий тяжелая жизненная ситуация. Лицо либо семья, претендующие на материальную помощь, должны находиться в тяжелой жизненной ситуации, в особенности связанной с: крайней бедностью, сиротством, бездомностью, безработицей, инвалидностью, длительной болезнью, проблемами в многодетной семье, трудностями с приспособлением к жизни после освобождения из мест заключения, случайными происшествиями, стихийными или экологическими бедствиями. В Законе упомянуто большее количество таких ситуаций – в настоящем материале представлены лишь некоторые из них. Кроме того ситуации, перечисленные в Законе, могут быть расширены. Ситуации неупомянутые в Законе также могут послужить основанием для получения социальной помощи. 2. Второе условие - сложное материальное положение. Ежемесячный доход лица либо семьи, претендующей на помощь, не может превышать суммы, определенной Законом о социальной помощи, т.е. от установленного доходного критерия. ВНИМАНИЕ: Следует помнить о том, что перечисленные условия должны быть выполнены одновременно (исключения описаны ниже). II. Доходный критерий – как подсчитывается доход Право на денежное пособие полагается людям и семьям, которые выполняют доходный критерий. Помощь направляется лицам, имеющим минимальные доходы, т.е.: 202 Kto i kiedy może otrzymać zasiłek z pomocy społecznej Wysokość kryterium dochodowego dla osoby samotnie gospodarującej – 477 zł Wysokość kryterium dochodowego na osobę w rodzinie – 351 zł Należy zsumować przychody z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku, czyli np. ubiegając się o pomoc w marcu, trzeba przedstawić dochód z lutego. Obliczając kryterium dochodowe na osobę w rodzinie sumujemy przychody wszystkich członków rodziny (np. zarobki, renty i emerytury, zasiłek dla bezrobotnych – to tylko przykłady – uwzględnianych dochodów może być więcej). Muszą to być dochody netto, czyli bez podatku oraz składek na ubezpieczenia. Podane wyżej kwoty kryteriów obowiązują od 1 października 2006 r. UWAGA: Należy pamiętać, że kryterium dochodowe zmienia się – podlega okresowej weryfikacji. Zmieniają się również, podawane w kolejnych podrozdziałach wysokości świadczeń. Aktualne kwoty powinien znać pracownik socjalny ośrodka pomocy społecznej. Informacje można też znaleźć w Internecie, telegazecie lub uzyskać telefonicznie. III. Zasiłki Zasiłek stały Zasiłek stały przysługuje: 1) pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej; 2) pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej do- Кто и когда получает право на социальную помощь 203 Размер доходного критерия для одинокого лица Размер доходного критерия на одного человека в семье – 477 зл – 351 зл Следует суммировать доходы, полученные за месяц, предшествующий месяцу подачи заявления, т.е. если заявление подаётся в марте, то отчёт о доходах предоставляется за февраль месяц. Подсчитывая доходный критерий для человека в семье, суммируем доходы всех членов семьи (напр. зарплаты, пособия, пенсии, пособия по безработице и т.п. – это лишь примеры – учитываются абсолютно все источники дохода всех членов семьи). Это должны быть доходы нетто, без налога и отчислений на социальнoe страхование. В/у суммы для двух критериев действуют с 1 октября 2006г. ВНИМАНИЕ: Следует помнить, что доходный критерий изменяется. Изменяются также предоставляемые в последующих главах размеры помощи. Актуальные суммы должен знать работник центра социальной помощи, они также публикуются в Интернете, телегазете и предоставляются по телефону. III. пособиЯ Постоянное пособие Постоянное пособие полагается: 1) совершеннолетнему человеку, в одиночку ведущему своё хозяйство и нетрудоспособному (из-за возраста или по инвалидности) при условии, что его доход ниже доходного критерия для одиноких людей, 2) совершеннолетнему нетрудоспособному (из-за возраста или инвалидности) человеку, проживающему в семье, если его доход 204 Kto i kiedy może otrzymać zasiłek z pomocy społecznej chód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie. O kryterium dochodowym czytaj w podrozdziale: „Kryterium dochodowe – jak oblicza się dochód”. Całkowita niezdolność do pracy oznacza: – całkowitą niezdolność do pracy w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o całkowitej niezdolności do pracy lub o całkowitej niezdolności do pracy oraz samodzielnej egzystencji); albo – zaliczenie do I lub II grupy inwalidów; lub – znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności (odpowiednie orzeczenie Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności). Osoba niezdolna do pracy z tytułu wieku to osoba, która ukończyła 60 lat (kobieta) lub 65 lat (mężczyzna). Zasiłek stały nie przysługuje osobie uprawnionej do renty socjalnej (do renty takiej uprawniona jest zwykle osoba, której niepełnosprawność powstała w młodym wieku, np. w trakcie nauki w szkole, i która z tego powodu nie była w stanie nabyć innych uprawnień, np. do renty z tytułu niezdolności do pracy; o rencie socjalnej piszemy również w podrozdziale: „Definicje i inne ważne pojęcia”). Zasiłek nie przysługuje też jeśli osoba uprawniona jest do świadczenia pielęgnacyjnego lub dodatku (do zasiłku rodzinnego) z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania (obie formy pomocy opisane są w Rozdziale „Świadczenia rodzinne”). Maksymalna kwota zasiłku stałego wynosi 444 zł, minimalna – 30 zł. Zasiłek wypłacany jest w wysokości różnicy między kryterium dochodowym a dochodem osoby (lub na osobę w rodzinie). Кто и когда получает право на социальную помощь 205 и доходы остальных членов семьи не превышают доходного критерия на одного человека в семье. О доходном критерии см. в главе “Доходный критерий – как подсчитывается доход”. Полная нетрудоспособность означает: − полную нетрудоспособность согласно правилам о пенсионерах и пенсиях из Фонда социального страхования (свидетельство врача Управления соц. страхования /ZUS/ о полной нетрудоспособности или самостоятельного существования), либо − присвоение 1 или 2 группы инвалидности, или − высокая или средняя степень нетрудоспособности (свидетельство Комиссии по вопросам заключений о нетрудоспособности). Нетрудоспособными по возрасту считаются женщина по достижении 60 лет и мужчина – 65 лет. Постоянное пособие не признаётся лицу, квалифицирующемуся для получения социального пособия (обычно это лица с приобретённой инвалидностью в молодом возрасте, которые не могли получить другой помощи, напр. пособия по инвалидности; о социальном пособии см. также главу “Определения”). Помощь не признаётся также в том случае, если лицо получило пособие по уходу или доплаты (к семейному пособию) за самостоятельное воспитание ребёнка и потерю права на пособие по безработице по истечении установленного срока его выплаты (обе формы помощи описаны в Главе “Семейные пособия”). Максимальная сумма постоянного пособия составляет 444 зл, минимальная – 30 зл. Пособие выплачивается в размере составляющем разницу между доходным критерием и доходом человека (либо на одного человека в семье). 206 Kto i kiedy może otrzymać zasiłek z pomocy społecznej Zasiłek okresowy Jest wypłacany m.in. w następujących sytuacjach: – długotrwała choroba, – niepełnosprawność, – bezrobocie, – możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego. Wysokość zasiłku okresowego ustalana jest w podobny sposób jak zasiłku stałego, tzn. od wysokości odpowiedniego kryterium dochodowego odejmuje się dochód osoby lub rodziny. Maksymalna wysokość zasiłku nie może przekroczyć 418 zł, minimalna – 20 zł. Wprowadzono też dodatkową zasadę ustalającą minimalną kwotę zasiłku jako określony procent różnicy pomiędzy kryterium dochodowym a dochodem osoby lub rodziny. W starym systemie (do końca kwietnia 2004 r.) osobie lub rodzinie ubiegającej się o zasiłek okresowy, można było odmówić pomocy, z powodu braku środków (lub też udzielić jej w minimalnej wysokości – 19 zł). Od 1 maja 2004 r. ośrodki pomocy społecznej są zobowiązane do wypłaty zasiłków okresowych osobom uprawnionym, stosując się do opisanych powyżej zasad ustalania ich minimalnych wysokości. Zasiłek celowy Wypłacany jest w celu zaspokojenia niezbędnej (konkretnej) potrzeby bytowej. Zasiłek może być przeznaczony na/ może pokryć: – koszty zakupu żywności, leków, leczenia; – kupno opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domo wego; – drobne remonty i naprawy w mieszkaniu; Кто и когда получает право на социальную помощь 207 Временное пособие Выплачивается в частности в следующих случаях: − долговременной болезни − нетрудоспособности − безработицы − возможность получения права на помощь из других систем социальной помощи. Размер временного пособия устанавливается таким же образом как и постоянного, т.е. от размера соответствующего доходного критерия отнимается доход лица или семьи. Максимальный размер пособия не превышает 418 зл, а минимальная ставка – 20 зл. Введён также новый принцип определения минимальной суммы пособия, основывающийся на расчёте определённого процента от разницы между доходным критерием и доходом лица или семьи. По старой системе (до конца апреля 2004 г.) лицу или семье, ходатайствующим о получении временного пособия, могли отказать из-за отсутствия средств (либо предоставить пособие в минимальном размере – 19 зл). С 1 мая 2004 г. центры социальной помощи обязаны выплачивать временные пособия лицам, которым они были признаны, согласно в/у принципам определения их минимального размера. Целевое пособие Выплачивается на конкретные бытовые цели. Пособие может предназначаться на: − покупку еды, лекарств, оплату за лечение, − покупку топлива, одежды, необходимых предметов домашнего пользования, − мелкие ремонты в квартире, 208 Kto i kiedy może otrzymać zasiłek z pomocy społecznej – koszty pogrzebu; – bilet kredytowy. Zasiłek może być również przyznany osobie lub rodzinie, która poniosła straty w wyniku: – zdarzenia losowego; – klęski żywiołowej lub ekologicznej. W tych przypadkach pomoc może być przyznana niezależnie od dochodu i może nie podlegać zwrotowi. Sytuacja, w której dokonuje się zwrotu pomocy dotyczy osób lub rodzin przekraczających kryterium dochodowe – piszemy o tym poniżej. Pomoc dla osób lub rodzin przekraczających kryterium dochodowe Specjalny zasiłek celowy może być przyznany w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe. Pomoc nie podlega zwrotowi jeśli wysokość pomocy (wartość) nie przekroczy odpowiedniego kryterium dochodowego. W szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być również przyznany zasiłek okresowy, zasiłek celowy lub pomoc rzeczowa, pod warunkiem zwrotu części lub całości kwoty zasiłku lub wydatków na pomoc rzeczową. Wywiad środowiskowy, kontrakt socjalny i inne obowiązki osób korzystających z pomocy Pomoc w formie zasiłków udzielana jest na wniosek osoby zainteresowanej. Należy zgłosić się do ośrodka pomocy społecznej w miejscu zamieszkania (gminie, dzielnicy). Zwracając się o wsparcie przedstawiamy swoją prośbę na piśmie. Chociaż nie ma takiego wymagania (prośba może być zgłoszona ustnie podczas osobistej wizyty, a nawet Кто и когда получает право на социальную помощь 209 − похороны, − кредитный билет. Пособие может признаваться также лицу или семье, которые понесли потери из-за: − непредвиденных обстоятельств, − стихийного или экологического бедствия. В этих случаях помощь может выплачивать безвозвратно вне зависимости от дохода. Ситуация, в которой наступает возврат помощи, касается людей/семей, превышающих доходный критерий (об этом см. ниже). Помощь для лиц/семей, превышающих доходный критерий Специальное целевое пособие признаётся в особых и обоснованных случаях лицам или семьям с доходами не превышающими доходного критерия. Помощь не подлежит возврату если доходный критерий не превышен. В особых ситуациях лицу или семье, превышающим доходный критерий, также может выплачиваться временное, целевое или вещественное пособие, но при условии частичного или полного возврата суммы пособия или затрат на вещественную помощь. Опрос лиц пользующихся помощью, социальный договор и другие обязанности Помощь в виде пособий предоставляется на основании заявления заинтересованного лица. Следует обратиться в центр социальной помощи по месту жительства (гмина, район). Просьба о помощи подаётся в письменной форме. Несмотря на то, что нет такого требования, чтобы подавать лишь письменное заявление (просьба может формулироваться устно, в том числе по телефону), просьба 210 Kto i kiedy może otrzymać zasiłek z pomocy społecznej przez telefon) to jednak forma pisemna daje nam większą pewność, że ośrodek w terminie podejmie odpowiednie działania. Decyzja w sprawie zasiłku podejmowana jest po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego. Wywiad przeprowadza pracownik socjalny. Pracownik socjalny odwiedza osobę lub rodzinę starającą się o pomoc w jej mieszkaniu. Poznaje jej położenie i na tej podstawie planuje pomoc. Kolejnym etapem może być podpisanie kontraktu socjalnego. Kontrakt spisuje się w celu określenia sposobu współdziałania w rozwiązywaniu problemów osoby lub rodziny znajdującej się w trudnej sytuacji życiowej (…). W kontrakcie znajdzie się m.in. wyliczenie ustalonych z pracownikiem socjalnym działań, które powinna podjąć osoba/ rodzina chcąca poprawić swoją sytuację. Pracownik socjalny ma prawo domagać się od osoby lub rodziny złożenia oświadczenia o uzyskiwanych dochodach i stanie majątkowym. Jeśli odmówimy złożenia takiego oświadczenia, możemy spotkać się z odmową udzielenia pomocy. Ośrodek pomocy może nie przyznać wsparcia, a także może zostać uchylona decyzja o już przyznanym świadczeniu jeśli: – osoba lub rodzina nie współpracuje z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej; – odmawia zawarcia kontraktu socjalnego lub nie dotrzymuje jego postanowień; – osoba bezrobotna bez uzasadnienia odmawia podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub wykonywania prac społecznie użytecznych; – osoba uzależniona bez uzasadnienia odmawia podjęcia leczenia odwykowego w zakładzie lecznictwa odwykowego. Osoby i rodziny korzystające ze świadczeń z pomocy społecznej są obowiązane niezwłocznie poinformować organ, który przyznał świadczenie, o każdej zmianie w ich sytuacji osobistej, dochodowej i majątkowej, która wiąże się z podstawą do przyznania świadczeń (art. 109). Кто и когда получает право на социальную помощь 211 на письме даёт нам большую уверенность в том, что центр примет решение вовремя. Решение о предоставлении пособия принимается на основании опроса семьи, проводимого социальным работником на дому. Работник исследует семейное положении и принимает решение о помощи. Следующим этапом может стать заключение социального договора. Социальный договор заключается с целью определения способов взаимодействия в решении проблем лиц/семей, находящихся в трудной жизненной ситуации. В него включены постановления, оговоренные с соц. работником, относительно действий со стороны лица/семьи, направленных на улучшение своей ситуации. Социальный работник имеет право требовать выявления доходов и материального состояния. Отказ от предоставления такой информации может привести к отказу в предоставлении помощи. Центр социальной помощи может отказать в признании помощи или отменить решение о уже признанной поддержке, если заявители: – не хотят сотрудничать с социальным работником в сфере решения своих проблем, – отказываются подписать социальный договор либо не выполняют его постановлений, – без подачи весомых аргументов отказываются принять другую работу или выполнять социальные работы, – отказываются от амбулаторного лечения всякого рода зависимостей (алкогольной, наркотической и т.д.). Согласно статье 109 лица и семья, получающие пособия из социального фонда, обязаны немедленно информировать соц. органы о всех изменениях их ситуации, связанной с признанием им помощи. 212 Kto i kiedy może otrzymać zasiłek z pomocy społecznej Odwołania od decyzji ośrodka pomocy społecznej Decyzję o przyznaniu pomocy podejmuje i podpisuje dyrektor ośrodka pomocy społecznej, w którym ubiegamy się o wsparcie. Odwołanie od niekorzystnej dla nas decyzji składamy w ciągu 14 dni od daty jej otrzymania do Samorządowego Kolegium Odwoławczego (instytucja odwoławcza podana jest w decyzji). Jeżeli jesteśmy zdania, że pracownik ośrodka pomocy społecznej albo też pracownik socjalny przeprowadzający wywiad środowiskowy naruszył przepisy lub zachowywał się wobec nas niewłaściwie, możemy złożyć skargę do dyrektora OPS. IV. Definicje i inne ważne pojęcia dochód na osobę w rodzinie – dochód rodziny podzielony przez liczbę osób w rodzinie. Dochód stanowią wszystkie przychody członków rodziny (np. wynagrodzenie za pracę, renta, zasiłek dla bezrobotnych) po odjęciu podatków, składek na ubezpieczenia zdrowotne i społeczne, kwot alimentów płaconych na rzecz innych osób tzn. osób spoza rodziny. Do dochodów nie wlicza się również jednorazowego pieniężnego świadczenia socjalnego i wartości świadczeń w naturze, świadczeń otrzymywanych w związku z wykonywaniem prac społecznie użytecznych z ustawy o promocji zatrudnienia (Dz.U. z 2004 r., nr 99, poz. 1001 z późn. zm.) oraz zapomogi pieniężnej wypłaconej w 2007 r. m.in. emerytom i rencistom (na podstawie ustawy z 20 maja 2005, Dz.U. z 2005 r., nr 102, poz. 852 z późn. zm.). O obliczaniu dochodu patrz też podrozdział „Kryterium dochodowe – jak oblicza się dochód”. dochód rodziny – suma miesięcznych dochodów osób w rodzinie. osoba samotnie gospodarująca – osoba prowadząca jednoosobowe gospodarstwo domowe. Кто и когда получает право на социальную помощь 213 Обжалование решения о признании социальной помощи Решение о предоставлении соц. помощи принимает и подписывает директор центра социальной помощи, в котором было подано заявление. Обжалование принятых решений можно направлять в течение 14 дней со дня выдачи решения в Кассационную муниципальную коллегию (кассационное учреждение обозначается в решении). Если вы считаете, что представитель центра социальной помощи нарушил правила или вёл себя некорректно, можно подать жалобу на имя директора центра соц. помощи. IV. Определения доход на члена семьи – доход семьи, поделенный на количество человек в семье. Учитываются доходы всех членов семьи за вычетом налога, отчислений на медицинское и социальное страхование, алиментов на третьи лица, одноразовых денежных пособий и стоимости помощи в натуре, а также оплат, получаемых за выполнение социальных работ на основании закона о поддержке трудоустройства (Зак.В. от 2004 г., №99, ст. 1001 с посл. изм.). О подсчёте дохода см. также часть “Доходный критерий – как подсчитывать доход”. доход семьи – сумма месячных доходов членов семьи одинокий человек – лицо, которое самостоятельно ведёт домашнее хозяйство 214 Kto i kiedy może otrzymać zasiłek z pomocy społecznej rodzina – osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące. renta socjalna – przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, której niepełnosprawność powstała przed ukończeniem 18 lat, albo w czasie nauki w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25 roku życia, ewentualnie w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej. Jest przyznawana i wypłacana przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Kiedyś należała do świadczeń z pomocy społecznej, jednak 1 października 2003 r. została wydzielona z systemu pomocy społecznej na mocy ustawy z dn. 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz.U. z 2003 r., nr 135, poz. 1268 z późn. zm.). V. Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie funkcjonują przy starostwach, a ich działalność regulują: ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. nr 64, poz. 593 z późn. zm.), ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudniania osób niepełnosprawnych (Dz.U. nr 123, poz. 776 z późn. zm.). Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie: • organizują opiekę w rodzinach zastępczych; • zapewniają pomoc osobom usamodzielniającym się, opuszczającym rodziny zastępcze, niektóre typy placówek opiekuńczo-wychowawczych, domy pomocy społecznej, zakłady poprawcze, schroniska dla nieletnich oraz specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze; • kierują dzieci i młodzież do placówek opiekuńczo-wychowawczych, tj. placówek socjalizujących, resocjalizujących lub interwencyjnych; Кто и когда получает право на социальную помощь 215 семья – лица, состоящие в родстве или не состоящие в родстве, но пребывающие в союзе, вместе проживающие и ведущие домашнее хозяйство. социальная пенсия – предоставляется совершеннолетнему нетрудоспособному лицу, получившему статус инвалида ещё до совершеннолетия (до 18 лет) или во время учёбы в школе или вузе до 25 лет, либо во время докторантской учёбы (аспирантуры). Предоставляется Центром социальной помощи. Прежде входила в состав социальной помощи, с 1 октября 2003 г. была вынесена из системы социальной помощи на основании закона от 27 июня 2003 г. о социальной пенсии (Зак.В. от 2003 г., №135, ст. 1268 с посл. изм.). V. Повятовые центры помощи семьям Повятовые центры помощи семьям действуют при староствах на основании закона от 12 марта 2004 г. о социальной помощи (Зак.В. №64, ст. 593 с посл. изм.), закон от 27 августа 1997 г. о проф. и соц. реабилитации, а также трудоустройстве лиц с частичной нетрудоспособностью (Зак.В. №123, ст. 776 с посл. изм.). Повятовые центры помощи семьям: • Осуществляют опеку в семьях приемных детей. • Обеспечивают помощь лицам, обретающим материальную самостоятельность, покидающим приемную семью, некоторые воспитательные учреждения, дома социальной помощи, исправительные учреждения, приюты для несовершеннолетних и специальные учебно-воспитательные центры. • Направляют детей и молодежь в воспитательные учреждения (то есть социализирующие, ресоциализирующие и интервенционные). 216 Kto i kiedy może otrzymać zasiłek z pomocy społecznej • prowadzą placówki opiekuńczo-wychowawcze działające na terenie • • • • powiatu; organizują domy pomocy społecznej o zasięgu ponadgminnym oraz kierują osoby ubiegające się o przyjęcie do tych placówek zapewniają szkolenia i doskonalenie zawodowe kadr pomocy społecznej z terenu powiatu oraz szkolenia dla niespokrewnionych z dzieckiem (w tym zawodowych) rodzin zastępczych. prowadzą doradztwo metodyczne dla ośrodków pomocy społecznej i pracowników socjalnych udzielają pomocy osobom niepełnosprawnym, które posiadają aktualne orzeczenie o stopniu niepełnosprawności. Szczególnie w ramach tego ostatniego zadania, czyli pomocy niepełnosprawnym, Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie wykazują dużą aktywność. Ich działania obejmują między innymi: dopłaty do turnusów rehabilitacyjnych, dofinansowanie likwidacji barier architektonicznych i urbanistycznych, udzielanie i umarzanie pożyczek na rozpoczęcie działalności gospodarczej lub rolniczej, dofinansowanie do wysokości 50% oprocentowania kredytu bankowego zaciągniętego na kontynuowanie działalności gospodarczej, zwrot pracodawcom kosztów poniesionych w związku z organizacją nowych miejsc pracy lub przystosowywaniem już istniejących, szkolenia itp. Warunki udzielania poszczególnych form pomocy określają rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej. Fragment opracowany przez zespół merytoryczny PAH. Кто и когда получает право на социальную помощь 217 • Руководят воспитательными учреждениями, действующими на территории повятов. • Организуют дома социальной помощи, чья деятельность распространяется не только на гмины и направляют туда обращающиеся к ним лица. • Ведут профессиональные курсы и курсы повышения квалификации повятовых кадров социальной помощи. Это также относится к семьям приёмных детей. • Проводят методические консультации для Центров социальной помощи и социальных работников. • Оказывают помощь инвалидам, имеющим действительное заключение о группе инвалидности. Особенно в области помощи инвалидам Повятовые центры помощи семьям проявляют большую активность. B частности, своей деятельностью они охватывают: доплаты за реабилитационные курсы, дополнительное финансирование на ликвидацию архитектурных и урбанистических барьеров, предоставление и погашение ссуд на хозяйственную и сельскохозяйственную деятельность, возмещение расходов, связанных с организацией новых рабочих мест либо с приспособлением уже существующих, рефинансирование половины процентной ставки банковского кредита, взятого на ведение хозяйственной деятельности, доплаты для работодателей в связи с организацией новых мест работы, курсы и т.п. Условия предоставления отдельных форм помощи определяют распоряжения Министра труда и социальной политики. фрагмент текста подготовлен рабочей группой „PAH” Rozdział 4 KTO MOŻE OTRZYMAĆ DODATEK MIESZKANIOWY Stan prawny na dzień 1 czerwca 2007 r. Podstawy prawne: – ustawa z dn. 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (Dz.U. z 2001 r., nr 71, poz. 734 z późn. zm.); – rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 28 grudnia 2001 r. w sprawie dodatków mieszkaniowych (Dz.U. z 2001 r., nr 156, poz. 1817 z późn. zm.). Co to jest dodatek mieszkaniowy Dodatek mieszkaniowy jest formą pomocy państwa dla osób, które nie są w stanie pokryć kosztów związanych z utrzymaniem mieszkania. Informacji o zasadach przyznawania i wypłacania dodatku udzielają wydziały lokalowe w urzędach gmin oraz ośrodki pomocy społecznej w miejscu zamieszkania (gminie lub dzielnicy). Kto jest uprawniony Ustawa wskazuje krąg osób uprawnionych do otrzymania dodatku mieszkaniowego. Przysługuje on: – najemcom oraz podnajemcom lokali mieszkalnych (dotyczy to zarówno mieszkań będących własnością gminy – czyli lokali komunalnych, mieszkań będących własnością zakładu pracy – tzw. mieszkań zakładowych, jak i mieszkań w domu prywatnym czynszowym, mieszkań wynajmowanych na wolnym rynku); Глава 4 КТО ИМЕЕТ ПРАВО НА ПОЛУЧЕНИЕ ЖИЛИЩНОЙ НАДБАВКИ По состоянию на 1 июня 2007 года. Законодательная база: – Закон от 21 июня 2001 г. о жилищных надбавках (Зак.В. от 2001 г. № 71, ст.734 с посл. изм.), – распоряжение Совета министров от 28 декабря 2001 г. относительно жилищных надбавок (Зак. В. от 2001 г. № 156, ст.1817 с посл. изм.). Что такое жилищная надбавка Жилищная надбавка является формой государственной помощи для лиц, не имеющих достаточных средств для оплаты жилья. Информацию о принципах предоставления и выплаты надбавки можно получить в жилищных отделениях управлений гмин и центрах социальной помощи по месту жительства (гмина или район/dzielnica). Кому предоставляется право Закон обозначает круг лиц, имеющих право на получение жилищной надбавки. Сюда входят: –������������������������������������������������������ наниматели или поднаниматели жилплощади (включая договоры соц. найма на квартиры находящиеся в собственности гмины – коммунальные помещения, квартиры-собственность предприятий (mieszkania zakładowe), частные квартиры с установленной квартплатой (w domu prywatnym czynszowym), квартиры арендуемые на рынке), 220 Kto może otrzymać dodatek mieszkaniowy – osobom mieszkającym w lokalach mieszkalnych, do których przysługuje im spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego (własnościowe lub lokatorskie); – osobom mieszkającym w lokalach mieszkalnych znajdujących się w budynkach stanowiących ich własność i właścicielom samodzielnych lokali mieszkalnych; – innym osobom mającym tytuł prawny do zajmowanego lokalu mieszkalnego i ponoszącym wydatki związane z jego zajmowaniem (na przykład na skutek umowy użyczenia); – osobom zajmującym lokal mieszkalny bez tytułu prawnego, oczekującym na przysługujący im lokal zamienny albo socjalny. Od czego zależy przyznanie dodatku Pierwszy warunek – średni dochód na miesiąc Dochód gospodarstwa domowego oblicza się dodając wszystkie dochody brutto osób, które stale zamieszkują razem w tym gospodarstwie. Za dochód uważa się wszelkie przychody po odliczeniu kosztów ich uzyskania (ale nie podatku) oraz po odliczeniu składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe. Muszą to być dochody brutto (czyli z podatkiem) z 3 ostatnich miesięcy sprzed daty złożenia wniosku. Do dochodów nie wlicza się: – świadczeń pomocy materialnej dla uczniów (przykładem takiej pomocy są stypendia opisane w ustawie o systemie oświaty, Dz.U. z 2004 r., nr 256, poz. 2572 z późn. zm.); – dodatków dla sierot zupełnych; – jednorazowych zapomóg z tytułu urodzenia się dziecka oraz dodatku (do zasiłku rodzinnego) z tytułu urodzenia dziecka; – pomocy w zakresie dożywiania; – zasiłków pielęgnacyjnych; Кто имеет право на получение жилищной надбавки 221 – лица, проживающие в квартирах с кооперативным правом собственности (spółdzielcze prawo własnościowe lub lokatorskie), – лица, проживающие в частных домах и в так называемых “самостоятельных квартирных помещениях” (samodzielne lokale mieszkalne), – другие лица снимающие жилплощадь на законном основании и оплачивающие издержки по её содержанию (например на основании договора о найме), – лица, снимающие жилплощадь с отсутствием каких-либо прав на неё, ожидая на полагающуюся им обменную жилплощадь или соц. жильё. Принципы признания жилищной надбавки Первое условие – среднемесячный доход Доход домашнего хозяйства рассчитывается как сумма всех доходов брутто лиц, постоянно проживающих в данном хозяйстве. Доходом считается любая прибыль за вычетом издержек на её получение (но не налога), а также отчислений на социальные нужды, в пенсионный фонд и др. налоги от фонда оплаты труда. Это должны быть доходы брутто (т.е. с учётом налога) за 3 последних месяца до момента подачи заявления. В доходы не включаются: – материальная помощь для учеников (например стипендии, описанные в законе об образовании, Зак. В. от 2004 г., № 256, ст. 2572 с посл. изм.), – надбавки для абсолютных сирот, – одноразовые пособия на рождение ребёнка и доплаты (к семейному пособию) на рождение ребёнка, – помощь, связанная с прикармливанием, – пособия на спец. уход (pielęgnacyjne), 222 Kto może otrzymać dodatek mieszkaniowy – zasiłków okresowych z pomocy społecznej oraz jednorazowych świadczeń pieniężnych i świadczeń w naturze z pomocy społecznej; – dodatków mieszkaniowych (tzn. dodatków, które zostały przyznane wcześniej, jeśli osoba lub rodzina kolejny raz ubiega się o pomoc); – zapomogi pieniężnej, o której mowa w przepisach o zapomodze pieniężnej dla niektórych emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenie przedemerytalne albo zasiłek przedemerytalny w 2007 r. (Dz.U. z 2005 r., nr 102, poz. 852 z późn. zm.). Chodzi o pomoc, która została wypłacona wiosną 2007 r. niektórym emerytom i rencistom, ponieważ nie przeprowadzono zapowiadanej waloryzacji świadczeń. Średni dochód na miesiąc oblicza się dzieląc dochód gospodarstwa domowego przez 3 (liczba miesięcy) i przez liczbę osób w gospodarstwie domowym. O dodatek można ubiegać się, jeśli po obliczeniu okazuje się, że średni dochód na jedną osobę nie przekracza: – 175% kwoty najniższej emerytury – dla osoby mieszkającej samotnie (gospodarstwo jednoosobowe); – 125% kwoty najniższej emerytury – dla rodziny, w której są co najmniej dwie osoby (gospodarstwo wieloosobowe). Wysokość najniższej emerytury od 1 marca 2006 r. wynosi 597,46 zł (wartość z 2006 r. jest aktualna, ponieważ w 2007 r. nie nastąpiła waloryzacja świadczeń emerytalno-rentowych). UWAGA: Wysokość najniższej emerytury zmienia się – podlega waloryzacji. Należy upewnić się czy podana kwota jest aktualna. Informacje można znaleźć w Internecie, telegazecie lub uzyskać telefonicznie. O dodatek można ubiegać się, gdy dochód na jedną osobę w gospodarstwie domowym jest większy od wyżej wymienionych, ale kwota Кто имеет право на получение жилищной надбавки 223 – временные пособия из соц. помощи, одноразовые выплаты и помощь из соц. фонда, – жилищные надбавки (признанные ранее, если заявление о помощи подаётся очередной раз), – финансовая помощь согласно инструкции о поддержке пенсионеров, инвалидов, людей получающих предпенсионное пособие в 2007г. (Зак.В. от 2005г. №102, ст. 852 с посл. изм.). Подразумевается помощь, предоставленная весной 2007г. некоторым пенсионерам и инвалидам, поскольку не проводилось планируемой валоризации пособий. Среднемесячный доход рассчитывается деля доход домашнего хозяйства на 3 (кол-во месяцев) и на количество людей в дом. хозяйстве. Ходатайствовать о надбавке можно в случае, если после подсчёта оказывается, что средний доход на одного человека не превышает: – 175% суммы минимальной пенсии – для одиноких лиц (единоличное хозяйство), – 125% суммы минимальной пенсии – для семьи из минимум двух человек. Величина минимальной пенсии с 1 марта 2006 г. составляет 597,46 злотых (в 2007г. не валоризировалась, поэтому ставки с 2006 остаются актуальными). ВНИМАНИЕ: Величина минимальной пенсии изменяется – валоризируется. Следует убедится в актуальности указанной суммы. Информация доступна в Интернете, телегазете или по телефону. Признание надбавки возможно в случае, если доход на одного человека в дом. хозяйстве превышает выше указанные величины (но их сумма не может превышать величины надбавки). В 224 Kto może otrzymać dodatek mieszkaniowy tej nadwyżki nie przekracza wysokości dodatku. W takiej sytuacji przysługujący dodatek obniża się o tę kwotę (o kwotę nadwyżki). Drugi warunek – powierzchnia zajmowanego lokalu Przy ustalaniu powierzchni (użytkowej) lokalu bierze się pod uwagę wszystkie pomieszczenia, takie jak: pokoje, kuchnie, spiżarnie, przedpokoje, alkowy, hole, korytarze, łazienki i inne pomieszczenia służące potrzebom mieszkalnym i gospodarczym. Nie wlicza się jednak: balkonów, tarasów, loggii, antresoli, szaf i schowków w ścianach, pralni, suszarni, wózkowni, strychów, piwnic i komórek na opał. Ustalona w ten sposób powierzchnia (użytkowa) nie może być większa niż powierzchnia określona ustawowo (powierzchnia normatywna). Dodatek mieszkaniowy przysługuje także w sytuacji, gdy powierzchnia użytkowa lokalu mieszkalnego przekracza normatywną powierzchnię lokalu, ale nie więcej niż o: 1) 30% albo 2) 50% pod warunkiem, że udział powierzchni pokoi i kuchni w powierzchni użytkowej tego lokalu nie przekracza 60%. Oznacza to, że odpowiednio do liczby osób w rodzinie (gospodarstwie domowym) powierzchnia lokalu nie może być większa od: dla 1 osoby dla 2 osób dla 3 osób dla 4 osób dla 5 osób dla 6 osób powierzchnia normatywna 35 m2 40 m2 45 m2 55 m2 65 m2 70 m2 ustępstwa dopuszczone w ustawie + 30% = 45,5 m2 + 30% = 52 m2 + 30% = 58,5 m2 + 30% = 71,5 m2 + 30% = 84,5 m2 + 30% = 91 m2 + 50% = 52,5 m2 + 50% = 60 m2 + 50% = 67,5 m2 + 50% = 82,5 m2 + 50% = 97,5 m2 + 50% =105 m2 Кто имеет право на получение жилищной надбавки 225 таком случае полагающаяся надбавка уменьшается на величину этой суммы. Второе условие – метраж жилплощади При расчёте метража жилплощади во внимание принимаются все помещения: комнаты, кухни, кладовки, коридоры, холлы и т.д., т.е. все помещения, предназначенные для жилищного и хозяйственного использования. Исключением являются балконы, террасы, лоджии, антресоли, стенные шкафы и чуланы, прачечные, сушильные, помещения для колясок, чердаки, подвалы, топливные кладовые. Зафиксированная таким образом площадь не может быть больше, чем площадь отведенная по закону (нормативная площадь). Надбавка может быть признана также в случае, если полезная жилплощадь превышает нормативные показатели, но не более чем на: 1) 30%, или 2) 50% при условии, что доля площади комнат и кухни в общей полезной площади не превышает 60 %. Это означает, что в отнесении до количества человек в семье (домашнем хозяйстве) размеры жилплощади не могут превышать: dla 1 osoby dla 2 osób dla 3 osób dla 4 osób dla 5 osób dla 6 osób нормативная площадь 35 m2 40 m2 45 m2 55 m2 65 m2 70 m2 исключения допускаемые законом + 30% = 45,5 m2 + 30% = 52 m2 + 30% = 58,5 m2 + 30% = 71,5 m2 + 30% = 84,5 m2 + 30% = 91 m2 + 50% = 52,5 m2 + 50% = 60 m2 + 50% = 67,5 m2 + 50% = 82,5 m2 + 50% = 97,5 m2 + 50% =105 m2 226 Kto może otrzymać dodatek mieszkaniowy Dodatek nie zostanie przyznany, jeśli na osobę przypada więcej m2 powierzchni lokalu niż dopuszcza ustawa. Dodatkowe warunki: – jeśli w lokalu mieszka więcej niż 6 osób, dla każdej następnej osoby zwiększa się powierzchnię normatywną o 5 m2; – jeśli w lokalu mieszka osoba niepełnosprawna poruszająca się na wózku, lub jeżeli niepełnosprawność wymaga zamieszkiwania w odrębnym pokoju, wielkość powierzchni normatywnej zwiększa się o 15 m2. O wymogu zamieszkiwania w oddzielnym pokoju orzekają powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności. W przypadku osób niepełnosprawnych, które legitymują się orzeczeniem zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności wydanym przed 23 listopada 2004 r. (lub orzeczeniem o niezdolności do pracy albo grupie inwalidzkiej, wydanym przed tą datą), konieczność zamieszkiwania w oddzielnym pokoju może być udokumentowana w szczególności zaświadczeniem lekarskim lub opinią biegłego. Od czego zależy wysokość dodatku PUNKT PIERWSZY: od wysokości wydatków ponoszonych na utrzymanie mieszkania przypadających na normatywną powierzchnię użytkową zajmowanego lokalu Wydatkami, o których mowa są: 1) dla najemców i podnajemców oraz innych osób mających tytuł prawny do używania lokalu (z wyjątkiem wymienionych w kolejnych punktach) – czynsz albo inne opłaty za używanie lokalu oraz opłaty za energię cieplną, wodę, odbiór nieczystości stałych i płynnych; 2) dla członków spółdzielni mieszkaniowych, którym przysługują spółdzielcze prawa do lokali mieszkalnych, osób, którym przysłu- Кто имеет право на получение жилищной надбавки 227 Надбавка не признаётся если на одного человека приходится больший метраж поверхности жилья, чем допущено нормами. Дополнительные условия: – Для более 6 человек, проживающих в жилищном помещении, на каждого очередного жильца нормативная площадь увеличивается на 5 м2. – Если в помещении проживает лицо с ограниченной трудоспособностью, передвигающееся на коляске или нуждающееся в отдельной комнате, нормативный метраж увеличивается на 15 м2. Необходимость проживания в отдельном помещении должна быть установлена повятовой группой по вопросам заключения о степени инвалидности. Людям, имеющим инвалидность на основании заключения группы по вопросам заключения о степени инвалидности, выданным до 23 ноября 2004 г. (либо заключении о нетрудоспособности, инвалидной группы, выданным ранее этой даты), необходимость проживания в отдельной комнате может быть в частности документирована мед. справкой или оценкой экспертного врача. Величина надбавки – от чего зависит ПЕРВЫЙ ПУНКТ: от величины издержек на содержание квартиры, приходящихся на нормативную полезную площадь помещений Издержками являются: 1) для нанимателей и поднанимателей, а также лиц, имеющих законное право на пользование жилплощадью (за исключением людей, указанных в следующих пунктах) – квартплата или другие оплаты за пользование квартирой, оплата за отопление, воду, вывоз твёрдых и жидких нечистот, 2) для членов жилых кооперативов, являющихся кооперативными собственниками жилых квартир, а также для не членов 228 Kto może otrzymać dodatek mieszkaniowy guje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, niebędących członkami spółdzielni mieszkaniowych, oraz właścicieli lokali mieszkalnych w budynkach spółdzielni mieszkaniowych – opłaty za energię cieplną, wodę, odbiór nieczystości stałych i płynnych oraz opłaty związane z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości w częściach przypadających na lokale mieszkalne w spółdzielni mieszkaniowej, z wyłączeniem ubezpieczeń, podatku od nieruchomości i opłat za wieczyste użytkowanie gruntów; 3) dla właścicieli lokali mieszkalnych – opłaty za energię cieplną i wodę dostarczane do lokalu, opłaty za odbiór nieczystości stałych i płynnych oraz zaliczki na koszty zarządu nieruchomością wspólną, z wyłączeniem ubezpieczeń, podatku od nieruchomości i opłaty za wieczyste użytkowanie gruntów; 4) dla osób używających lokali mieszkalnych w budynkach wielorodzinnych stanowiących ich własność oraz właścicieli domów jednorodzinnych – opłaty za energię cieplną i wodę dostarczane do lokalu, opłaty za odbiór nieczystości stałych i płynnych; 5) dla zajmujących lokal bez tytułu prawnego i oczekujących na dostarczenie przysługującego im lokalu zamiennego lub socjalnego – odszkodowanie za zajmowanie lokalu bez tytułu prawnego oraz opłaty za energię cieplną, wodę, odbiór nieczystości stałych i płyn nych, z wyłączeniem ubezpieczeń, podatku od nieruchomości i opłat za wieczyste użytkowanie gruntów. Do dnia 18 maja 2006 r., do podstawy obliczenia dodatku mieszkaniowego przyjmowało się wydatki, o których mowa powyżej, w wysokości 90% naliczonych i ponoszonych wydatków. Z dniem publikacji wyroku Trybunału Konstytucyjnego, przepis ten utracił swoją moc. Od tego momentu wydatki liczone są w całości (100%). Nie uwzględnia się następujących wydatków (art. 6 ust. 4a ustawy o dodatkach mieszkaniowych): 1) ubezpieczeń, podatku od nieruchomości, opłat za wieczyste użytkowanie gruntów; Кто имеет право на получение жилищной надбавки 229 кооперативов, но владельцев квартир, владельцев квартир в кооперативных жилых зданиях – оплата за отопление, воду, вывоз твёрдых и жидких нечистот, эксплуатационные расходы и расходы на ремонты за исключением страхования, налога на недвижимость, оплаты за вечное земельное пользование, 3) для владельцев квартир - оплата зa отопление, воду, вывоз твёрдых и жидких нечистот, задатки на издержки управления недвижимостью, за исключением страхования, налога на недвижимость, оплаты за вечное земельное пользование, 4) для лиц, проживающих в многосемейных домах, являющихся их собственностью, а также для владельцев собственных домов – оплата за отопление, воду, вывоз твёрдых и жидких нечистот, 5) для лиц, снимающих жилплощадь с отсутствием каких-либо прав на неё, ожидая на полагающуюся им обменную жилплощадь или соц. жильё – денежная компенсация за проживание на такой основе, оплата за отопление, воду, вывоз твёрдых и жидких нечистот, за исключением страхования, налога на недвижимость, оплаты за вечное земельное пользование. До 18 мая 2006г. основой для расчёта жилищной надбавки являлись в/у расходы в размере 90% начисленных и понесённых расходов. После оглашения постановления Конституционного Трибунала этот закон утратил свою силу. Теперь издержки учитываются в полном размере (100%). Не принимаются во внимание следующие расходы (Закон о жилищных надбавках ст.6 п.4а): 1) страхование, налог на недвижимость, оплаты за вечное земельное пользование, 230 Kto może otrzymać dodatek mieszkaniowy 2) opłat za gaz przewodowy, energię elektryczną, dostarczane do lokalu mieszkalnego (domu jednorodzinnego) na cele bytowe. Jeżeli wnioskodawca zajmuje część lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego, przy ustalaniu wydatków na mieszkanie uwzględnia się jedynie wydatki przypadające na tę część lokalu lub domu. Wydatki na normatywną powierzchnię zajmowanego lokalu mieszkalnego oblicza się, dzieląc wydatki za ten lokal przez jego powierzchnię użytkową i mnożąc uzyskany w ten sposób wskaźnik przez normatywną powierzchnię określoną w ustawie. UWAGA: Jeżeli osoba ubiegająca się o dodatek mieszkaniowy zamieszkuje w lokalu mieszkalnym lub domu niewchodzącym w skład mieszkaniowego zasobu gminy (np. wynajmuje mieszkanie od osoby prywatnej, mieszka w lokalu spółdzielczym itp.) do wydatków przyjmowanych dla celów obliczenia dodatku mieszkaniowego zalicza się: –wydatki, które w wypadku najmu lokalu mieszkalnego byłyby pokrywane w ramach czynszu, lecz wyłącznie do wysokości czynszu, jaki obowiązywałby dla danego lokalu, gdyby lokal ten wchodził w skład zasobu mieszkaniowego gminy; –opłaty, poza czynszem, które obowiązywałyby w zasobie mieszkaniowym gminy, gdyby lokal ten wchodził w skład tego zasobu. Może więc zdarzyć się, że realne wydatki na utrzymanie mieszkania (czynsz, opłaty), niebędącego mieszkaniem komunalnym, ale np. spółdzielczym, własnościowym, wynajmowanym itp., będą różnić się znacznie – będą wyższe – od kosztów ustalonych przy obliczaniu wysokości dodatku mieszkaniowego, a co za tym idzie pomoc w formie dodatku może okazać się niewystarczająca. Lokator nadal nie będzie regulował należności, a w konsekwencji straci prawo do dodatku (piszemy o tym w podrozdziale: „Co powoduje wstrzymanie wypłaty dodatku”). Кто имеет право на получение жилищной надбавки 231 2) оплаты за газ, электроэнергию, доставляемые в квартиру на бытовые цели. Если заявитель занимает всего часть жилплощади или дома, при расчёте расходов на квартиру принимаются во внимание лишь те из них, которые относятся к этой части. Расходы на нормативную поверхность занимаемой жилплощади рассчитываются деля расходы на эту жилплощадь на её полезную поверхность и умножая этот результат на нормативную поверхность, определённую в законе. ВНИМАНИЕ: Если лицо, претендующее на жилищную надбавку проживает в квартире или доме, не являющемся соц. жильём гмины (например снимает квартиру у частника, живёт в кооперативной квартире и т.п.) к затратам, принимаемым для расчёта надбавки причисляются: − затраты, которые в случае съёма квартиры оплачивались бы из квартплаты в размере не большем самой квартплаты, принятой для жилья из жилфонда гмины, − оплаты, за исключением квартплаты, действующие в жилфонде гмины, если бы жильё входило в его состав. Таким образом может иметь место ситуация, когда затраты на не коммунальное жильё (квартплата, коммунальные оплаты) – кооперативное, частное, съёмное и т.п. будут значительно выше, чем затраты, принятые при расчёте жилищной надбавки и как эффект помощь в форме надбавки может оказаться недостаточной. Жилец по-прежнему не будет в состоянии рассчитываться за жильё и в итоге утратит право на надбавку (см. фрагмент “Причины невыплаты жилищной надбавки”). 232 Kto może otrzymać dodatek mieszkaniowy PUNKT DRUGI: od dochodów i liczby osób w gospodarstwie domowym Ustawa przyjmuje, że: – gospodarstwo 1‑osobowe przeznacza 15% swoich miesięcznych dochodów brutto na opłaty za mieszkanie – resztę może pokryć dodatek mieszkaniowy; – gospodarstwo 2, 3 i 4‑osobowe przeznacza 12% swoich miesięcznych dochodów brutto na opłaty za mieszkanie – resztę może pokryć dodatek mieszkaniowy; – gospodarstwo 5 i więcej osobowe przeznacza 10% swoich miesięcznych dochodów brutto na opłaty za mieszkanie – resztę może pokryć dodatek mieszkaniowy. Jeżeli średni miesięczny dochód, jest równy lub wyższy od 150% kwoty najniższej emerytury w gospodarstwie jednoosobowym i 100% tej kwoty w gospodarstwie wieloosobowym, lecz nie przekracza odpowiednich wysokości średnich miesięcznych dochodów (odpowiednio 175% i 125%) przyjmuje się, że: – gospodarstwo 1‑osobowe przeznacza 20% swoich miesięcznych dochodów brutto na opłaty za mieszkanie – resztę może pokryć dodatek mieszkaniowy; – gospodarstwo 2, 3 i 4‑osobowe przeznacza 15% swoich miesięcznych dochodów brutto na opłaty za mieszkanie – resztę może pokryć dodatek mieszkaniowy; – gospodarstwo 5 i więcej osobowe przeznacza 12% swoich miesięcznych dochodów brutto na opłaty za mieszkanie – resztę może pokryć dodatek mieszkaniowy. Jak oblicza się wysokość dodatku Od wysokości wydatków ponoszonych na utrzymanie mieszkania (PUNKT PIERWSZY w poprzednim podrozdziale) odejmuje się usta- Кто имеет право на получение жилищной надбавки 233 ВТОРОЙ ПУНКТ: от доходов и количества людей в домашнем хозяйстве Законом установлено, что в хозяйстве состоящем: – из 1 человека на оплату жилья отводится 15% месячных доходов брутто – остальное может компенсироваться жилищной надбавкой, – из 2, 3 и 4‑человек на оплату жилья отводится 12% месячных доходов брутто – остальное может компенсироваться жилищной надбавкой, – из 5 и более человек на оплату жилья отводится 10% месячных доходов брутто – остальное может компенсироваться жилищной надбавкой. Если среднемесячный доход не меньше чем 150% суммы минимальной пенсии в хозяйстве состоящем из 1 человека и 100% этой суммы в многочисленном хозяйстве, но не превышает соответствующих величин для среднемесячных доходов в 175% и 125%, устанавливается, что в хозяйстве состоящем: – из 1 человека на оплату жилья отводится 20% месячных доходов брутто – остальное может компенсироваться жилищной надбавкой, – из 2, 3 и 4‑человек на оплату жилья отводится 15% месячных доходов брутто – остальное может компенсироваться жилищной надбавкой, – из 5 и более человек на оплату жилья отводится 12% месячных доходов брутто – остальное может компенсироваться жилищной надбавкой. Способ расчёта жилищной надбавки От затрат на жильё (ПЕРВЫЙ ПУНКТ предыдущей части) отнимается официально установленная величина затрат (ВТОРОЙ 234 Kto może otrzymać dodatek mieszkaniowy wowo ustaloną wysokość wydatków (PUNKT DRUGI w poprzednim podrozdziale). Otrzymana kwota stanowi wysokość dodatku. Należy jednak uwzględnić jeszcze poniższe dwie zasady. Nie przyznaje się dodatku jeśli jego wysokość miałaby być niższa niż 2% najniższej emerytury w dniu wydania decyzji. Ustawa o dodatkach mieszkaniowych ogranicza wielkość wypłacanych dodatków. Wysokość dodatku mieszkaniowego łącznie z ryczałtem (o którym piszemy poniżej) nie może przekroczyć 70% wydatków faktycznie poniesionych na utrzymanie lokalu lub 70% wydatków przypadających na normatywną powierzchnię lokalu. UWAGA: Od 1 stycznia 2004 r. powyższy procent może być mniejszy lub większy. Zależy to od decyzji gminy. Gminy mogą ustalić dowolny wskaźnik w granicach od 50% do 90%. Obniżenie lub podwyższenie opisywanego wskaźnika ma wpływ na ostateczną wysokość wsparcia, którą otrzymuje osoba uprawniona do dodatku. Ryczałt na zakup opału Jeżeli osobie przysługuje dodatek, a w jej mieszkaniu nie ma centralnego ogrzewania (c.o.), lub ciepłej wody (c.w.), lub gazu przewodowego z zewnętrznego źródła znajdującego się poza lokalem, to wówczas przysługuje jej ryczałt na zakup opału, stanowiący część dodatku mieszkaniowego. Przy obliczaniu ryczałtu przyjmuje się następujące wydatki: brak c.o. = cena 5 kilowatogodzin razy liczba m2 zajmowanej powierzchni, ale nie większej niż określona ustawowo powierzchnia normatywna lokalu Кто имеет право на получение жилищной надбавки 235 ПУНКТ предыдущей части). Полученный результат даёт нам величину жилищной надбавки. Необходимо, однако, учесть ещё два ниже представленные правила. Надбавка не признаётся в том случае, если её величина не превысила бы 2% минимальной пенсии на день выдачи решения. Закон о жилищной надбавке ограничивает величину надбавок. Итак сумма надбавки и договорной цены (о которой идёт речь ниже) не может превышать 70% затрат фактически понесённых на содержание жилья или 70% затрат на нормативную поверхность жилья. ВНИМАНИЕ: С 1 января 2004 г. в/у процент может изменяться в зависимости от решения гмины. Гмины могут устанавливать любую величину показателя в границах от 50% до 90%, т.е. влиять на размер конечной помощи, предназначенной для лица имеющего право на надбавку. Постоянная общая квота /ryczałt/ на обогрев дома Если человек получил право на доплаты и проживает в доме без центрального отопления (“с.о.”), подведенной тёплой воды (“c.w.”) или газа (из внешнего источника), то получает также право на получение постоянной квоты на покупку топлива на обогрев, являющейся частью жилищной надбавки. Ставка на покупку топлива рассчитывается исходя из следующих затрат: отсутсвие отопления c.o. = цену 5 киловатт часов умножить на полезную площадь м2, не большую чем максимальная поверхность установленная согласно норме 236 Kto może otrzymać dodatek mieszkaniowy brak c.w. = brak gazu przewodowego = cena 20 kilowatogodzin razy liczba osób w gospodarstwie domowym 10 kilowatogodzin w gospodarstwie jednoosobowym + po 2 kilowatogodziny na każdą dodatkową osobę Jak ubiegać się o dodatek 1.Należy udać się do urzędu właściwego dla miejsca zamieszkania (np. może to być urząd gminy lub ośrodek pomocy społecznej) i pobrać formularz wniosku o przyznanie dodatku mieszkaniowego. 2. Z wnioskiem trzeba udać się do administracji domu. Musi ona potwierdzić takie dane, jak: adres zamieszkania, nazwa i siedziba zarządcy domu, tytuł prawny do zajmowanego lokalu, sposób ogrzewania lokalu i wody, kwota wydatków na mieszkanie za ostatni miesiąc (czyli miesiąc, w którym składany jest wniosek). Właściciele domów jednorodzinnych dołączają do wniosku zaświadczenie potwierdzające powierzchnię użytkową i wyposażenie techniczne domu, wystawione przez właściwy organ nadzoru budowlanego wydający pozwolenia na budowę, oraz rachunki dotyczące wydatków na utrzymanie domu. 3. Osoba ubiegająca się o pomoc wypełnia deklarację o dochodach za ostatnie 3 miesiące (sprzed daty złożenia wniosku). 4. Procedura wymaga przeprowadzenia wywiadu środowiskowego. Przeprowadzający go pracownik socjalny może żądać od wnioskodawcy i innych członków gospodarstwa domowego złożenia, pod rygorem odpowiedzialności karnej, oświadczenia o stanie majątkowym, zawierającego w szczególności dane dotyczące posiadanych: – ruchomości i nieruchomości, – zasobów pieniężnych. Odmowa złożenia oświadczenia stanowi podstawę do wydania decyzji o odmowie przyznania dodatku mieszkaniowego. Кто имеет право на получение жилищной надбавки 237 отсутствие воды c.w. = отсутствие газа = цену 20 киловатт часов умножить на количество человек в домашнем хозяйстве 10 киловатт часов в хозяйстве из 1 человека + по 2 киловатт часа на каждого дополнительного человека Порядок получения надбавки 1. В управлении по месту жительства (например в управлении гмины /urząd gminy/ или центре социальной помощи) взять бланк заявления о признании жилищной надбавки. 2. В своей жилищной администрации к в/у заявлению получить свидетельство об адресе проживания, названии и адресе жилищного управления, правовом статусе жилья, способе отопления и подведения воды, сумме затрат на квартиру за последний месяц (месяц подачи заявления). Владельцы домов должны приложить к заявлению справку, подтверждающую полезный метраж, техническое оснащение дома, выданную соответствующим органом строительного надзора, выдающего разрешения на строительство, а также счета касающиеся расходов на содержание дома. 3. Лица, ходатайствующие о помощи, заполняют декларацию о доходах за последние 3 месяца (до дня подачи заявления). 4. Процедура требует проведения специального опроса. В его ходе могут задаваться разные вопросы (под угрозой уголовной ответственности) к заявителю и другим членам домашнего хозяйства, касающиеся состояния имущества, в частности: − движимого и недвижимого имущества; − запаса денежных средств; Уклонение от сотрудничества является основой для отказа в деле о признании жилищной надбавки. 238 Kto może otrzymać dodatek mieszkaniowy Istnienie rażącej dysproporcji między faktycznym stanem majątkowym wnioskodawcy, ustalonym w wyniku wywiadu środowiskowego, a dochodami zadeklarowanymi we wniosku również stanowi podstawę do wydania decyzji o odmowie przyznania dodatku mieszkaniowego. Podstawą do odmowy może też być stwierdzenie, że nasze gospodarstwo domowe składa się z mniejszej ilości osób, niż to podaliśmy w deklaracji składanej razem z wnioskiem o dodatek. Jak jest wypłacany dodatek Dodatek mieszkaniowy przyznaje, na wniosek osoby uprawnionej do dodatku, wójt, burmistrz lub prezydent miasta, w drodze decyzji administracyjnej. Decyzja w sprawie pomocy powinna być wydana w ciągu miesiąca od dnia złożenia wniosku. Dodatek przyznaje się na okres 6 miesięcy, licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu złożenia wniosku. Dodatek mieszkaniowy wpływa na konto administracji domu i pomniejsza w ten sposób należność osoby starającej się o pomoc. Właściciele domów jednorodzinnych otrzymują dodatek bezpośrednio do rąk. Co powoduje wstrzymanie wypłaty dodatku Jeśli osoba, której przyznano dodatek nie opłaca na bieżąco należności za lokal, to wypłata dodatku jest wstrzymywana do czasu pokrycia zaległości. Decyzja o przyznaniu dodatku wygasa, jeżeli zaległości nie zostaną pokryte w ciągu 3 miesięcy od dnia wydania decyzji o wstrzymaniu wypłaty dodatku. Jeśli zaległości zostały uregulowane w terminie, wypłaca się dodatek, za okres, w którym wypłata była wstrzymana. Кто имеет право на получение жилищной надбавки 239 Существенная разница между фактическим имущественным состоянием заявителя, определённым в результате опроса, и доходами задекларированными в заявлении также является основанием для отказа в признании жилищной надбавки. Очередной причиной отказа может стать заниженное число членов домашнего хозяйства по отношению к данным, заключённым в декларации, предоставляемой вместе с заявлением на надбавку. Порядок выплаты надбавки Право признания надбавки принадлежит вуйту, бурмистру или президенту города в форме административного решения. Решение о признании надбавки должно быть обнародовано в течение месяца со дня подачи заявления. Надбавка признаётся сроком на 6 месяцев, считая с первого дня месяца следующего за датой подачи заявления. Сумма жилищной надбавки перечисляется на счёт администрации дома и уменьшает таким образом задолженность лица, обращающегося за помощью. Владельцы частных домов получают надбавку непосредственно на руки. Причины невыплаты жилищной надбавки Если лицо, которое получило надбавку, не оплачивает своевременно счета за жильё, то надбавка приостанавливается до момента уплаты задолженности. В том случае, если задолженность не будет ликвидирована в течение 3 месяцев со дня приостановки выплаты надбавки, решение о признании надбавки аннулируется. Если задолженность ликви- 240 Kto może otrzymać dodatek mieszkaniowy Jeśli zaległości nie zostały uregulowane, a decyzja o przyznaniu dodatku wygasła, o ponowne przyznanie dodatku można wystąpić dopiero po uregulowaniu zaległości. Gdzie można odwoływać się od decyzji w sprawie przyznania dodatku Odwołanie od decyzji instytucji przyznającej dodatki mieszkaniowe należy złożyć (za pośrednictwem organu, który wydał decyzję) w ciągu 14 dni od daty otrzymania decyzji, do samorządowego kolegium odwoławczego. Jeśli organ, który wydał decyzję uzna, iż odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie, może w ciągu 7 dni od otrzymania odwołania wydać nową decyzję, w której uchyli lub zmieni zaskarżoną decyzję. W przeciwnym wypadku przekazuje sprawę do samorządowego kolegium odwoławczego. Jeśli osoba ubiegająca się o dodatek uzna, iż nastąpiło naruszenie prawa, bądź jej interesu prawnego, może wnieść skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Adresy wojewódzkich sądów można znaleźć na stronie internetowej Naczelnego Sądu Administracyjnego, pod adresem http://www.nsa.gov.pl. UWAGA: – Decyzja organu gminy w sprawie dodatku mieszkaniowego powinna zawierać pouczenie – w jakim trybie służy od niej odwołanie. – Decyzja samorządowego kolegium odwoławczego powinna zawierać pouczenie o dopuszczalności wniesienia skargi do WSA. Кто имеет право на получение жилищной надбавки 241 дируется в установленный срок, тогда надбавка выплачивается за период, в течение которого её выплата была приостановлена. Если задолженность так и не была уплачена, а срок действия решения о признании надбавки истёк, то для возобновления ходатайства о надбавке следует сперва уплатить задолженность. Обжалование решения о признании надбавки Обжалование решений следует направлять в муниципальную (самоуправленческую) кассационную коллегию /samorządowe kolegium odwoławcze/ w течение 14 дней с даты получения решения. Если орган, который выдал решение признает, что кассация целиком заслуживает внимания, то в течение 7 дней со дня получения обжалования может выдать новое решение, в котором отменит или изменит обжалованное решение. В противном случае передаст дело в муниципальную кассационную коллегию. Если заявитель решит, что произошло нарушение права или его правового интереса, он может подать жалобу в Воеводский административный суд. Адреса воеводских судов можно найти на сайте Верховного административного суда (http://www.nsa.gov.pl). ВНИМАНИЕ: – решение гминного органа относительно жилищной надбавки должно в себя включать разъяснение – в каком порядке оно подлежит обжалованию, – решение муниципальной кассационной коллегии должно содержать разъяснение о допустимости внесения жалобы в Верховный административный суд. Rozdział 5 Opieka zdrowotna Koszty związane z korzystaniem z opieki zdrowotnej pokrywane są w Polsce przez: NFZ – w przypadku osób ubezpieczonych (czyli takich, za które odprowadzane są składki na ubezpieczenie zdrowotne, same opłacające składkę, osoby objęte ubezpieczeniem dobrowolnym, osoby odbywające staż adaptacyjny, kurs języka polskiego oraz kursy przygotowawcze do podjęcia nauki w języku polskim, o których mowa w przepisach o szkolnictwie wyższym, członkowie rodzin osób objętych ubezpieczeniem powszechnym); budżet państwa – w przypadku osób innych niż ubezpieczone; obywatela – za orzeczenia potrzebne do uzyskania prawa jazdy i inne zaświadczenia lekarskie wydawane na nasze życzenie, za wyjątkiem zaświadczeń potrzebnych do uzyskania zasiłku pielęgnacyjnego albo świadczenia z pomocy społecznej za świadczenia znajdujące się w wykazie stanowiącym załącznik do ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Dokumenty potwierdzające ubezpieczenie Rejestrując się do lekarza, należy posiadać przy sobie dokument potwierdzający opłacanie składek. W przyszłości ma to być Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego. Глава 5 Здравоохранение Расходы, связанные со здравоохранением, покрываются в Польше: Национальным фондом здоровья (NFZ) – по отношению к застрахованным лицам (то есть тем, за которых перечисляются страховые здравоохранительные взносы, к тем, кто охвачен здравоохранительным добровольным страхованием, к лицам, проходящим стаж по переквалификации, курсы польского языка, а также подготовительные курсы, готовящие к обучению на польском языке, о которых говорится в положениях о высшем образовании, к членам семьи, охваченным всеобщим страхованием). Из бюджета государства – по отношению к другим лицам, чем застрахованные Гражданином – за освидетельствования, необходимые для получения водительских прав и другие медицинские свидетельства, выдаваемые по нашей просьбе, за исключением свидетельств, необходимых для получения пособия по уходу или пособий социальной помощи за обслуживание, которые указаны в перечне, являющемся приложением к закону о государственном ассигновании на здравоохранение из общественных средств. Документы, подтверждающие страхование При регистрации к врачу необходимо иметь документ, подтверждающий оплату взносов. В будущем это должна быть Европейская карта медицинского страхования. 244 Opieka zdrowotna Dziś jest to: • odcinek emerytury lub renty; • aktualna rodzinna legitymacja ubezpieczeniowa albo zgłoszenie do ubezpieczenia (druk ZCZA lub ZCNA) wraz z ważną legitymacją studencką/szkolną; • w przypadku studentów ubezpieczonych przez uczelnię – ważna legitymacja studencka wraz z dokumentem potwierdzającym zgłoszenie do ubezpieczenia; • potwierdzenie przelewu składek (w przypadku osób pracujących na własny rachunek i ubezpieczających się dobrowolnie, emerytów i rencistów). W przypadku stanu nagłego, dokument może być przedstawiony nie później niż w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia udzielania świadczenia opieki zdrowotnej, o ile chory nadal przebywa w szpitalu, lub w terminie 7 dni od dnia zakończenia udzielania świadczenia opieki zdrowotnej. Gdzie udzielane są świadczenia medyczne? W przychodniach, gabinetach i szpitalach, które mają podpisaną umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia. Powinno być na nich zamieszczone logo NFZ. Lekarza, pielęgniarkę i położną podstawowej opieki zdrowotnej można zmienić dwa razy w roku bezpłatnie. Koniecznie należy dowiedzieć się u lekarza rodzinnego, w jaki sposób można uzyskać pomoc w godzinach popołudniowych, wieczornych i w dni wolne. Здравоохранение 245 В настоящее время это: • квитанция о пенсии или пенсии по инвалидности, • актуальное семейное страховое удостоверение или заявление о страховании (бланк ZCZA или ZCNA ) вместе с действительным студенческим / ученическим билетом, • в случае студентов, застрахованных вузом, – действительный студенческий билет вместе с документом, подтверждающим заявление о страховании, • подтверждение оплаты взносов (в случае работающих лиц, работающих за свой счёт и добровольно застрахованных, пенсионеров и пенсионеров по инвалидности). В экстренных случаях документ может быть представлен не позже, чем в течение 30 дней с момента предоставления медицинской помощи, если больной по-прежнему находится в больнице, или в течение 7 дней после окончания предоставления медицинской помощи. Где предоставляется медицинская помощь? В поликлиниках, кабинетах и больницах, у которых имеется подписанный договор с Национальным фондом здоровья. На договорах должен быть логотип Национального фонда здоровья (NFZ). Национальный фонд здоровья Врача, медсестру и акушерку первичной медицинской помощи вы можете бесплатно поменять два раза в год. Обязательно следует узнать у семейного врача, каким образом можно получить помощь во второй половине дня, вечером и в свободные от работы дни. 246 Opieka zdrowotna Skierowanie do lekarza Ambulatoryjne świadczenia specjalistyczne są udzielane na podstawie skierowania lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Pacjent ma prawo wybrać specjalistę spośród wszystkich, mających podpisaną umowę z NFZ. Skierowanie nie jest wymagane do: • ginekologa i położnika, • dentysty, • dermatologa, • wenerologa, • onkologa, • okulisty, • psychiatry. Skierowanie nie jest również wymagane od osób: • chorych na gruźlicę, • zakażonych wirusem HIV, • inwalidów wojennych i osób represjonowanych, • uzależnionych od alkoholu, środków odurzających i substancji psychotropowych – w zakresie lecznictwa odwykowego. Skierowanie potrzebne jest również do szpitala (od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej bądź lekarza specjalisty), poza wszystkimi nagłymi wypadkami. Dokumentacja medyczna Pacjent ma prawo wglądu do swojej dokumentacji medycznej prowadzonej w zakładach opieki zdrowotnej. Na jego wniosek, bądź na wniosek osoby upoważnionej przez pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego, dokumentacja powinna być przekazana w postaci wyciągu, odpisu lub kopii, sporządzanych na koszt osoby występującej o nią. Здравоохранение 247 Направление к врачу Амбулаторное обслуживание врачами-специалистами осуществляется на основании направления врача общей практики. Пациент имеет право выбрать специалиста среди всех, подписавших договор с Национальным фондом здоровья (NFZ). Направление не требуется к врачам: • гинеколог и акушер, • зубной врач, • дерматолог, • венеролог, • онколог, • глазной врач, • психиатр. Направления не требуют также от лиц: • больных туберкулёзом, • заражённых вирусом ВИЧ-инфекции, • военных инвалидов и репрессированных лиц, • алкоголезависимых, зависимых от одурманивающих и психотропных средств – проходящих курс лечения. Направление необходимо также для стационара (от врача общей практики или врача-специалиста), за исключением всех экстренных случаев. Медицинская документация Пациент имеет право ознакомиться с медицинской документацией, проводимой в учреждении здравоохранения. По заявлению пациента, уполномоченного им лица или его законного представителя документация должна быть предоставлена в виде выписки или копии, за счёт лица, заявившего о выдаче документа. 248 Opieka zdrowotna Listy oczekujących Świadczenia opieki zdrowotnej w szpitalach i ambulatoriach udzielane są według kolejności zgłoszenia z uwzględnieniem zasady sprawiedliwego, równego, pozbawionego dyskryminacji i przejrzystego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej oraz zgodnie z kryteriami medycznymi określonymi przez ministra zdrowia. Świadczeniodawca informuje pisemnie o terminie udzielenia świadczenia oraz uzasadnia przyczyny wyboru tego terminu. W razie zmiany stanu zdrowia, wskazującej na potrzebę wcześniejszego niż w ustalonym terminie udzielenia świadczenia, pacjent informuje o tym świadczeniodawcę, który – jeśli to wynika z kryteriów medycznych – koryguje odpowiednio termin udzielenia świadczenia. W celu otrzymania jednego świadczenia opieki zdrowotnej na podstawie skierowania, pacjent może wpisać się na jedną listę oczekujących u jednego świadczeniodawcy. Lista oczekujących na udzielenie świadczenia stanowi integralną część dokumentacji medycznej. Informacje o prowadzonych listach oczekujących, liczbie osób i średnim czasie oczekiwania publikują na swoich stronach internetowych oddziały wojewódzkie Funduszu. Leczenie za granicą Informacje o świadczeniach zdrowotnych przysługujących obywatelom Rzeczypospolitej Polskiej w krajach Unii Europejskiej są szczegółowo opisane na stronach http://www.nfz.gov.pl/ue/ Здравоохранение 249 Список ожидающих Услуги медицинской помощи в стационарах или амбулаториях предоставляются согласно очерёдности заявки с учётом принципа справедливости, равноправия, лишённого дискриминации, и ясного доступа к медицинским услугам, а также согласно медицинским критериям, определённым министром здравоохранения. Медицинское учреждение информирует в письменном виде о сроках оказания услуг и обосновывает причины выбора данного срока. В случае изменения состояния здоровья, свидетельствующего о необходимости более раннего, чем установленный срок, оказания услуг, пациент информирует об этом медицинское учреждение, которое – если это вытекает из медицинских критериев – соответствующим образом корректирует срок предоставления помощи. Для получения однократного оказания медицинских услуг на основе направления пациент может записаться в один список ожидающих в одном пункте медобслуживания. Список ожидающих получить медицинскую помощь является интегральной частью медицинской документации. Информацию о создаваемых списках ожидающих, количестве лиц и среднем времени ожидания публикуют воеводские отделения фонда на своих сайтах. Лечение за рубежом Информация о медицинских услугах, которыми могут пользоваться граждане Республики Польша в странах Евросоюза, подробно описана на сайте http://www.nfz.gov.pl/ue// 250 Opieka zdrowotna Lekarstwa Pacjenci mogą otrzymać refundowane leki i wyroby medyczne na podstawie recepty wystawionej przez lekarza lub felczera. Leki refundowane z listy leków podstawowych są dostępne dla pacjentów po wniesieniu opłaty ryczałtowej – 3,20 zł oraz z listy uzupełniającej po wniesieniu opłaty w wysokości 30% lub 50% ceny leku. W obu przypadkach obowiązuje limit ceny leku. Wśród leków zawierających tę samą substancję czynną jest lek, którego cena jest najniższa, i właśnie ten lek pacjent otrzyma bez dodatkowych dopłat. Pozostałe leki z danej grupy pacjent otrzyma dopłacając w 100% różnicę między ceną leku a limitem. Inne zasady dotyczą leków nabywanych przez inwalidów wojennych lub małżonków pozostających na ich wyłącznym utrzymaniu oraz wdów lub wdowców po poległych żołnierzach lub zmarłych inwalidach wojennych uprawnionych do renty rodzinnej, a także osób represjonowanych. Osoby te otrzymają bezpłatnie leki oznaczone symbolem Rp w decyzji dopuszczającej do obrotu i jednocześnie wpisane do Rejestru Produktów Leczniczych Dopuszczonych do Obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Uwaga: recepta jest ważna przez 30 dni. Wyjątek stanowią jedynie: • recepty na antybiotyki i recepty wystawione w ramach pomocy doraźnej – 7 dni; • recepty na preparaty immunologiczne i leki sprowadzane z zagranicy, dla indywidualnych użytkowników – 60 dni. Здравоохранение 251 Лекарства Пациенты могут получать компенсационные лекарства и изделия медицинского назначения на основании рецептов, выписанных врачом или фельдшером. Компенсационные медикаменты входят в список основных лекарств и доступны пациентам после внесения паушального сбора в размере 3,20 злотых, а также в дополнительный список после внесения оплаты в размере 30 или 50 процентов стоимости лекарства. В обоих случаях действует лимит цены медикамента. Среди лекарств, содержащих такое же активное вещество, имеются медикаменты, цена которых минимальна, и именно это лекарство получит пациент без дополнительной оплаты. Остальные медикаменты данной группы пациент может получить при условии 100% доплаты за разницу между ценой лекарства и лимитом. Что касается медикаментов, приобретаемых военными инвалидами или супругами, находящимися на их исключительном содержании, а также вдовами/вдовцами павших военнослужащих или умерших военных инвалидов, имеющих право на семейную пенсию, как и репрессированных лиц, то существуют иные принципы получения лекарств. Эти лица бесплатно получают медикаменты, обозначенные символом Rp, в постановлении, допускающем их в оборот и одновременно внесёнными в Регистр медикаментов, допущенных в оборот на территории Республики Польша. Внимание: рецепт действителен в течение 30 дней. Исключением являются только: • рецепты на антибиотики и рецепты, выписанные в рамках экстренной помощи – 7 дней, • рецепты, выписанные на иммунологические препараты и лекарства, доставленные из-за границы для индивидуальных потребителей – 60 дней. 252 Opieka zdrowotna Jeżeli lekarz przepisał lek, którego cena przekracza limit refundacji, a preparat ten ma tańszy odpowiednik, aptekarz ma obowiązek poinformować nas, że możemy wykupić tańszy lek. Nie dotyczy to sytuacji, w której na recepcie jest adnotacja, że przepisanego leku nie można zamienić na żaden inny. Leczenie sanatoryjne Na leczenie uzdrowiskowe skierowanie wystawia lekarz ubezpieczenia zdrowotnego. Skierowanie musi zostać potwierdzone w oddziale wojewódzkim Funduszu, właściwym dla pacjenta ze względu na jego miejsce zamieszkania. Koszty przejazdu do i z uzdrowiska, oraz częściowe zakwaterowania i wyżywienia ponosi pacjent. Opłaty w uzdrowisku nie dotyczą dzieci do 18 roku życia, a jeżeli nadal się kształcą, do 26 roku życia. Dzieci niepełnosprawne w znacznym stopniu – bez ograniczenia wieku. O czym powinniśmy pamiętać? 1. Zgłaszając się do lekarza musimy posiadać ważny dokument, potwierdzający nasze ubezpieczenie. Dla osób pracujących jest to: legitymacja ubezpieczeniowa, legitymacja ubezpieczeniowa dla członków rodziny pracownika (np. dla dzieci) lub Książeczka RUM (Rejestr Usług Medycznych). Trzeba również znać numer NIP swojego pracodawcy, ponieważ tę informację lekarz musi umieścić w zwolnieniu lekarskim. Emeryci i renciści przedstawiają ostatni odcinek renty lub emerytury. Bezrobotni – decyzję o przyznaniu statusu bezrobotnego oraz poświadczenie ubezpieczenia. W przyszłości każdy ma mieć indywidualną kartę ubezpieczeniową. Здравоохранение 253 Если врач выписал лекарство, стоимость которого превышает лимит компенсации, а данный препарат имеет более дешёвый аналог, то работник аптеки обязан оповестить нас о том, что мы можем приобрести более дешёвый медикамент. Это не касается ситуации, когда нa рецепте имеется заметка, что выписанное лекарство нельзя заменять никаким другим. Санаторное лечение Направление на санаторно-курортное лечение выписывает врач медицинского страхования. Направление должно быть подтверждено в воеводском отделении Фонда, соответствующем месту жительства пациента. Стоимость проезда в санаторий-курорт и обратно, а также расквартирование и питание частично оплачивает пациент. Оплаты эти не относятся к детям до 18-летнего возраста, а если они продолжают обучение, то до 26-летнего возраста. Аномальные в значительной степени дети – без возрастных ограничений. О чем следует помнить? 1. При обращении к врачу мы должны иметь документ, подтверждающий наше страхование. Для трудоустроенных лиц это страховое удостоверение и страховое удостоверение для членов семьи трудоустроенного или книжка RUM (Реестр медицинских услуг). Следует также знать NIP работодателя, поскольку эта информация должна быть указана в больничном листе. Пенсионеры должны предъявить актуальную пенсионную книжку. Безработные – решение о признании статуса безработного, а 254 Opieka zdrowotna Jeśli przedstawienie dokumentu potwierdzającego ubezpieczenie nie jest możliwe podczas rejestracji należy go przedstawić w ciągu 7 dni. Nieprzedłożenie dokumentu potwierdzającego ubezpieczenie powoduje obciążenie świadczeniobiorcy kosztami leczenia. 2. Jeśli przepisy mówią inaczej o jakimś świadczeniu zdrowotnym, niż uzasadnia je np. osoba w rejestracji przychodni lub lekarz, żądajmy uzasadnienia danej decyzji lub informacji na piśmie. Jeżeli okaże się, że mieliśmy rację, może to być dowód dla NFZ o nierzetelności świadczeń w danej przychodni. 3. Pytania, które warto zadać lekarzowi, do którego idziemy na wizytę: • Czy ma kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia na wykonywanie świadczeń zdrowotnych? Jeśli ma kontrakt to znaczy, że za wizytę nic nie płacimy, jeśli nie ma kontraktu, tzn. że wizyta jest pełnopłatna. • Czy ma kontrakt na refundację leków? Jeśli ma to znaczy, że otrzymane od lekarza recepty na leki będą ze zniżką, jeśli nie ma takiego kontraktu, tzn. że otrzymamy receptę płatną 100%. • Do kogo mamy zwracać się, gdy wyjedzie na urlop lub zachoruje? W myśl ustawy lekarz powinien zapewnić zastępstwo innego lekarza. • Jakie ma godziny pracy i czy obejmie nas opieką domową? Lekarze mają obowiązek świadczenia usług zdrowotnych w ramach wizyt domowych, ale przy zapisywaniu się do lekarza pierwszego kontaktu, lepiej upewnić się, czy lekarz przyjedzie do naszego miejsca zamieszkania, gdy będziemy potrzebowali pomocy lekarskiej. Pamiętajmy, że lekarz nie pracuje 24 godziny na dobę i ma prawo odmówić przyjęcia wizyty domowej, szczególnie jeśli mieszkamy daleko i chcemy, żeby przyjechał do nas np. w czasie świąt, po godzinach jego pracy (średnio biorąc, najczęściej po godz. 18.00 lub w nocy). Jeśli potrzebujemy pomocy powinniśmy wówczas zgłosić się do przychodni pełniącej dyżur na Здравоохранение 255 также страховое свидетельство. В будущем каждый будет иметь индивидуальную карточку страхования. 2. Если регистратура поликлиники или лечащий врач иначе трактуют правила оказания медицинских услуг, следует требовать информации или обоснования принятого решения в письменной форме. В последствии это может служить доказательством недобросовестного обслуживания в данном медицинском учреждении. 3. Вопросы, которые следует задать своему лечащему врачу: • Подписал ли он договор по оказанию медицинских услуг с NFZ? Если договор подписан, то за визит у этого врача мы не платим, если нет – нам придется полностью оплатить визит. • Подписан ли врачом контракт на возмещение стоимости лекарств? Если контракт подписан, то мы получим скидку на выписанные лекарства. Если не подписан, то нам придется заплатить за лекарства полную стоимость. • К кому обратиться, если наш врач заболеет либо пойдет в отпуск? Согласно закону, врач должен обеспечить нам опеку другого врача. • График его работы. Сможет ли он приходить к пациенту на дом? Визиты на дом входят в обязанности семейного терапевта, однако лучше заранее узнать, приедет ли врач к нам домой, если возникнет такая необходимость. Следует помнить, что врач не работает круглые сутки и имеет право отказаться от приезда на дом, особенно в том случае если мы живем далеко и вызываем врача в праздники или после окончания рабочего дня (после 6 часов вечера или ночью). Если нам необходима помощь, следует обратиться в районную дежурную поликли- 256 Opieka zdrowotna naszym terenie (np. w dzielnicy). Jeżeli jest to nagły przypadek, zagrażający życiu, możemy wezwać pogotowie ratunkowe. Jakie uprawnienia mają pacjenci Co to jest Karta Praw Pacjenta? Dnia 11 grudnia 1998 r. Minister Zdrowia i Opieki Społecznej ogłosił Kartę Praw Pacjenta. W Karcie zebrano informacje o prawach pacjenta zawartych w najważniejszych aktach prawnych wydanych w kraju. Karta ma uświadomić pacjentom oraz lekarzom i innym pracownikom służby zdrowia, przysługujące uprawnienia oraz wzajemne zobowiązania. Zgodnie z zaleceniem Ministra powinna ona znaleźć się w każdym szpitalu, poradni, przychodni (także w placówkach niepublicznych). Pacjent może więc domagać się od zakładu opieki zdrowotnej, z którego usług korzysta, wglądu do treści Karty. Pamiętajmy: Karta Praw Pacjenta nie jest aktem prawnym i nie można na jej podstawie dochodzić swoich praw. Jedynie akty prawne wymienione w ustawach są podstawą do jakichkolwiek roszczeń. Podstawowe uprawnienia pacjentów Prawa oraz obowiązki pacjentów reguluje wiele ustaw. Niektóre regulują szczegółowo wybrane kwestie, np. odrębna ustawa określa prawa pacjentów chorych psychicznie. Wszystkie przepisy, w pełnym brzmieniu, można odnaleźć w odpowiednich aktach prawnych, według podanych dzienników ustaw. Poniżej przedstawiamy najważniejsze uprawnienia pacjentów oraz ich podstawy prawne wynikające z dwóch wybranych ustaw regulujących te kwestie. Здравоохранение 257 нику. Если это несчастный случай, то надо вызвать Скорую помощь. О правах пациента Что такое Свод прав пациента? 11 декабря 1998 года Министр здравоохранения издал Свод прав пациента, где собрана информация о наиважнейших юридических актах, выданных в стране на эту тему. Это издание позволит разобраться в своих правах и обязанностях пациентам, врачам и другим работникам здравоохранения. Согласно указанию Министра, он должен находиться во всех медицинских учреждениях (в том числе необщественных). Пациент всегда может потребовать от медицинского учреждения, чьими услугами он пользуется, права ознакомиться с содержанием Свода прав пациента. Помните, что: Свод прав пациента не является юридическим актом и на его основании нельзя добиваться своих прав. Только юридические акты, перечисленные в законах, являются основанием для законных притязаний. Основные права пациента Права и обязанности пациента регулируют различные законы. Некоторые законы посвящены отдельным вопросам (например, правам больных психическими заболеваниями). Список всех законов и их полные тексты можно найти в соответствующих юридических актах Законодательного Вестника. Ниже приведены наиболее важные права пациента и их юридическое обоснование, вытекающее из двух законов, регулирующих эти вопросы. 258 Opieka zdrowotna Pamiętajmy, że organizację i udzielanie świadczeń zdrowotnych w danym szpitalu/przychodni, oprócz ustaw, określa także regulamin ustalany przez kierownika danej placówki. Oczywiście regulamin nie może naruszać praw pacjenta. Ustawa z dn. 5 grudnia 1996 r. o zawodzie le Ustawa z dn. 30 sierpnia 1991 r. o zakładach karza (Dz.U. z 1997 r., nr 28, poz. 152 z późn. opieki zdrowotnej (Dz.U. z 1991 r., nr 91, poz. 408 zm.) z późn. zm.) PRAWO DO OPIEKI I LECZENIA Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych Pacjent zgłaszający się do zakładu opieki zdrowotnej udzielonych przez lekarza, zgodnie z: wiedzą me- (ZOZ) ma prawo do: dyczną, zasadami etyki zawodowej oraz z należytą − świadczeń zdrowotnych odpowiadających wystarannością i dostępnymi lekarzowi metodami oraz maganiom wiedzy medycznej; środkami leczenia. − natychmiastowego udzielenia świadczeń zdrowotnych ze względu na zagrożenie życia lub Lekarz ocenia stan zdrowia po zbadaniu pacjenta. zdrowia, niezależnie od rejonizacji. Lekarz ma obowiązek udzielić pomocy lekarskiej W szpitalu (także sanatorium), poza uprawnieniami zawsze, gdy nieudzielenie jej może zagrażać życiu wymienionymi powyżej, pacjent ma także prawo: lub zdrowiu pacjenta. − do świadczeń zdrowotnych; środków farmaceutycznych i materiałów medycznych; pomieszczeJednak: nia oraz wyżywienia odpowiedniego do stanu 1) Lekarz może nie podjąć lub odstąpić od leczenia zdrowia; pacjenta. Wówczas ma obowiązek dostatecznie − do opieki pielęgnacyjnej np. osoby bliskiej; wcześniej uprzedzić o tym pacjenta i wskazać − kontaktować się (osobiście, telefonicznie, limu możliwość leczenia u innego lekarza lub stownie) z osobami z zewnątrz – kosztów tych w innym zakładzie opieki zdrowotnej (ZOZ). kontaktów nie ponosi ZOZ. W przypadku zagro2) Lekarz może powstrzymać się od wykonania żenia epidemicznego lub ze względu na warunświadczeń zdrowotnych niezgodnych z jego ki przebywania innych chorych w szpitalu, kiesumieniem, ale ma obowiązek wskazać realne rownik ZOZ lub upoważniony lekarz może możliwości leczenia u innego lekarza lub w inograniczyć kontakt osobisty z osobami z zenym ZOZ. Zmiany te musi uzasadnić i odnotować wnątrz oraz opiekę pielęgnacyjną; w dokumentacji medycznej. − do opieki duszpasterskiej; Здравоохранение 259 Надо помнить, что кроме законов, организацию и форму оказания медицинских услуг в данной больнице/ поликлинике регулируют правила внутреннего распорядка, установленные заведующим данного учреждения. Конечно, права пациента не могут нарушаться этим регламентом. Закон от 5 декабря 1996 г. о профессии Закон от 30 августа 1991 г. о здравоохраниврача (Законодательный Вестник от 1997 г. тельных учреждениях (Законодательный № 28, статья 152 с последующими измене- Вестник от 1991 г., № 91, статья 408 с послениями) дующими изменениями) ПРАВО НА ЛЕЧЕНИЕ И ОПЕКУ Пациент имеет право на медицинские услуги, Пациент, обращающийся в медицинское учрежкоторые оказывает врач, располагающий необ- дение, имеет право на: ходимыми медицинскими знаниями, соблюда – медицинские услуги, отвечающие современющий профессиональную этику и использую щий ным медицинским знаниям все доступные ему методы и средства лечения. – срочное медицинское обслуживание, независимо от местонахождения, если возникла Только после исследования пациента врач ставит угроза для жизни или здоровья ему диагноз. В больнице/ санатории, кроме перечисленных Врач обязан оказывать помощь тогда, когда воз- выше прав, пациент имеет право: никает угроза для жизни и здоровья пациента. – на медицинские услуги, фармацевтические средства, медицинские материалы, помещеОднако: ние и питание, соответствующее его состоя1) Врач может не предпринять либо отказаться нию здоровья от лечения пациента. В этом случае он обязан – на опеку близкого лица заранее предупредить об этом пациента и – на общение (лично, по телефону или переуказать ему возможность лечения у другого писке) с лицами, находящимися вне больниспециалиста либо в другом медицинском цы - медицинское учреждение не покрывает учреждении. связанных с этим расходов. В случае угрозы 2) Врач может отказаться от оказания медиэпидемии либо в связи с условиями пребыцинских услуг, если это противоречит его вания других больных заведующий учрежубеждениям. В этом случае он обязан укадением имеет право ограничить контакты зать реальные возможности лечения у друпациента с посетителями, а также возможгого врача или в другом медицинском учность опеки близкого лица. реждении. Врач обязан указать причину – на духовную опеку этого решения и зафиксировать это в медицинской документации. 260 Opieka zdrowotna W obu powyższych przypadkach lekarz może od- − wyrazić zgodę albo odmówić zgody na umieszmówić udzielenia pomocy, ale tylko wtedy, gdy nie czenie w danym szpitalu. Jeśli pomimo decyzji zagraża to zdrowiu lub życiu pacjenta. lekarza o niezwłocznym przyjęciu do szpitala pacjent nie może być do niego przyjęty – szpital udziela mu niezbędnej pomocy i jeśli to konieczne przewozi do innego szpitala; − wypisać się z ZOZ na własne żądanie - lekarz powinien poinformować o możliwych następstwach przerwania leczenia’ Pacjent ma prawo do świadczeń pogotowia ratunkowego w razie wypadku, urazu, porodu, nagłej choroby lub pogorszenia stanu zdrowia zagrażającego życiu’ PRAWO DO INFORMACJI Pacjent ma prawo uzyskać od lekarza przystępną Pacjent ma prawo do informacji o swoim stanie informację o stanie zdrowia, rozpoznaniu, propono- zdrowia. wanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczeniu, przewidywalnych następstwach, wynikach oraz szansach leczenia. Pacjent decyduje komu lekarz udziela tych informacji oraz: − może nie chcieć otrzymywać informacji o tym, co mu dolega; − może zażądać od lekarza informacji o swoim stanie zdrowia, jeżeli sądzi, że lekarz nie informuje go z uwagi na jego dobro. OCHRONA TAJEMNICY LEKARSKIEJ, POSZANOWANIE PACJENTA Lekarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy in- Pacjent ma prawo do intymności i poszanowania formacji o pacjencie, uzyskanych w związku z jego godności w czasie udzielania świadczeń zdrowotleczeniem. nych. Podczas udzielania świadczeń zdrowotnych lekarz ma obowiązek poszanowania intymności i godności osobistej pacjenta. Здравоохранение 261 В обоих вышеуказанных случаях врач может отка- – выразить согласие или не согласиться на заться от оказания помощи, но только тогда, когда лечение в данной больнице. Если несмотря нет угрозы для жизни или здоровья пациента. на решение врача немедленно принять пациента в больницу он все-таки не может быть принят, ему предоставляют необходимую помощь и, если это необходимо, перевозят в другую больницу. – выписаться из больницы по собственному желанию. Врач обязан проинформировать пациента о возможных последствиях прекращения лечения. Пациент имеет право на услуги Скорой Помощи при получении травмы, при несчастном случае, родах, внезапной болезни или ухудшении состояния здоровья, угрожающего жизни. ПРАВО НА ИНФОРМАЦИЮ Пациент имеет право получить от врача доступ- Пациент имеет право на получение информации но изложенную информацию о состоянии его о состоянии своего здоровья. здоровья, диагнозе, предлагаемых и доступных методах лечения, предполагаемых последствиях, результатах лечения. Пациент решает, кому будет сообщать об этом врач. – Пациент может не желать получать информацию о своей болезни – Пациент может потребовать от врача информацию о состоянии своего здоровья, если считает, что врач недостаточно его информирует СОБЛЮДЕНИЕ ВРАЧЕБНОЙ ТАЙНЫ, УВАЖЕНИЕ К ПАЦИЕНТУ Врач обязан хранить в тайне информацию о Пациент имеет право на невмешательство в его пациенте, полученную во время лечения. личную жизнь и уважение со стороны врача. Врач обязан уважать личную жизнь и достоинство пациента. 262 Opieka zdrowotna PRAWO DO WGLĄDU W DOKUMENTACJĘ MEDYCZNĄ Lekarz ma obowiązek prowadzenia dokumentacji ZOZ ma obowiązek prowadzić dokumentację memedycznej pacjenta. W dokumentacji uwzględnia dyczną dotyczącą leczenia oraz chronić zawarte wszystkie informacje o leczeniu pacjenta, w tym np. w niej dane. Do dokumentacji mają prawo wglądu: odstąpienie od leczenia, zmianę leczenia. pacjent, jego przedstawiciel ustawowy, bądź osoba upoważniona przez pacjenta. PRAWO DO WYRAŻANIA ZGODY NA LECZENIE / OPERACJĘ Lekarz może przeprowadzić badanie lub udzielić Pacjent ma prawo wyrażenia zgody na udzielenie innych świadczeń zdrowotnych, po wyrażeniu świadczeń zdrowotnych lub ich odmowy, po uzyzgody przez pacjenta. Zgoda może być ustna. Bada- skaniu odpowiedniej informacji. nie (lub inne świadczenie) bez zgody pacjenta jest dopuszczalne, jeśli wymaga on niezwłocznej pomocy, a ze względu na stan zdrowia/ wiek nie może zgodzić się i nie można porozumieć się z jego przedstawicielem ustawowym lub opiekunem faktycznym. Operacja/ leczenie o podwyższonym ryzyku, możliwe jest tylko po poinformowaniu pacjenta na czym ono polega i uzyskaniu jego pisemnej zgody. Lekarz może zmienić zabieg/ leczenie bez pisemnej zgody pacjenta, jeśli pacjentowi grozi utrata życia, ciężkie uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia, i nie można niezwłocznie uzyskać zgody pacjenta/ przedstawiciela ustawowego. Lekarz odnotowuje zmiany w dokumentacji medycznej i informuje o nich pacjenta. PRAWO DO SKARGI Nadzór nad lekarzami sprawuje właściwa Okręgowa Jeśli skarga pacjenta dotyczy naruszenia jego dobra Rada Lekarska. Lekarz może ponieść odpowiedzialność osobistego lub wyrządzenia szkody materialnej (np. zawodową przed Okręgowym Sądem Lekarskim za: z winy lekarza pogorszył się stan zdrowia pacjenta, − nieetyczne postępowanie, zachowanie niezgod- nie może on kontynuować pracy zawodowej i wpływa ne z zasadami etyki zawodowej (np. arogancja to na jego dochód) – pacjent może skierować sprawę wobec pacjenta); do sądu. Здравоохранение 263 ПРАВО НА ОЗНАКОМЛЕНИЕ С МЕДИЦИНСКОЙ ДОКУМЕНТАЦИЕЙ Врач обязан вести медицинскую документацию Здравоохранительное учреждение обязано пациента, в которой находится вся информация вести медицинскую документацию, касающуюо ходе лечения пациента, а также изменения ся лечения, и хранить содержащиеся в ней в лечении или его прекращение. Пациент данные. На ознакомление с документацией имеет право на ознакомление с данной доку- имеет право пациент, его законный представиментацией. тель или уполномоченное пациентом лицо. ПРАВО ВЫРАЖЕНИЯ СОГЛАСИЯ НА ЛЕЧЕНИЕ / ОПЕРАЦИЮ Врач может провести исследование или оказать Получив полную информацию, пациент имеет другие медицинские услуги только с согласия право выразить согласие на оказание ему медипациента. Согласие может быть устным. Иссле- цинских услуг или отказаться от них. дование (или другие услуги) без согласия пациента допускается в ситуации, требующей неотложной помощи, а из-за состояния здоровья/ возраста пациент не может дать согласия и отсутствует возможность связаться с его законным представителем или фактическим опекуном. Операция/лечение повышенного риска, возможны после проинформирования пациента и получения от него письменного согласия. Врач может изменить операцию/лечение без письменного согласия пациента в том случае, когда пациент получил тяжелую травму, когда ему угрожает смерть, потеря здоровья, нет возможности получить согласие пациента или его законного представителя. Врач заносит изменения в медицинскую документацию и информирует о них пациента. ПРАВО НА ЖАЛОБУ Органом, контролирующим работу врачей, яв- Если жалоба пациента касается нарушения его ляется Окружной врачебный совет. Врач несет личных интересов или причинения ему материпрофессиональную ответственность перед Ок- ального вреда (например, если по вине врача ружным врачебным судом за: ухудшилось состояние пациента и он не в состо– поведение, не соответствующее правилам янии заниматься профессиональной деятельпрофессиональной этики (например, грубое ностью, что влияет на его доходы), пациент обращение с пациентами) может направить дело в суд. 264 Opieka zdrowotna − niefachowość czynności medycznych – lekarz ma obowiązek postępowania zgodnego z aktualnym stanem wiedzy i w ramach posiadanych możliwości (np. lekarz specjalista w danej dziedzinie, ma wobec pacjenta obowiązki dotyczące udzielanych przez niego świadczeń). W przeciwnym razie postępuje niefachowo. Pacjent ma prawo złożyć skargę do: 1. dyrektora placówki, np. przychodni, szpitala; 2. organu, który założył daną placówkę np. urzędu gminy dla przychodni; starosty dla szpitala powiatowego, wojewody dla szpitala wojewódzkieg, Ministerstwa Zdrowia dla kliniki; 3. Rady Społecznej danego szpitala, przychodni itp.; 4. Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej przy danej okręgowej izbie lekarskiej (w ramach wspomnianej powyżej odpowiedzialności zawodowej); 5. ma prawo wystąpić o odpowiedzialność cywilną; 6. ma prawo wystąpić o odpowiedzialność karną; 7. dodatkowo pacjent może złożyć skargę na placówkę, która ma umowę z NFZ do odpowiadającego jej Oddziału – najlepiej kontaktować się z Rzecznikiem Praw Pacjenta. Ze strony pielęgniarki lub położnej, mającej prawo wykonywania zawodu, pacjent ma prawo do m.in. (Ustawa z dn. 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz.U. z 1996 r., nr 91, poz. 410 z późn. zm.): • świadczeń odpowiadających aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi środkami, zgodnie z zasadami etyki zawodowej i przy dołożeniu szczególnej staranności; • pomocy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami, w każdym przypadku zagrożenia życia lub zdrowia pacjenta; • informacji o uprawnieniach; • informacji o swoim stanie zdrowia (w zakresie opieki pielęgna cyjnej). Здравоохранение 265 – непрофессионализм в лечении. Врач обязан придерживаться современных методов лечения и использовать имеющиеся возможности, иначе его действия можно оценить как непрофессиональные. Пациент имеет право подать жалобу: 1. заведующему учреждением (поликлиники, больницы и т. д.) 2. в орган, который учредил данное здравоохранительное учреждение, например: в гминное управление для поликлиники, старосте - для районной больницы, воеводе - для воеводской больницы, в Министерство Здравоохранения - для клиники 3. в Общественный Совет данной больницы, поликлиники и т. д. 4. Представителю Профессиональной Ответственности при данной окружной врачебной коллегии (в рамках указанной выше профессиональной ответственности) 5. имеет право требовать привлечения к дисциплинарной ответственности 6. имеет право требовать привлечения к уголовной ответственности 7. кроме того, пациент имеет право подать жалобу на учреждение, которое подписало договор с Национальным фондом здоровья либо его отделение - лучше всего обратиться к Представителю прав пациента. Медицинская сестра или дипломированная акушерка (Закон от 5 июля 1996 г. о профессиях медицинской сестры и акушерки, Законодательный Вестник от 1996 г. № 91 статья 410 с последующими изменениями) обязаны: • оказывать медицинские услуги, соответствующие современным медицинским знаниям, при помощи доступных средств и согласно правилам профессиональной этики • оказывать помощь, которая соответствует полученной квалификации, в каждом случае угрозы для жизни или здоровья пациента • информировать пациента о его правах • информировать пациента о состоянии здоровья (соответственно своей компетенции) 266 Opieka zdrowotna Przydatne adresy i telefony Ogólnopolski, całodobowy i bezpłatny TELEFON INFORMACJI MEDYCZNEJ: 94–39 Pod tym numerem znajdziemy informacje o adresach, godzinach pracy oraz świadczeniach w placówkach służby zdrowia, które mają podpisane umowy z oddziałami NFZ. W przypadku naruszenia praw pacjenta przez placówkę służby zdrowia (np. szpital, przychodnię) można złożyć skargę (telefonicznie, pisemnie, osobiście) do oddziału NFZ, który ma podpisaną umowę z daną placówką. Przy każdym oddziale NFZ została powołana osoba pełniąca funkcję Rzecznika Praw Pacjenta. Poniżej znajdują się adresy i numery telefonów do Rzeczników Praw Pacjenta we wszystkich oddziałach NFZ na terenie kraju. Oddział Wojewódzki NFZ Oddział Dolnośląski Oddział Kujawsko-Pomorski Oddział Lubelski Oddział Lubuski Oddział Łódzki Oddział Małopolski Oddział Mazowiecki Oddział Opolski Służba zdrowia Adres ul. Joannitów 6; 50-525 Wrocław ul. Mickiewicza 15; 85-071 Bydgoszcz ul. Szkolna 16; 20-124 Lublin ul. Podgórna 9b; 65-057 Zielona Góra ul. Kopcińskiego 58; 90-032 Łódź ul. Ciemna 6; 31-053 Kraków ul. Chałubińskiego 8; 00-613 Warszawa ul. Głogowska 37; 45-315 Opole Oddział Podkarpacki Oddział Podlaski Oddział Pomorski ul. Zamkowa 8; 35-032 Rzeszów ul. Pałacowa 3; 15-042 Białystok ul. Marynarki Polskiej 148; 80-865 Gdańsk Telefon (071) 797 91 00 (052) 325 27 00 (081) 531 05 00 do 02 (068) 328 76 00 (052) 275 40 30 (012) 29 88 100 (022) 582 80 07 do 08 (077) 402 01 00 402 01 03 (017) 860 41 00 (085) 745 95 00 (058) 751 25 00 Здравоохранение 267 Полезные номера телефонов и адреса Круглосуточный бесплатный телефон медицинской информации: 94-39 Позвонив по этому номеру, вы получите информацию об адресах, часах работы и услугах в медицинских учреждениях, которые подписали договор с отделениями НФЗ. В случае нарушения прав пациента медицинским учреждением можно подать жалобу (по телефону, в письменной форме или лично) в отделение НФЗ, которое подписало договор с данным учреждением. Каждое отделение НФЗ имеет Представителя прав пациента. Ниже приводятся адреса и номера телефонов Представителей прав пациента во всех отделениях НФЗ. Служба здравоохранения Oddział Wojewódzki NFZ Воеводское отделение Национального фонда Здоровья Adres/Адрес Oddział Dolnośląski Oddział Kujawsko-Pomorski Oddział Lubelski Oddział Lubuski Oddział Łódzki Oddział Małopolski Oddział Mazowiecki ul. Joannitów 6; 50-525 Wrocław ul. Mickiewicza 15; 85-071 Bydgoszcz ul. Szkolna 16; 20-124 Lublin ul. Podgórna 9b; 65-057 Zielona Góra ul. Kopcińskiego 58; 90-032 Łódź ul. Ciemna 6; 31-053 Kraków ul. Chałubińskiego 8; 00-613 Warszawa Oddział Opolski ul. Głogowska 37; 45-315 Opole Oddział Podkarpacki Oddział Podlaski Oddział Pomorski ul. Zamkowa 8; 35-032 Rzeszów ul. Pałacowa 3; 15-042 Białystok ul. Marynarki Polskiej 148; 80-865 Gdańsk Telefon/Телефон (071) 797 91 00 (052) 325 27 00 (081) 531 05 00 do 02 (068) 328 76 00 (052) 275 40 30 (012) 29 88 100 (022) 582 80 07 do 08 (077) 402 01 00 402 01 03 (017) 860 41 00 (085) 745 95 00 (058) 751 25 00 268 Opieka zdrowotna Oddział Śląski ul. Kossutha 13; 40-844 Katowice Oddział Świętokrzyski Oddział Warmińsko-Mazurski ul. Jana Pawła II 9; 25-025 Kielce ul. Żołnierska 16; 10-561 Olsztyn Oddział Wielkopolski Oddział Zachodniopomorski ul. Piekary 14/15; 61-823 Poznań ul. Arkońska 45; 71-470 Szczecin (032) 735 17 00 735 05 00 735 19 00 735 05 05 (041) 36-46-100 (089)533 96 75 532 74 14 (061) 850 60 00 (091) 425 10 00 Здравоохранение 269 Oddział Śląski ul. Kossutha 13; 40-844 Katowice Oddział Świętokrzyski ul. Jana Pawła II 9; 25-025 Kielce Oddział Warmińsko-Mazurski ul. Żołnierska 16; 10-561 Olsztyn Oddział Wielkopolski Oddział Zachodniopomorski ul. Piekary 14/15; 61-823 Poznań ul. Arkońska 45; 71-470 Szczecin (032) 735 17 00 735 05 00 735 19 00 735 05 05 (041) 36-46-100 (089)533 96 75 532 74 14 (061) 850 60 00 (091) 425 10 00 Rozdział 6 OBYWATEL W URZĘDZIE Stan prawny na dzień 1 sierpnia 2007 r. I. WSTĘP Podstawa prawna: – ustawa z dn. 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity Dz.U. z 2000 r., nr 98, poz. 1071 z późn. zm.), – ustawa z dn. 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2002 r., nr 153, poz. 1270 z późn. zm.), – ustawa z dn. 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz.U. z 2006 r., nr 225, poz. 1635 z późn. zm.). Informacje zawarte w opracowaniu odnoszą się ogólnie do postępowań przed urzędami i przed sądami administracyjnymi. Nie odnoszą się do postępowania przed urzędami skarbowymi i izbami skarbowymi. Postępowanie to jest regulowane przepisami Ordynacji podatkowej (Dz.U. z 2005 r., nr 8, poz. 60 z późn. zm.) i kieruje się nieco innymi zasadami. Strona – w opracowaniu często pada określenie „strona”. Oznacza ono po prostu osoby, które uczestniczą w postępowaniu (składają podania, uzyskują meldunek, rejestrują działalność gospodarczą w gminie itp.). Wg artykułu 28 Kodeksu postępowania administracyjnego (kpa) stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Глава 6 ГРАЖДАНИН В УЧРЕЖДЕНИИ Юридическое состояние на 1 августа 2007 г. I. ВСТУПЛЕНИЕ Юридическое основание: − закон от 14 июня 1960 года. Гражданский административный кодекс (полный текст Законодательного вестника 2000 г., № 98, п. 1071 с позднейшими изменениями), − закон от 30 августа 2002 года. Закон о производстве перед административными судами (Законодательный вестник 2002 г., № 153, п. 1270 с позднейшими изменениями). − закон от 16 ноября 2006 года о государственной пошлине (Законодательный вестник 2006 г., № 225, п. 1635 с позднейшими изменениями). Информация, представленная в разработке, относится в общих чертах к производству в учреждениях и административных судах. Не относится к производству в налоговых органах и казначейских палатах. Это производство регулируется положениями Налогового кодекса (Законодательный вестник 2005 г., № 8, п. 60 с позднейшими изменениями) и руководствуется несколько иными принципами. Сторона – В материале часто выступает определение «сторона». Оно просто обозначает лицa, которые принимают участие в производстве (подают заявления, получают прописку, регистрируют хозяйственную деятельность в гмине и т.д.). Согласно статье 28 Гражданского административного кодекса (kpa) стороной является каждое лицо, правового интереса или обязательства которого касается производство, или тот, кто требует действий органа, принимая во внимание свой правовой интерес или обязанность. 272 Obywatel w urzędzie II. ZANIM PÓJDZIESZ DO URZĘDU Obecnie wiele spraw urzędowych można załatwić przez Internet, bez udawania się do urzędu i bez wychodzenia z domu. Poprzez serwis Biuletynu Informacji Publicznej http://www.bip.gov.pl można wejść na strony instytucji państwowych i samorządowych. Oprócz tego warto też sprawdzić czy interesujący nas urząd nie ma własnego serwisu (np. Urząd Miasta Lublin: http://www.um.lublin.pl). Wchodząc do takiego serwisu można uzyskać wiele cennych informacji, pobrać wymagane druki (i z wypełnionymi udać się do urzędu), złożyć podanie. Np. podanie o wymeldowanie do Urzędu Miasta Gdańsk: http://www. gdansk.pl/online.php?department=wso&id=76 Gdy dana sprawa już się toczy, można sprawdzić na jakim etapie załatwiania obecnie się znajduje. Np. sprawdzić, czy nasze prawo jazdy można już odebrać: http://www. gdansk.pl/document.php Jeśli nie mamy dostępu do Internetu, przed udaniem się do urzędu w celu załatwienia sprawy, warto zasięgnąć informacji telefonicznie: czy dany urząd zajmuje się interesującym nas rodzajem spraw i jakie dokumenty należy mieć ze sobą w celu ich załatwienia. Chodzi o to, aby przyjść przygotowanym i w ten sposób załatwić sprawę w czasie pierwszej wizyty, a nie zostać odesłanym z powodu braku jednego dokumentu. Przykładowo: do zameldowania niezbędne są, poza dowodem osobistym, wypełnione druki meldunkowe, tytuł prawny do lokalu oraz, w przypadku mężczyzn w wieku do 50. roku życia, książeczka wojskowa. Brak choćby jednego z tych dokumentów skutkuje tym, że nie możemy się zameldować. Гражданин в учреждении 273 II. ПРЕЖДЕ ЧЕМ ИДТИ В УЧРЕЖДЕНИЕ В настоящее время многие служебные дела можно оформить через Интернет, не направляясь в учреждение и не выходя из дому. Пользуясь сервисом Бюллетеня публичной информации http://www.bip. gov.pl можно войти на страницы государственных и самоуправленческих учреждений. Кроме того, имеет смысл проверить, нет ли у интересующего нас учреждения собственного сервиса (например, Управление города Люблин: http://www.um.lublin.pl). При пользовании таким сервисом можно получить много ценной информации, распечатать необходимые бланки (и с заполненными направиться в учреждение), написать заявление. Например, заявление о выписке в Управление города Гданьска: http://www.gdansk.pl/online.php?departament=wso&id=76 Когда данное дело уже находится на рассмотрении, можно проверить, на каком этапе решения он в настоящее время находится. Например, проверить, можно ли уже получить наши водительские права: http://www.gdansk.pl/dokument.php Если у нас нет доступа к Интернету, то прежде чем идти в учреждение для решения дела, стоит получить информацию по телефону: занимается ли данное учреждение интересующими нас делами и какие документы следует иметь при себе, чтобы решить эти дела. Например: для получения прописки необходимы, кроме паспорта, заполненные бланки прописки, правовое основание на помещение, а также, в случае мужчин до 50-летнего возраста, воинский билет. Отсутствие хотя бы одного из этих документов приведёт к тому, что мы не сможем получить прописку. 274 Obywatel w urzędzie III. SKŁADANIE PODAŃ Składając do urzędu podania (żądania, wyjaśnienia, odwołania, zażalenia) dobrze jest przedstawić sprawę w formie pisemnej – pozwala to zwięźle i logicznie opisać sprawę. Jeśli nasza sprawa jest udokumentowana na piśmie i mamy dowód, że złożyliśmy pismo w urzędzie (kopia z pieczątką zostaje u nas) łatwiej będzie nam wymagać odpowiedzi od urzędu, w sytuacji gdy okaże się to konieczne. Jednak pamiętajmy, że złożenie podania nie gwarantuje pisemnego załatwienia sprawy przez urząd (art. 14 k.p.a. – kodeksu postępowania administracyjnego). Pismo składa się w urzędzie administracji publicznej, który ze względu na swoje kompetencje, ma obowiązek rozpatrywania spraw danego rodzaju. Urzędy administracji publicznej to np.: przewodniczący zarządu gminy (np. burmistrz); przewodniczący zarządu powiatu (starosta); minister. Działają oni przez swoje „aparaty pomocnicze”, czyli odpowiednio: urząd gminny, urząd powiatowy, ministerstwo. Na przykład: Decyzję o wymeldowaniu wydaje burmistrz – poprzez upoważnionego do tego urzędnika – pracownika wydziału meldunkowego. Jeżeli złożymy podanie do niewłaściwego urzędu, wówczas ma on obowiązek niezwłocznie przekazać nasze pismo do urzędu właściwego (art. 65 k.p.a.). Gdzie i do kogo składać podania Właściwość rzeczowa oznacza, że dany urząd ma obowiązek (ponieważ został do tego upoważniony) załatwiania określonej kategorii spraw np. meldunkami zajmuje się prezes zarządu gminy (wójt, burmistrz, prezydent). Гражданин в учреждении 275 III. ПОДАЧА ЗАЯВЛЕНИЙ Внося в учреждение заявление (требования, объяснения, обжалование, жалобу) лучше представить дело в письменной форме, что позволяет кратко и логично описать дело. Если наше дело обосновано в письменном виде и имеется подтверждение, что заявление было представлено в учреждение (копия с печатью остаётся у нас), то легче будет требовать ответ из учреждения в ситуации, когда это окажется необходимым. Следует, однако, помнить, что внесение заявления не гарантирует решения дела учреждением в письменном виде (ст.14 Гражданского административного кодекса – kpa). Документ вносится в учреждение публичной администрации, которое ввиду своих компетенций обязано рассматривать дела данного рода. Учреждения публичной администрации – это, например: председатель правления гмины (например, бургомистр; председатель правления повята (староста), министр. Они работают при помощи своих «вспомогательных аппаратов», т.е. соответственно: правление гмины, правление повята, министерство. Например: Решение о выписке выдаёт бургомистр через уполномоченного им для этого сотрудника – работника паспортного стола. Если мы подадим заявление в несоответствующее учреждение, в таком случае это учреждение обязано незамедлительно передать наше заявление в соответствующую инстанцию (ст. 65 Гражданского административного кодекса – kpa). Где и кому подавать заявление Деловая компетенция обозначает, что данное учреждение уполномочено (т.к. получило такие компетенции) оформлять определённой категории дела, например, пропиской занимается председатель правления гмины (войт, бургомистр, председатель). 276 Obywatel w urzędzie Właściwość miejscowa oznacza, że dany urząd jest upoważniony do załatwiania spraw tylko na danym terenie, np. Urząd Gminy Garwolin załatwia wyłącznie sprawy mieszkańców tej gminy. Co powinno być zawarte w podaniu – data i miejsce sporządzenie podania; – podstawowe dane osoby, która je składa czyli imię i nazwisko oraz adres zameldowania stałego; jeśli osoba nie przebywa w miejscu zameldowania, należy również podać adres korespondencyjny, czyli miejsce pobytu; – podstawowe dane instytucji, do której kierujemy pismo, czyli nazwa instytucji oraz jej adres; – wyjaśnienie, czego pismo dotyczy, najlepiej wraz z uzasadnieniem; – podpis osoby składającej podanie. Jak złożyć podanie Podanie można złożyć pisemnie, telegraficznie lub za pomocą dalekopisu, telefaksu, poczty elektronicznej albo za pomocą formularza umieszczonego na stronie internetowej właściwego organu administracji publicznej, umożliwiającego wprowadzenie danych do systemu teleinformatycznego tego organu, a także ustnie do protokołu. Jeśli podanie przygotowane na piśmie składamy bezpośrednio w urzędzie (np. w biurze podawczym, w sekretariacie wydziału), wówczas najlepiej jest przygotować je w dwóch egzemplarzach: jeden trafia do urzędu, a drugi egzemplarz (kopię) zachowujemy jako dowód złożenia Гражданин в учреждении 277 Местная компетенция обозначает, что данное учреждение уполномочено оформлять дела только на данной территории, например, Правление гмины Гарволин занимается исключительно вопросами жителей этой гмины. Что должно содержаться в заявлении – дата и место составления заявления, – основные данные лица, которое подаёт заявление, т.е. имя и фамилия, адрес постоянной прописки; если лицо не пребывает в месте прописки, следует также указать адрес для корреспонденции, т.е. место пребывания, – основные данные учреждения, в которое направляется заявление, т.е. название учреждения и его адрес, – указание, какого вопроса касается заявление, лучше всего сразу с обоснованием, – подпись лица, подающего заявление. Как подать заявление Заявление можно подавать в письменном виде или при помощи телетайпа, телефакса, электронной почты или формуляра, имеющегося на странице Интернета соответствующего административного органа публичной администрации, дающего возможность ввести данные в телеинформационную систему этого органа, а также устно в протокол. Если заявление, подготовленное в письменном виде, непосредственно подаётся в учреждении (например, в отделе писем, в секретариате отдела), в таком случае лучше всего приготовить заявление в двух экземплярах: один экземпляр попадает в учреждение, а второй экземпляр (копию) сохраняем как доказательство, что доку- 278 Obywatel w urzędzie pisma. Na kopii powinno znaleźć się potwierdzenie złożenia, czyli pieczątka urzędu i data złożenia. Jeśli wysyłamy podanie najlepiej jest zrobić to listem poleconym, dzięki czemu mamy potwierdzenie wysyłki. Pamiętajmy o zachowaniu dowodu nadania! Jeśli zgłaszamy podanie ustnie do protokołu, wówczas protokół musi być potwierdzony naszym podpisem oraz podpisany przez pracownika sporządzającego protokół. Do podania dołączamy załączniki, czyli kopie dokumentów istotnych dla sprawy (jeżeli je posiadamy i powołujemy się na nie w podaniu). Oryginały dokumentów zachowujemy. Przedstawiamy je do wglądu na żądanie urzędnika, który potwierdza zgodność kopii dokumentu z jego oryginałem. Np. ubiegając się o status bezrobotnego należy przedstawić m.in. świadectwo pracy; wnioskując o pozwolenie na rozpoczęcie działalności gospodarczej należy załączyć kopię aktu własności lub umowy najmu lokalu, w którym będzie prowadzona ta działalność. Opłata skarbowa Załatwienie większości spraw urzędowych wymaga również wniesienia opłaty skarbowej. Jej wysokość uzależniona jest od rodzaju załatwianej sprawy (np. opłata skarbowa za decyzję stwierdzającą posiadanie lub utratę obywatelstwa polskiego wynosi 58 zł, jednak w większości spraw opłata ta wynosi 10 zł). Opłatę skarbową uiszcza się w kasie danego urzędu lub też wpłacając daną sumę na konto urzędu. Obecnie nie funkcjonują już znaczki opłaty skarbowej. Jednak do końca roku 2008 istnieje również możliwość uiszczenia opłaty skarbo- Гражданин в учреждении 279 мент был подан. На копии должно быть проставлено подтверждение о подаче, т.е. печать учреждения и дата подачи. Если мы отправляем заявление по почте, то лучше всего отправить его заказным письмом, благодаря чему у нас есть подтверждение отправки. Следует помнить о сохранении квитанции отправки! Если мы вносим заявление устно в протокол, то в таком случае протокол должен быть подтверждён нашей подписью и подписью сотрудника, составлявшего протокол. К заявлению добавляем приложения, т.е. копии документов, существенных для дела (если они у нас есть и мы ссылаемся на них в заявлении). Оригиналы документов сохраняем у себя. Представляем их для ознакомления по требованию должностного лица, которое подтверждает соответствие копии документа его оригиналу. Например, претендуя на получение статуса безработного следует представить, в частности, трудовую книжку; складывая заявление о получении разрешения на проведение хозяйственной деятельности, следует приложить копию акта собственности или договор о снятии помещения, в котором будет проводиться эта деятельность. Гербовый сбор Оформление большинства служебных дел требует также внесения гербового сбора. Его размер зависит от рода оформляемого дела (например, гербовый сбор за решение, констатирующее наличие или потерю польского гражданства, составляет 58 злотых, однако в большинстве случаев этот сбор составляет 10 злотых). Гербовый сбор вносится в кассу данного учреждения или данная сумма перечисляется на счет учреждения. В настоящее время уже не функционируют марки гербового сбора. Однако до конца 2008 года существует также возможность 280 Obywatel w urzędzie wej poprzez naklejenie na składanym wniosku znaków opłaty skarbowej nabytych i niewykorzystanych przed 1 stycznia 2007 r. W jakim terminie urząd ma obowiązek rozpatrzenia sprawy Urzędy są zobowiązane załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki, czyli najszybciej jak jest to możliwe. Sprawa, która wymaga dodatkowych wyjaśnień, powinna być rozpatrzona przed upływem jednego miesiąca. Sprawa szczególnie skomplikowana powinna być załatwiona przed upływem dwóch miesięcy. Organ II instancji, czyli rozpatrujący odwołanie, ma czas na rozstrzygnięcie w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania (więcej o odwołaniu piszemy w dalszej części opracowania). UWAGA: Urząd jest zobowiązany poinformować osobę zainteresowaną o każdym przypadku niezałatwienia sprawy w terminie, z podaniem przyczyn zwłoki oraz wskazaniem nowego terminu rozpatrzenia sprawy. Według przepisów k.p.a., to urząd ma podjąć czynność zawiadomienia strony, a zatem to on np. powinien wysłać pismo informujące o takim stanie rzeczy, natomiast w praktyce zdarza się, że urzędy nie spełniają tego obowiązku. Co zrobić, jeśli urząd nie odpowiada w ustawowym terminie Jeżeli nie otrzymujemy odpowiedzi w wyznaczonym czasie, przysługuje nam zażalenie do organu wyższej instancji z powodu niezałatwienia sprawy w urzędowym terminie. Гражданин в учреждении 281 оплаты гербового сбора при помощи наклеивания на подаваемом заявлении знаков гербовой оплаты, приобретённых и не использованных до1 января 2007 года В течение какого времени учреждение обязано рассмотреть дело Учреждения обязаны решить дело без лишнего промедления, т.е. как можно быстрее. Дело, которое требует дополнительных выяснений, должно быть рассмотрено не позже, чем в течение месяца. Особенно сложное дело должно быть рассмотрено не позже, чем в течение двух месяцев. Орган II инстанции, т.е. рассматривающий обжалование, располагает временем в объёме 1 месяца с момента получения обжалования (шире об обжаловании говорится ниже). ВНИМАНИЕ: Учреждение обязано уведомить заинтересованное лицо о каждом случае несвоевременного решения дела, указывая причины отсрочки и сообщая о новом сроке рассмотрения дела. Согласно положениям Гражданского административного кодекса (kpa) именно учреждение обязано известить стороны и выслать информационное письмо о существующем состоянии дел, но на практике бывает, что учреждения не выполняют эту обязанность. Что сделать, если учреждение не отвечает в предусмотренный законом срок Если мы не получаем ответ в назначенный срок, то имеем право написать жалобу в орган высшей инстанции по поводу неоформления дела в официальный срок. 282 Obywatel w urzędzie Przykładowe organy I instancji i odpowiadające im organy wyższego rzędu – II instancji: – Administracja Domów Mieszkalnych → Samorządowe Kolegium Odwoławcze; – Powiatowy Urząd Pracy → Wojewódzki Urząd Pracy; – Prezydent Miasta – Wydział Finansowy Urzędu Miasta → Samorządowe Kolegium Odwoławcze. Organ II instancji uwzględniając naszą skargę wyznacza organowi I instancji termin na załatwienie danej sprawy. Co to jest skarga na bezczynność administracji Jeśli mimo zażalenia do organu II instancji i wyznaczenia przez niego ponownego terminu załatwienia danej sprawy, organ I instancji nadal jej nie załatwia, wówczas przysługuje nam skarga na bezczynność administracji do Wojewódzkiego Sądu Sdministracyjnego (WSA). Skarga na bezczynność do WSA powinna zawierać takie same elementy jak skarga składana do WSA na decyzję lub postanowienie (patrz podrozdział: „Skarga do sądu administracyjnego”). Skargę na bezczynność trzeba wnieść za pośrednictwem danego urzędu w ciągu 30 dni od daty, oznaczającej dzień, w którym urząd miał podjąć działanie (w terminie wyznaczonym mu przez organ II stopnia). Sąd, uwzględniając skargę na bezczynność administracji, zobowiązuje urząd do wydania aktu, dokonania czynności, bądź przyznania/ stwierdzenia uprawnienia lub obowiązku, wynikających z przepisów. W razie niewykonania wyroku uwzględniającego skargę na bezczynność, strona powinna pisemnie wezwać właściwy organ do wykonania wyroku lub Гражданин в учреждении 283 Например, органы I инстанции и соответствующие им органы высшей власти – II инстанции: – Администрация жилых домов → Муниципальная кассационная коллегия – Повятовое управление по трудоустройству → Воеводское управление по трудоустройству – Президент города – Финансовый отдел управления города → Муниципальная кассационная коллегия Орган II инстанции, принимая во внимание нашу жалобу, устанавливает для органа I инстанции срок для оформления дела. Что такое жалоба на бездеятельность администрации Если, несмотря на жалобу во II инстанцию и установления ею нового срока оформления данного дела, орган I инстанции по-прежнему его не улаживает, в таком случае мы имеем право написать жалобу на бездеятельность администрации в воеводский административный суд (WSA). Жалоба на бездеятельность в воеводский административный суд (WSA) должна содержать в себе такие же элементы, как жалоба, написанная в воеводский административный суд (WSA) на решение или постановление (см. подраздел – «Жалоба в административный суд»). Жалобу на бездеятельность следует внести при посредничестве данного учреждения в течение 30 дней с момента, определяющего день, когда учреждение должно было предпринять действия (в срок, назначенный органом II инстанции). Суд, принимая во внимание жалобу на бездеятельность, обязывает учреждение выдать акт, произвести действия или призание/констатацию правомочия или обязанности, вытекающие из прав. В случае невыполнения приговора, учитывающего жалобу на бездеятельность, сторона должна в письменном виде призвать соответствующий орган выполнить приговор или оформить дело. Затем 284 Obywatel w urzędzie załatwienia sprawy. Następnie może ona wnieść skargę, w której zażąda wymierzenia temu organowi grzywny za niewykonanie wyroku. IV. ODPOWIEDŹ URZĘDU NA PISMO Urząd udziela odpowiedzi na pismo w formie postanowienia lub decyzji. Nie każda odpowiedź na pismo jest decyzją lub postanowieniem. Są też tzw. „czynności materialno-techniczne” np. zameldowanie. Korzystne jest jednak, gdy rozstrzygnięcie wydano w formie decyzji, ponieważ od decyzji możemy odwołać się, a ponadto przy jej wydawaniu muszą być zachowane pewne zasady (m.in. pisemności, prawo wglądu do akt dotyczących sprawy, zgłaszania dowodów), których nie stosuje się przy wydawaniu zaświadczeń, poświadczeń. W zależności od tego, czy urząd ustosunkowuje się do części, czy do całości sprawy jego odpowiedź może być: – postanowieniem, – decyzją (administracyjną). To, czy dane pismo jest postanowieniem, czy decyzją, może wynikać z treści pisma (np. Postanowieniem/decyzją z dnia…) lub z nagłówka – tytułu pisma. Ale pamiętajmy, że decyzja administracyjna to także: pozwolenie, zezwolenie, zakaz, nakaz – właśnie jedna z tych nazw może pojawić się w nagłówku/ treści pisma. Czym jest postanowienie Postanowienie to odpowiedź instytucji na złożone podanie, odnosząca się do wybranych kwestii danej sprawy, ale nierozstrzygająca jej (temu Гражданин в учреждении 285 сторона может внести жалобу, в которой потребует наложить на этот орган штраф за невыполнение приговора. IV. Ответ учреждения на письмо Учреждение предоставляет ответ на письмо в форме постановления или решения. Не каждый ответ на письмо является решением или постановлением. Имеются так называемые материально-технические действия, например, прописка. Более выгодно, однако, когда документ выдан в форме решения, поскольку решение можно обжаловать, а кроме того при выдаче решения должны быть соблюдены определённые принципы (в частности, в письменном виде, право иметь доступа к актам, касающимся дела, предъявлять доказательства), которые не применяются при выдаче справок и удостоверений. В зависимости от того, относится ли учреждение к части или к совокупности дела, его ответ может быть: – постановлением, – решением (административным). То, является ли данное письмо постановлением или решением, вытекает из текста письма (например, Согласно постановлению/ решению от…) или заголовка – названия письма. Следует помнить, что административное решение это также: разрешение, позволение, запрет, предписание – именно одно из этих названий может появиться в заголовке/содержании письма. Что такое постановление Постановление – это ответ учреждения на поданное заявление, относящееся к избранным вопросам данного дела, но не решающее его 286 Obywatel w urzędzie służy decyzja). Jest to rozstrzygnięcie proceduralne np. postanowienie o kosztach postępowania, o przywróceniu terminu. Co powinno zawierać postanowienie: – nazwę i adres urzędu, który je wydaje; – datę wydania postanowienia; – dane osób (imiona, nazwiska, adresy), których postanowienie dotyczy; – podstawę prawną rozstrzygnięcia (podanie podstawy musi być konkretne – tzn. wskazujące określony paragraf lub artykuł danej regulacji, a nie tylko wybrany akt prawny); – rozstrzygnięcie, czyli treść postanowienia; – pouczenie, czy i w jakim terminie, służy skarga lub zażalenie na dane postanowienie; – imię i nazwisko, stanowisko służbowe i podpis osoby upoważnionej do wydania postanowienia; – uzasadnienie faktyczne i prawne, jeżeli służy na nie zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego oraz gdy wydane zostało na skutek zażalenia na postanowienie. Czym jest decyzja Decyzja to odpowiedź instytucji na złożone podanie, która w oparciu o obowiązujące przepisy prawa, rozstrzyga całość sprawy i kończy jej rozpatrywanie w danej instancji. Co powinna zawierać decyzja: – nazwę i adres urzędu, który ją wydaje; – datę wydania decyzji; – wskazanie do kogo jest skierowana; – treść rozstrzygnięcia – jest to najważniejszy składnik decyzji (np. Przydziela się Pani/u … lokal mieszkalny nr 12 w budynku przy ul. Polnej 42 składający się z … o łącznej powierzchni … m2); Гражданин в учреждении 287 (для этого существует решение). Это процедурное решение, например, постановление о стоимости процесса, о восстановлении сроков. Что должно содержаться в постановлении: – название и адрес учреждения, которое его выдаёт, – дата выдачи постановления, – данные лиц (имена, фамилии, адреса), которых касается постановление, – юридическое основание решения (сообщение об основании должно быть конкретным, т.е. указывающим на определённый параграф или статью данного урегулирования, а не только правовой акт), – решение, т.е. содержание постановления, – разъяснение, имеется ли возможность жалобы и в какие сроки она или обжалование можно представить на данное постановление, – имя и фамилия, служебная должность и подпись лица, уполномоченного выдавать постановления, – фактическое и юридическое обоснование, если возможны на него жалоба или обжалование в административном суде, а также когда оно было выдано в результате жалобы на постановление. Что такое решение Решение – это ответ учреждения на поданное заявление, в котором на основании действующих правовых норм вопрос решается полностью и его рассмотрение заканчивается в данном учреждении. Что должно содержаться в решении: – название и адрес учреждения, которое его выдало, – дата выдачи решения, – указание, кому оно направлено, – содержание решения – это необходимая составная часть решения (например: Вам отводится … жилое помещение № 12 в здании на ул. Польной 42, состоящее из… общей площадью… кв. м.), 288 Obywatel w urzędzie – uzasadnienie faktyczne i prawne tzn. podanie dowodów, przyczyn, na podstawie których urząd wydał decyzję, UWAGA: Istnieją sytuacje, w których nie ma obowiązku podawania uzasadnienia, np.: – gdy decyzja jest korzystna dla składającego podanie (ale nie dotyczy to spraw, w których jest kilka stron konfliktu, gdyż w takich sytuacjach istnieje prawdopodobieństwo, że decyzja korzystna dla jednej ze stron, będzie niekorzystna dla drugiej); – ze względu na bezpieczeństwo państwa lub porządek publiczny np. gdy chodzi o ochronę tajemnicy państwowej. – informację o możliwości odwołania od danej decyzji. Jeśli odwołanie przysługuje, decyzja powinna zawierać informację do kogo i w jakim terminie można je wnieść (np. Od niniejszej decyzji służy stronie odwołanie do … za pośrednictwem … w terminie … dni od jej doręczenia). Kiedy odwołanie nie przysługuje, decyzja również powinna zawierać odpowiednią informację (Decyzja niniejsza jest ostateczna i nie przysługuje od niej odwołanie); – imię, nazwisko, stanowisko służbowe oraz podpis osoby uprawnionej do wydania decyzji; – pouczenie o dopuszczalności wniesienia powództwa lub skargi, jeżeli w stosunku do danej decyzji może być wniesione powództwo do sądu powszechnego lub skarga do sądu administracyjnego. Jak może być doręczona decyzja Decyzję wydaje się i doręcza na piśmie. Doręczana jest za pośrednictwem poczty, pracowników urzędu lub innych upoważnionych do tego osób, do miejsca zamieszkania, miejsca pracy lub pobytu adresata. Гражданин в учреждении 289 – фактическое и юридическое обоснование, т.е. предоставление доводов, причин, на основании которых учреждение выдало решение, ВНИМАНИЕ: Существуют ситуации, когда нет необходимости представлять обоснование, например: – когда решение положительно для подавшего заявление (но это не касается вопросов, в которых имеется несколько конфликтующих сторон, потому что в таких ситуациях существует правдоподобие, что положительное решение для одной стороны будет невыгодным для другой), – принимая во внимание безопасность государства или публичный порядок, например, когда говорится о государственной тайне. – информация о возможности обжалования данного решения. Если возможно обжалование, то в решении должна быть представлена информация к кому и в какие сроки следует с ним обратиться (например: Сторона имеет право обжаловать настоящее решение в… при посредничестве… в течение… дней со дня его вручения). Если же решение обжалованию не подлежит, то в решении также должна находиться соответствующая информация (Настоящее решение является окончательным и не подлежит обжалованию), – имя и фамилия, служебная должность и подпись лица, уполномоченного выдавать решения, – разъяснение о возможности подачи иска или жалобы, если по отношению к данному решению может быть внесён иск в общий суд или жалоба в административный суд. Как может быть доставлено решение Решение выдаётся и доставляется в письменном виде. Доставляется по почте, работниками учреждения или уполномоченными лицами по месту жительства, на работу или на место временного пребывания адресата. 290 Obywatel w urzędzie Osoba odbierająca pismo powinna potwierdzić fakt odbioru własnoręcznym podpisem i zaznaczyć datę doręczenia. Od tego może zależeć możliwość skutecznego odwołania się. Więcej o znaczeniu jakie ma procedura doręczania piszemy w podrozdziale: „Doręczenia”. V. MOŻLIWOŚCI ZMIANY DECYZJI LUB POSTANOWIENIA Jeśli nie zgadzamy się z wydaną decyzją lub postanowieniem przysługuje nam możliwość złożenia: – odwołania od decyzji; – zażalenia na postanowienie. Jak odwołać się od decyzji Tryb odwołania Od decyzji organu I instancji możemy odwołać się do organu II instancji (wskazanego w decyzji). Odwołania dokonuje się za pośrednictwem organu wydającego decyzję (organu I instancji), chyba że przepisy szczegółowe mówią inaczej. Odwołanie najlepiej przygotować w dwóch egzemplarzach i uzyskać potwierdzenie jego złożenia na kopii lub wysłać listem poleconym (o tym, że warto uzyskać potwierdzenie pisaliśmy wcześniej, w podrozdziale „Jak złożyć podanie”). Odwołanie można też wnieść ustnie do protokołu. Terminy Odwołanie wnosimy w terminie wskazanym w decyzji, najczęściej w ciągu 14 dni, licząc od daty otrzymania decyzji (liczy się data, którą zapisaliśmy, otrzymując pismo, na poświadczeniu odbioru). Po upływie tego czasu odwołanie jest nieskuteczne. Гражданин в учреждении 291 Лицо, получающее письмо, должно подтвердить факт его получения собственноручной подписью и вписать дату вручения. От этого может зависеть возможность эффективного обжалования. Шире о значении, какое значение имеет доставка, написано в подразделе: «Вручение». V. ВОЗМОЖНОСТИ ИЗМЕНЕНИЯ РЕШЕНИЯ ИЛИ ПОСТАНОВЛЕНИЯ Если мы не согласны с выданным решением или постановлением, то имеем возможность подать: – обжалование решения, – жалобу на постановление. Как обжаловать решение Порядок обжалования Решение органа I инстанции можно обжаловать в органе II инстанции (указанном в решении). Обжалование производится при посредничестве органа, выдавшего решение (органа I инстанции), разве что в детальных положениях говорится иначе. Обжалование лучше всего подготовить в двух экземплярах и получить подтверждение его подачи на копии или выслать заказным письмом (о том, что имеет смысл получить подтверждение говорилось выше в подразделе «Как подать заявление»). Обжалование можно также внести в протокол. Сроки Обжалование вносится в сроки, указанные в решении, чаще всего в течение 14 дней, считая от даты получения решения (считается дата, которая была вписана при получении письма на свидетельстве получения). По истечении этого срока обжалование недействительно. 292 Obywatel w urzędzie Przywrócenie terminu Osoba, która chce odwołać się od decyzji, a z ważnych powodów (np. choroba, śmierć bliskiej osoby) nie mogła tego zrobić w wyznaczonym terminie, może wystąpić o przywrócenie terminu. O przywrócenie terminu można wystąpić, jeżeli został on przekroczony bez naszej winy (np. pobyt w szpitalu, choroba). We wniosku o przywrócenie terminu przedstawiamy dokładnie powody, dla których nie dotrzymaliśmy terminu i jednocześnie wykonujemy czynności, których nie wykonaliśmy w terminie. Przykład: Wnosząc o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania trzeba jednocześnie wnieść odwołanie. Z prośbą o przywrócenie terminu zwracamy się do organu odwoławczego w ciągu 7 dni od ustania przyczyny niedotrzymania terminu (np. w ciągu 7 dni od dnia opuszczenia szpitala). Tego 7-dniowego terminu nie można przywrócić– tzn. jeśli w tym czasie nie wystąpimy o przywrócenie terminu już nie będziemy mogli tego zrobić. Na postanowienie o odmowie przywrócenia terminu można złożyć zażalenie (składanie zażalenia na postanowienie opisujemy w kolejnym podrozdziale). Osoba zainteresowana, która wystąpiła o przywrócenie terminu, może jednocześnie wystąpić o wstrzymanie wykonania decyzji lub postanowienia do czasu rozpatrzenia jej prośby. Nie oznacza to jednak, że wstrzymanie to nastąpi automatycznie, ponieważ decyzja o wstrzymaniu należy do urzędu. Treść odwołania Nie ma wymogu dostatecznego uzasadnienia odwołania, to znaczy osoba składająca odwołanie nie musi szczególnie uzasadniać powodu, dla którego to robi. Wystarczy, że nie jest zadowolona z rozstrzygnięcia swojej sprawy. Tym niemniej dobrze jest wskazać uchybienia jakich, w naszym przekonaniu, dopuścił się organ I instancji. Jakie mogą być konsekwencje odwołania Odwołanie wstrzymuje wykonanie decyzji. Wyjątek stanowią decyzje, którym nadano rygor natychmiastowej wykonalności. Wykonuje się je Гражданин в учреждении 293 Восстановление срока Лицо, которое хочет обжаловать решение, а важные причины (например, болезнь, смерть кого-то близкого) не позволили сделать это в срок, может выступить с просьбой о восстановлении срока. О восстановлении срока можно просить, если он был несоблюдён не по нашей вине (например, пребывание в больнице, заболевание). В ходатайствовании о восстановлении срока должны быть точно представлены причины, из-за которых были нарушены сроки, и одновременно следует совершить действия, которые не были совершены в срок. Например: Ходатайствуя о восстановлении срока внесения обжалования, одновременно вносим и само обжалование. С просьбой о восстановлении срока следует обращаться в кассационный орган в течение 7 дней после прекращения причины, вызвавшей несоблюдение срока (например, в течение 7 дней после выписки из стационара). Этот 7-дневныйй срок нельзя восстановить, т.е. если в этот период мы не обратились о восстановлении срока, то уже не сможем это сделать. На постановление об отказе восстановить срок можно написать жалобу (внесение жалобы на постановление описывается в очередном разделе). Заинтересованное лицо, выступившее о восстановлении срока, может одновременно ходатайствовать о приостановлении исполнения решения или постановления до момента рассмотрения его просьбы. Это однако не обозначает, что такая приостановка будет произведена автоматически, так как решение о приостановке принимает учреждение. Текст обжалования Не требуется обосновывать обжалование, т.е. лицо, представляющее обжалование, не должно детально обосновывать причину, по которой оно это делает. Достаточно, что выражает недовольство решением своего дела. Тем не менее желательно представить, какие упущения, с нашей точки зрения, были допущены учреждением или инстанцией. Какими могут быть последствия обжалования Обжалование приостанавливает исполнение решения. Исключением являются решения, которым присвоено постановление о 294 Obywatel w urzędzie jeszcze przed upływem terminu do wniesienia odwołania (np. nakaz rozbiórki domu w sytuacji, gdy grozi jego zawalenie). Odwołując się nie należy obawiać się decyzji gorszej niż pierwsza, gdyż organ odwoławczy nie może wydać decyzji niekorzystnej dla strony odwołującej się, to znaczy nie może pogorszyć sytuacji osoby odwołującej się. W najgorszym przypadku możemy otrzymać taką samą decyzję. Instytucja odwoławcza może wydać decyzję niekorzystną dla osoby odwołującej się tylko w sytuacji, gdy zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub interes społeczny. Zasady odwołań, opisane w opracowaniu, obowiązują także, gdy odwołujemy się od decyzji instytucji i organizacji społecznych m.in. zawodowych, samorządowych, spółdzielczych, jeśli wykonują one zadania zlecone przez administrację państwową. Jak złożyć zażalenie na postanowienie Jedynym środkiem odwoławczym od postanowienia jest zażalenie (nie należy go mylić z zażaleniem na niezałatwienie sprawy w urzędowym terminie opisane w rozdziale III). Zażalenie można wnieść tylko wtedy, gdy w treści postanowienia znajduje się informacja o tym, że w danym przypadku można wnieść zażalenie. UWAGA: Postanowienie, na które nie przysługuje zażalenie można zaskarżyć tylko w odwołaniu od decyzji np. Odwołuję się od decyzji dyrektora Zarządu Domów Komunalnych w sprawie … . Jednocześnie zaskarżam postanowienie z dnia … dotyczące … Zażalenie wnosi się: – w terminie 7 dni od doręczenia postanowienia lub ustnego ogłoszenia,, Гражданин в учреждении 295 немедленном исполнении решения. Оно вступает в силу ещё до истечения срока на внесение обжалования (например, предписание о снесении дома в ситуации, когда дому угрожает обвал). При внесении обжалования не следует опасаться получения худшего решения, чем первое, потому что апелляционный орган не может выдать неблагоприятное для обжалующей стороны решение, т.е. не может ухудшить ситуации заявителя обжалования. В худшем случае можно получить такое же решение. Кассационный орган может выдать неблагоприятное решение лицу только в той ситуации, когда обжалуемое решение разительно нарушает закон или общественный интерес. Принципы обжалования, описанные в разработке, обязательны также в случаях, когда обжалуется решение общественного органа или организации, т.е. профессиональной, самоуправления, кооперативной, если выполняют они задания, порученные им государственной администрацией. Как подавать жалобу на постановление Единственным кассационным средством от постановления является жалоба (не следует путать ее с обжалованием на нерешённые дела в служебные сроки, описанные в III разделе). Жалобу можно внести только в той ситуации, когда в тексте постановления имеется информация о том, что в данном случае можно внести жалобу. ВНИМАНИЕ: Постановление, на которое нет права внести жалобу, можно опротестовать только в обжаловании решения, например, Обжалую решение директора Правления коммунальных домов по вопросу … Одновременно вношу жалобу на решение от …, касающееся… Жалоба вносится: – в течение 7 дней с момента вручения решения или устного объявления, 296 Obywatel w urzędzie – w takiej samej formie i trybie jak odwołanie (patrz informacje dotyczące odwołania od decyzji w poprzednim podrozdziale). Prawo wniesienia zażalenia przysługuje każdemu adresatowi postanowienia, czyli np. świadkom, biegłym, a nie tylko stronie postępo wania. VI. WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA Wznowienie postępowania umożliwia odwołanie się od decyzji ostatecznej, w sytuacji, gdy: – wniesiono odwołanie i już zapadła decyzja odwoławcza lub – upłynął termin odwołania. Postępowanie można wznowić jeśli: – podstawą wydania decyzji były fałszywe dowody; – decyzja została wydana w wyniku przestępstwa (np. w wyniku przekupstwa); – decyzja została wydana przez pracownika, który miał osobisty stosunek do sprawy lub jednej ze stron (np. jest krewnym); – pojawiły się nowe, ważne dowody, które mogłyby być podstawą do wydania decyzji o innej treści (jednak musiały one istnieć już w trakcie postępowania); – nie spełniono wymogu uzyskania stanowiska innego urzędu (jeżeli taki wymóg istniał); – zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji; – decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione; – strona, bez własnej winy, nie brała udziału w postępowaniu (np. otrzymała decyzję, a nic nie wiedziała o toczącym się postępowaniu); Гражданин в учреждении 297 – в такой же форме и таком же порядке, как и обжалование (см. информацию, касающуюся обжалования решений в предыдущем подразделе). Право на внесение обжалования имеет каждый адресат постановления, т.е., например, свидетель, эксперт, а не только сторона производства. VI. ВОЗОБНОВЛЕНИЕ ПРОИЗВОДСТВА Возобновление производства предоставляет возможность обжалования окончательного решения в ситуации, когда: – основанием для выдачи решения были ложные доказательства, – решение было выдано в результате преступления (например, подкупа), – решение было выдано сотрудником, имевшим личное отношение к делу или к одной из сторон (например, является родственником), – появились новые важные доказательства, которые могли бы быть основанием для выдачи решения иного содержания (однако, должны были они существовать уже в процессе производства), – не было выполнено требование получить точку зрения другого органа (если такое требование существовало), – предварительная проблема была решена соответствующим органом или судом иначе, чем оценка, принятая при выдаче решения, – решение было выдано на основании другого решения или решения суда, которое было затем отменено или изменено, – сторона не по своей вине не принимала участия в производстве (например, получила решение, но не знала, что дело находится на рассмотрении), 298 Obywatel w urzędzie – gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego, na podstawie którego wydano decyzję, z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą. Postępowanie można wznowić w ciągu 5 lat od chwili doręczenia lub ogłoszenia decyzji. UWAGA: Jeżeli przyczyną wznowienia postępowania jest to, że decyzja została wydana na podstawie fałszywych dowodów lub w wyniku przestępstwa, wznowienie może nastąpić w ciągu 10 lat od chwili otrzymania decyzji. Podanie o wznowienie postępowania należy złożyć w ciągu jednego miesiąca od dnia, w którym dowiedzieliśmy się o istnieniu okoliczności będących powodem wznowienia lub też w ciągu miesiąca od orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Wznawiając postępowanie trzeba liczyć się z tym, że ponowne rozstrzygnięcie może być dla nas mniej korzystne. VII. SKARGA Przyczyną skargi może być m.in.: – naruszenie praworządności lub interesów skarżących; – przewlekłe, biurokratyczne załatwianie spraw; – zaniedbanie lub nienależyte wykonanie zadań przez dany urząd lub jego pracowników. Skargę może złożyć każdy nie tylko we własnym interesie, ale także na rzecz osób trzecich. Złożenie skargi jest wolne od opłat. Skarga jest rzadko używana, chociaż w pewnych sytuacjach może okazać się pożyteczna np. w ten sposób możemy wpłynąć na pracę urzędu. Гражданин в учреждении 299 – когда Конституционный трибунал постановил о несоответствии нормативного акта, на основании которого было выдано решение, конституции, международному договору или закону. Производство можно возобновить в течение 5 лет с момента вручения или объявления решения. ВНИМАНИЕ: Если причиной возобновления производства является то, что решение было выдано на основании ложных доказательств или в результате преступления, возобновление производства может иметь место в течение 10 лет со дня получения решения. Заявление о возобновлении производства следует внести в течение одного месяца со дня, когда мы узнаём о существовании обстоятельств, являющихся причиной возобновления, или в течение месяца с момента решения Конституционного трибунала. При возобновлении производства следует считаться с тем, что повторное решение может быть для нас менее выгодным. VII. ЖАЛОБА Причиной жалобы может быть, в частности: – нарушение законности или интересов заявителя жалобы, – продолжительное бюрократическое решение дела, – упущения или ненадлежащим образом выполнение заданий данным органом или его работниками. Жалобу может подать каждый не только в личных интересах, но и также в пользу третьих лиц. Внесение жалобы освобождено от оплат. Жалобами редко пользуются, хотя в определённых ситуациях она может оказаться полезной, например, может повлиять на работу учреждения. 300 Obywatel w urzędzie Skargę można złożyć pisemnie lub ustnie do protokołu. Nie ma żadnego ograniczenia czasowego składania skarg. Skargę kierujemy do właściwego organu, któremu podlega ten, na który skarżymy się, lub sprawującego nad nim bezpośredni nadzór, kontrolę. Np. skargę na pracownika można przekazać jego przełożonemu, na kierownika urzędu rejonowego wojewodzie (dokładniej patrz art. 229 k.p.a.). UWAGA: Jeżeli urząd, który otrzyma skargę nie jest tym, do którego skarga powinna być skierowana, ma on obowiązek przekazać ją w terminie 7 dni do właściwej instytucji. O przekazaniu zawiadamia wnoszącego skargę. Organ właściwy do rozpatrzenia skargi może ją przekazać do załatwienia organowi niższego stopnia, o ile skarga nie zawiera zarzutów dotyczących działalności tego organu. Skarga powinna zostać rozpatrzona bez zbędnej zwłoki, nie później niż w ciągu miesiąca. W pewnych sytuacjach możemy też wnieść skargę na bezczynność administracji do wojewódzkiego sądu administracyjnego (dokładniej patrz informacje w podrozdziale III). VIII. DORĘCZENIA Doręczenia odgrywają ważną rolę w postępowaniu administracyjnym, gdyż w wielu wypadkach od prawidłowości doręczeń zależy wywołanie określonych skutków prawnych, np. organ administracji publicznej, który wydał decyzję, jest nią związany od chwili jej doręczenia lub ogłoszenia, z kolei termin składania odwołania od decyzji wynosi 14 dni od jej doręczenia (a nie wydania) itp. Гражданин в учреждении 301 Жалобу можно внести в письменном виде или устно в протокол. Нет никаких временных ограничений для внесения жалобы. Жалоба направляется в соответствующий орган, которому подчинен тот, на который мы пишем жалобу, или же осуществляющий над ним непосредственный надзор, контроль. Например, жалобу на сотрудника можно передать его руководителю, на начальника районного учреждения – воеводе (точнее см. ст. 229 Гражданского административного кодекса – (kpa). ВНИМАНИЕ: Если учреждение, получившее жалобу, не является тем, кому она должна быть направлена, то оно обязано передать жалобу в течение 7 дней в соответствующую инстанцию. О передаче извещается податель жалобы. Соответствующая инстанция по вопросам рассмотрения жалоб может её передать для производства в орган более низкого уровня, если в жалобе не содержится обвинений, касающихся деятельности этого органа. Жалоба должна быть рассмотрена без излишней просрочки, не позже, чем в течение месяца. В определённых ситуациях можно внести жалобу на бездеятельность администрации в воеводский административный суд (точнее см. информацию в подразделе III). VIII. ВРУЧЕНИЕ Вручение играет важную роль в административном производстве, так как во многих случаях от правильности вручения зависит возбуждение определённых юридических последствий, например, орган государственной администрации, который выдал решение, связан с ним с момента его вручения или объявления, в свою очередь срок внесения обжалования решения составляет 14 дней с момента вручения (но не принятия) и т.п. 302 Obywatel w urzędzie Urząd doręcza pisma za pokwitowaniem przez pocztę, przez swoich pracowników lub przez inne upoważnione osoby lub organy. Doręczenie może także nastąpić za pomocą środków komunikacji elektronicznej jeżeli strona: – wystąpiła do organu administracji publicznej o takie doręczenie; albo – wyraziła zgodę na doręczenie jej pism za pomocą tych środków. Pisma doręcza się osobom fizycznym w ich mieszkaniu lub miejscu pracy. Jeśli adresat jest nieobecny, wówczas pismo doręcza się, za pokwitowaniem, dorosłemu domownikowi, sąsiadowi lub dozorcy domu, jeżeli osoby te podjęły się oddania pisma adresatowi. O doręczeniu pisma sąsiadowi lub dozorcy zawiadamia się adresata, umieszczając zawiadomienie w skrzynce pocztowej lub, gdy to nie jest możliwe, w drzwiach mieszkania. Jeśli nie jest możliwe doręczenie w sposób wyżej opisany, wówczas: – w przypadku doręczania pisma przez pocztę przechowuje ona pismo przez okres 14 dni w swojej placówce; – w przypadku doręczania pisma przez pracownika urzędu gminy (miasta) lub upoważnioną osobę lub organ pismo składa się na okres 14 dni w urzędzie właściwej gminy (miasta). Zawiadomienie o pozostawieniu pisma wraz z informacją o możliwości jego odbioru w terminie 7 dni, licząc od dnia pozostawienia zawiadomienia w powyższych miejscach umieszcza się w skrzynce pocztowej lub, gdy nie jest to możliwe, na drzwiach mieszkania adresata, jego miejsca pracy, bądź w widocznym miejscu przy wejściu na posesję adresata. W przypadku niepodjęcia przesyłki w terminie 7 dni, kiedy jest ona złożona na poczcie lub w urzędzie gminy (miasta), pozostawia się powtórne zawiadomienie o możliwości odbioru przesyłki w terminie nie dłuższym niż 14 dni od daty pierwszego zawiadomienia. Гражданин в учреждении 303 Учреждение вручает письмо под расписку по почте своим сотрудником или другим уполномоченным лицом или органом. Вручение может быть также произведено при помощи средств электронной коммуникации, если сторона: – выступила с просьбой о таком вручении в орган публичной администрации или – выразила согласие на вручение ей письма при помощи этих средств. Письма вручаются физическим лицам в их квартире или на рабочем месте. Если адресат отсутствует, в таком случае письмо вручается за подписью взрослому домашнему, соседу или дворнику дома, если эти лица взялись вручить письмо адресату. О вручении письма соседу или дворнику извещается адресатa, оставляя извещение в почтовом ящике или, если это невозможно, в дверях квартиры. Если отсутствует возможность вручения вышеописанным способом – в случае доставки письма почтой она хранит письмо у себя в течение 14 дней, – в случае вручения письма работником учреждения гмины (города) или уполномоченным лицом или органом, письмо хранится в течение 14 дней в органе соответствующей гмины (города). Извещение о хранении письма вместе с информацией о возможности его получения в течение 7 дней, считая со дня извещения о хранении в вышеуказанных местах, оставляется в почтовом ящике или, если это невозможно, в дверях квартиры адресата, на его рабочем месте, или на видном месте у входа на территорию адресата. В случае, если письмо не будет взято в течение 7 дней, когда оно находится на почте или в правлении гмины (города), оставляется вторичное извещение о возможности получить письмо в течение не более, чем 14 дней с момента вручения первого извещения. 304 Obywatel w urzędzie Nieodebranie pisma w ciągu tych 14 dni skutkuje tym, że doręczenie uważa się za dokonane, a pismo pozostawia się w aktach sprawy. IX. WEZWANIE DO URZĘDU Wezwanie, czyli nakaz złożenia w urzędzie zeznań lub wyjaśnień w danej sprawie, jest skierowane do określonej osoby. Do składania wyjaśnień lub zeznań mogą wzywać organy administracji państwowej np. urząd skarbowy, ZUS, urząd miasta, gminy, urząd dzielnicy. Stawienie się na wezwanie jest obowiązkowe. Osobie, która nie stawi się grozi grzywna. Świadek, który nie stawi się może być doprowadzony siłą w celu złożenia zeznań. Wyjaśnienia i zeznania można składać: – osobiście: ustnie lub pisemnie; – przez pełnomocnika (wyznaczonego na piśmie lub ustnie do protokołu), który składa wyjaśnienia ustnie lub na piśmie. UWAGA: Wezwania nie należy mylić z zawiadomieniem. Zawiadomienie (w przeciwieństwie do wezwania) nie nakłada na nas obowiązku uczestniczenia w postępowaniu administracyjnym (czyli np. udziału w rozprawie, składania wyjaśnień na piśmie). Możemy, ale nie musimy brać w nim udziału. Urząd może wezwać obywatela tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla wyjaśnienia lub załatwienia danej sprawy, czy też wykonania pewnych czynności urzędniczych (np. złożenie brakującego podpisu na zeznaniu podatkowym). W sprawach pilnych możemy być wezwani, np. telefonicznie, telegraficznie. Wezwanie powinno zawierać: – nazwę i adres organu, który wzywa daną osobę; Гражданин в учреждении 305 Если в течение этих 14 дней письмо не будет взято, то считается, что вручение было произведено, а письмо остаётся в актах дела. IX. ВЫЗОВ В УЧРЕЖДЕНИЕ Вызов, т.е. предписание дать показания или выяснения по данному делу, направляется определённому лицу. Вызывать дать показания или выяснения могут органы государственной администрации, например, налоговая инспекция, Управление социального страхования (ZUS), правление города, гмины, правление района. Прибытие по вызову обязательно. Лицу, которое не прибудет, угрожает штраф. Свидетель может быть приведён насильственно для дачи показаний. Выяснения и показания можно представить: – лично: устно или в письменном виде, – через уполномоченного (назначенного в письменном виде или устно в протокол), который даёт выяснения устно или в письменном виде. ВНИМАНИЕ: Вызов не следует путать с извещением. Извещение (в противоположность вызову) не возлагает на нас обязанность участия в административном производстве (т.е., например, участия в судебном разбирательстве, представления выяснений в письменном виде). Мы можем, но не обязаны принимать в нём участие. Учреждение может вызвать гражданина только тогда, когда это необходимо для выяснения или решения данного дела, или же совершения определённых служебных действий (например, поставить отсутствующую подпись на налоговой декларации). По срочным делам мы можем быть вызваны по телефону или телеграфу. В вызове должно содержаться: – название и адрес органа, который вызывает данное лицо, 306 Obywatel w urzędzie – imię, nazwisko, stopień służbowy i podpis pracownika organu wzywającego; – imię i nazwisko osoby, która jest wzywana; – informacje czego dotyczy sprawa, oraz w jakim charakterze i w ja kim celu dana osoba jest wzywana; – termin (tzw. graniczny), do którego osoba wzywana ma się zgłosić lub dzień, godzinę i miejsce stawienia się; – jakie będą skutki niestawienia się; – określenie, czy osoba powinna stawić się osobiście, czy może to zrobić w inny sposób. X. SKARGA DO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO Sądy administracyjne sprawują kontrolę nad działalnością urzędów, m.in. poprzez rozpatrywanie skarg na decyzje administracyjne i na niektóre postanowienia wydane w II instancji. Skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego różni się od odwołania do II instancji: – samo złożenie skargi nie powoduje wstrzymania wykonania decyzji (choć istnieje możliwość złożenia wniosku o wstrzymanie wykonania decyzji, który należy dołączyć do skargi); – odwołanie nie ma sprecyzowanej formy – możemy w nim zaznaczyć tylko tyle, że nie jesteśmy zadowoleni z orzeczenia organu I instancji i nie musimy wskazywać naruszenia prawa, natomiast pisząc skargę do WSA należy wskazać naruszenie przez organy administracji konkretnych przepisów prawa. Гражданин в учреждении 307 – имя, фамилия, служебная должность и подпись сотрудника, вызывающего органа, – имя и фамилия вызываемого лица, – информация о том, чего касается дело, а также в характере кого и с какой целью вызывается данное лицо, – срок (так называемый предельный), когда вызываемое лицо должно явиться, или день, время и место явки, – каковы будут последствия неявки, – информация, должно ли лицо явиться лично или может это сделать иначе. Х. ЖАЛОБА В АДМИНИСТРАТИВНЫЙ СУД Административные суды осуществляют контроль деятельности учреждений, в частности, за счёт рассмотрения жалоб на административные решения и на некоторые постановления, выданные II инстанцией. Жалоба в воеводский административный суд отличается от обжалования во II инстанции: – само внесение жалобы не приводит к приостановлению выполнения решения (хотя существует возможность подать заявление о приостановлении исполнения решения, которое следует приложить к жалобе), – обжалование не имеет определённой формы – можно в нем представить только то, что мы недовольны решением I инстанции, и не должны указывать на нарушения закона, однако, когда пишем жалобу в воеводский административный суд (WSA), следует указать на нарушение административным органом конкретных положений закона. 308 Obywatel w urzędzie Jak złożyć skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego Skargę na decyzję lub postanowienie wydane przez urząd składamy do właściwego miejscowo Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Pouczenie co do możliwości złożenia skargi powinno znajdować się na decyzji lub postanowieniu. Skargę do WSA składa się w terminie 30 dni od dnia doręczenia rozstrzygnięcia, za pośrednictwem organu, który wydał rozstrzygnięcie. Organ ten, do dnia rozpoczęcia rozprawy przed WSA może sam uwzględnić skargę w całości. Co powinna zawierać skarga do WSA Skarga powinna zawierać: – oznaczenie sądu, do którego kierowana jest skarga; – imię, nazwisko lub nazwę oraz adres skarżącego (lub też przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika); – wskazanie zaskarżonej decyzji lub postanowienia; – oznaczenie organu, którego działania skarga dotyczy; – określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego; – podpis wnoszącego skargę, albo jego przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika; – listę załączników do skargi. Rozpatrzenie skargi przez WSA Sąd rozpatruje sprawę na jawnych rozprawach i posiedzeniach. W razie uwzględnienia skargi na decyzję lub postanowienie sąd: – uchyla decyzję lub postanowienie w całości albo w części; Гражданин в учреждении 309 Как внести жалобу в воеводский административный суд Жалобу на решение или постановление, выданную учреждением, следует внести в соответствующий по месту жительства воеводский административный суд. Разъяснение о возможности внесения жалобы должно находиться на решении или постановлении. Жалоба в воеводский административный суд (WSA) вносится в течение 30 дней с момента вручения решения при посредничестве органа, который выдал решение. Этот орган до момента рассмотрения дела в воеводском административном суде (WSA) может сам принять во внимание жалобу в целом. Что должно содержаться в жалобе в воеводский административный суд (WSA) В жалобе должны быть указаны: – определение суда, в который направляется жалоба, – имя, фамилия и адрес вносящего жалобу (или также законного представителя или уполномоченного), – указание на обжалуемое решение или постановление, – определение органа, к действиям которого относится жалоба, – определение нарушения закона или правового интереса, – подпись вносящего жалобу или его законного представителя или уполномоченного, – список приложений к жалобе. Рассмотрение жалобы воеводским административным судом (WSA) Суд рассматривает дело на открытых заседаниях и собраниях. В случае, если жалоба на решение или постановление будет удовлетворена, то суд: – отменяет решение или постановление полностью или частично, 310 Obywatel w urzędzie – stwierdza nieważność decyzji lub postanowienia; – stwierdza wydanie decyzji lub postanowienia z naruszeniem prawa. W takim wypadku sąd zazwyczaj wskazuje, jakie przepisy prawa zostały naruszone przez urząd i kieruje sprawę do ponownego rozpatrzenia. W razie nieuwzględnienia skargi sąd skargę oddala. W razie bezczynności organu po wyroku uchylającym lub stwierdzającym nieważność decyzji lub postanowienia, strona powinna pisemnie wezwać właściwy organ do wykonania wyroku lub załatwienia sprawy. Następnie może ona wnieść skargę, w której może zażądać wymierzenia temu organowi grzywny za niewykonanie wyroku. Skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego Od wydanego przez WSA wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie przysługuje stronie skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Skarga kasacyjna powinna być sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego (skargę mogą również sporządzić inne osoby wymienione w art. 175 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi). Skargę kasacyjną wnosi się do sądu, który wydał zaskarżany wyrok lub postanowienie w terminie 30 dni od doręczenia wyroku wraz z uzasadnieniem. Naczelny Sąd Administracyjny w razie uwzględnienia skargi Гражданин в учреждении 311 – констатирует недействительность решения или постановления, – удостоверяет выдачу решения или постановления с нарушением закона. В таком случае суд обычно указывает, какие положения закона были нарушены учреждением и направляет дело на повторное рассмотрение. В случае неудовлетворения жалобы суд отказывает в её удовлетворении. В случае бездеятельности органа после неудовлетворяющего судебного решения или констатации недействительности решения или постановления, сторона должна в письменном виде вызвать соответствующий орган выполнить судебное решение или оформить дело. Затем она может внести жалобу, в которой имеет право потребовать назначение этому органу штрафа за неисполнение судебного решения. Кассационная жалоба в Высший административный суд На выданное воеводским административным судом (WSA) окончательное решение сторона имеет право направить кассационную жалобу в Высший административный суд. Кассационная жалоба должна быть составлена адвокатом или юрисконсультантом (жалобу могут также составить и другие лица, указанные в ст.175 закона Право о производстве перед административными судами). Кассационная жалоба вносится в суд, который выдал обжалуемое судебное решение или постановление в течение 30 дней с момента вручения судебного решения вместе с обоснованием. Высший ад- 312 Obywatel w urzędzie uchyla zaskarżone orzeczenie w całości albo w części i przekazuje do ponownego rozpoznania sądowi, który wydał dane orzeczenie. Naczelny Sąd Administracyjny ul. Jasna 6 00-013 Warszawa http://www.nsa.gov.pl XI. WYBRANE UPRAWNIENIA OBYWATELA W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM W trakcie postępowania przed urzędami obywatelom przysługują pewne prawa. Zawarte są one w Kodeksie postępowania administracyjnego i ich nieprzestrzeganie przez urząd może być podstawą uchylenia danej decyzji przed organem odwoławczym lub przed sądem administracyjnym. Poniżej przedstawiamy najistotniejsze z uprawnień. Osoby, które natrafiają na trudności w pomyślnym załatwieniu swoich spraw w urzędach powinny wiedzieć jakie są ich prawa i korzystać z nich. Wiedza taka pomaga zachować się prawidłowo w trakcie postępowania, a nasze kompetentne i konsekwentne działanie powoduje, że jesteśmy lepiej (poważniej) traktowani przez pracowników urzędu prowadzących naszą sprawę. Prawo do informacji Urzędy mają obowiązek w sposób należyty i wyczerpujący informować strony postępowania o wszystkich faktach i przepisach prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków, które to są przedmiotem tego postępowania. Co więcej, urząd ma obowiązek czuwać nad tym, aby strony biorące udział w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa i są zobowiązane udzielać im niezbędnych wskazówek. Гражданин в учреждении 313 министративный суд в случае удовлетворения жалобы отклоняет обжалуемое решение полностью или частично и передаёт его для повторного рассмотрения в суд, который выдал данное решение. Высший административный суд ул. Ясна, 6, 00-013 Варшава http://www.nsa.gov.pl XI. ИЗБРАННЫЕ ПРАВОМОЧИЯ ГРАЖДАНИНА В АДМИНИСТРАТИВНОМ СУДОПРОИЗВОДСТВЕ В процессе производства перед учреждениями гражданам принадлежат определённые права. Они представлены в Административном процессуальном кодексе, и их несоблюдение учреждением может быть основанием для отклонения данного решения перед кассационным органом или перед административным судом. Ниже представлены важнейшие правомочия. Лица, которые встречаются с трудностями в процессе благоприятного решения своих дел в учреждениях, должны знать, каковы их права и пользоваться ими. Такие знания помогают правильно вести себя в процессе производства, а наши компетентные и последовательные действия приводят к тому, что к нам лучше (более серьёзно) относятся сотрудники учреждения, ведущего наше дело. Право на информацию Учреждения обязаны надлежащим и исчерпывающим образом информировать стороны производства обо всех юридических фактах и правовых положениях, которые могут оказывать влияние на установление их прав и обязанностей, являющихся предметом этого производства. Более того, учреждение обязано следить за тем, не понесли ли убыток обе стороны в процессе производства из-за незнания прав, и предоставлять им необходимые указания. 314 Obywatel w urzędzie Należy również pamiętać, że strona nie ponosi negatywnych konsekwencji błędnego pouczenia przez urząd co do prawa odwołania albo wniesienia powództwa do sądu powszechnego lub skargi do sądu administracyjnego (np. co do terminu wniesienia odwołania). Prawo do czynnego udziału w postępowaniu przed urzędem Urzędy mają obowiązek zapewnić stronom postępowania czynny udział w postępowaniu (czyli np. swobodne wypowiedzenie się co do ustaleń poczynionych w jego trakcie, składanie wniosków dowodowych itp.), a przed wydaniem decyzji mają obowiązek umożliwić stronom wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Urzędy mogą odstąpić od tej zasady tylko wtedy, gdy załatwienie danej sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia i zdrowia ludzkiego, albo ze względu na niepowetowaną szkodę materialną. Prawo do przeglądania akt sprawy i sporządzania odpisów W trakcie postępowania urzędy są zobowiązane umożliwić stronom przeglądanie akt sprawy oraz sporządzanie z nich notatek i odpisów. Jeżeli jest to uzasadnione jej ważnym interesem, strona może również zażądać uwierzytelniania sporządzonych przez siebie odpisów lub wydania jej z akt sprawy uwierzytelnionych odpisów. Prawo do obiektywnego załatwienia sprawy. Prawo to polega na tym, że pracownik urzędu, który bierze udział w postępowaniu i który mógłby być osobiście zainteresowany określonym wynikiem tego postępowania zostaje wyłączony z udziału w tym postępowaniu. Umotywowany wniosek o wyłączenie strona postępowania może złożyć do bezpośredniego przełożonego danego pracownika (dokładne wyli- Гражданин в учреждении 315 Следует также помнить, что сторона не несёт отрицательных последствий в результате ошибочного разъяснения, предоставленного учреждением относительно права на обжалование или подачи иска в общий суд или жалобы в административный суд (например, относительно сроков внесения обжалования). Право на активное участие в производстве перед учреждением Учреждения обязаны гарантировать сторонам производства активное участие (т.е. свободное высказывание относительно установлений, предпринятых в его процессе, внесение ходатайств о предоставлении доказательств и т.п.), а до выдачи решения обязаны предоставить сторонам выразить свое отношение к собранным доказательствам и материалам, а также к представленным требованиям. Учреждения могут отступить от этого принципа, когда решение данного дела не терпит отлагательств в связи с опасностью для жизни и здоровья человека, или в связи с невосполнимым материальным ущербом. Право на просмотр материалов дела и копирование В процессе производства учреждения обязаны предоставить сторонам просмотр материалов дела, копирование их и составление выписок. Если это обосновано важным интересом стороны, то она может также требовать удостоверения подготовленных ею копий или выдачи ей из актов дела удостоверенных копий. Право на объективное решение дела Это право заключается в том, что сотрудник учреждения, который принимает участие в процессе и мог бы быть лично заинтересован определённым результатом этого процесса, исключается из участия в данном процессе. Обоснованное заявление об исключении сторона процесса может предъявить непосредственному начальнику данного сотрудника 316 Obywatel w urzędzie czenie powodów, dla których można złożyć wniosek o wyłączenie danego pracownika urzędu, znajduje się w art. 24 k.p.a.). Prawo do ustanowienia pełnomocnika Na każdym etapie postępowania strona może ustanowić pełnomocnika. Pełnomocnik może dokonywać wszelkich działań w imieniu strony (może występować w całym postępowaniu jak i podejmować tylko niektóre czynności). Tym niemniej jednak nie może on występować jeśli charakter danej czynności wymaga osobistego działania strony. Pełnomocnikiem może być dorosła osoba posiadająca zdolność do czynności prawnych. Pełnomocnictwa udzielamy na piśmie lub też przez zgłoszenie do protokołu. Działanie urzędów na podstawie prawa Jedną z podstawowych zasad działania urzędów jest to, że działają one na podstawie przepisów prawa. Jeśli spotykamy się z działaniem, co do którego mamy wątpliwości, czy jest ono zgodne z prawem, wówczas trzeba zażądać wskazania podstawy prawnej danej czynności. Wskazanie podstawy musi być konkretne – tzn. wskazujące określony paragraf lub artykuł danej regulacji, a nie tylko wybrany akt prawny. Zasada zaufania Oznacza ona m.in., że urzędy powinny prowadzić postępowanie w taki sposób, aby pogłębiać zaufanie obywateli do organów państwa czyli np. wszelkie wątpliwości rozstrzygać na korzyść obywateli, wydawać podobne decyzje w podobnych stanach faktycznych itp. Гражданин в учреждении 317 (полное перечисление причин, по которым можно предъявить заявление об исключении данного сотрудника учреждения представлено в ст.24 Гражданского административного кодекса – (kpa). Право на установление уполномоченного На каждом этапе процесса сторона может установить уполномоченного. Уполномоченный может совершать все действия от имени стороны (может выступать во всём процессе и предпринимать только некоторые действия). Тем не менее не может он однако выступать, если характер данного дела требует личных действий стороны. Уполномоченным может быть взрослое лицо, имеющее дееспособность. Полномочия предоставляются в письменном виде или могут вноситься также в протокол. Деятельность учреждения на юридическом основании Одним из основных принципов деятельности учреждений является то, что они действуют на основании правовых норм. Если мы встретимся с деятельностью, по отношению к которому возникают сомнения, соответствует ли она положениям закона, в таком случае следует требовать указать юридические принципы данного действия. Указание обоснования должно быть конкретным, т.е. указание определённого параграфа или статьи данного урегулирования, а не только избранного правового акта. Принцип доверия Означает он, что учреждения должны вести производство таким образом, чтобы доверие гражданина к государственным органам, т.е. все сомнения решать в пользу гражданина, выдавать подобные решения в подобных фактических состояниях и т.п. 318 Obywatel w urzędzie XII. WZORY PISM – PRZYKŁADY Warszawa, dnia 3 marca 2005 r. Arkadiusz Waś ul. Polna 42 m. 1 05-420 Józefów Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Warszawie Zażalenie na postanowienie o ukaraniu grzywną Na podstawie art. 141 w związku z art. 88 kpa wnoszę o uchylenie postanowienia Burmistrza miasta Józefowa o ukaraniu mnie karą grzywny w wysokości 50 zł, wydanego w toczącym się postępowaniu o wymeldowanie Magdaleny Waś. Uzasadnienie W dniu 2 lutego 2005 r. złożyłem wniosek w Urzędzie Gminy Józefów o wymeldowanie mojej żony, Magdaleny Waś, ze wspólnego mieszkania na ul. Polnej 42 m. 1 w Józefowie. Żona nie przebywa w mieszkaniu od ponad 6 miesięcy, nie znam miejsca jej aktualnego pobytu, tak więc na podstawie art. 15 ustawy o ewidencji ludności wnosiłem o jej wymeldowanie. Burmistrz wezwał mnie do urzędu, w celu złożenia wyjaśnień, na dzień 15 lutego 2005 r. Nie mogłem się stawić w tym dniu ze względu na chorobę infekcyjną. W dniu 28 lutego doręczono mi postanowienie o ukaraniu grzywną za niestawiennictwo w wysokości 50 zł. Podkreślam, w dniu 15 lutego bardzo źle się czułem, nie miałem także możliwości wcześniejszego zawiadomienia. W związku z powyższym, wnoszę jak na wstępie. Arkadiusz Waś Załącznik: zwolnienie lekarskie z dnia 15 lutego 2005 r. Гражданин в учреждении 319 XII. ОБРАЗЦЫ ПИСЬМЕННЫХ ДОКУМЕНТОВ – ПРИМЕРЫ Варшава, 3 марта 2005 г. Аркадиуш Вась ул. Польна, 42, кв. 1 05-420 Юзефув Муниципальная кассационная коллегия в Варшаве Жалоба на постановление о наказании денежным штрафом На основании ст. 141 в связи со ст. 88 Гражданского административного кодекса – (kpa) вношу об отмене решения бургомистра города Юзефув о наказании меня денежным штрафом в размере 50 злотых, выданного в рассматриваемом процессe о выписке Магдалены Вась. Обоснование 2 февраля 2005 г. я подал заявление в Управление гмины Юзефув о выписке из домовой книги моей жены, Магдалены Вась, из совместной квартиры на ул. Польной, 42, кв. 1 в Юзефове. Жена не проживает в квартире полгода, мне неизвесно место её актуального пребывания, в связи с чем на основании ст.15 об учёте населения я внёс заявление о её выписке. Бургомистр вызвал меня в управление на 15 февраля с целью предоставления выяснений. Я не мог прибыть в этот день в связи с инфекционным заболеванием. 28 февраля мне вручили постановление о наказании меня денежным штрафом в размере 50 злотых за неявку. Подчёркиваю, 15 февраля я очень плохо себя чувствовал , при этом не имел возможности ранее уведомить об этом. В связи с вышесказанным вношу как во вступлении. Аркадиуш Вась Приложение: больничный листок от 15 февраля 2005 г. 320 Obywatel w urzędzie Szczuczyn, dnia 12 lipca 2006 r. Liliana Dawidowska ul. Szpitalna 5/5 18-230 Szczuczyn Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Łomży za pośrednictwem Burmistrza Miasta i Gminy Szczuczyn Odwołanie od decyzji Burmistrza Miasta i Gminy Szczuczyn z dnia 8 lipca 2006 r. o sygnaturze … o odmowie wydania zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych. Wnoszę o (na podstawie art. 138 kpa): 1) uchylenie decyzji organu pierwszej instancji i 2) wydanie zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych. Uzasadnienie W dniu 6 czerwca 2006 r. wystąpiłam do Burmistrza Miasta i Gminy Szczuczyn z wnioskiem o wydanie zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych, przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży. Decyzją z dnia 8 lipca 2006 r. Burmistrz odmówił wydania powyższego zezwolenia. W uzasadnieniu podano, iż … , na podstawie uchwały rady gminy … . Okoliczność ta nie znajduje potwierdzenia, gdyż powyższa uchwała pozwala na … , zaś … . Należy ponadto dodać, iż … Z powyższych przyczyn wnoszę o uchylenie decyzji i wydanie decyzji pozytywnej. Liliana Dawidowska Гражданин в учреждении 321 Щучин, 12 июля 2006 г. Лилиана Давидовска ул. Шпитальна, 5/5 18-230 Щучин Муниципальная кассационная коллегия в Ломже при посредничестве бургомистра города и гмины Щучин Обжалование на решение бургомистра города и гмины Щучин от 8 июля 2006 г под шифром… об отказе выдать разрешение на продажу алкогольных напитков. Вношу о (на основании ст. 138 Гражданского административного кодекса – (����� kpa�� ): 1) отмене решения органа первой инстанции и 2) выдаче разрешения на продажу алкогольных напитков. Обоснование 6 июня 2006 г. я представила бургомистру города и гмины Щучин заявление о выдаче разрешения на продажу алкогольных напитков, предназначенных для потребления вне места продажи. Решением от 8 июля бургомистр отказал мне в выдаче вышеуказанного разрешения. В обосновании указано, что на основании постановления совета гмины… . Это обстоятельство не находит подтверждения, ибо вышеуказанное постановление разрешает .., но… . Кроме того, следует добавить, что …. Исходя из вышеуказанных причин прошу отклонить решение и выдать положительное решение. Лилиана Давидовска skarga na bezczynność administracji do WSA jeżeli nie otrzymujemy odpowiedzi w wyznaczonym czasie, przysługuje nam zażalenie do organu wyższej instancji z powodu niezałatwienia sprawy w urzędowym terminie czas rozpatrzenia podania przez urząd: maksymalnie 2 miesiące decyzja lub postanowienie ODPOWIEDŹ URZĘDU NA PISMO I INSTANCJA w wypadku niekorzystnego rozstrzygnięcia możemy złożyć odwołanie od decyzji (w ciągu 14 dni) lub zażalenie na postanowienie (w ciągu 7 dni) W ciągu trwania całego postępowania przysługuje nam SKARGA m.in. na: – naruszenie praworządności lub interesów skarżących, – przewlekłe, biurokratyczne załatwianie spraw, – nienależyte wykonywanie zadań przez dany urząd lub jego pracowników. pisemnie lub ustnie ZŁOŻENIE PODANIA PRZEZ OBYWATELA POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE – PRZED URZĘDEM ODDALENIE SKARGI LUB UCHYLENIE ORZECZENIA WSA W CAŁOŚCI LUB CZĘŚĆ I PRZEKAZANIE DO PONOWNEGO ROZPOZNANIA ORZECZENIE NSA od orzeczenia WSA można w ciągu 30 dni złożyć skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego – skarga powinna być sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego (lub inne osoby z art. 175 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi) w razie uwzględnienia skargi WSA może uchylić decyzję, stwierdzić jej nieważność, bądź wydanie z naruszeniem prawa ODDALENIE SKARGI LUB JEJ UWZGLĘDNIENIE WYROK LUB POSTANOWIENIE WSA w wypadku niekorzystnego prawomocnego orzeczenia można skierować skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego rozstrzygnięcie wydane w II instancji jest prawomocne i podlega wykonaniu ROZPATRZENIE ODWO ŁANIA LUB ZAŻALENIA II INSTANCJA POSTĘPOWANIE SĄDOWO-ADMINISTRACYJNE 322 Obywatel w urzędzie воеводский административный суд (WSA) жалоба на бездеятельность администрации в если ответ не получен в установленн ые сроки, то имеем право написать жалобу в орган высшей инстанции в связи с отсутствие м решения д время рассмотрени я заявления учреждением : максимально 2 месяца решение или постановление ОТВЕТ УЧРЕЖДЕНИЯ НА ПИСЬМО I ИНСТАНЦИЯ в случае неблагоприятного решения можем внести обжалование на решение (в течение 14 дней) или жалобу на постановление (в течение 7 дней) В течение всего производства мы имеем право написать ЖАЛОБУ, в частности, на: – нарушение законности или интересов обжалующих лиц, – длительное бюрократическое решение дел, – ненадлежащее исполнение заданий данным учреждением или его сотрудниками ПОДАЧА ЗАЯВЛЕНИЯ ГРАЖДАНИН ОМ в письменном виде или устно АДМИНИСТРАТИВНОЕ ПРОИЗВОДСТВО – ПЕРЕД УЧРЕЖДЕНИЕМ ОТКАЗ В УДОВЛЕТВОРЕНИИ ЖАЛОБЫ ИЛИ ОТМЕНА ПОСТАНОВЛЕНИЯ ВОЕВОДСКОГО АДМИНИСТРАТИВНОГО СУДА В ПОЛНОМ ОБЪЁМЕ ИЛИ ЧАСТИЧНО ПЕРЕДАЁТСЯ НА ПОВТОРНОЕ РАССМОТРЕНИЕ СУДЕБНОЕ РЕШЕНИЕ ВЫСШЕГО АДМИНИСТРАТИВНОГО СУДА (NSA) на решение воеводского административного суда (WSA) можно в течение 30 дней написать жалобу в Высший административный суд – жалоба должна быть составлена адвокатом или юрисконсультантом (либо другим лицом согласно ст. 175 закона Право о производстве перед административными судами) ОТКАЗ В УДОВЛЕТВОРЕНИИ ЖАЛОБЫ ИЛИ ЕЁ УДОВЛЕТВОРЕНИЕ в случае удовлетворения жалобы воеводский административный суд (WSA) может отклонить решение, констатировать его недействительность или выдачу с нарушением законодательства СУДЕБНОЕ РЕШЕНИЕ ИЛИ ПОСТАНОВЛЕНИЕ ВОЕВОДСКОГО АДМИНИСТРАТИВНОГО СУДА (WSA) в случае неблагоприятного полномочного судебного решения можно направить жалобу в воеводский административный суд решение, выданное II инстанцией, является полномочным и подлежит исполнению РАССМОТРЕНИЕ ОБЖАЛОВАНИЯ ИЛИ ЖАЛОБЫ II ИНСТАНЦИЯ СУДЕБНО -АДМИНИСТРАТИВНОЕ ПРИЗВОДСТВО Гражданин в учреждении 323 Rozdział 7 Świadczenia rodzinne Stan prawny na dzień 1 września 2007 r. I. WSTĘP Podstawa prawna: – ustawa z dn. 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jednolity Dz.U. z 2006 r., nr 139, poz. 992 z późn. zm.); – ustawa z dn. 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej (Dz.U. z 2005 r., nr 86, poz. 732 z późn. zm.); – rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dn. 2 czerwca 2005 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz.U. z 2005 r., nr 105, poz. 881 z późn. zm.). Ustawa o świadczeniach rodzinnych wprowadziła w 2004 r. nowy system wsparcia dla rodziny. Wymienia dwie grupy świadczeń: 1) zasiłek rodzinny z systemem dodatków, 2) świadczenia opiekuńcze. W 2006 roku do ustawy dodano jednorazową zapomogę z tytułu urodzenia się dziecka, często zwaną „becikowym”. W opracowaniu piszemy też o zaliczce alimentacyjnej, która – choć opisana w innym akcie prawnym – jest jednak częścią systemu świadczeń rodzinnych. Świadczenia rodzinne (wszystkie zasiłki, dodatki i świadczenia wymienione w ustawie i przedstawione w poniższym opracowaniu) przysłu- Глава 7 Семейные пособия Юридическое состояние на 1 сентября 2007 г. I. ВСТУПЛЕНИЕ Юридическое основание: – закон от 28 ноября 2003 г. о семейных пособиях (единый текст Законодательный вестник 2006 г., № 139, п. 992 с последующими изменениями), – закон от 22 апреля 2005 г. о производстве по отношению к алиментным должникам и алиментным задаткам (Законодательный вестник 2005 г., № 86, п. 732 с последующими изменениями), – распоряжение министра социальной политики от 2 июня 2005 г. по вопросу о способе и порядке производства при семейных пособиях (Законодательный вестник 2005 г., № 105, п. 881 с последующими изменениями). Закон о семейных пособиях ввёл в 2004 г. новую систему поддержки семьи. Говорится о двух группах пособий: 1) семейное пособие с системой прибавок, 2) опекунское пособие. В 2006 году к закону было добавлено одноразовое пособие на основании рождения ребёнка, часто называемое «бэчиковым» (от названия рода одеяла, пакета, в который заворачивают ребёнка). В разработке написано также об алиментном задатке, который – хотя и описан в другом юридическом акте – является, однако, частью семейных пособий. Семейные пособия (все пособия, прибавки и пособия, указанные в законе, оговариваются ниже) полагаются польским гражданам. 326 Świadczenia rodzinne gują obywatelom polskim. Świadczenia otrzymają również cudzoziemcy znajdujący się w kilku sprecyzowanych przez ustawę sytuacjach (np. jeśli otrzymali w Polsce zezwolenie na osiedlenie się, albo uzyskali status uchodźcy). Świadczenia rodzinne przysługują osobom, jeżeli zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres zasiłkowy, w którym otrzymują świadczenie (o okresie zasiłkowym piszemy w dalszej części opracowania). System świadczeń rodzinnych, wprowadzony w życie 1 maja 2004 r., miał ujednolicić i poprawić obowiązujące wcześniej zasady przyznawania pomocy. Jednak nie spełnił pokładanych w nim nadziei. Powodował problemy i niezadowolenie osób tracących prawo do świadczeń, otrzymujących mniejszą pomoc niż w poprzednich latach lub niezgadzających się z niekorzystną dla nich interpretacją przepisów. Kształt systemu mógł wywołać falę fikcyjnych rozwodów (rozwodzące się osoby liczyły na pomoc dla samotnie wychowujących dzieci). Ustawa o świadczeniach rodzinnych była więc wciąż zmieniana – nowelizowana. Starano się wyeliminować jej wady i trudności, jakie sprawia stosowanie przepisów ustawy w konkretnych sytuacjach. Poważna zmiana świadczeń rodzinnych miała związek z ustawą o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej. Ostatnie nowelizacje ustawy, uwzględnione w opracowaniu, mają raczej charakter precyzujący; nieznacznie zwiększają również krąg świadczeniobiorców. W opracowaniu piszemy o tym, jakie świadczenia rodzinne wypłacane są od 1 września 2007 r. (czyli w okresie zasiłkowym rozpoczynającym się 1 września 2007 i trwającym do 31 sierpnia 2008). Zgodnie z zapowiedziami, również w tym okresie (w trakcie okresu) możliwe są kolejne nowelizacje ustawy, czyli zmiany w systemie świadczeń rodzinnych (i w zaliczce alimentacyjnej), które będą miały wpływ na uprawnienia do pomocy. Семейные пособия 327 Пособия получают также иностранцы, которые оказываются в нескольких уточнённых в законе ситуациях (например, если получил в Польше разрешение на проживание или получил статус беженца). Семейные пособия полагаются лицам, если они проживают на территории Республики Польша в период полагающегося пособия, когда они получают пособие (об этом периоде говорится ниже). Система семейного пособия, введённая в жизнь 1 мая 2004 г., должна была унифицировать и улучшить принципы предоставления помощи. Этот закон, однако, не осуществил возлагаемые на него надежды. Он вызывал проблемы и недовольство лиц, теряющих право на пособие, получающих уменьшенную помощь, чем ранее, или не соглашающихся с невыгодным для них толкованием положений закона. Форма системы могла привести к волне фиктивных разводов ( разводящиеся рассчитывали на помощь для в одиночестве воспитываемых детей). Поэтому закон о семейных пособиях постоянно менялся – в него вводились изменения. Старались исключить из него недостатки и трудности, которые появлялись при применении распоряжений закона в конкретных ситуациях. Серьёзное изменение семейного пособия было связано с законом о производстве по отношению к алиментным должникам и алиментным задаткам. Последние изменения закона, которые учтены в данной разработке, носят скорее уточняющий характер и в незначительной степени расширяют круг получателей пособий. В разработке говорится о том, какие семейные пособия выплачиваются с 1 сентября 2007 года (т.е. в период выплаты пособий, начинающемся с сентября 2007 и продолжающемся до 31 августа 2008). В соответствии с уведомлениями также в этот период (в продолжении этого периода) возможны очередные изменения закона, т.е. изменения в системе семейного пособия (и в алиментных задатках), которые смогут оказать влияние на правомочия на помощь. 328 Świadczenia rodzinne II. ZASIŁEK RODZINNY Jest podstawową formą wsparcia. Oznacza to, że od tego czy przysługuje nam prawo do zasiłku rodzinnego, zależy czy otrzymamy dodatki opisane w ustawie (nie dotyczy to jednak świadczeń opiekuńczych i jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się żywego dziecka). Zasiłek rodzinny ma na celu częściowe pokrycie wydatków związanych z utrzymaniem dziecka. Komu przysługuje zasiłek rodzinny Prawo do zasiłku rodzinnego oraz dodatków przysługuje: – rodzicom, jednemu z rodziców albo opiekunowi prawnemu dziecka; – osobie faktycznie opiekującej się dzieckiem (jeśli wystąpiła do sądu z wnioskiem o przysposobienie dziecka); – osobie uczącej się (pełnoletniej, niepozostającej na utrzymaniu rodziców w związku z ich śmiercią lub w związku z ustaleniem wyrokiem sądowym lub ugodą sądową prawa do alimentów z ich strony). Prawo do zasiłku a wiek dziecka Zasiłek rodzinny przysługuje osobom, o których mowa powyżej, do ukończenia przez dziecko: 1) 18 roku życia, lub 2) nauki w szkole, jednak nie dłużej niż do ukończenia 21 roku życia, albo 3) 24 roku życia, jeżeli kontynuuje naukę w szkole lub w szkole wyższej i legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności. Zasiłek rodzinny przysługuje osobie uczącej się w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie dłużej niż do ukończenia 24 roku życia. Семейные пособия 329 II. СЕМЕЙНЫЕ ПОСОБИЯ Это основная форма поддержки, что означает, что от того, имеем ли мы право на семейное пособие, зависит, получим ли мы прибавки, описанные в законе (не касается это, однако, опекунских пособий и одноразового пособия в связи с рождением живого ребёнка). Цель семейного пособия – частично возместить расходы, связанные с содержанием ребёнка. Кому положено семейное пособие Право на семейное пособие и прибавки признаётся: – родителям, одному из родителей или правомочному опекуну ребёнка, – лицу, фактически опекающему ребёнка (если ходатайствовало в суде с заявлением об усыновлении), – обучающемуся лицу (совершеннолетнему, не находящемуся на содержании родителей в связи с их смертью или в связи с установлением судебным решением или судебным мировым соглашением относительно алиментов с их стороны). Право на пособие и возраст ребёнка Семейное пособие полагается вышеуказанным лицам до момента, когда: 1) ребёнку исполнится 18 лет или 2) ребёнок обучается в школе, но, однако, не дольше, чем до исполнения 21 года, или же 3) ребёнку не больше 24 лет, если он продолжает обучение в школе или в вузе и удостоверяет медицинским свидетельством умеренную или значительную степень аномалии. Семейное пособие полагается лицу, обучающемуся в школе или в вузе, однако, не дольше, чем до исполнения 24 лет. 330 Świadczenia rodzinne Zasiłek nie przysługuje jeśli: – dziecko lub osoba ucząca się pozostają w związku małżeńskim, – dziecko zostało umieszczone w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie albo w rodzinie zastępczej; – osoba ucząca się została umieszczona w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie; – pełnoletnie dziecko lub osoba ucząca się jest uprawniona do zasiłku rodzinnego na własne dziecko. Zasiłek nie przysługuje również jeśli osobie samotnie wychowującej dziecko nie zostało zasądzone świadczenie alimentacyjne na rzecz dziecka od jego rodzica, chyba że: – rodzice lub jedno z rodziców dziecka nie żyje; – ojciec dziecka jest nieznany; – powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego od drugiego z rodziców zostało oddalone; – sąd zobowiązał jednego z rodziców do ponoszenia całkowitych kosztów utrzymania dziecka i nie zobowiązał drugiego z rodziców do świadczenia alimentacyjnego na rzecz tego dziecka (chodzi m.in. o sytuację, kiedy rodzice rozstając się dzielą się wychowaniem dzieci, np. jedno dziecko wychowuje matka, a drugie ojciec). (O zasiłku rodzinnym dla osób samotnie wychowujących piszemy też w podrozdziale: „Samotne wychowywanie a uprawnienie do zasiłku rodzinnego”). Kryterium dochodowe Zasiłek rodzinny zostanie przyznany, jeśli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 504 zł. Jeśli członkiem rodziny jest dziecko niepełnosprawne kwota nie może być większa niż 583 zł. Należy legitymować się wtedy orzeczeniem Семейные пособия 331 Семейное пособие не полагается, если: – ребёнок или обучающееся лицо остаются в брачном союзе, – ребёнок помещён в учреждение, гарантирующее ему круглосуточное содержание, или живёт у приёмных родителей, – лицо помещено в учреждение, гарантирующее ему круглосуточное содержание, – совершеннолетний ребёнок или обучающееся лицо правомочно получать семейное пособие на собственного ребёнка. Семейное пособие не полагается также в том случае, если одному лицу, воспитывающему ребёнка, было присуждено алиментное пособие в пользу ребёнка от его родителя, разве что: – родители или один из родителей ребёнка умер, – отец ребёнка неизвестен, – иск об установлении алиментного пособия от второго родителя был отстранён, – суд обязал одного из родителей нести полные расходы по содержанию ребёнка и не обязал второго родителя нести алиментные пособия в пользу этого ребёнка (речь идёт, в частности, о ситуации, когда родители, расставаясь, делятся воспитанием детей, например, одного ребёнка воспитывает мать, второго – отец). (о семейном пособии для одиноких лиц, воспитывающих детей, говорится также в подразделе: «Воспитание одинокими лицами и правомочия получать семейное пособие»). Критерий доходов Семейное пособие будет предоставлено, если доход семьи в пересчёте на одного члена семьи или доход обучающегося лица не превышает сумму в 504 злотых. Если членом семьи является аномальный ребёнок, то эта сумма не может быть выше, чем 583 зло- 332 Świadczenia rodzinne o niepełnosprawności (w przypadku dziecka do 16 roku życia) lub orzeczeniem o znacznym albo umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (w przypadku starszych dzieci lub osoby pełnoletniej uczącej się). Zasiłek przysługuje również osobom, których dochód przekracza wyżej wymienione stawki o kwotę niższą lub równą najniższemu zasiłkowi rodzinnemu przysługującemu w okresie, na który jest ustalany. Musi być jednak spełniony warunek: zasiłek rodzinny przysługiwał w poprzednim okresie zasiłkowym. W przypadku przekroczenia dochodu w kolejnym roku kalendarzowym (czyli dwa razy z rzędu) zasiłek rodzinny nie przysługuje. UWAGA: Od 6 lipca 2007 r. obowiązuje sprecyzowany i jednolity sposób liczenia zwiększonego dochodu (o kwotą najniższego zasiłku). Wcześniej najczęściej liczono go tak, że kwotę zasiłku (możliwą kwotę przekroczenia kryterium dochodowego) dodawało się do dochodu rodziny tylko raz. Nowe przepisy wprowadziły zasadę, że kwota zasiłku będzie doliczana tyle razy ile jest osób w rodzinie, czyli będzie liczona na osobę w rodzinie. Różnicę wyjaśniają poniższe przykłady: Przykład liczenia dochodu przed 6 lipca Dochód trzyosobowej rodziny w przeliczeniu na osobę wynosi 530 zł. Rodzinie nie przysługuje zasiłek ponieważ przekroczone zostało kryterium dochodowe. 530 × 3 = 1590 – ta kwota jest większa od kwoty 1560 ((504 × 3) + 48). Gdyby dochody tej rodziny nie przekroczyły kwoty 1560 zł, zasiłek przysługiwałby, jeśli rodzina otrzymywała go w poprzednim okresie zasiłkowym. Przykład liczenia dochodu od 6 lipca Dochód trzyosobowej rodziny w przeliczeniu na osobę wynosi 530 zł. Rodzinie przysługuje zasiłek. Nie zostało przekroczone kryterium do- Семейные пособия 333 тых. В таком случае следует доказывать это на основании освидетельствования о неполноценности (в случае ребёнка до 16 лет) или освидетельствованием о значительной или глубокой степени аномалии (в случае старших детей или совершеннолетнего обучающегося лица). Пособие полагается также лицам, доход которых превышает вышеуказанные суммы на более низкую или равную сумму минимального семейного пособия, полагающегося в установленный период. Должно быть, однако, выполнено условие: семейное пособие полагалось в предыдущий период пособия. В том случае, если доход превышен в очередном календарном году (то есть два раза подряд), семейное пособие не полагается. ВНИМАНИЕ: С 6 июля 2007 г. действует уточнённый и единый метод расчёта возросшего дохода (на сумму минимального пособия). Ранее он рассчитывался так, что сумма пособия (возможную сумму превышения критерия дохода) прибавлялась к доходу семьи только 1 раз. Новые положения ввели принцип, что сумма пособия будет добавляться столько раз, сколько есть членов семьи, т.е. будет рассчитываться на 1 лицо в семье. Разница показана на нижепредставленных примерах: Пример расчёта дохода до 6 июля Доход семьи из трёх человек в пересчёте на одного члена составляет 530 злотых. Семье не полагается пособие, так как превышен критерий дохода. 530 × 3 = 1590 – эта сумма больше, чем 1560 (504 × 3) + 48. Если бы доходы этой семьи не превысили сумму в 1560 злотых, пособие полагалось бы при условии получения пособия в предыдущий период. Пример расчёта дохода с 6 июля Доход семьи из трёх человек в пересчёте на одно лицо составляет 530 злотых. Не превышен критерий дохода – критерий дохода 334 Świadczenia rodzinne chodowe – kryterium liczone w nowy sposób. 530 × 3 = 1590 – ta kwota jest mniejsza od kwoty 1656 ((504 × 3) + (48 × 3)). Dopiero przekroczenie kwoty 1656 pozbawiałoby rodzinę uprawnień do pomocy. Rodzina musi tylko spełnić warunek mówiący o otrzymywaniu zasiłku w poprzednim okresie. Warto zwrócić uwagę, że dochody rodziny w obu opisanych przykładach są takie same. Rodzina przed 6 lipca nie miała prawa do wsparcia, jednak po wejściu w życie nowych przepisów jest do niego uprawniona. Obliczając dochód uwzględnia się zarówno przychody podlegające opodatkowaniu jak i nieopodatkowane. W przypadku tych pierwszych – dochód bez kwoty należnego podatku. Dochód pomniejszany jest również o składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne oraz o koszty uzyskania przychodu. Do przychodów niepodlegających opodatkowaniu, które bierze się pod uwagę przy obliczaniu dochodu, zaliczane są m.in.: renty inwalidów wojennych, dodatek kombatancki, świadczenia pieniężne przysługujące osobom deportowanym do pracy przymusowej, zasiłki chorobowe, alimenty na dzieci (lista zawarta w ustawie jest znacznie dłuższa). Od dochodu odlicza się kwoty alimentów płaconych na rzecz innych osób. W przypadku gdy z dochodu rodziny ponoszona jest opłata za pobyt w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie członka rodziny, od dochodu rodziny odejmuje się tę opłatę. Ustalając dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie uwzględnia się członka rodziny przebywającego w tej instytucji. W przypadku gdy członek rodziny przebywa w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie i nie ponosi opłaty za pobyt, ustalając dochód rodziny w przeliczeniu na osobę, również nie uwzględnia się osoby przebywającej w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie. Семейные пособия 335 рассчитывается по-новому. 530 × 3 =1 590 – эта сумма меньше, чем 1656 (504 × 3) + (48 × 3). Только превышение суммы в 1656 лишило бы семью права на получение пособия. Семья должна только отвечать условию, говорящему о том, что пособие предоставлялось в предыдущий период. Следует обратить внимание на то, что доходы семьи в обоих представленных случаях были одинаковыми. Семья до 6 июля не имела права получать поддержку, однако, после вступления в силу новых положений такое право семья получила. При расчёте доходов принимаются во внимание как подлежащие, так и не подлежащие налогообложению доходы. В случае первых – доход без суммы полагающегося налога. Доход уменьшается также за счёт страхового и медицинского взноса и издержки на получение прибыли. К не подлежащим налогообложению доходам, которые принимаются во внимание при расчёте дохода, включаются, в частности: пенсии военных инвалидов, прибавка для ветеранов войны, финансовое пособие для ссыльных на принудительные работы, пособие по болезни, алименты на детей (список, находящийся в законе, значительно шире). От дохода отчисляется сумма алиментов, выплачиваемых в пользу других лиц. В том случае, если из доходов семьи оплачивается пребывание члена семьи в учреждении с круглосуточным содержанием, то от дохода семьи отчисляется эта оплата. При расчёте дохода семьи на одно лицо не принимается во внимание член семьи, пребывающий в вышеуказанном учреждении. В том случае, когда член семьи пребывает в учреждении с круглосуточным содержанием и не несёт расходов на это пребывание, то при определении дохода семьи в пересчёте на одного члена, лицо, пребывающее в учреждении с круглосуточным содержанием, не принимается во внимание. 336 Świadczenia rodzinne Okres zasiłkowy Świadczenia rodzinne przyznawane są w tzw. okresie zasiłkowym. Okresy rozpoczynają się 1 września i kończą 31 sierpnia następnego roku. Z terminem okresu zasiłkowego wiąże się również okres uzyskiwania dochodów branych pod uwagę przy przyznawaniu pomocy. Obowiązuje zasada, że bierze się pod uwagę dochody z roku kalendarzowego poprzedzającego rok, w którym rozpoczyna się dany okres zasiłkowy. Dla okresu 1.09.2007 – 31.08.2008 uwzględniane są więc dochody z 2006 r. Należy pamiętać, że przy ustalaniu sytuacji dochodowej bierze się również pod uwagę tzw. dochody uzyskane oraz dochody utracone. Dotyczy to dochodów uzyskiwanych lub traconych w roku, w którym ubiegamy się o wsparcie (ale przed złożeniem wniosku o pomoc – czyli zwykle przed 1 września). Dotyczy to także dochodów uzyskanych lub utraconych później, w trakcie trwania okresu zasiłkowego, już po przyznaniu pomocy. Może to oznaczać, że osoba, której przyznano pomoc traci ją w trakcie okresu zasiłkowego (np. po trzech miesiącach pobierania świadczeń). Może to również oznaczać, że rodzina, której odmówiono pomocy z powodu zbyt wysokich dochodów, po utracie części z tych dochodów (np. w wyniku zwolnienia z pracy) uzyskuje prawo do świadczeń i powinna ponownie składać wniosek o pomoc. Wysokość zasiłku rodzinnego Wysokość zasiłku rodzinnego: – 48 zł na dziecko w wieku do ukończenia 5 roku życia; – 64 zł na dziecko w wieku powyżej 5 roku życia do ukończenia 18 roku życia; – 68 zł na dziecko w wieku powyżej 18 roku życia do ukończenia 24 roku życia. Семейные пособия 337 Период получения пособия Семейное пособие предоставляется в так называемый период получения пособия. Эти периоды начинаются 1 сентября и заканчиваются 31 августа следующего года. Со сроками периода получения пособия связан также период получения доходов, принимаемых во внимание при признании помощи. Обязывает принцип, на основании которого принимаются во внимание доходы предыдущего календарного года, когда начинается данный период получения пособия. Итак, на период с 1.09.2007 до 31.08.2008 принимаются во внимание доходы за 2006 г. Следует помнить, что при определении доходной ситуации принимаются также во внимание так называемые полученные и утраченные доходы. Это касается доходов, получаемых или утрачиваемых в год, когда лицо ходатайствует о помощи (но перед внесением заявления о помощи – то есть обычно до 1 сентября). Это касается также доходов, полученных или утраченных позже, в период получения пособия, уже после предоставления помощи. Это может означать, что лицо, которому признали помощь, теряет её в процессе периода получения пособия (например, через три месяца после получения пособия). Это также может обозначать, что семья, которой отказано в помощи в связи с высокими доходами, после лишения части этих доходов (например, в результате увольнения с работы) получает право на получение пособия и должна вновь ходатайствовать о помощи. Размер семейного пособия Размер семейного пособия: – 48 злотых на ребёнка в возрасте до 5 лет, – 64 злотых на ребёнка старше 5 лет до исполнения ему 18 лет, – 68 злотых на ребёнка старше 18 лет до исполнения ему 24 лет. 338 Świadczenia rodzinne W 2006 r. zmieniła się wysokość zasiłku oraz ogólna zasada, wg której kształtowana jest ta wysokość. W pierwszych latach obowiązywania ustawy o świadczeniach rodzinnych zasiłek był tym większy, im więcej dzieci mieliśmy w rodzinie. Od 1 września 2006 r. rośnie wraz z wiekiem dziecka. Dzieci starsze otrzymują większe wsparcie. Weryfikacja wysokości zasiłku rodzinnego (świadczeń rodzinnych) Weryfikacja odbywa się co 3 lata. Pierwsza nastąpiła 1 września 2006 r. Zmieniły się wysokości zasiłku i wielkość niektórych dodatków. Nie uległy jednak zmianie kwoty kryteriów dochodowych (te same kryteria, 504 i 583 zł, obowiązywały w dwóch poprzednich okresach zasiłkowych). Takie kwoty obowiązują również dla okresu rozpoczynającego się 1 września 2007 r. III. DODATKI DO ZASIŁKU RODZINNEGO Osoby, które mają prawo do zasiłku rodzinnego, mogą być również – w szczególnych sytuacjach – uprawnione do specjalnych dodatków. Do zasiłku rodzinnego przysługują dodatki z tytułu: – urodzenia dziecka; – opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego; – samotnego wychowywania dziecka; – wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej; – kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego; – rozpoczęcia roku szkolnego; – podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania. Nadal wypłacany jest również dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania, jednak wyłącznie osobom Семейные пособия 339 В 2006 году изменился размер пособия и общий принцип, согласно которому формируются эту суммы. В первые годы действия закона о семейных пособиях это пособие было тем более высоким, чем больше детей было в семье. С 1 сентября 2006 года оно увеличивается в соответствии с возрастом ребёнка. Старшие дети получают более высокое пособие. Верификация размера семейного пособия (семейного пособия) Верификация проводится каждые 3 года. Первая была проведена 1 сентября 2006 г. Были изменены размеры пособий и размеры некоторых прибавок. Не были, однако, изменены размеры критериев доходов (те же критерии 504 и 583 были обязательными в течение двух предыдущих периодов денежных пособий). Такие же суммы обязательны также для периода, начинающегося с 1 сентября 2007 г. III. ПРИБАВКИ К СЕМЕЙНОМУ ПОСОБИЮ Лица, которые имеют право на семейное пособие, могут также – в особых ситуациях – иметь право на специальные прибавки. К семейному пособию полагаются прибавки на основании: – рождения ребёнка, – опеки над ребёнком в период отпуска на воспитание, – воспитание ребёнка одним лицом, – воспитание ребёнка в многодетной семье, – обучение и реабилитация аномального ребёнка, – начала учебного года, – обучение ребёнка вне места жительства. По-прежнему выплачивается прибавка на основании воспитания ребёнка родителем-одиночкой и потери права на пособие по безработице в результате истечения законодательного периода его получения, однако исключительно для лиц, имевших ранее право 340 Świadczenia rodzinne wcześniej uprawnionym do tego świadczenia (patrz podrozdział: „Dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa…”). Gminy a wysokość dodatków Zasiłek rodzinny jest wypłacany w takich samych kwotach w całej Polsce. Jednak wysokości dodatków do zasiłku mogą być różne. Rada gminy w drodze uchwały może podnieść kwoty dodatków. Podwyższenie finansowane jest ze środków własnych gminy. Wymienione poniżej wysokości poszczególnych dodatków to zapisane w ustawie kwoty minimalne. Możliwość zwiększania wysokości pomocy przez gminy dotyczy również opisanej na końcu opracowania zaliczki alimentacyjnej. Dodatek z tytułu urodzenia dziecka Przysługuje: – matce lub ojcu albo opiekunowi prawnemu dziecka; – opiekunowi faktycznemu, jeżeli wcześniej nie został przyznany osobie z pierwszej wymienionej grupy uprawnionych. Wysokość – 1000 zł W przypadku urodzenia lub przysposobienia więcej niż jednego dziecka dodatek przysługuje na każde dziecko. Dodatek wypłacany jest jednorazowo, do zakończenia pierwszego roku życia (tzn. należy złożyć wniosek w pierwszym roku życia dziecka – jeśli złożymy wniosek gdy dziecko będzie miało np. 14 miesięcy będzie już za późno). Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka Zapomoga przyznawana jest niezależnie od uprawnienia do zasiłku rodzinnego, czy innych świadczeń z ustawy, jak również nie zależy od sytuacji materialnej rodziny. W tym sensie nie jest elementem świadczeń rodzinnych, rozumianych jako pomoc dla osób o niższych docho- Семейные пособия 341 на его получение (см. подраздел: «Прибавка на основании воспитания ребёнка родителем-одиночкой и потери права…»). Гмины и размеры пособий Семейное пособие выплачивается в одинаковых размерах во всей Польше. Однако размеры прибавок к пособию могут быть разными. Совет гмины на основании постановления может повысить размеры прибавок. Прибавки финансируются из собственных средств гмины. Нижепредставленные размеры отдельных прибавок – это записанные в законе минимальные суммы. Возможность увеличения размера помощи гминами касается также описанного в конце разработки алиментного задатка. Пособие на основании рождения ребёнка Полагается: – матери или отцу или же юридическому опекуну ребёнка, – фактическому опекуну, если ранее не был признан лицу из первой указанной группы уполномоченных. Размер – 1000 злотых В случае рождения или усыновления более чем одного ребёнка пособие полагается на каждого ребёнка. Пособие выплачивается единовременно в течение первого года жизни ребёнка (т.е. следует внести заявление в течение первого года жизни ребёнка, если заявление будет подано, когда ребёнку исполнится, например, 14 месяцев, то будет уже слишком поздно). Единовременнное пособие на основании рождения ребёнка Пособие предоставляется независимо как от правомочий на семейное пособие или на другие ассигнования на основании закона, так и независимо от материального положения семьи. В этом смысле оно не является элементом семейного пособия, понимаемым как 342 Świadczenia rodzinne dach. Jednak świadczenie to wpisane zostało do ustawy, a także przyznają je i wypłacają te same instytucje co świadczenia rodzinne (urzędy gmin lub ops-y). Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się żywego dziecka przysługuje ojcu lub matce albo opiekunowi prawnemu albo opiekunowi faktycznemu niezależnie od ich dochodów. Wniosek o wypłatę zapomogi składa się w terminie 12 miesięcy od dnia narodzin dziecka (lub 12 miesięcy od dnia przysposobienia albo objęcia opieką). Wniosek złożony po tym terminie nie jest rozpatrywany. Wysokość – 1000 zł Zapomoga z gminy Trzecim rodzajem pomocy, który można otrzymać z tytułu urodzenia dziecka jest pomoc przyznawana przez gminę i finansowana z jej środków. Również ta forma w ustawie nazwana została jednorazową zapomogą z tytułu urodzenia dziecka. Gmina, która chce wypłacać taką pomoc swoim mieszkańcom (i ma na to środki), musi przyjąć uchwałę, w której znajdzie się m.in. opis warunków, jakie należy spełnić aby otrzymać ten rodzaj wsparcia. Z tytułu urodzenia dziecka można więc jednocześnie otrzymać trzy świadczenia: 1) dodatek do zasiłku rodzinnego (jeśli spełniamy kryteria dochodowe i inne warunki z ustawy o świadczeniach rodzinnych) – w wys. 1000 zł; 2) jednorazową zapomogę (przysługująca niezależnie od dochodu, jeśli w terminie złożymy wniosek) – w wys. 1000 zł; 3) jednorazową zapomogę z gminy (jeśli gmina podjęła uchwałę o takiej zapomodze i spełniamy warunki opisane w tej uchwale) - w wys. ustalonej przez gminę. Семейные пособия 343 помощь для лиц с низкими доходами. Однако это пособие вписано в текст закона, а предоставляют его и выплачивают те же организации, что и семейное пособие (правления гмин или отделения социальной помощи). Единовременное пособие на основании рождения живого ребёнка предоставляется отцу или матери или юридическому или фактическому опекуну, независимо от их доходов. Заявление о выплате пособия вносится в течение 12 месяцев со дня рождения ребёнка (или 12 месяцев со дня усыновления или принятия опеки). Заявление, представленное по истечении этого срока, не рассматривается. Размер – 1000 злотых. Пособие от гмины Третьим видом помощи, которую можно получить в связи с рождением ребёнка, является помощь, которую оказывает и финансирует из своих средств гмина. Также и эта помощь в законе называется единовременным пособием в связи с рождением ребёнка. Гмина, которая хочет предоставить такую помощь своим жителям (и имеет на это средства), должна принять постановление, в котором будут, в частности, описаны условия, которые должны быть выполнены для получения этого вида помощи. Итак, в связи с рождением ребёнка можно одновременно получить три пособия: 1) прибавка к семейному пособию (если это соответствует критериям дохода и другим условиям закона о семейных пособиях) – в размере 1000 злотых, 2) единовременное пособие (полагающееся независимо от доходов, если заявление подано в срок) – в размере 1000 злотых, 3) единовременное пособие от гмины (если гмина приняла постановление о такой помощи и выполнены условия, описанные в этом постановлении) – в размере, установленном гминой. 344 Świadczenia rodzinne Dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego Przysługuje osobie uprawnionej do urlopu wychowawczego, nie dłużej jednak niż przez okres: – 24 miesięcy kalendarzowych; – 36 miesięcy kalendarzowych, jeśli sprawuje opiekę nad więcej niż jednym dzieckiem urodzonym podczas jednego porodu; – 72 miesięcy kalendarzowych, jeżeli sprawuje opiekę nad dzieckiem z orzeczoną niepełnosprawnością lub orzeczonym znacznym stopniem niepełnosprawności. Wysokość dodatku – 400 zł Ustawa określa przypadki, w których wsparcie nie przysługuje. Odnoszą się one do sytuacji osoby pobierającej dodatek czyli matki, ojca, opiekuna. Osoba ta nie otrzyma dodatku jeśli: – bezpośrednio przed uzyskaniem prawa do urlopu wychowawczego pozostawała w stosunku pracy przez okres krótszy niż 6 miesięcy, – pracuje w okresie korzystania z urlopu; – w okresie urlopu wychowawczego korzysta z zasiłku macierzyńskiego. Dodatek nie przysługuje również, jeśli dziecko przebywa w placówce zapewniającej całodobową opiekę przez co najmniej 5 dni w tygodniu, w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym i korzysta w nim z całodobowej opieki, w żłobku albo w przedszkolu lub w innych przypadkach zaprzestania sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. W przypadku dziecka niepełnosprawnego przebywającego w żłobku lub przedszkolu z powodów terapeutycznych dodatek będzie przysługiwał. Dodatek przysługuje też, jeśli dziecko przebywa w zakładzie opieki zdrowotnej (z wyjątkiem zakładów opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych). Семейные пособия 345 Прибавка на основании опеки над ребёнком в период отпуска на воспитание Полагается лицу, уполномоченному на отпуск по уходу за ребёнком, но не дольше, чем на период: – 24 календарных месяцев, – 36 календарных месяцев, если осуществляет опеку над более, чем одним ребёнком, рожденным при одних родах, – 72 календарных месяца, если осуществляет опеку над ребёнком с освидетельствованной аномалией или с освидетельствованной глубокой неполноценностью. Размер прибавки – 400 злотых. В законе определены случаи, когда помощь не полагается. Они относятся к ситуации лица, получающего прибавку, т.е. матери, отца, опекуна. Это лицо не получит прибавку, если: – непосредственно перед получением права на отпуск по уходу за ребёнком оставалась в трудовом отношении в течение менее, чем 6 месяцев, – работает в период использования отпуска, – во время отпуска по уходу пользуется пособием по беременности. Пособие не полагается также, если ребёнок находится в учреждении, гарантирующем круглосуточную опеку по меньшей мере 5 дней в неделю, в специальном учебно-воспитательном заведении и пользуется в нём круглосуточной опекой, в яслях или в детском саду, или же в других случаях прерывания личной опеки над ребёнком. В случае аномального ребёнка, пребывающего в яслях или детском саду по терапевтическим соображениям, прибавка будет полагаться. Прибавка полагается также, если ребёнок находится в медицинском учреждении (за исключением лечебно-опекунских учреждений и учреждений по опеке и уходу). 346 Świadczenia rodzinne Dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania Dodatek przysługuje tylko osobom, którym wypłacano to świadczenie w pierwszym okresie zasiłkowym, czyli w okresie 1.05.2004 – 31.08.2005, i które nadal spełniają warunki do otrzymania dodatku. Wysokość dodatku – 400 zł Dodatek przysługuje przez okres 3 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia. Wypłata dodatku zostaje zawieszona w momencie podjęcia zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Po utracie pracy wypłata zostanie wznowiona, jeśli utrata nie nastąpiła z winy pracownika, osoba zainteresowana nie uzyskała uprawnienia do zasiłku dla bezrobotnych, a wniosek w sprawie przywrócenia dodatku zgłoszono w terminie 14 dni od dnia ustania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Osoby pobierające dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu, obejmowane są ubezpieczeniem. Opisanego dodatku nie można łączyć z: – dodatkiem z tytułu samotnego wychowywania dziecka; – rentą, rentą socjalną lub emeryturą; albo – świadczeniem pielęgnacyjnym (opisanym w dalszej części opracowania). Семейные пособия 347 Прибавка на основании воспитания ребёнка родителем-одиночкой, потерявшего право на пособие по безработице в результате истечения законодательного периода его получения Прибавка полагается только тем лицам, которым выплачивалось это пособие в течение первого периода получения пособия, т.е. в период с 1.05.2004 до 31.08.2005, и которые по-прежнему отвечают условиям получения прибавки. Размер прибавки – 400 злотых. Прибавка полагается в течение 3-х лет, но не дольше, чем до исполнения ребёнку 7-ми лет. Выплата прибавки приостанавливается в момент приступления к работе или к другому оплачиваемому труду. После потери рабочего места выплата возобновляется, если эта потеря не была вызвана виной работника, заинтересованное лицо не получило прав на пособие по безработице, а заявление о возобновлении выплаты прибавки было внесено в течение 14 дней с момента прекращения трудоустройства или другого оплачиваемого труда. Лица, получающие прибавку к семейному пособию в связи с воспитанием ребенка родителем-одиночкой и потерей права на пособие по безработице, не подлежащие страховому медицинскому обязательству по другим причинам, охвачены страхованием. Описанную прибавку нельзя объединять с: – прибавкой в связи с воспитанием ребёнка родителем-одиночкой , – пенсией по инвалидности, социальной пенсией или пенсией по старости, или – обслуживанием по уходу (описанным ниже в разработке). 348 Świadczenia rodzinne Od 1 września 2005 r. świadczenie to nie jest już przyznawane, a utrzymują je tylko te osoby, którym wypłacano dodatek w pierwszym okresie zasiłkowym. Osobom tym będzie przysługiwać pomoc, jeśli nadal spełniają warunki określone w ustawie, a nie upłynął jeszcze 3-letni okres wypłaty dodatku. Może się zdarzyć, że pobierający świadczenie nie będzie już otrzymywać zasiłku rodzinnego (na skutek zmiany zasad przyznawania zasiłku w przypadku osób samotnie wychowujących, które nastąpiły 1 września 2005 r.), ale na zasadzie praw nabytych otrzymywać będzie jeszcze omawiany dodatek. Dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka Samotne wychowywanie – definicja Kiedy ustawa o świa – oznacza to pannę, kawalera, wdowę, wdowca, osobę pozostającą w separacji orzeczonej prawomocnym wyrokiem sądu, osobę rozwiedzioną, chyba że wychowuje wspólnie co najmniej jedno dziecko z jego rodzicem. Dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka przysługuje samotnie wychowującym dziecko matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka, jeżeli nie zostało zasądzone świadczenie alimentacyjne na rzecz dziecka od drugiego z rodziców dziecka, ponieważ: 1) drugi z rodziców dziecka nie żyje; 2) ojciec dziecka jest nieznany; 3) powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego od drugiego z rodziców zostało oddalone. Dodatek przysługuje również osobie uczącej się, jeżeli oboje rodzice osoby uczącej się nie żyją (lub kiedy występują inne powody opisane powyżej). Семейные пособия 349 C 1 сентября 2005 г. эта помощь уже не уделяется, сохраняется она только для лиц, которым была выплачена в первый период получения пособия. Этим лицам будет признаваться помощь, если они по-прежнему отвечают условиям закона, а 3-летний период получения прибавки ещё не истёк. Может быть так, что лицо, получающее помощь, не будет уже получать семейное пособие (в результате изменения принципов предоставления пособия для лиц-одиночек, воспитывающих детей, что имело место с 1 сентября 2005 г.), но на основании приобретённых прав будет ещё получать указанную прибавку. Прибавка на основании воспитания ребёнка родителем-одиночкой Воспитание родителем-одиночкой – определение Когда в законе о семейных пособиях говорится о родителе-одиночке, воспитывающем ребёнка, то это обозначает девицу, холостяка, вдовца, вдову, лицо, проживающее в сепарации на основании вступившего в законную силу приговора суда, разведённое лицо, разве что совместно с его родителем воспитывает минимум одного ребёнка. Прибавка на основании воспитания ребёнка родителем-одиночкой полагается родителям-одиночкам (матери, отцу, фактическому или юридическому опекуну), воспитывающим ребёнка, если не были присуждены алименты в пользу ребёнка от второго родителя ребёнка в связи с тем, что: 1) второй из родителей умер, 2) отец ребёнка неизвестен, 3) в иске об определении алиментного пособия от второго из родителей было отказано. Прибавка полагается также обучающемуся лицу, если оба родителя этого лица умерли (или когда существуют другие причины, описанные выше). 350 Świadczenia rodzinne Wysokość dodatku Dodatek przysługuje w wysokości: – 170 zł miesięcznie na dziecko, nie więcej jednak niż 340 zł na wszystkie dzieci; – w przypadku dziecka niepełnosprawnego kwotę dodatku zwiększa się o 80 zł na dziecko, nie więcej jednak niż o 160 zł na wszystkie dzieci. Przykład 1: W rodzinie jest jedno dziecko uprawnione do dodatku. Jest to dziecko niepełnosprawne. Podstawową kwotę dodatku – 170 zł – zwiększa się o 80 zł (dziecko niepełnosprawne). Dodatek wypłacany jest więc w kwocie 250 zł. Przykład 2: W rodzinie jest trójka dzieci niepełnosprawnych. Kwotę podstawową dodatku – 170 zł na dziecko – zwiększa się o 80 zł. Jednak pomoc wypłacona zostanie w kwocie 500 zł, tak jakby dodatek został przyznany na dwójkę, a nie trójkę, niepełnosprawnych dzieci (2 × (170 + 80)). Limity (wprowadzone 1 września 2005 r.) powodują, że dodatek z tytułu samotnego wychowywania otrzymać można na pierwsze i drugie dziecko. Wcześniej (od 1.05.2004 r.) nie istniało ograniczenie dotyczące kumulacji dodatku. Jeśli np. matka wychowywała samotnie pięcioro dzieci na każde z nich otrzymywała 170 zł miesięcznie (razem 850 zł). Po 1 września 2005 r. otrzymuje dodatek tylko na dwoje dzieci, czyli w kwocie 340 zł. Należy jednak pamiętać, że wprowadzając ograniczenie, zaproponowano jednocześnie nowy rodzaj dodatku. Dodatek z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej wypłacany jest na trzecie i następne dzieci uprawnione do zasiłku rodzinnego (piszemy o tym w podrozdziale: „Dodatek z tytuły wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej”). Семейные пособия 351 Размер прибавки Прибавка полагается в размере: – 170 злотых ежемесячно на ребёнка, но не более, чем 340 злотых на всех детей, – в случае аномального ребёнка сумма прибавки увеличивается на 80 злотых, но не более, чем на 160 злотых на всех детей. Пример 1: В семье имеется один ребёнок, имеющий право на пособие. Это аномальный ребёнок. Основная сумма прибавки – 170 злотых – увеличивается на 80 злотых (ребёнок аномальный). Прибавка выплачивается в размере 250 злотых. Пример 2: В семье имеется трое аномальных детей. Основная сумма прибавки – 170 злотых на ребёнка – увеличивается на 80 злотых. Однако помощь будет выплачена в размере 500 злотых, так, как будто прибавка была предоставлена двоим, а не троим аномальным детям (2х(170+80)). Лимиты (введённые с 1 сентября 2005 г.) приводят к тому, что прибавку в связи в воспитанием родителем-одиночкой можно получить на первого и второго ребёнка. Ранее (с 1.05.2004) не существовало ограничение, касающееся совмещения прибавки. Если, например, мать-одиночка воспитывает пятерых детей, то на каждого ребёнка она получала 170 злотых в месяц (в сумме 850 злотых). После 1 сентября 2005 года она получает прибавку только на двоих детей, т.е. в сумме 340 злотых. Следует, однако, помнить, что при введении ограничения был предложен новый вид прибавки. Прибавка в связи с воспитанием ребёнка в многодетной семье выплачивается на третьего и следующих детей, имеющих право на семейное пособие (говорится об этом в подразделе: «Прибавка в связи с воспитанием ребёнка в многодетной семье»). 352 Świadczenia rodzinne Samotne wychowywanie a uprawnienie do zasiłku rodzinnego Od 1 września 2005 r. ustawa o świadczeniach rodzinnych traktuje w sposób szczególny osoby samotnie wychowujące dzieci. Przyjęto założenie, że utrzymanie dziecka jest w pierwszej kolejności obowiązkiem rodziców. Dlatego matka (ojciec, opiekun) nie może oczekiwać od państwa wsparcia, jeśli wcześniej nie usiłowała zapewnić sobie i dziecku środków do życia od osób zobowiązanych do alimentacji. Zasiłek rodzinny nie przysługuje więc, jeżeli osobie samotnie wychowującej dziecko nie zostało zasądzone świadczenie alimentacyjne na rzecz dziecka od jego rodzica, chyba że: a) rodzice lub jedno z rodziców dziecka nie żyje; b)ojciec dziecka jest nieznany; c) powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego od drugiego z rodziców zostało oddalone; d)sąd zobowiązał jednego z rodziców do ponoszenia całkowitych kosztów utrzymania dziecka i nie zobowiązał drugiego z rodziców do świadczenia alimentacyjnego na rzecz tego dziecka (np. w przypadku rozwodu i „podziału” dzieci między rodziców). Pisaliśmy też o tym w podrozdziale: „Komu przysługuje zasiłek rodzinny”. Dla samotnych rodziców ważną pomocą jest również zaliczka alimentacyjna. W praktyce ta forma pomocy powiązana jest z opisywanym systemem świadczeń rodzinnych oraz instytucjami przyznającymi wsparcie (gminami i ośrodkami pomocy społecznej). Ponieważ jednak nie jest to dodatek do zasiłku rodzinnego, zaliczkę omawiamy w oddzielnym podrozdziale: „Zaliczka alimentacyjna”, w dalszej części opracowania. Семейные пособия 353 Воспитание родителем-одиночкой и правомочия на семейное пособие С 1 сентября 2005 г. закон о семейных пособиях подходит особым образом к родителям-одиночкам, воспитывающим детей. Принято положение, что содержание ребёнка является в первую очередь обязанностью родителей. Поэтому мать (отец, опекун) не может ожидать от государства поддержки, если ранее не пробовала обеспечить себя и ребёнка средствами для жизни от лиц, обязанных платить алименты. Поэтому семейное пособие не полагается, если лицу-одиночке, воспитывающему ребёнка, не были присуждены алименты в пользу его ребёнка от его родителя, разве что: а) родители или один из них умер, б)отец ребёнка неизвестен, в) в иске об определении алиментного пособия от второго из родителей было отказано, г) суд обязал одного из родителей выплачивать алименты в пользу этого ребёнка (например, в случае развода или «разделения» детей между родителями). Об этом говорилось в подразделе: «Кому положено семейное пособие». Для родителей-одиночек важной помощью является также алиментный задаток. На практике эта форма помощи связана с описанной системой семейного пособия и учреждениями, предоставляющими помощь (гминами и центрами социальной помощи). Поскольку, однако, он не является прибавкой к семейному пособию, то прибавка оговаривается в подразделе: «Алиментный задаток» в разработке ниже. 354 Świadczenia rodzinne Dodatek z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej Rodzina wielodzietna – definicja Według przepisów ustawy jest to rodzina wychowująca troje i więcej dzieci mających prawo do zasiłku rodzinnego. Dodatek przysługuje na trzecie i na następne dzieci uprawnione do zasiłku rodzinnego. Wysokość dodatku – 80 zł miesięcznie Dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego Dodatek przyznawany jest na pokrycie zwiększonych wydatków związanych z rehabilitacją lub kształceniem dziecka: – do ukończenia 16 roku życia, jeśli dziecko ma orzeczoną niepełnosprawność; – do ukończenia 24 roku życia – jeśli posiada orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności. Pomoc przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi prawnemu albo opiekunowi faktycznemu dziecka. Dodatek wypłacany jest również osobie uczącej się. Wysokość pomocy uzależniona jest od wieku dziecka. Dodatek wypłacany jest w kwocie: – 60 zł miesięcznie na dziecko w wieku do ukończenia 5 roku życia; – 80 zł na dziecko w wieku powyżej 5 roku życia do ukończenia 24 roku życia. Семейные пособия 355 Прибавка на основании воспитания ребёнка в многодетной семье Многодетная семья – определение Согласно положениям закона – это семья, воспитывающая троих и более детей, имеющих право на семейное пособие. Пособие полагается на третьего и следующих детей, имеющих право на семейное пособие. Размер пособия – 80 злотых в месяц. Прибавка на основании обучения и реабилитации аномального ребёнка Прибавка предоставляется на покрытие повышенных расходов, связанных с реабилитацией или обучением ребёнка: – до момента исполнения 16-ти лет, если у ребёнка есть освидетельствование об аномалии, – до момента исполнения 24 лет – если имеется освидетельствование об умеренной или значительной степени аномалии. Помощь полагается, матери или отцу, юридическому или фактическому опекуну ребёнка. Прибавка выплачивается также обучающемуся лицу. Размер помощи зависит от возраста ребёнка. Прибавка выплачивается в размере: – 60 злотых в месяц на ребёнка до 5-летнего возраста, – 80 злотых на ребёнка старше 5-ти лет до исполнения 24 лет. 356 Świadczenia rodzinne Dodatek z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego Jego celem jest częściowe pokrycie wydatków związanych z rozpoczęciem w szkole nowego roku szkolnego (dotyczy to również rocznego przygotowania przedszkolnego – popularnej „zerówki”). Dodatek przysługuje: – matce lub ojcu; – opiekunowi faktycznemu dziecka; – opiekunowi prawnemu dziecka; – osobie uczącej się. Dodatek wypłacany jest raz w roku, w związku z rozpoczęciem roku szkolnego lub przygotowania przedszkolnego. Wniosek o wypłatę dodatku składa się w terminie 4 miesięcy od dnia rozpoczęcia roku szkolnego albo rocznego przygotowania przedszkolnego. Wysokość – 100 zł na dziecko Dodatek z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania Dodatek ten wypłacany jest w dwóch sytuacjach: • w związku z zamieszkiwaniem w miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły ponadgimnazjalnej lub artystycznej, w której realizowany jest obowiązek szkolny i obowiązek nauki (a także podstawowej lub gimnazjum w przypadku niepełnosprawnego dziecka lub niepełnosprawnej osoby uczącej się). Chodzi o sytuację, kiedy dziecko mieszka np. w internacie. Dodatek związany z zamieszkiwaniem wypłacany jest w wysokości 90 zł miesięcznie. • w związku z dojazdem z miejsca zamieszkania do miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły, w przypadku dojazdu do szkoły ponadgimnazjalnej lub artystycznej, w której realizowany jest obowiązek szkolny i obowiązek nauki w zakresie odpowiadają- Семейные пособия 357 Прибавка на основании начала учебного года Её целью является покрытие расходов, связанных с началом в школе нового учебного года (это касается также годовой детсадовской подготовки – популярной «зерувки», т.е. нулевого класса). Прибавка полагается: – матери или отцу, – фактическому опекуну ребёнка, – юридическому опекуну ребёнка, – обучающемуся лицу. Прибавка выплачивается 1 раз в год в связи с началом учебного года или детсадовской подготовки. Заявление о выплате прибавки подаётся в течение 4-х месяцев с момента начала учебного года или детсадовской подготовки. Размер – 100 злотых на одного ребёнка Прибавка на основании начала учебы ребёнка вне места жительства Эта прибавка выплачивается в двух ситуациях: • в связи с местом жительства в местности, где находится помещение сверхгимназической или художественной школы, в котором реализуется школьная обязанность или обязанность обучения (а также начальная школа или гимназия в случае аномального ребёнка или аномального обучающегося лица). Вопрос касается ситуации, когда ребёнок живёт, например, в интернате. Прибавка, связанная с проживанием, выплачивается в размере 90 злотых в месяц. • в связи с доездом с места жительства до местности, в которой расположено здание школы, в случае доезда до сверхгимназической или художественной школы, в котором реализуется школьная 358 Świadczenia rodzinne cym nauce w szkole ponadgimnazjalnej. Dodatek związany z dojazdem wypłacany jest w wysokości 50 zł miesięcznie. Dodatek przysługuje przez 10 miesięcy w roku – od września do czerwca – czyli przez okres uczęszczania do szkoły. IV. ŚWIADCZENIA OPIEKUŃCZE Świadczeniami opiekuńczymi wymienionymi w ustawie o świadczeniach rodzinnych są: – świadczenie pielęgnacyjne, – zasiłek pielęgnacyjny. Świadczenie pielęgnacyjne Przysługuje z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym. Niepełnosprawność musi być potwierdzona orzeczeniem o niepełnosprawności lub o znacznym stopniu niepełnosprawności. Dziecko (do ukończenia 16 roku życia) legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności powinno mieć dodatkowo wpisane w orzeczenie dwa wskazania, o: – konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji; oraz – konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Świadczenie otrzymuje matka lub ojciec dziecka albo opiekun faktyczny, jeśli nie podejmuje lub rezygnuje z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, ponieważ musi opiekować się dzieckiem niepełnosprawnym. Warunkiem otrzymania świadczenia jest spełnienie kryterium Семейные пособия 359 обязанность или обязанность обучения в объеме, соответствующем обучению в сверхгимназической школе. Прибавка, связанная с доездом, выплачивается в размере 50 злотых в месяц. Прибавка полагается в течение 10 месяцев в году – с сентября по июнь – т.е. в течение продолжения учебного года. IV. ОПЕКУНСКОЕ ПОСОБИЕ Опекунскими пособиями, указанными в законе о семейном пособии, являются: – пособие по уходу (świadczenie pielęgnacyjne), – пособие по уходу (zasiłek pielęgnacyjny). Пособие по уходу (świadczenie pielęgnacyjne) Полагается в связи с отказом от трудоустройства или другого оплачиваемого труда в связи с необходимостью заняться опекой аномальным ребёнком. Недееспособность ребёнка должна быть освидетельствована документом об аномалии или о значительной степени недееспособности. Ребёнок (до 16-летнего возраста), имеющий освидетельствование о недееспособности, должен дополнительно иметь вписанные в освидетельствование две рекомендации о: – необходимости постоянной или продолжительной опеки или помощи второго лица в связи со значительно ограниченной возможностью самостоятельного существования, а также – необходимости постоянного ежедневного участия опекуна ребёнка в процессе его лечения, реабилитации и обучения. Освидетельствование получает мать или отец, или же фактический опекун, если не приступает к работе или отказывается от неё или другого оплачивамого труда, поскольку вынужден заботиться об аномальном ребёнке. Условием для получения пособия является 360 Świadczenia rodzinne dochodowego z ustawy o świadczeniach rodzinnych (patrz: „Kryterium dochodowe”). Wysokość świadczenia – 420 zł Osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu, obejmowane są ubez pieczeniem. Kiedy świadczenie pielęgnacyjne nie jest przyznawane: – jeśli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do: renty, renty socjalnej, emerytury, zasiłku stałego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego; – dziecko przebywa w rodzinie zastępczej, w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym (gdzie korzysta z całodobowej opieki), lub w innej placówce zapewniającej całodobową opiekę przez co najmniej 5 dni w tygodniu (z wyjątkiem zakładów opieki zdrowotnej); – osoba w rodzinie ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury na to dziecko; – jeśli osoba wymagająca opieki zawarła związek małżeński. Świadczenia pielęgnacyjnego nie można łączyć z dodatkiem do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego. Nie można również pobierać dwóch świadczeń pielęgnacyjnych – tzn. przysługuje tylko na jedno dziecko w rodzinie. Zasiłek pielęgnacyjny Skierowany jest do dwóch grup: do osób niepełnosprawnych oraz do osób starszych. Przysługuje: – dziecku niepełnosprawnemu (z orzeczoną niepełnosprawnością); – osobie niepełnosprawnej w stopniu znacznym; Семейные пособия 361 выполнение критериев дохода на основании закона о семейном пособии (см. «Критерии дохода»). Размер пособия – 420 злотых Лица, получающие пособие по уходу, не подлежащие обязанности медицинского страхования по другим причинам, охвачены страхованием. Когда пособие по уходу не предоставляется: – если лицо, выполняющее опеку, имеет установленное право на: пенсию по инвалидности, социальное пособие, пенсию по старости, постоянное пособие, предпенсионное пособие (zasiłek) или предпенсионное пособие (świadczenie), – ребёнок проживает у приёмных родителей, в специальном учебно-воспитательном учреждении (где пользуется круглосуточной опекой) или в другом учреждении, гарантирующем круглосуточную опеку в течение не менее 5 дней в неделю (за исключение медицинских учреждений), – член семьи имеет установленное право на досрочное пенсионное пособие на данного ребёнка, – если лицо, нуждающееся в опеке, вступило в брачный союз. Пособие по уходу нельзя объединять с прибавкой к семейному пособию на основании опеки над ребёнком в период использования отпуска по уходу за ребёнком. Нельзя также получать два пособия по уходу – т.е. оно положено только на одного ребёнка в семье. Пособие по уходу (zasiłek pielęgnacyjny) Предоставляется двум группам: аномальным лицам и пожилым людям. Полагается: – аномальному ребёнку (с освидетельствованной аномалией), – лицу, аномальному в значительной степени, 362 Świadczenia rodzinne – osobie niepełnosprawnej w stopniu umiarkowanym, jeśli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21 roku życia; – osobie, która ukończyła 75 lat. Znaczny stopień niepełnosprawności oznacza: niepełnosprawność w stopniu znacznym, całkowitą niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji, stałą albo długotrwałą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym i do samodzielnej egzystencji lub zaliczenie do I grupy inwalidów. Umiarkowany stopień niepełnosprawności oznacza: niepełnosprawność w umiarkowanym stopniu, całkowitą niezdolność do pracy lub zaliczenie do II grupy inwalidów. Wysokość zasiłku – 153 zł Zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie przebywającej w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie, jeżeli pobyt osoby i udzielane przez tę instytucję świadczenia częściowo lub w całości finansowane są z budżetu państwa albo z Narodowego Funduszu Zdrowia. Nie przysługuje również osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego (wypłacanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z rentą lub emeryturą). Zasiłek pielęgnacyjny jest formą wsparcia, zapisaną w ustawie o świadczeniach rodzinnych, o którą mogą ubiegać się osoby niespełniające kryteriów dochodowych (podobnie jak w przypadku jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka). Oznacza to, że adresatami zasiłku są nie tylko osoby/ rodziny znajdujące się w gorszej sytuacji materialnobytowej, ale wszyscy – po spełnieniu opisanych powyżej warunków. Семейные пособия 363 – лицу, аномальному в средней степени, если недееспособность появилась ранее 21 года жизни, – лицу, которому исполнилось 75 лет. Значительная степень аномалии обозначает: аномалию в значительной степени, полную нетрудоспособность, невозможность самостоятельно существовать, постоянную и длительную нетрудоспособность выполнять работы в сельском хозяйстве и самостоятельно существовать или установление I группы инвалидности. Размер пособия – 153 злотых Пособие по уходу не полагается лицу, пребывающему в учреждении, которое гарантирует круглосуточное содержание, если пребывание лица и предоставляемые этим учреждением услуги частично или полностью финансируются из бюджета государства или из Национального фонда здоровья. Не полагается также лицу, имеющему право на прибавку по уходу (выплачиваемую Управлением социального страхования вместе с пенсией по инвалидности или пенсией по старости). Пособие по уходу является формой вспомоществования, записанной в законе о семейном пособии, о котором могут ходатайствовать лица, не отвечающие условиям критериев дохода (так же, как в случае единовременной помощи в связи с рождением ребёнка). Это обозначает, что адресатами пособия являются не только лица/семьи, находящиеся в худшей ситуации материальной, но все – после выполнения всех вышеописанных условий. 364 Świadczenia rodzinne V. WYPŁATA ŚWIADCZEŃ Aby otrzymać pomoc – przysługujące świadczenie rodzinne – należy złożyć wniosek. Od 1 września 2006 r. świadczeniami rodzinnymi zajmują się przede wszystkim gminy (wcześniej był to również m.in. ZUS czy niektóre zakłady pracy). W zależności od gminy wnioski składane są w urzędzie gminy lub w ośrodku pomocy społecznej. W przyznawanie świadczeń włączony został również samorząd województwa (marszałek województwa). Urząd marszałkowski lub Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej rozstrzygają sprawy rodzin, których członkowie przebywają za granicą. Terminy składania wniosków i wypłaty świadczeń Świadczenia rodzinne wypłaca się nie później niż do ostatniego dnia miesiąca, za który przyznane zostało świadczenie rodzinne. W przypadku złożenia wniosku w sprawie ustalenia prawa do świadczeń rodzinnych po 10 dniu miesiąca, świadczenia rodzinne za dany miesiąc wypłaca się najpóźniej do ostatniego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym złożono wniosek. Np. jeśli złożymy wniosek 11 marca, może się okazać, że przyznana pomoc wypłacona zostanie dopiero 30 kwietnia. Terminy składania i wypłaty na początku okresu zasiłkowego W przypadku gdy osoba ubiegająca się o świadczenia rodzinne na nowy okres zasiłkowy złoży wniosek wraz z dokumentami do dnia 31 lipca, ustalenie prawa do świadczeń i ich wypłata za wrzesień następuje do dnia 30 września. W przypadku gdy osoba ubiegająca się o świadczenia rodzinne na nowy okres zasiłkowy złoży wniosek wraz z dokumentami w okresie od dnia Семейные пособия 365 V. ВЫПЛАТА ПОСОБИЙ Чтобы получить помощь – полагающееся семейное пособие – следует подать заявление. С 1 сентября 2006 г. семейным пособием занимаются прежде всего гмины (раньше было это, в частности, и Управление социального страхования или некоторые предприятия). В зависимости от гмины заявление подаётся или в правление гмины, или в центр социальной помощи. В предоставление пособий было включено также самоуправление воеводства (маршал воеводства). Маршальское управление или Районный центр социальной политики рассматривают дела семей, члены которых пребывают за границей. Сроки подачи заявлений и выплата пособий Семейное пособие выплачивается не позже последнего дня месяца, за который должно быть предоставлено семейное пособие. В том случае, если заявление было подано по вопросу установления права на семейное пособие после 10 числа данного месяца, то семейное пособие за данный месяц выплачивается самое позднее до последнего дня месяца, наступающего после месяца, когда было подано заявление. Например, если заявление было подано 11 марта, может оказаться, что предоставленная помощь будет выплачена только 30 апреля. Сроки подачи заявлений и выплата пособий в начале обеспечительного периода В том случае, когда лицо, ходатайствующее о семейном пособии на новый обеспечительный период, подаст заявление вместе с документами до 31 июля, установление права на пособие и его выплата за сентябрь реализуется до 30 сентября. В том случае, когда лицо, ходатайствующее о семейном пособии на новый обеспечительный период, подаст заявление вместе с доку- 366 Świadczenia rodzinne 1 sierpnia do dnia 30 września, ustalenie prawa do świadczeń i ich wypłata za wrzesień następuje do dnia 31 października. Świadczenia w formie rzeczowej Jeśli ośrodek pomocy społecznej ustali, że rodzina lub osoba otrzymująca świadczenia marnotrawi je albo wydaje niezgodnie z przeznaczeniem (większość świadczeń – szczególnie dodatki mają przecież określony cel) organ przyznający pomoc przekazuje te świadczenia w formie rzeczowej (może to dotyczyć całości lub wybranej części świadczeń). Wymagane dokumenty Od tego, o jaką formę/ formy wsparcia występuje świadczeniobiorca, zależy jakie dokumenty trzeba będzie zgromadzić i przedstawić. Ponieważ podstawą do uzyskania konkretnych dodatków jest uprawnienie do zasiłku rodzinnego, przede wszystkim trzeba zebrać dokumenty, które składa się razem z wnioskiem o zasiłek. Ważną grupę stanowią zaświadczenia o osiąganych przez osobę lub rodzinę dochodach. Nie ma obowiązku ponownego dostarczania części dokumentów – np. kopii dokumentu stwierdzającego tożsamość, odpisu aktu urodzenia, kopii aktów zgonu – jeśli były one złożone, w tej samej instytucji, w poprzednim okresie zasiłkowym. Do wniosku o zasiłek rodzinny należy dołączyć: – uwierzytelnioną kopię dokumentu stwierdzającego tożsamość osoby ubiegającej się o zasiłek; – skrócony odpis aktu urodzenia dziecka lub inny dokument urzędowy potwierdzający jego wiek; – orzeczenie o niepełnosprawności (jeśli wychowujemy dziecko niepełnosprawne);, – zaświadczenie szkoły w przypadku, gdy dziecko ukończyło 18 rok życia; Семейные пособия 367 ментами в период с 1 августа до 30 сентября, установление права на пособие и его выплата за сентябрь будут произведены до 31 октября. Пособие в вещественной форме Если центр социальной помощи установит, что семья или лицо, получающие пособие, растрачивает его или тратит несоответственно предназначению (большинство пособий имеют ведь определённую цель), то орган, предоставляющий его, передаёт это пособие в вещественной форме (это может касаться всей суммы или какойлибо её части). Требуемые документы От того, о какой форме /о каких формах поддержки ходатайствует получатель пособия, зависит, какие документы необходимо будет подготовить и предоставить. Поскольку основой для получения конкретных прибавок является правомочие для семейного пособия, необходимо прежде всего приготовить документы, которые сдаются вместе с заявлением о пособии. Важной группой являются справки о получаемых лицом или семьёй доходах. Нет необходимости повторного предоставления части документов – например, копии удостоверения личности, копии свидетельства о рождении, копии свидетельства о смерти – если они были уже представлены в том же учреждении в предыдущий обеспечительный период. К заявлению о семейном пособии следует присоединить: – удостоверенную копию удостоверения личности лица, ходатайствующего о пособии, – сокращенную копию свидетельства о рождении ребёнка или другой официальный документ, подтверждающий его возраст, – освидетельствование о аномалии (если воспитываем недоразвитого ребёнка), – справку из школы в случае, когда ребёнку исполнилось 18 лет, 368 Świadczenia rodzinne – zaświadczenie szkoły wyższej w przypadku osoby uczącej się lub osoby niepełnosprawnej; – zaświadczenia lub oświadczenia stwierdzające wysokość dochodu, – informację sądu o toczącym się postępowaniu o przysposobienie dziecka (jeśli o wsparcie ubiega się opiekun faktyczny); – kopię aktów zgonu rodziców lub kopię odpisów wyroków zasądzających alimenty w przypadku osoby uczącej się; – kopię karty pobytu w przypadku cudzoziemca przebywającego na terytorium RP posiadającego np. status uchodźcy lub zezwolenie na osiedlenie się; – kopię odpisu prawomocnego wyroku sądu orzekającego rozwód lub separację albo kopię aktu zgonu małżonka lub rodzica dziecka w przypadku osoby samotnie wychowującej dziecko. Przedstawiona lista opisuje tylko najważniejsze dokumenty konieczne przy składaniu wniosków. Potrzebnych dokumentów może być więcej. Szczegółowych informacji, o tym jakie dokumenty należy przedstawić w konkretnej sytuacji, musi udzielić gmina, tzn. urząd gminy lub ośrodek pomocy społecznej. VI. ZALICZKA ALIMENTACYJNA Zaliczka alimentacyjna nie jest pomocą z ustawy o świadczeniach rodzinnych. Przepisy dotyczące przyznawania i wypłacania zaliczki znajdują się w ustawie z dn. 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej (patrz podstawy prawne na początku opracowania). Jednak z powodu adresatów pomocy, instytucji, które wypłacają zaliczkę, oraz procedur i definicji, zaliczka alimentacyjna jest właściwie kolejnym elementem systemu świadczeń rodzinnych. Семейные пособия 369 – справку из вуза в случае обучающегося или лица-инвалида, – справку или декларацию, подтверждающую размер дохода, – информацию суда о находящемся на рассмотрении производстве об усыновлении ребёнка (если о помощи ходатайствует фактический опекун), – копию свидетельства о смерти родителей или копию дубликатов судебных решений, присуждающих алименты в случае обучающегося лица, – копию карты пребывания в случае иностранца, находящегося на территории РП, имеющего, например, статус беженца или разрешение на поселение, – копию дубликата вступившего в законную силу решения суда, постановившего о разводе или сепарации, или копию свидетельства о смерти супруга/супруги или родителя ребёнка в случае лица-одиночки, воспитывающего ребёнка. Представленный список описывает только основные документы, необходимые при внесении заявления. Необходимых документов может быть больше. Более подробную информацию, какие документы следует представить в конкретной ситуации, должна предоставить гмина, так называемое правление гмины или центр социальной помощи. VI. АЛИМЕНТНЫЙ ЗАДАТОК Алиментный задаток не является помощью на основании закона о семейных пособиях. Положения, касающиеся предоставления и выплаты пособия, находятся в законе от 22 апреля 2005 г. о производстве по отношению к алиментным должникам и о алиментных задатках (см. юридические основания в начале разработки). Однако в связи с получателями помощи, учреждениями, которые выплачивают задаток, а также в связи с процедурами и определениями, 370 Świadczenia rodzinne Zaliczka jest pomocą dla osób, które nie otrzymują należnych im alimentów. Podobną pomoc świadczył kiedyś (przed 1 maja 2004 r.) Fundusz Alimentacyjny. Od co najmniej 2 lat ustawodawcy (zarówno rząd jak i liczni posłowie) deklarują swoje poparcie dla idei powrotu Funduszu. Na razie kończy się na zapowiedziach. Można jednak spodziewać się, że zaliczka alimentacyjna jest tą częścią systemu świadczeń, która w najbliższym czasie będzie zmieniać się najbardziej. Szczególnie oczekiwaną zmianą jest rezygnacja z kryterium samotnego wychowywania dziecka. Obecnie stosowanie tego kryterium nie pozwala wypłacać pomocy alimentacyjnej w rodzinach pełnych (np. osobom, które ponownie weszły w związek małżeński, ale nie uzyskują należnych alimentów od byłych małżonków). Uprawnieni i kryterium dochodowe Zaliczka alimentacyjna przysługuje osobie do ukończenia 18 roku życia. Jeśli osoba uczy się w szkole lub szkole wyższej zaliczka może być przyznana do ukończenia 24 roku życia. Dochód na osobę w rodzinie nie może przekroczyć 583 zł. Zaliczka powiązana jest z zasądzeniem alimentów. Zaliczkę otrzyma więc: – osoba samotnie wychowująca dziecko, które uprawnione jest do świadczenia alimentacyjnego (sąd przyznał na nie alimenty), jeśli egzekucja alimentów jest bezskuteczna; – osoba wychowująca dziecko pozostająca w związku małżeńskim z osobą, która przebywa w zakładzie karnym powyżej 3 miesięcy albo jest całkowicie ubezwłasnowolniona – też tylko w przypadku jeśli na dziecko przyznano alimenty, a ich egzekucja jest bezskuteczna; – osoba ucząca się – również tylko w przypadku nieskutecznej egzekucji. Семейные пособия 371 алиментный задаток является по сути дела очередным элементом системы семейного пособия. Задаток является помощью для лиц, которые не получают надлежащие им алименты. Подобную помощь оказывал когда-то (до 1 мая 2004 г) Алиментный фонд. Минимум 2 года законодатели (как правительство, так и многие депутаты) заявляют о своей поддержке идее восстановления фонда. Пока что всё заканчивается заявлениями. Следует, однако, ожидать, что алиментный задаток является той частью системы пособий, которая в ближайшее время будет изменяться в самой значительной степени. Особенно ожидаемой переменой является отказ от критерия воспитания ребёнка лицомодиночкой. В настоящее время применение этого критерия не даёт возможности выплачивать алиментную помощь в полных семьях (например, лицам, которые вторично заключили брачный союз, но не получают надлежащих алиментов от бывших супругов). Уполномоченные и критерии доходов Алиментный задаток полагается лицу до 18-летнего возраста. Если это лицо учится в школе или вузе, то задаток может быть предоставлен до 24-летнего возраста. Доход на одного члена в семье не может превысить 583 злотых. Задаток связан с присуждением алиментов. Итак, задаток получит: – лицо-одиночка, воспитывающее ребёнка, который имеет право на алиментное пособие (суд присудил ему алименты), если принудительное взыскание алиментов является безрезультатным, – лицо, воспитывающее ребёнка, состоит в брачном союзе с лицом, пребывающим в пенитенциарном учреждении свыше 3 месяцев или является полностью недееспособным – тоже только в том случае, если ребёнок имеет право на алименты, а принудительное взыскание алиментов является безрезультатным, – обучающееся лицо – также только в случае безрезультатного принудительного взыскания алиментов. 372 Świadczenia rodzinne Zarówno definicja osoby uczącej się, jak i definicja osoby samotnie wychowującej, zaczerpnięte zostały (poprzez odesłanie) z ustawy o świadczeniach rodzinnych (patrz definicje w kolejnym podrozdziale). Zaliczkę otrzyma też osoba pozostająca w związku małżeńskim, która wychowuje dziecko uprawnione do świadczenia alimentacyjnego. Zaliczka przysługuje jednak tylko w sytuacji kiedy osoba pozostająca w związku małżeńskim złożyła do sądu pozew o rozwód albo separację. Taka osoba nabywa prawo do zaliczki na okres jednego roku. Podobnie jak w opisanych wcześniej przypadkach również i tu egzekucja musi być bezskuteczna, a dochody na osobę w rodzinie nie mogą przekraczać 583 zł. Bezskuteczna egzekucja to egzekucja, w wyniku której nie wyegzekwowano należności z tytułu świadczeń alimentacyjnych za okres trzech ostatnich miesięcy. Nie określono o jaką część należnej kwoty chodzi. Nieskuteczna egzekucja wystąpi więc zarówno wtedy, kiedy osoba zobowiązana do płacenia alimentów, nie płaci nic, jak i w sytuacji kiedy wpłaca 95% należnej kwoty, a zalega z pozostałymi 5%. Ważne są przy tym, nie tylko alimenty płacone/ niepłacone na bieżąco, ale w ogóle wszystkie zaległości alimentacyjne. Wysokość zaliczki alimentacyjnej zależna jest z jednej strony: – od wysokości zasądzonych alimentów; z drugiej strony – ograniczają ją limity opisane w ustawie o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych. Oznacza to, że kwota zaliczki nie może przekroczyć wysokości zasądzonych alimentów– nie może też przekroczyć określonych niżej limitów. Limity powiązane są z liczbą dzieci (czyli osób uprawnionych) w rodzinie oraz z dochodami rodziny. Wynoszą one: – w przypadku gdy w rodzinie jest jedna lub dwie osoby uprawnione do zaliczki alimentacyjnej – 170 zł dla osoby uprawnionej albo 250 Семейные пособия 373 Как определение обучающегося лица, так и определение лица-одиночки, воспитывающего ребёнка, было взято из закона об пособиях (см. определение в очередном подразделе). Задаток получит также лицо, состоящее в брачном союзе, которое воспитывает ребёнка, имеющего право на алиментное пособие. Задаток полагается однако только в ситуации, когда лицо, состоящее в брачном союзе, внесло в суд исковое заявление о разводе или сепарации. Такое лицо получает право на задаток на период одного года. Так же, как и в вышеописанных случаях, и в этом случае принудительное взыскание алиментов должно быть безрезультатным, а доходы на одного члена семьи не могут превышать 583 злотых. Безрезультатное принудительное исполнение – это принудительное взыскание, в результате которого не удалось взыскать положенную сумму на основании алиментного пособия за период последних трёх месяцев. Нет определения, о какой части причитающейся суммы идёт речь. Безрезультатное принудительное взыскание алиментов может иметь место также и тогда, когда лицо, обязанное платить алименты, не платит ничего, так и тогда, когда выплачивает 95% причитающейся суммы, а остальные 5% не выплачивает. При этом важными являются не только своевременно выплачиваемые / не выплачиваемые алименты, но и вообще все алиментные задолженности. Размер алиментного задатка, с одной стороны, зависит : – от размера присуждённых алиментов, с другой стороны, – ограничивается он лимитами, описанными в законе о производстве по отношению к алиментным должникам. Это означает, что сумма задатков не может превысить размеров присуждённых алиментов – не может также превысить представленных ниже лимитов. Лимиты связаны с количеством детей (т.е. правомочных лиц) в семье и с доходами семьи. Они составляют: – в случае, когда в семье есть одно или два лица, имеющие право на алиментные задатки 374 Świadczenia rodzinne zł, jeżeli osoba ta legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności albo orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności; – w przypadku gdy w rodzinie są trzy osoby, lub więcej, uprawnione do zaliczki – 120 zł dla osoby uprawnionej albo 170 zł, jeżeli osoba ta legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności albo orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Jeśli dochód na osobę nie przekracza 291,50 zł: – w przypadku gdy w rodzinie jest jedna lub dwie osoby uprawnione do zaliczki – 300 zł dla osoby uprawnionej albo 380 zł, jeżeli osoba ta legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności albo orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, – w przypadku gdy w rodzinie są trzy osoby, lub więcej, uprawnione do zaliczki – 250 zł dla osoby uprawnionej albo 300 zł, jeżeli osoba ta legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności albo orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Aby otrzymać zaliczkę alimentacyjną należy złożyć wniosek do urzędu gminy lub ośrodka pomocy społecznej (w zależności od tego jak zorganizowana jest wypłata pomocy w danej gminie – podobnie jak przy ubieganiu się o świadczenia rodzinne). Wniosek składany jest za pośrednictwem komornika sądowego prowadzącego postępowanie egzekucyjne. Należy więc być w kontakcie z komornikiem, który stara się uzyskać przyznane przez sąd alimenty. VII. DEFINICJE Z USTAWY O ŚWIADCZENIACH RODZINNYCH Instytucja zapewniająca całodobowe utrzymanie – oznacza to dom pomocy społecznej, placówkę opiekuńczo-wychowawczą, młodzieżowy ośrodek wychowawczy, schronisko dla nieletnich, zakład poprawczy, Семейные пособия 375 – 170 злотых для правомочного лица или 250 злотых, если данное лицо удостоверяет освидетельствованием свою недееспособность или недееспособность в значительной степени, – в случае, когда в семье три или больше членов, имеющих право на алиментные задатки – 120 злотых для управомоченного лица или 170 злотых, если данное лицо имеет освидетельствование о недееспособности или недееспособности в значительной степени. Если доход на одного члена семьи не превышает 291,50 злотых – в случае, если в семье имеется одно или два лица, управомоченных для задатка – 300 злотых для управомоченного члена или 380 злотых, если лицо имеет освидетельствование о недееспособности или недееспособности в значительной степени, – в случае, если семья состоит из трёх или более членов, управомоченных для задатка – 250 злотых для управомоченного члена или 380 злотых, если лицо имеет освидетельствование о недееспособности или недееспособности в значительной степени. Для получения алиментного задатка следует подать заявление в правление гмины или в центр социальной помощи (в зависимости от того, как организована помощь в данной гмине – так же, как при ходатайствовании о семейном пособии). Заявление подаётся при посредничестве судебного исполнителя, ведущего принудительное взыскание алиментов. Поэтому следует быть в контакте с судебным исполнителем, который старается получить признанные судом алименты. VII. ОПРЕДЕЛЕНИЯ ИЗ ЗАКОНА О СЕМЕЙНОМ ПОСОБИИ Учреждение, гарантирующее круглосуточное содержание – означает это дом социальной помощи, воспитательно-опекунское учреждение, молодёжный центр воспитания, приют для несовер- 376 Świadczenia rodzinne areszt śledczy, zakład karny, zakład opiekuńczo-leczniczy, zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy, szkołę wojskową lub inną szkołę, jeżeli instytucje te zapewniają nieodpłatnie pełne utrzymanie. Opiekun faktyczny dziecka – oznacza to osobę faktycznie opiekującą się dzieckiem, jeśli wystąpiła z wnioskiem do sądu rodzinnego o przysposobienie dziecka. Osoba samotnie wychowująca dziecko – oznacza to pannę, kawalera, wdowę, wdowca, osobę pozostającą w separacji orzeczonej prawomocnym wyrokiem sądu, osobę rozwiedzioną, chyba że wychowuje wspólnie co najmniej jedno dziecko z jego rodzicem. Osoba ucząca się – oznacza to osobę pełnoletnią uczącą się, niepozostającą na utrzymaniu rodziców w związku z ich śmiercią lub w związku z ustaleniem wyrokiem sądowym lub ugodą sądową prawa do alimentów z ich strony. Rodzina – oznacza to odpowiednio następujących członków rodziny: małżonków, rodziców dzieci, opiekuna faktycznego dziecka oraz pozostające na utrzymaniu dzieci w wieku do ukończenia 25 roku życia, a także dziecko, które ukończyło 25 rok życia legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością rodzinie przysługuje świadczenie pielęgnacyjne; do członków rodziny nie zalicza się dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, a także pełnoletniego dziecka posiadającego własne dziecko. Rodzina wielodzietna – oznacza to rodzinę wychowującą troje i więcej dzieci mających prawo do zasiłku rodzinnego. Семейные пособия 377 шеннолетних, воспитательное заведение, пенитенциарное учреждение, медико-опекунское заведение, учреждение по уходу и опеке, военное училище или другое, если указанные учреждения предоставляют бесплатное полное содержание. Фактический опекун ребёнка – означает это лицо, которое фактически осуществляет опеку над ребёнком, если выступило с заявлением в семейный суд о усыновлении ребёнка. Лицо-одиночка, воспитывающее ребёнка – это обозначает девицу, холостяка, вдовца, вдову, лицо, проживающее в сепарации на основании вступившего в законную силу приговора суда, разведённое лицо, разве что совместно с его родителем воспитывает минимум одного ребёнка. Обучающееся лицо – это обозначает полнолетнее обучающееся лицо, которое не находится на содержании родителей в связи с их смертью или в связи с установленным решением суда или судебным мировым соглашением на право на алименты с их стороны. Семья – это обозначает соответственно идущих членов семьи: супругов, родителей детей, физического опекуна ребёнка, а также остающихся на содержании родителей детей в возрасте до 25 лет, а также, ребёнка, которому исполнилось 25 лет с освидетельствованием о значительной степени аномалии, если в связи с этой аномалией семья имеет право на пособие по уходу; членом семьи не считается ребёнок, находящийся под опекой юридического опекуна, ребёнок, находящийся в брачном союзе, а также полнолетний ребёнок, имеющий собственного ребёнка. Многодетная семья – это означает семью, воспитывающую троих и более детей, имеющих право на семейное пособие. Rozdział 8 SYSTEM EMERYTALNY Podstawa prawna: Ustawa z dnia 19 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U nr 137, poz. 887 z późn. zm.), ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 1998 r., nr 162, poz. 1118 z późn. zm.) ustawa z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz.U. z 1997 r., nr 139, poz. 934 z późn. zm.). I. SYSTEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH Na czym polegają ubezpieczenia społeczne? Ubezpieczenia społeczne obejmują ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe. Nadzór nad ubezpieczeniami społecznymi spoczywa w rękach państwa. Wymusza ono na niektórych grupach obywateli obowiązek opłacenia składek ubezpieczeniowych i ubezpieczenia się od starości, inwalidztwa, nieszczęśliwego wypadku, choroby, macierzyństwa. Kto jest objęty obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym? Obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej są: • pracownikami (zatrudnionymi na podstawie umowy o pracę); • osobami wykonującymi pracę nakładczą; • członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych; Глава 8 ПЕНСИОННАЯ СИСТЕМА Правовая основа: Закон от 19 октября 1998 г. об организации и функционировании пенсионных фондов (Зак.В. № 137, ст. 887 с посл. изм.). Закон от 17 декабря 1998 г. о пенсиях из Фонда социального страхования (Зак.В. от 1998 г., № 162, ст. 1118 с посл. изм.), закон от 28 августа 1997г.об организации и функционировании пенсионных фондов (Зак.В. от 1997г, №139, ст. 934 с посл. изм.). I. Система социального страхования В чем заключается социальное страхование? Социальное страхование охватывает следующие виды страхования: пенсионные страхования в связи с достижением пенсионного возраста, по инвалидности, страхование от болезни, страхование от несчастных случаев. Государственные органы контролируют систему социального страхования и обязывают некоторые группы населения перечислять страховые взносы на пенсионное страхование, страхование от инвалидности, от несчастного случая, от болезни и на случай декретного отпуска. Кто подлежит обязательному социальному страхованию? Ниже перечислены физические лица, находящиеся на территории Республики Польша, которые обязаны платить страховые взносы: • рабочие и служащие (трудоустроенные на основании трудового соглашения), • лица, выполняющие надомную работу, • члены сельскохозяйственных кооперативов, 380 System emerytalny • osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, z wyjątkiem studentów i uczniów szkół ponadpodstawowych, w wieku poniżej 26 lat; • prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą oraz osoby wykonujące tzw. wolne zawody (np. adwokaci, tłumacze, lekarze); a także: • osoby pobierające stypendium sportowe (z wyjątkiem osób uczących się); • osoby wykonujące odpłatnie prace na podstawie tzw. skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, o ile nie posiadają prawa do emerytury i renty z innego tytułu; • pobierający zasiłek dla bezrobotnych, oraz absolwenci pobierający stypendium w okresie szkolenia lub stażu, na które zostali skierowani przez urząd pracy; • osoby duchowne; • żołnierze niezawodowi w służbie czynnej; • osoby odbywające zastępczą służbę wojskową; • służby mundurowe Rzeczypospolitej (żołnierze zawodowi, policjanci itd.); • osoby na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński, jeżeli nie podlegają ubezpieczeniom z innych tytułów; • osoby korzystające ze świadczeń socjalnych na czas urlopu lub przekwalifikowania zawodowego; • osoby pobierające zasiłek stały lub gwarantowany zasiłek okresowy z pomocy społecznej. Szczegółowo o tym, kto jest objęty obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym i kto może dobrowolnie zostać nim objęty mówi Ustawa z dn. 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jak dzielona jest składka na ubezpieczenia społeczne? Składka na ubezpieczenia społeczne wynosi 36,59% dochodu brutto Пенсионная система 381 • лица, выполняющие подрядные работы либо работу на основа- нии агентского соглашения, за исключением студентов и учащихся средних школ в возрасте до 26 лет, • лица, осуществляющие несельскохозяйственную деятельность: представители творческой интеллигенции, представители так называемых свободных профессий (адвокаты, врачи, переводчики и т. д.), кроме того: • лица, получающие спортивные стипендии (за исключением учащихся), • лица, выполняющие работу по так называемым направлениям на работу, во время пребывания в местах заключения (в том случае если они не получают пенсии по старости или инвалидности), • лица, получающие пособия для безработных, а также выпускники учебных заведений, получающие стипендии во время учебы и стажировки, куда их направило бюро по трудоустройству, • духовные лица, • военные сверхсрочной службы, • лица, несущие альтернативную воинскую службу, • профессиональные военные, полицейские и т. д. (так называемые "мундирные службы"), • лица, находящиеся в декретном отпуске либо получающие материнское пособие, • лица, получающие социальные пособия на период отпуска или переквалификации, • лица, получающие постоянные пособия или временные гарантированные пособия в учреждениях социальной помощи. О том, кто подлежит обязательному социальному страхованию и кто может добровольно застраховаться, гласит закон от 17 декабря 1998 года о пенсиях из Фонда социального страхования. По какому принципу делится взнос на социальное страхование? Взнос на социальное страхование составляет 36,59 % дохода брутто 382 System emerytalny (całkowitego zarobku, przed rozliczeniem podatku dochodowego od osób fizycznych). Składka jest dzielona i jej poszczególne części przypadają na ubezpieczenie rentowe, na ubezpieczenie chorobowe, na ubezpieczenie od wypadków oraz na ubezpieczenie emerytalne. Cała składka jest odprowadzana do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Stąd - w przypadku uczestnictwa w funduszu emerytalnym – 7,30% skierowane zostaje do OFE. II. System emerytalny Polski system składa się z trzech filarów: I Filar, czyli zreformowany Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS): Obowiązkowo uczestniczy w nim każdy, który zgodnie z Ustawą z dn. 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest objęty obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym oraz ci wszyscy, którzy zgodnie z ustawą mogą być objęci ubezpieczeniem i z tej możliwości skorzystają. Za składki emerytalne ubezpieczony nabywa uprawnienia do dożywotniej, waloryzowanej emerytury. Uprawnienia te nie mogą być dziedziczone. Państwo polskie gwarantuje otrzymanie emerytury w co najmniej minimalnej wysokości. II Filar, czyli otwarte fundusze emerytalne (OFE): Zgodnie z Ustawą z dn. 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych powstały w Polsce Towarzystwa Emerytalne (powszechne towarzystwa emerytalne – PTE) prowadzące tzw. otwarte fundusze emerytalne (OFE). W OFE obowiązkowo muszą wziąć udział pracownicy urodzeni po dniu 31.12.1968 r. objęci obowiązkiem ubezpieczeń społecznych. Osoby urodzone po 31.12.1948 r., a przed Пенсионная система 383 (от всей заработанной суммы до отчисления подоходного налога). Взнос перечисляется на отдельные виды страхования: на страхование от инвалидности, страхование от болезни, страхование от несчастных случаев, пенсионное страхование. Весь взнос перечисляется в Управление социального страхования (Zakład Ubezpieczeń Społecznych – ZUS). Оттуда, если мы состоим в пенсионном фонде, 7,30 % перечисляется в Открытый Пенсионный Фонд. II. Пенсионная система С 1 января 1999 года в Польше действует новая пенсионная система, согласно которой мы сами можем выбрать способ пенсионного страхования. Новая система предоставляет три возможности, так называемые “filary”, далее филяры: I Филяр – это преобразованное Управление социального страхования (ZUS): В обязательном порядке в нем состоят все лица, которые согласно закону от 17 декабря 1998 г. подлежат обязательному социальному страхованию, а также лица, которые могут подлежать страхованию и воспользуются этой возможностью. Уплачивая пенсионные взносы, застрахованный приобретает право на пожизненную (с учетом валоризации) пенсию. Это право не передается по наследству. Государство гарантирует, по меньшей мере, минимальную пенсию. II Филяр – это Открытые Пенсионные Фонды: Согласно закону от 28 августа 1997 г. об организации и функционировании пенсионных фондов, в Польше начали действовать Пенсионные общества, ведущие Открытые Пенсионные Фонды. Все трудоустроенные, родившиеся после 31.12.1968 г., обязаны записаться в Открытый Пенсионный Фонд и уплачивать взносы. Лица, родившиеся после 31.12.1948 г., но до 1.01.1969 г., должны 384 System emerytalny 1.01.1969 r. mogą same zdecydować, czy chcą otrzymywać emeryturę również z II filaru, czy tylko ze zreformowanego ZUS-u. Kapitał zgromadzony w II filarze może być dziedziczony. W przypadku uczestnictwa w II filarze, 1⁄5 składki ubezpieczeniowej wpłacanej do ZUS-u jest lokowana w wybranym funduszu emerytalnym. III Filar, czyli uzupełnienie emerytury: Odkładanie składki w tym filarze nie jest obowiązkowe. Jest on skierowany do osób, które chcą w przyszłości pobierać większą emeryturę niż to gwarantują dwa filary obowiązkowe. Ubezpieczenie w III Filarze prowadzą wszystkie OFE, a także część funduszy inwestycyjnych. III. Otwarte Fundusze Emerytalne Czym jest OFE? Otwarty fundusz emerytalny (OFE) jest wyodrębnioną masą majątkową. Celem istnienia funduszu jest gromadzenie środków jego członków, w celu pomnożenia ich i wypłaty po osiągnięciu wieku emerytalnego. Wiek emerytalny to minimalna ilość lat, po ukończeniu której można przejść na pełną emeryturę. Dla kobiet przewidziany wiek emerytalny to 60 lat, dla mężczyzn 65 lat. Każdemu z członków OFE zakładany jest indywidualny rachunek, na którym zapisywane są napływające do funduszu składki. Środki gromadzone przez członka funduszu w wypadku jego śmierci podlegają dziedziczeniu. W każdej chwili członek OFE ma prawo do informacji o stanie swojego rachunku. Uwaga! Jeżeli ubezpieczony dobrowolnie przejdzie na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego, traci wszystkie prawa do świadczeń z II filaru, a z I filaru przysługuje mu jedynie najniższa stawka emerytury. Пенсионная система 385 сами решить, хотят ли они получать пенсию только из ZUS-а либо из второго филяра тоже. Капитал, накопленный во втором филяре, может переходить по наследству. Если мы состоим во втором филяре, 1⁄5 страхового взноса, который мы платим в ZUS, перечисляется в выбранный нами Открытый Пенсионный Фонд. III Филяр – это дополнительная пенсия: В этот филяр взносы делать необязательно. Он предназначен для тех, кто хочет в будущем получать большую пенсию, чем ту, которую гарантируют два первых обязательных филяра. Страхование в третьем филяре проводят все Открытые Пенсионные Фонды, а также некоторые инвестиционные фонды. III. Открытые Пенсионные Фонды (OFE) Что такое OFE? Открытый Пенсионный Фонд (OFE т.е. Otwarty Fundusz Emerytalny) – это обособленная имущественная организация. Целью фонда является накопление материальных средств его членов с целью их приумножения и выплаты накопленного капитала в виде пенсии по достижении его членами пенсионного возраста. Пенсионный возраст для женщин составляет 60 лет, для мужчин – 65 лет. Для каждого из членов OFE открывает индивидуальный счет, на который поступают взносы. Средства, накопленные на счете, могут переходить по наследству. Член OFE в любое время может получить информацию о состоянии своего счета. Внимание! Застрахованное лицо, добровольно перешедшее на пенсию до достижения пенсионного возраста, теряет права на пенсию из 2-го филяра, а из 1-го филяра ему будет полагаться пенсия в минимальном размере. 386 System emerytalny Kiedy stajemy się członkiem OFE? Członkiem OFE stajemy się z chwilą podpisania umowy z wybranym funduszem. Staż członkostwa w funduszu liczy się z chwilą wpłynięcia pierwszej składki do OFE. Osoby, dla których uczestnictwo w OFE jest obowiązkowe (urodzone po dniu 31.12.1968 r.), muszą wybrać fundusz w terminie 7 dni od powstania obowiązku ubezpieczeń społecznych (rozpoczęcie pracy zawodowej lub prowadzenie działalności). Jeżeli nie podejmą tej decyzji, ZUS uczyni to za nich losowo. Członek funduszu może zdecydować o zmianie funduszu, a fundusz do którego należy nie może ograniczać jego prawa do wystąpienia, jeżeli dokonał on wyboru innego funduszu. Decyzja o zmianie funduszu oznacza przeniesienie do tego funduszu zgromadzonych środków w drodze tzw. wypłaty transferowej. Jak wybrać fundusz emerytalny? Na polskim rynku funkcjonuje piętnaście (stan na dzień 28.02.2005 r.) Otwartych Funduszy Emerytalnych. Bardzo dobrym wskaźnikiem mówiącym o tym, czy fundusz jest sprawną i solidną firmą jest ilość członków do niego należących. Warto też zwrócić uwagę czy fundusz zdobywa kolejnych członków, czy raczej od niego odchodzą. Innym wskaźnikiem mogącym pomóc przy wyborze OFE, jest jego rynkowa wartość. Przy wyborze funduszu można także wziąć pod uwagę informację o wielkości zgromadzonego kapitału, a także to jaką część naszej składki emerytalnej fundusz pobiera na swoją działalność i jaką prowizje pobiera od zysków z inwestycji. Jak szukać informacji o funduszach i emeryturach? • Każdy OFE jest zobowiązany raz do roku ogłosić w prasie prospekt informacyjny, który będzie zawierał szczegółowe informacje o funduszu i o wynikach jego działalności. Пенсионная система 387 Когда мы становимся членом OFE? С момента подписания договора с выбранным нами фондом мы становимся его членом. Стаж членства в фонде считается со дня поступления первого взноса. Лица, для которых страхование в Открытом Пенсионном Фонде является обязательным (рожденные после 31.12.1968 г.), обязаны выбрать фонд и застраховаться в нем в течение 7 дней от начала трудовой деятельности или самостоятельной хозяйственной деятельности (т.е. когда возникает обязанность социального страхования). Если мы не примем решения, в каком фонде застраховаться, то Управление социального страхования (ZUS) примет решение за нас путем жеребьевки. Как выбрать пенсионный фонд? На польском рынке функционирует 15 пенсионных фонда. Показателем того, является ли фонд серьезной и добросовестной фирмой, служат данные о количестве состоящих в нем членов. Также стоит обратить внимание на то, увеличивается ли со временем число его членов или наоборот, уменьшается. Следующим показателем, помогающим при выборе OFE, является его рыночная стоимость. При выборе фонда можно также принять во внимание информацию о размере накопленных фондом средств, сведения о том, какую часть нашего пенсионного взноса фонд взыскивает на свою деятельность и какие комиссионные взимает от прибыли с капиталовложений. Как найти информацию о фондах и пенсиях? • Каждый OFE один раз в году обязан публиковать в прессе проспект с подробной информацией о себе и результатах своей деятельности. 388 System emerytalny • Nie rzadziej niż raz do roku każdy fundusz jest zobowiązany do dostarczania swoim członkom pisemnej informacji o środkach znajdujących się na ich rachunkach oraz o wynikach swojej działalności. • Każdy fundusz prowadzi bezpłatny telefon informacyjny, pod którym można uzyskać wszystkie potrzebne informacje. • Nadzór nad funduszami prowadzi Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych (KNUiFE) – od 1 kwietnia wykonuje ona zadania polegające na ochronie interesów osób ubezpieczonych w OFE. KNUiFE powinna udzielić rzetelnej informacji na temat każdego z funduszy (tel. 0-22, 548-72-40, 548-73-70; [email protected], www.knuife.gov.pl) • Informacji o emeryturach z I filaru należy szukać w oddziałach ZUS-u, które znajdują się na terenie całej Polski. Jeżeli chcemy zmienić OFE Zmieniając OFE powinniśmy wiedzieć, że jeżeli jesteśmy członkiem funduszu krócej niż 24 miesiące, za decyzje o zmianie funduszu będziemy musieli zapłacić karę. Wysokość opłat wynika ze statutu funduszu. Opłata ta zostanie potrącona z naszych środków zgromadzonych na rachunku. Uwaga: W wypadku zmiany funduszu, nasz staż członkowski w nowym funduszu jest liczony od początku. Wiąże się to między innymi z wysokością prowizji, jaką od naszych składek pobiera fundusz (które zmniejszają się z upływem czasu). Dlatego warto dobrze zastanowić się przed wyborem oraz zmianą OFE. Co się stanie ze zgromadzonymi środkami po osiągnięciu wieku emerytalnego? Po osiągnięciu wieku emerytalnego, sami wybieramy zakład emerytalny, który wypłacać nam będzie emeryturę. OFE, po otrzymaniu zawia- Пенсионная система 389 • Не реже одного раза в году фонд обязан предоставлять каждому своему члену письменную информацию о размере вклада на его личном счете и отчет о результатах деятельности фонда. • В каждом фонде работает бесплатный телефон, по которому можно получить интересующую нас информацию. • Комиссия по надзору страховой деятельности и пенсионных фондов (Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych – KNUiFE) – с 1 апреля его главной задачей является охрана интересов лиц, застрахованных в OFE. Органы надзора обязаны предоставить подробную информацию о каждом интересующем нас фонде (тел. 0-22, 548-72-40, 548-73-70; [email protected], www.knuife.gov.pl) • Информацию о пенсиях из 1-го филяра можно получить в отделениях Управления социального страхования ZUS на территории всей Польши. Переход в другой Открытый Пенсионный Фонд Если мы являемся членом фонда менее 24 месяцев, то переход в другой пенсионный фонд повлечет за собой оплату штрафа, величина которого указана в статуте фонда. Он будет вычтен из суммы, накопленной нами на счете. Внимание: При переходе в другой фонд теряется стаж членства в предыдущем фонде. В частности, это связано с размером комиссионных, взимаемых фондом с наших взносов (сумма взносов с течением времени уменьшается). Поэтому следует взвесить все “за” и “против”, прежде чем принимать окончательное решение о переходе в другой фонд. Предназначение накопленных средств по достижении нами пенсионного возраста? Достигнув пенсионного возраста, выбирается пенсионный фонд, ответственный за выплату пенсии. OFE обязан перевести все на- 390 System emerytalny domienia od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) o wniosku uczestnika o emeryturę z I Filaru, będzie zobowiązany do przesyłania zgromadzonych na rachunku członka środków do wybranego przez niego zakładu emerytalnego. Od czego zależy wysokość przyszłej emerytury? Nasza emerytura w przyszłości zależeć będzie od: • ilości (liczby) przepracowanych lat; • osiąganych zarobków i wysokości comiesięcznych składek; • waloryzacji składek w I filarze oraz efektów inwestowania składek w II filarze; • wysokości kapitału początkowego; • koniunktury gospodarczej. Im później ubezpieczony przejdzie na emeryturę tym będzie ona wyższa. Również uczestnictwo w nieobowiązkowym III filarze daje możliwości powiększenia przyszłej emerytury. Co to jest minimalna emerytura? Osobie, której z obliczenia wynikło świadczenie niższe niż minimalne (gwarantowane przez państwo), wysokość emerytury zostanie podniesiona do minimalnej. Minimalna emerytura przysługuje osobie, która osiągnęła obowiązujący wiek emerytalny (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn) oraz posiada łączny staż pracy, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. Jak odprowadzana jest składka podczas urlopu macierzyńskiego, wychowawczego oraz pobierania zasiłku dla bezrobotnych? Za osobę przebywającą na urlopie macierzyńskim i wychowawczym składkę na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, od kwoty najniższego wynagrodzenia, ze środków budżetu państwa odprowadza ZUS. W przy Пенсионная система 391 копленные на счете клиента средства в выбранный им пенсионный фонд после того как получит уведомление из Управления социального страхования о поступлении заявления клиента на выплату пенсии из первого филяра. От чего зависит размер пенсии? Размер будущей пенсии зависит от: • стажа работы, • ежемесячных заработков и размера отчислений, • валоризации взносов в первом филяре и эффективности инвестирования взносов во втором филяре, • величины начального капитала, • от экономической конъюнктуры, Чем позже застрахованное лицо выйдет на пенсию, тем выше будет размер получаемой суммы. Принадлежность к третьему филяру также позволяет рассчитывать на увеличение будущей пенсии. Что такое минимальная пенсия? Если окажется, что величина пенсии не превышает установленного минимума, размер ее будет увеличен до гарантированной государством квоты. Минимальная пенсия полагается лицу, достигшему пенсионного возраста (60 лет для женщин и 65 лет для мужчин) и имеющему общий рабочий стаж не менее 20 лет для женщин и 25 лет для мужчин. Порядок отчислений во время декретного отпуска и во время получения пособия по безработице Во время декретного отпуска взносы на пенсионное страхование выплачивает ZUS. Средства на взносы поступают из государственного бюджета и начисляются от минимальной заработной платы. 392 System emerytalny padku bezrobotnego składkę na ubezpieczenie emerytalne i rentowe od kwoty zasiłku odprowadza Państwowy Urząd Pracy. Co to są emerytury pomostowe? Emerytury pomostowe otrzymują osoby zatrudnione w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. Ustawa z dn. 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych szczegółowo określa zawody objęte systemem emerytur pomostowych. Osoby objęte emeryturami pomostowymi same decydują, czy chcą z nich skorzystać, czy chcą po przeszkoleniu kontynuować pracę w innym już charakterze. Emerytury pomostowe wypłacane są osobom od wieku zakończenia aktywności zawodowej do powszechnego wieku emerytalnego. Od emerytury pomostowej nie są odprowadzane składki; osoba pobierająca emeryturę pomostową będzie mogła kontynuować dobrowolnie ubezpieczenie emerytalne i rentowe opłacając składki z własnych środków. Пенсионная система 393 Взносы на пенсионное страхование безработных из суммы пособия отчисляет государственное бюро по трудоустройству. Что такое переходные пенсии “pomostowe” или предпенсионные пособия? Это специальный вид финансовой поддержки, которую получают лица, работающие в особых условиях или выполняющие работу особого характера. Закон от 17 декабря 1998 г. о пенсиях по старости и инвалидности перечисляет профессии, охваченные этим видом пенсии. Лица, которые имеют право на такую пенсию, само стоятельно решают, желают ли они ею воспользоваться или предпочитают продолжить работу по другой специальности. Специальная пенсия выплачивается с момента прекращения профессиональной деятельности и до достижения установленного законом пенсионного возраста. От этой пенсии не отчисляются взносы на страхование. Лицо, получающее специальную пенсию, может добровольно выплачивать взносы на пенсионное страхование из заработанных средств. Rozdział 9 ZAREJESTROWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Podstawa prawna: Ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz.U. z 1999 r., nr 101, poz. 1178 z późn. zm.) ustawa z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. z 1997 r., nr 121, poz. 769 z późn. zm.). Stan prawny na dzień 13 grudnia 2005 r. Działalność gospodarcza to zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eks ploatowanie zasobów naturalnych, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. I. Jak zarejestrować działalność gospodarczą Przedstawione poniżej rozwiązania dotyczą indywidualnej działalności gospodarczej – najbardziej popularnej formy organizacyjnej małej firmy. Inne, bardziej skomplikowane, formy organizacyjne działalności gospodarczej to: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka jawna, spółka komandytowa, przedsiębiorstwo zagraniczne, spółka akcyjna, spółdzielnia. I krok – wpis do ewidencji działalności gospodarczej Wpis do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym Глава 9 РЕГИСТРАЦИЯ ХОЗЯЙСТВЕННОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ Правовая основа: Закон от 19 ноября 1999 г. Закон о хозяйственной деятельности (Зак.В. от 1999 г., № 101, ст. 1178 с посл. изм.). Закон от 20 августа 1997 г. об Общепольском судебном реестре (Krajowy Rejestr Sądowy) (Зак.В. от 1997 г., № 121, ст. 769 с посл. изм.). Согласно законодательству на 13 декабря 2005 г. Хозяйственная деятельность – это направленная на получение прибыли и имеющая организованный и постоянный характер производственная, торговая, строительная деятельность, деятельность в сфере услуг, а также поиск, разведка и эксплуатация природных богатств, выполняемых на постоянной основе. I. КАК ЗАРЕГИСТРИРОВАТЬ ХОЗЯЙСТВЕННУЮ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ Представленные ниже возможности относятся к индивидуальной хозяйственной деятельности – наиболее популярной форме организации частного предприятия (фирмы). Другие, более сложные, формы организации хозяйственной деятельности это: общество с ограниченной ответственностью, полное товарищество, коммандитное товарищество, иностранное предприятие, акционерное общество, кооператив. Первый шаг – запись в реестре хозяйственной деятельности Запись выполняется по заявлению предпринимателя и заключа- 396 Zarejestrowanie działalności gospodarczej jest dokonywany na wniosek przedsiębiorcy. Wpis polega na wprowadzeniu do systemu informatycznego danych zawartych w postanowieniu sądu rejestrowego. Wniosek o wpis do rejestru przedsiębiorców należy złożyć w sądzie prowadzącym rejestr właściwym dla miejsca zamieszkania zgłaszającego. Wniosek musi być sporządzony na specjalnym urzędowym formularzu oznaczonym symbolem KRS-W11. Gminy zajmują się rozprowadzaniem urzędowych formularzy wniosków, umożliwiających rejestrację osób fizycznych i spółek jawnych. W gminie także można zapoznać się z treścią Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), aby ustalić, jaki numer zgodnie z tą klasyfikacją posiada wykonywana działalność gospodarcza. Numer ten należy wpisać do formularza wniosku. Oprócz gmin, urzędowe formularze udostępniane są nieodpłatnie także w siedzibach sądów gospodarczych oraz w centrali Centralnej Informacji Krajowego Rejestru Sądowego. Centralna Informacja Krajowego Rejestru Sądowego ma siedzibę w Warszawie przy ul. Ostrobramskiej 75c (tel. 611 17 00). Wzór dostępny jest też na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości www.ms.gov.pl/krs/krs_wzory_formularzy. Składając wniosek o wpis do rejestru bez wezwania uiścić należy opłatę sądową w kwocie 150 zł. Jeżeli wniosek dotyczy zmiany wpisu lub wykreślenia z rejestru – wpis stały wynosi 80 zł. Ewidencja działalności gospodarczej jest prowadzona przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Zgłoszenia do ewidencji działalności gospodarczej należy dokonać osobiście, w tym celu przedsiębiorca (lub jego pełnomocnik) powinien udać się do urzędu, na którego obszarze ma być prowadzona działalność. Регистрация хозяйственной деятельности 397 ется во внесении в систему данных, заключённых в постановлении Регистрационного суда. Заявление подаётся в суд, ведущий соответствующий реестр согласно месту проживания заявителя. Заявление составляется на специальном бланке с символом KRSW11. Бланки для регистрации физических лиц и обществ доступны в гминах. В гминах также можно ознакомится с польской квалификацией деятельности (PKD) для определения номера своей хоз. деятельности, необходимого для заполнения бланка. Бланки бесплатно предоставляются также хозяйственными судами и Центрами внутренней информации судебного регистра, главный офис которых расположен в Варшаве, на ул. Остробрамской 75C (тел. 0-22 611-17-00). Образец можно стянуть с сайта Министерства юстиции www.ms.gov.pl/krs/krs_wzory_formularzy. Подача заявления на запись в реестре стоит 150 зл. Если речь идёт об изменении записи или удаления из реестра – цена составляет 80 зл. Учёт хозяйственной деятельности ведётся вуйтом, бурмистром или президентом города. Для подачи заявления предприниматель (либо его доверенное лицо) должен лично обратиться в органы, на чьей территории будет осуществляться хозяйственная деятельность. 398 Zarejestrowanie działalności gospodarczej Urząd, na którego obszarze ma być prowadzona działalność, może odmówić dokonania wpisu do ewidencji. Odmowa dokonania wpisu powinna nastąpić w drodze podlegającej zaskarżeniu decyzji. W takiej sytuacji możliwe jest zgłoszenie działalności w urzędzie miejsca zamieszkania. Obowiązki związane z ewidencjonowaniem składają się z trzech etapów: 1) zgłoszenie zamiaru prowadzenia działalności – dokonuje przedsiębiorca; 2) zarejestrowanie działalności gospodarczej zgodnie ze zgłoszeniem – dokonuje urząd; 3) wydanie zaświadczenia o wpisie do ewidencji – dokonuje urząd. Przedsiębiorca składa organowi ewidencyjnemu zgłoszenie, które powinno zawierać: 1) imię i nazwisko przedsiębiorcy, nazwę firmy (najlepiej podać pełną nazwę wraz z wersją skróconą np. Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe „PPHU”); 2) miejsca zamieszkania i adres przedsiębiorcy, a jeżeli stale wykonuje działalność poza miejscem zamieszkania – również wskazanie siedziby i adresu zakładu głównego, oddziału lub innego miejsca wykonywania przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej; 3) określenie rodzaju wykonywanej działalności (najlepiej wpisać możliwie najszerszy zakres działalności. Każde jej rozszerzenie to dodatkowe koszty.); 4) wskazanie daty rozpoczęcia działalności gospodarczej (należy wpisać faktyczny moment rozpoczęcia funkcjonowania zakładu, uwzględniając przy tym czas oczekiwania na wpis od 2 do 4 tygodni i jeszcze 3–4 tygodnie na załatwianie formalności w pozostałych urzędach). Urząd rejestrujący doręcza przedsiębiorcy zaświadczenie o wpisie do ewidencji (powinno to nastąpić nie później niż w terminie 14 dni od dnia zgłoszenia). Kopię tego zaświadczenia urząd przekazuje też do Регистрация хозяйственной деятельности 399 Управление, на территории которой, будет проводится деятельность, может отказать в регистрации. Отказ может быть обжалован. В этом случае заявление о регистрации можно подавать в управлении по месту жительства. Регистрация проводится в 3 этапа: 1) подача заявления о намерении ведения хоз. деятельности – выполняется предпринимателем; 2) регистрация хоз. деятельности на основании заявления – выполняется Управлением; 3) выдача свидетельства о регистрации в реестре хоз. деятельности – выполняется Управлением. Предприниматель подаёт заявление, которое включает в себя: 1) имя, фамилию предпринимателя, название фирмы (полное и сокращённое название статуса фирмы), 2) место проживания и адрес предпринимателя, а в случае если хоз. деятельность ведётся не по месту проживания – также указывается адрес главного офиса и головного предприятия, отдела или другого места выполнения работы, 3) определение вида выполняемой деятельности (желательно в расширенной форме, т.к. последующее расширение этой деятельности связано с дополнительными издержками), 4) дату начала ведения хоз. деятельности (фактическая дата начала работы фирмы с учётом времени ожидания факта регистрации от 2 до 4 недель и ещё 3-4 недели на все остальные формальности). Свидетельство из Управления высылается предпринимателю в течение 14 дней со дня подачи заявления. Его копия направляется также в налоговое управление (US), управление соц. страхования 400 Zarejestrowanie działalności gospodarczej właściwego urzędu skarbowego, jednostki organizacyjnej ZUS oraz Urzędu Statystycznego. Przekazanie tej informacji nie zwalnia jednak przedsiębiorcy z obowiązków rejestracyjnych w tych instytucjach. Wniosek o wpis do ewidencji podlega opłacie stałej w kwocie 100 zł. Jeżeli wniosek dotyczy zmiany wpisu, opłata stała wynosi 50 zł. Opłaty stanowią dochód budżetu gminy prowadzącej ewidencję w związku z tym rada gminy może wprowadzić zwolnienia z opłat. II krok – uzyskanie numeru statystycznego REGON Gdzie? → Urząd Statystyczny. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą składają wniosek w Urzędzie Statystycznym (lub jego oddziale) działającym w województwie, na obszarze którego są zameldowani, zaś pozostali przedsiębiorcy w województwie właściwym ze względu na siedzibę firmy. Regon jest zakodowanym systemem informacji o nazwie firmy, adresie, rodzaju prowadzonej działalności, formie prawno-administracyjnej, własności i sposobie finansowania przedsiębiorstwa. Zgłoszenia w Urzędzie Statystycznym należy dokonać w ciągu 14 dni od uzyskania zaświadczenia o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej. Koszt → bez opłat. Niezbędne dokumenty → zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej. III krok – wyrobienie pieczątki firmowej Gdzie? → dowolny punkt usługowy. Регистрация хозяйственной деятельности 401 (ZUS) и статистическое управление. Однако предприниматель обязан также лично обратиться в эти управления для регистрации. Стоимость подачи заявления о регистрации – 100 зл., а о изменении регистрационных данных – 50 зл. Оплата является доходом гмины, ведущей реестр фирм и её совет может принять решение о отмене оплаты. Второй шаг – получение статистического номера REGON Где? → Статистическое управление (Urząd Statystyczny). Осуществляющие хозяйственную деятельность лица обращаются в Статистическое управление (или его отдел) того воеводства, на территории которого они прописаны, остальные же предприниматели обращаются в управление того воеводства, где находится фирма. REGON - это закодированная информация о названии фирмы, адресе, виде деятельности, юридическо-административной форме собственности и способе финансирования предприятия. В Статистическое управление следует обратиться в течение 14 дней от даты получения свидетельства о внесении в реестр хозяйственной деятельности. Расходы → без сборов Необходимые документы => свидетельство о внесении в реестр хозяйственной деятельности. Третий шаг – изготовление фирменной печати Где? → любая фирма. 402 Zarejestrowanie działalności gospodarczej Koszt → 30–50 zł. Niezbędne dokumenty → niektóre zakłady nie wymagają żadnych dokumentów, w innych należy przedstawić zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej. IV krok – otwarcie konta bankowego Gdzie? → wybrany bank. Koszt → zróżnicowany w zależności od rodzaju banku. Niezbędne dokumenty → zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej oraz zaświadczenie o numerze Regon; pieczątka firmowa. V krok – rejestracja przedsiębiorstwa w Urzędzie Skarbowym Każdy przedsiębiorca podlega obowiązkowi ewidencyjnemu i otrzymuje numer identyfikacji podatkowej NIP. Gdzie? → Urząd Skarbowy. Jeżeli przedsiębiorca mieszka na obszarze działania innego Urzędu Skarbowego niż ten, na którego obszarze prowadzona jest działalność gospodarcza, musi złożyć dokumenty w dwu urzędach. W Urzędzie Skarbowym miejsca zamieszkania będzie rozliczał się z podatku dochodowego od osób fizycznych, natomiast w Urzędzie Skarbowym miejsca prowadzenia działalności – podatek od towarów i usług (VAT). Przed wizytą w urzędzie skarbowym należy: • zdecydować o formie płacenia podatku dochodowego; Регистрация хозяйственной деятельности 403 Расходы → 30–50 злотых Необходимые документы => некоторые фирмы, изготавливающие печати, не требуют никаких документов, в других же следует предъявить свидетельство о внесении в реестр хозяйственной деятельности. Четвертый шаг – открытие банковского счета Где? → в любом банке Расходы →в зависимости от банка Необходимые документы => свидетельство о внесении в реестр хозяйственной деятельности и свидетельство о статистическом номере Regon; фирменная печать. Пятый шаг – регистрация предприятия в Налоговом управлении Каждый предприниматель обязан зарегистрироваться и получить налоговый идентификационный номер NIP. Где? → Налоговое управление. Если предприниматель проживает в районе, находящимся в подчинении иного Налогового управления чем тот, на чьей территории осуществляется хозяйственная деятельность, то он обязан подать документы в оба управления. В Налоговом управлении по месту жительства он будет платить налоги от физических лиц, в Налоговом управлении по месту осуществления хозяйственной деятельности - налог на добавленную стоимость – НДС (VAT). Для Налогового управления необходимо: • знать форму оплаты налогов, 404 Zarejestrowanie działalności gospodarczej • podjąć decyzję o tym, kto będzie prowadził księgowość; • złożyć deklarację w sprawie podatku od towarów i usług (VAT). Należy też upewnić się, czy nie zajdzie potrzeba zakupu kasy fiskalnej. Koszt → 150 zł dla przyszłych płatników VAT. Niezbędne dokumenty: • odpis zaświadczenia o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej; • odpis zaświadczenia o numerze Regon; • pieczątka firmowa; • deklaracja NIP; • deklaracja VAT-6, w przypadku zwolnienia z VAT (do uzyskania w Urzędzie Skarbowym); • zgłoszenie o wyborze formy opodatkowania (księga przychodów i rozchodów lub ewidencja zryczałtowanego podatku). Zdarza się, że urzędy skarbowe żądają przedstawienia umowy rachunku bankowego. Banki jednak wymagają, aby przy zawarciu umowy dostarczyć decyzję o nadaniu NIP-u (numeru identyfikacji podatkowej). Na etapie rejestracji podatkowej żądanie takie jest nieuzasadnione. Przepisy łączą obowiązek posiadania rachunku bankowego z określoną wartością obrotów. Dopóki przedsiębiorca nie prowadzi działalności jego obrót (sprzedaż, zakupy) jest zerowy, a zatem z pewnością nie ma obowiązku posiadania rachunku bankowego i urząd skarbowy nie może nakładać na niego dodatkowych obowiązków. Регистрация хозяйственной деятельности 405 • знать кто будет вести бухгалтерию, • подать декларацию о НДС и убедиться, необходима ли покупка фискальной кассы. Расходы → 150 злотых для будущих плательщиков НДС (VAT) Необходимые документы • копия свидетельства о внесении в реестр хозяйственной деятельности • копия свидетельства о статистическом номере Regon • фирменная печать • декларация идентификационного номера налогоплательщика (NIP) • налоговая декларация VAT-6, в случае освобождения от НДС (VAT) (можно получить в Налоговом управлении) • заявление о выборе формы налогообложения (приходно-расходная книга либо учет общей суммы налога на заработную плату). Может случиться, что Налоговое управление потребует предоставления договора на банковский счёт. Банки, однако, требуют, чтобы при заключении договора предоставить решение о выдаче номера NIP. На этапе налоговой регистрации такие требования необоснованны. По правилам обазанность владения счётом связана с определённой величиной оборота. До начала ведения хоз. деятельности оборот будет нулевым, поэтому никто не обязан иметь банковский счёт, а Налоговое управление не имеет права возлагать на предпринимателя дополнительных обязанностей. 406 Zarejestrowanie działalności gospodarczej VI krok – rejestracja przedsiębiorstwa w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Gdzie? → Oddział ZUS właściwy ze względu na miejsce prowadzenia działalności gospodarczej. Osoby fizyczne, które na obszarze Polski prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą lub współpracują z osobami prowadzącymi taką działalność mają obowiązek comiesięcznego opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. W celu dokonania zgłoszenia należy pobrać w oddziale ZUS formularze: ZUS ZUA – zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych oraz ZUS ZFA – zgłoszenie płatnika składek osoby fizycznej. Niezbędne dokumenty: • zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej, • zaświadczenie o numerze Regon. O czym jeszcze warto pamiętać? 1. Koncesje Niektóre formy działalności gospodarczej wymagają uzyskania decyzji administracyjnej uprawniającej do jej podjęcia, czyli koncesji. Należy ją uzyskać między innymi, kiedy chcemy rozpocząć działalność gospodarczą w zakresie: • ochrony osób i mienia, • rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych, • poszukiwania i wydobycia złóż kopalin, • zarządzania liniami kolejowymi. Регистрация хозяйственной деятельности 407 Шестой шаг – регистрация предприятия в управлении социального страхования Где? → в отделении Управления социального страхования (ZUS) по месту осуществления хозяйственной деятельности. Физические лица, которые на территории Польши осуществляют несельскохозяйственную деятельность либо сотрудничают с лицами, осуществляющими такую деятельность, обязаны платить ежемесячные взносы на социальное страхование. Чтобы подать заявку, следует получить в отделении Управления социального страхования бланки: ZUS ZUA – бланк оплаты взносов на социальное страхование и ZUS ZFA – бланк плательщика взносов как физического лица. Необходимые документы: • свидетельство о внесении в реестр хозяйственной деятельности • свидетельство о статистическом номере Regon. О чем еще следует помнить? 1. Концессии Некоторые формы хозяйственной деятельности требуют получения административного разрешения, то есть концессии. В частности, ее следует получить тогда, когда мы хотим заняться следующими видами хозяйственной деятельности: • охрана людей и собственности, • распространение радио- и телепрограмм, • разведка и эксплуатация месторождений, • управление железными дорогами. 408 Zarejestrowanie działalności gospodarczej 2. Przepisy sanitarne Przedsiębiorca ma obowiązek powiadomienia, w ciągu 14 dni od dnia rozpoczęcia działalności, właściwego państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności oraz przewidywanej liczbie pracowników, a także złożenia pisemnej informacji o środkach i procedurach przyjętych dla spełnienia wymagań wynikających z przepisów BHP. Jak płacić podatki? Podczas pierwszej wizyty w celu rejestracji w Urzędzie Skarbowym przedsiębiorca powinien dowiedzieć się, która z możliwych form opodatkowania jest dla jego działalności właściwa i najbardziej korzystna: • ryczałt ewidencjonowany (uproszczona ewidencja przychodów) • na zasadach ogólnych – księga przychodów i rozchodów; • na zasadach ogólnych – pełna księgowość (księgi rachunkowe, zgodnie z prawem bilansowym); • karta podatkowa (zgodnie z wymogami Ministra Finansów). II. Pożyczki i kredyty na rozpoczęcie działalności gospodarczej 1. Fundusz Pracy (ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. nr 99, poz. 1001). Na podstawie wniosku do Powiatowego Urzędu Pracy Starosta ze środków Funduszu Pracy może: • przyznać bezrobotnemu jednorazowo środki na podjęcie działalności gospodarcze w wysokości określonej w umowie, nieprzekraczającej jednak 500% przeciętnego wynagrodzenia; Регистрация хозяйственной деятельности 409 2. Правила санитарии В течение 14 дней от начала хозяйственной деятельности предприниматель обязан уведомить соответствующего инспектора о месте, виде и сфере хозяйственной деятельности, о предусматриваемом количестве работников. Кроме того, он обязан представить письменную информацию о средствах и процедурах, принятых с целью выполнения требований, вытекающих из правил по безопасности и гигиене труда (Bezpieczeństwo i Higiena Pracy – BHP). Как платить налоги? Во время первого визита с целью регистрации в Налоговом управлении, предприниматель должен узнать, какая форма налогообложения соответствует его хозяйственной деятельности и наиболее выгодна: • общая учетная сумма (упрощенный учет доходов) • на общих основаниях – приходно-расходная книга • на общих основаниях – полный бухгалтерский учет (учетные книги, согласно правилам балансовой отчетности) • налоговая карта (согласно требованиям Министра финансов). II. ССУДЫ И КРЕДИТЫ НА ХОЗЯЙСТВЕННУЮ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ 1. Фонд оплаты труда (Fundusz Pracy) – (Закон от 20 апреля 2004 г. о поддержке трудоустройства и органах рынка труда (Зак.В. №99, ст. 1001). На основании заявления в Повятовое бюро по трудоустройству (Powiatowy Urząd Pracy), Староста имеет право из Фонда заработной платы предоставлять: • безработному одноразовую финансовую помощь, оговоренную в договоре и не превышающую 500 % уровня средней заработной платы на то, чтобы начать хоз. деятельность, 410 Zarejestrowanie działalności gospodarczej • refundować koszty pomocy prawnej, konsultacji i doradztwa doty- czących podjęcia działalności gospodarczej do wysokości 80% udokumentowanych kosztów pomocy prawnej, konsultacji lub doradztwa, nie wyższej jednak niż przeciętne wynagrodzenie. Uprawnieni: • bezrobotni zarejestrowani w Powiatowym Urzędzie Pracy. Pomoc taka wolna jest od podatku dochodowego. 2. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych – na podstawie wniosku do Wojewódzkiego Ośrodka Zatrudnienia i Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych; uprawnieni: • niepełnosprawni, którzy nie nabyli prawa do emerytury. 3. Ośrodek Pomocy Społecznej • na rozpoczęcie działalności gospodarczej dla osób niepełnosprawnych; • na ekonomiczne usamodzielnienie się; uprawnieni: • osoba fizyczna lub rodzina, jeśli nie otrzymała już pomocy na ten cel z innego źródła. 4. Fundusz Mikro. Odział Warszawski: ul. Solec 38, tel. (0-22) 458 22 60 Oferta skierowana do małych firm, osób rozpoczynających działalność gospodarczą, zamierzających zwiększyć inwestycje itp. Fundusz wymaga poręczenia 3 osób uzyskujących stałe miesięczne dochody, bądź prowadzących działalność gospodarczą. Uprawnieni: Регистрация хозяйственной деятельности 411 • вернуть затраты в размере не превышающем 80% документиро- ванных затрат, но не выше средней зарплаты, на юридическую помощь, консультации касающиеся хозяйственной деятельности На это имеют право: • безработные, зарегистрированные в Повятовом центре занятости Такая помощь не облагается налогом. 2. Государственный фонд реабилитации инвалидов (Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych) - на основании заявления в Воеводский центр занятости и реабилитации инвалидов (������������������������������������������������������������ Wojewódzki Ośrodek Zatrudnienia i Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych���������������������� ); на это имеют право: • инвалиды, не получающие пенсию 3. Центр социальной помощи (Ośrodek Pomocy Społecznej) • на ведение хоз. деятельности лицам с ограниченной трудоспособностью; на период приобретения экономической самостоятельности; на это имеют право: • физическое лицо или семья, если они не получили помощи из другого источника. 4. Фонд “Mikro”: Отдел в Варшаве: ул. Солец (ul. Solec) 38, тел. (0-22) 458 22 60 Предложение направлено небольшим фирмам, лицам, начинающим хозяйственную деятельность, намеревающимся увеличить инвестиции и т.п. Фонд требует поручительства 3 лиц, получающих постоянные ежемесячные доходы либо занимающихся хозяйственной деятельностью; на это имеют право: 412 Zarejestrowanie działalności gospodarczej • osoby rozpoczynające działalność gospodarczą (pierwszy kredyt jest udzielany do wysokości 5000 zł, po jego spłaceniu można się ubiegać o następny); • osoby prowadzące działalność gospodarczą od co najmniej 3 miesięcy (kredyt udzielany jest do 30 000 zł). Instytucje pomagające w pisaniu biznes planu, wniosku o kredyt na rozpoczęcie działalności, udzielające porad prawnych dla przedsiębiorców 1. Krajowy System Usług dla małych i średnich przedsiębiorstw, czyli ogólnopolska sieć ośrodków świadczących usługi doradcze, szkoleniowe, informacyjne, finansowe itp. dla sektora MSP, (informacje znajdują się również na stronie internetowej: www.ksu.pol.pl). 2. Powiatowe Urzędy Pracy i Ośrodki Pomocy Społecznej. III. Jak zakończyć prowadzenie działalności gospodarczej Gdy firma nie przynosi oczekiwanych zysków, bądź gdy pojawi się przed przedsiębiorcą możliwość innej pracy i stałego źródła dochodu na satysfakcjonującym poziomie, powinien wiedzieć, jak zakończyć prowadzenie własnej działalności gospodarczej. Niedopełnienie tych kilku formalności może prowadzić do przykrych w skutkach konsekwencji jak grzywna, zadłużenie w ZUS. Регистрация хозяйственной деятельности 413 • лица, начинающие хозяйственную деятельность (первый кредит выдается в размере не более 5 000 злотых, после его выплаты можно обратиться с просьбой о получении следующего кредита). • лица, занимающиеся хозяйственной деятельностью не менее 3 месяцев (выдается кредит на сумму до 30 000 злотых) Учреждения, занимающиеся созданием бизнес-планов, заполнением бланков, необходимых для получения кредитов на хозяйственную деятельность, дающие предпринимателям консультации по юридическим вопросам: 1. Общепольская система услуг (Krajowy System Usług) для малых и средних предприятий, то есть сеть учреждений, оказывающих консультационные, информационные, финансовые услуги, занимающиеся организацией различных подготовительных курсов для сектора малого и среднего бизнеса (информация находится также на странице www.ksu.pol.pl). 2. Повятовые бюро по трудоустройству (Powiatowe Urzędy Pracy) и Центры социальной помощи (Ośrodki Pomocy Społecznej). III. КАК ПРЕКРАТИТЬ ХОЗЯЙСТВЕННУЮ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ Предприниматель должен знать, как прекратить собственную хозяйственную деятельность, если фирма не приносит предполагаемой прибыли либо появляется иная возможность получения работы и постоянного источника достаточно высоких доходов. Невыполнение этих формальностей может привести к таким неприятным последствиям как штраф, задолженность в Управлении социального страхования (Zakład Ubezpieczeń Społecznych – ZUS). 414 Zarejestrowanie działalności gospodarczej Zakończenie działalności gospodarczej. W sytuacji, kiedy przedsiębiorca zdecydowanie rezygnuje z prowadzenia własnej firmy, należy wyrejestrować działalność gospodarczą w urzędzie gminy lub KRA oraz złożyć dokumenty wyrejestrowujące w ZUS i Urzędzie Skarbowym. Opracowanie rozdziału Stowarzyszenie Klon/Jawor, aktualizacja – zespół merytoryczny PAH. Регистрация хозяйственной деятельности 415 Прекращение хозяйственной деятельности. Это касается ситуаций, когда предприниматель отказывается от дальнейшей деятельности собственной фирмы. В этом случае следует уведомить Налоговое управление (Urząd Skarbowy) и Управление социального страхования (ZUS) и подать заявление в Управление района/гмины (Urząd Dzielnicy/Gminy) об исключении из реестра хозяйственной деятельности. подготовка раздела Klon/Jawor, актуализация – рабочая группа Польской Гуманитарной Акции –PAH Rozdział 10 PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB FIZYCZNYCH Rozliczenie wspólne Wspólne rozliczenie się małżonków Kiedy warto, żeby małżonkowie rozliczyli się wspólnie? Na przykład, jedno z nich zarabia mało lub wcale, a drugie osiąga dochody z II albo III przedziału podatkowego. Jeśli dochody małżonków mieszczą się w tym samym przedziale podatkowym, wtedy nie ma to sensu. Dlaczego? Wspólne rozliczenie polega na dodaniu dochodów małżonków i podzieleniu tej sumy przez 2. Następnie podatek naliczany jest w podwójnej wysokości od ustalonych w ten sposób dochodów. Przykład: Roczny dochód na jednego małDochód w ciągu Podatek do zapłacenia, jeśli małżonżonka, przy wspólnym rozliczaniu roku kowie rozliczają się oddzielnie się z podatku dochodowego Żona 24 tys. zł 19% 24 tys. + 48 tys. = 72 tys. zł Mąż 48 tys. zł 30% 72 tys. zł : 2 = 36 tys. zł Przy wspólnym rozliczeniu się dochód na jednego małżonka wyniesie 36 tys. zł. Ta kwota mieści się w I przedziale podatkowym, czyli obowiązująca dla nich stawka podatkowa to 19% (II przedział zaczyna się powyżej kwoty 43 405 zł). Od 2005 roku możliwość wspólnego opodatkowania dotyczy także wdów/ wdowców, tzn. sytuacji kiedy w trakcie roku podatkowego lub Глава 10 ПОДОХОДНЫЙ НАЛОГ ОТ ФИЗИЧЕСКИХ ЛИЦ Совместный расчёт Совместный расчёт супругов Когда имеет смысл, чтобы супруги рассчитывались совместно? Например, один из них зарабатывает мало или вообще не зарабатывает, а второй получает доходы II или III группы налогообложения. Если доходы супругов находятся в той же группе налогообложения, в таком случае это не имеет смысла. Почему? Совместный расчёт заключается в суммировании доходов супругов и разделении этой суммы на 2. Затем налог рассчитывается в двойном размере от установленных таким образом доходов. Пример: Доход в течение года Жена 24 тыс. зл Муж 48 тыс. зл Налог оплаты, если супруги рассчитываются отдельно 19% 30% Годовой доход на одного из супругов при совместном расчёте подоходного налога 24 тыс. + 48 тыс. = 72 тыс. зл 72 тыс. злотых : 2 = 36 тыс. зл При совместном расчёте доход одного из супругов составит 36 тыс. злотых. Эта сумма помещается в I налоговой группе, т.е. выносящая для них налоговая ставка составит 19% (II налоговая группа начинается с суммы, превышающей 43 405 злотых). С 2005 года возможность совместного налогообложения касается также вдов/вдовцов, т.е. ситуации, когда в течение налогового года 418 Podatek dochodowy od osób fizycznych w roku następnym, ale przed złożeniem zeznania podatkowego, jedno z małżonków zmarło; wtedy drugie nadal może skorzystać ze wspólnego rozliczenia. Ma to związek z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dn. 4 maja 2004 r. sygn. K 8/03 (TK uznał wyłączenie tego rozwiązania w stosunku do wdów i wdowców za sprzeczne z Konstytucją) oraz z nowelizacją ustawy, będącą konsekwencją tego wyroku. Rozliczanie się osób samotnie wychowujących dzieci Osoby samotnie wychowujące w danym roku podatkowym: • dzieci małoletnie; • dzieci, bez względu na ich wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek pielęgnacyjny (a więc dzieci niepełnosprawne); • dzieci do ukończenia 25 lat uczące się w szkołach, jeśli dzieci te nie uzyskały w roku podatkowym dochodów, z wyjątkiem dochodów zwolnionych od podatku dochodowego, renty rodzinnej oraz dochodów w wysokości niepowodującej obowiązku zapłaty podatku, mogą skorzystać z podobnych zasad (jak przy wspólnym rozliczaniu się małżonków). Podatek liczymy w podwójnej wysokości od połowy dochodów takich podatników. Tu podobnie jak w podanym wyżej przykładzie (dotyczącym małżonków), czyli przy zarobkach 48 tys. zł rocznie, podatnik musiałby zapłacić 30% podatku. Jeśli jednak skorzysta z ww. możliwości, to wówczas zapłaci 19% podatku (w podwójnej wysokości), ponieważ połowa jego dochodów to 24 tys. zł, a więc mieści się w I przedziale podatkowym. Definicja Za osobę samotnie wychowującą dzieci uważa się jednego z rodziców albo opiekuna prawnego, jeżeli osoba ta jest panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której Подоходный налог от физических лиц 419 или в следующем году, до представления налоговой декларации, один из супругов умер; в таком случае второй супруг может воспользоваться совместным расчётом. Это связано с постановлением Конституционного трибунала от 4 мая 2004 г. нумерация К 8/03 (Конституционный трибунал признал исключение такого решения по отношению к вдовам и вдовцам противоречащим Конституции), а также с изменения, являющегося следствием этого постановления. Расчёт лиц-одиночек, воспитывающих детей Лица, в одиночестве воспитывающие в данном налоговом году: • малолетних детей, • детей, независимо от их возраста, которые согласно отдельным положениям получали пособие по уходу (т.е. дети аномальные), • детей до 25-летнего возраста, обучающихся в школах, если эти дети не имели в налоговом году доходов, за исключением доходов, освобождённых от налогообложения, семейной пенсии и доходов в размере, не требующем обязательной оплаты налогов, могут воспользоваться подобными принципами (как и при совместном расчёте супругов). Налог рассчитывается в двойном размере от половины доходов таких налогоплательщиков. Здесь, как и в представленном выше примере (касающемся супругов), т.е. при заработках в размере 48 тыс. злотых в год, налогоплательщик должен был бы заплатить 30-процентный налог. Если, однако, он воспользуется вышеуказанной возможностью, то в таком случае он заплатит 19-прoцентый налог (в двойном размере), т.е. половина его доходов – это 24 тыс. злотых, т.е. он помещается в I налоговой группе. Определение Лицом-одиночкой, воспитывающей ребёнка, считается один из родителей или юридических опекунов, если это лицо является девицей, холостяком, вдовцом, вдовой, разведённым/разведённой 420 Podatek dochodowy od osób fizycznych orzeczono separację (…). Za osobę samotnie wychowującą dzieci uważa się również osobę pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności. UWAGA: Takie rozliczenie jest możliwe także wówczas, gdy rodzic samotnie opiekował się dzieckiem tylko przez część roku. Przykładowo: kobieta urodziła dziecko we wrześniu 2007 r. i wychowuje je samotnie – może rozliczyć podatek wspólnie z dzieckiem za cały 2007 r. Jeżeli podatnik złoży płatnikowi oświadczenie o zamiarze wspólnego opodatkowania w danym roku podatkowym z małżonkiem, bądź na zasadach przysługujących osobom samotnie wychowującym dzieci, jego zaliczki na podatek będą odpowiednio zmniejszone. Uniknie w ten sposób nadpłaty podatku. Nowa ulga – ulga na dzieci Od tego roku, tj. od 2007 r., wprowadzono ulgę na dzieci. Ulga ta przysługuje podatnikom wychowującym własne lub przysposobione dzieci; w grę wchodzą te same dzieci, z którymi osoby samotnie wychowujące dzieci mogą się rozliczać wspólnie, tj.: • dzieci małoletnie; • dzieci, bez względu na ich wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek pielęgnacyjny (a więc dzieci niepełnosprawne); • dzieci do ukończenia 25 lat uczące się w szkołach, jeśli dzieci te nie uzyskały w roku podatkowym dochodów, z wyjątkiem dochodów zwolnionych od podatku dochodowego, renty rodzinnej oraz dochodów w wysokości niepowodującej obowiązku zapłaty podatku. Подоходный налог от физических лиц 421 или лицом, по отношению к которому принято постановление о сепарации (…). Лицом-одиночкой, воспитывающим ребёнка, считается также лицо, остающееся в брачном союзе, если один из супругов лишён был родительских прав или отбывает наказание лишения свободы. ВНИМАНИЕ: Такой расчёт возможен также в том случае, если родитель, в одиночестве занимался ребёнком только в течение части года. Например: женщина родила ребёнка в сентябре 2007 г. и воспитывает его в одиночестве – может рассчитать налог совместно с ребёнком за весь 2007 г. Если налогоплательщик представит в налоговый орган заявление о намерении совместного расчёта с супругом в данном налоговом году или на основании положений, полагающихся лицам-одиночкам, воспитывающим детей, его аванс в счёт налога будет соответственно уменьшен. Он избежит, таким образом, переплаты налога. Новая льгота – льгота на детей С этого, т.е. 2007 г., вводится льгота на детей. Льгота эта полагается налогоплательщикам, воспитывающим собственного или усыновлённого ребёнка; имеются в виду те же дети, с которыми лица, в одиночестве воспитывающие детей, могут рассчитываться совместно, т.е.: • малолетние дети, • дети, безотносительно к возрасту, которые согласно отдельным положениям получали пособие по уходу (т.е. аномальные дети), • дети до 25-летнего возраста, обучающиеся в школах, если эти дети не имели в налоговом году доходов, за исключением доходов, освобождённых от налогообложения, семейной пенсии по инвалидности , а также доходов, не требующих налогообложения. 422 Podatek dochodowy od osób fizycznych Ulga przysługuje w wysokości stanowiącej iloczyn liczby dzieci i kwoty 1145,08 zł, czyli 1145,08 zł na każde dziecko, przy czym jest to limit łączny dla obojga rodziców. Liczba 1145,08 to dwukrotność kwoty zmniejszającej podatek określonej w pierwszym przedziale skali dla 2007 r. (572,54 zł x 2). Kwotę ulgi odlicza się od podatku jednego z rodziców lub, w razie wspólnego rozliczenia, od podatku obojga. W przypadku rodziców po orzeczonym rozwodzie lub separacji, odliczenie przysługuje temu z nich, u którego dzieci faktycznie zamieszkują. Jeżeli jednak dzieci zamieszkują przez część roku u każdego z rodziców, kilka miesięcy u jednego, kilka u drugiego, ulga przysługuje każdemu z rodziców. Oblicza się ją jako iloczyn: liczby miesięcy przebywania dziecka i 1⁄12 kwoty ulgi. Np. dziecko przebywa 6 miesięcy u jednego z rodziców, 6 u drugiego. W takim przypadku każdy z rodziców może odliczyć od podatku kwotę 572,54 zł [(1145,08 : 12) × 6]. Подоходный налог от физических лиц 423 Льгота признаётся в размере, являющемся произведением количества детей и суммы 1145,08 злотых, т.е. 1145,08 злотых на каждого ребенка, причем, это лимит, совместный для обоих родителей. Сумма 1145.08 – это двукратная сумма, уменьшающая налог, указанная в I налоговой группе на 2007 г. (572,54 злотых × 2). Сумму льготы следует отнять от налога одного из родителей или, в случае совместного расчёта, от налога обоих. В случае, если родители согласно судебному решению получили развод или живут в сепарации, то тому из них, у кого проживает ребёнок, полагается вычет из налога. Если же дети проживают часть года у каждого из родителей, несколько месяцев у одного, несколько месяцев у другого, то льгота полагается каждому из родителей. Рассчитывается она как произведение: количество месяцев проживания ребёнка и 1⁄12 от суммы льготы. Например, ребёнок проживает 6 месяцев у одного из родителей, 6 месяцев – у другого. В таком случае каждый из родителей может отнять от налога сумму в размере 572,54 [(1145,08 : 2) × 6]. 424 Niepełnosprawni – orzecznictwo rentowe i pozarentowe Część V Rozdział 1 NIEPEŁNOSPRAWNI – ORZECZNICTWO RENTOWE I POZARENTOWE Stan prawny na dzień 1 sierpnia 2007 I. WSTĘP 1 września 1997 r. zmieniły się zasady orzekania o niepełnosprawności. Przestały funkcjonować komisje lekarskie do spraw inwalidztwa i zatrudnienia przy Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (popularnie zwane KIZ). Nie ma już I, II i III grupy inwalidzkiej, ale osoby, które przed wejściem w życie ustawy zaliczono do jednej z grup, pozostały osobami niepełnosprawnymi oraz zachowały nabyte uprawnienia, jeśli orzeczenie o zaliczeniu do jednej z grup nie utraciło mocy lub nie zostało zmienione. Obecnie obowiązują dwa rodzaje orzecznictwa, regulowane odrębnymi ustawami i prowadzone przez różne instytucje: • do celów rentowych – orzecznictwo rentowe prowadzone przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), oraz komisje lekarskie ZUS; • do celów pozarentowych – orzecznictwo pozarentowe prowadzone przez zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności. Naj- Люди с ограниченными возможностями. Mедицинская экспертиза 425 Часть V Глава 1 ЛЮДИ С ОГРАНИЧЕННЫМИ ВОЗМОЖНОСТЯМИ. МЕДИЦИНСКАЯ ЭКСПЕРТИЗА – ПЕНСИОННАЯ И НЕПЕНСИОННАЯ ПО ИНВАЛИДНОСТИ Юридическое состояние на 1 августа 2007 года I. ВСТУПЛЕНИЕ 1 сентября 1997 года были изменены принципы относительно заключений о нетрудоспособности. Перестали работать медицинские комиссии, проводившие медико-социальную экспертизу по вопросам инвалидности и трудоустройства при Фонде социального страхования (популярно называемом KIZ – Комиссия по вопросам инвалидности и трудоустройства). Нет уже I, II и III групп инвалидности, но освидетельствованные лица, которые до введения в действие закона были зачислены в одну из групп, остались нетрудоспособными и сохранили за собой полученные права, если заключение об установлении группы инвалидности не потеряло силу и не было изменено. В настоящее время существует два вида медицинской экспертизы, которые регулируются отдельными законами и проводятся разными учреждениями: • в целях получения пенсии по инвалидности – пенсионная медицинская экспертиза, проводимая врачом-экспертом Фонда социального страхования (ZUS), а также медицинскими комиссиями Фонда социального страхования (ZUS), 426 Niepełnosprawni – orzecznictwo rentowe i pozarentowe ważniejsze zasady tych dwóch rodzajów orzecznictwa omawiamy poniżej. UWAGA: Podane w opracowaniu informacje o orzecznictwie rentowym, odnoszą się do orzecznictwa prowadzonego przez lekarza orzecznika oraz komisje lekarskie ZUS. Należy jednak pamiętać, że orzecznictwo rentowe prowadzą także, oprócz ZUS, inne instytucje orzecznicze: lekarze rzeczoznawcy i komisje lekarskie Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS), komisje lekarskie podległe MON lub ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych. II. O RZECZNICTWO O NIEZDOLNOŚCI DO PRACY DO CELÓW RENTOWYCH Podstawa prawna: – ustawa z dn. 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r., nr 39, poz. 353 z późn. zm.); – rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dn. 14 grudnia 2004 r. w sprawie orzekania o niezdolności do pracy (Dz.U. z 2004 r., nr 273, poz. 2711). Kto orzeka o niezdolności do pracy do celów rentowych Orzekaniem o niezdolności do pracy do celów rentowych zajmuje się lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Lekarz orzecznik ocenia stopień niezdolności do pracy. Wydaje on orzeczenie, na podstawie którego ZUS podejmuje decyzję w sprawie świadczeń rentowych. Люди с ограниченными возможностями. Mедицинская экспертиза 427 • в непенсионных целях – непенсионная медицинская экспертиза, проводимая комиссиями по вопросам установления недееспособности. Основные принципы этих двух видов экспертизы представлены ниже. ВНИМАНИЕ: Представленная в разработке информация о пенсионной экспертизе по состоянию здоровья относится к экспертизе, проводимой врачом-экспертом и медицинскими комиссиями Фонда социального страхования (ZUS). Следует однако помнить, что медико-социальная пенсионная экспертиза проводится также, кроме Фонда социального страхования (ZUS), другими экспертными учреждениями: врачами-экспертами и медицинскими комиссиями Кассы сельскохозяйственного общественного страхования (KRUS), медицинскими комиссиями, подведомственными Министерству национальной обороны или соответствующему министру внутренних дел. II. ЭКСПЕРТИЗА О НЕТРУДОСПОСОБНОСТИ В ЦЕЛЯХ ПРЕДОСТАВЛЕНИЯ ПЕНСИИ ПО ИНВАЛИДНОСТИ Юридическое основание: − закон от 17 декабря 1998 года о пенсиях и пенсиях по инвалидности из Фонда социального страхования (Законодательный вестник 2004 года, № 39, п 353 с позднейшими изменениями), − распоряжение министра общественной политики от 14 декабря 2004 г. по вопросам постановления о нетрудоспособности (Законодательный вестник 2004 года, № 273, п. 2711). Кто принимает решение о нетрудоспособности в целях предоставления пенсии по инвалидности Принятием решения о нетрудоспособности в целях предоставления пенсии по инвалидности занимается врач-эксперт Фонда социального страхования. Врач-эксперт оценивает степень нетрудоспособности. Он выдаёт освидетельствование, на основании 428 Niepełnosprawni – orzecznictwo rentowe i pozarentowe Osoba ubiegająca się o rentę z tytułu niezdolności do pracy składa wniosek o rentę we właściwym terenowo oddziale ZUS. Z wnioskiem o wydanie orzeczenia występuje właściwa jednostka organizacyjna oddziału ZUS. Orzeczenie lekarza orzecznika stanowi dla organu rentowego podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczeń (np. renty), do których prawo uzależnione jest od stwierdzenia niezdolności do pracy. Na podstawie jakich dokumentów jest wydawane orzeczenie Lekarz orzecznik wydaje orzeczenie na podstawie bezpośredniego badania osoby ubiegającej się o świadczenie oraz posiadanej dokumentacji. Wniosek o wydanie orzeczenia powinien zawierać: – imię i nazwisko, datę urodzenia, miejsce zamieszkania wnioskodawcy, PESEL i NIP lub serię i numer dowodu osobistego albo paszportu, – określenie celu wydania orzeczenia i wskazanie okoliczności, które lekarz orzecznik ma ustalić. Do wniosku powinny być dołączone: 1) zaświadczenie o stanie zdrowia wydane przez lekarza, pod którego opieką znajduje się osoba ubiegająca się o świadczenie (zaświadczenie nie może być wystawione wcześniej niż miesiąc przed złożeniem wniosku o rentę); 2) wywiad zawodowy zawierający charakterystykę rodzaju i miejsca pracy; Люди с ограниченными возможностями. Mедицинская экспертиза 429 которого Фонд социального страхования принимает решение по вопросу о пенсионном обеспечении. Лицо, ходатайствующее о получении пенсии по инвалидности, подаёт заявление о пенсии в территориально соответствующем отделении Фонда социального страхования (ZUS). С заявлением о выдаче постановления выступает соответствующее организационное отделение отдела Фонда социального страхования. Постановление врача-эксперта является для пенсионного органа обоснованием для выдачи решения по вопросу о пенсионном обеспечении (например, пенсии по инвалидности), право на которое зависит от удостоверения о нетрудоспособности. На основании каких документов выдаётся постановление Врач-эксперт выдаёт освидетельствование на основании непосредственного обследования лица, ходатайствующего о получении пособия, а также на основании имеющейся документации. В заявлении о выдаче постановления должно указываться: − имя и фамилия, дата рождения, место жительства заявителя, номер Всеобщей электронной системы учёта населения (PESEL) и Номер налоговой идентификации (NIP) или же серия и номер внутреннего или заграничного паспорта, − определение цели выдачи постановления и указание обстоятельств, которые врач-эксперт должен определить. К заявлению прилагаются: 1) свидетельство о состоянии здоровья, выданное врачом, под надзором которого находится лицо, ходатайствующее о получении пособия (свидетельство не может быть выставлено раньше, чем за месяц до внесения заявления о получении пенсии по инвалидности), 430 Niepełnosprawni – orzecznictwo rentowe i pozarentowe 3) dokumentacja medyczna i rentowa oraz inne dokumenty poświadczające stan zdrowia, a mające znaczenie dla wydania orzeczenia np. poprzednie orzeczenie, zaświadczenie ze szpitala, karta badania profilaktycznego, dokumentacja rehabilitacji leczniczej lub zawodowej. Jeśli wymieniona powyżej dokumentacja jest wystarczająca do wydania orzeczenia lekarz orzecznik może wydać orzeczenie tylko na tej podstawie, bez przeprowadzania badania. Przed wydaniem orzeczenia lekarz orzecznik może zlecić uzupełnienie dokumentacji, w szczególności o opinie lekarza konsultanta lub psychologa albo o wyniki badań dodatkowych lub obserwacji szpitalnej. O czym orzeka lekarz orzecznik ZUS Lekarz orzecznik wydaje orzeczenie o niezdolności do pracy. Przy ocenie stopnia i trwałości niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy lekarz orzecznik bierze pod uwagę: – stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia sprawności w wyniku leczenia i rehabilitacji; – możliwość wykonywania dotychczasowej lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę m.in. dotychczas wykonywaną pracę, wykształcenie, wiek. Люди с ограниченными возможностями. Mедицинская экспертиза 431 2) профессиональный опрос, содержащий характеристику вида и места трудоустройства, 3) медицинская и пенсионная документация, а также другие документы, подтверждающие состояние здоровья и имеющие значение для выдачи заключения, например, предыдущее постановление, справка из больницы, карта профилактического обследования, документация медицинской или профессиональной реабилитации. Если вышеуказанная документация является достаточной для выдачи заключения, то врач-эксперт может выдать постановление только на основе этой документации, не проводя обследования. До выдачи заключения врач-эксперт может предписать восполнение документации в особенности за счёт характеристики врачаконсультанта или психолога, или предписать представить результаты дополнительных обследований, или же больничное обследование. О чём постанавливает врач-эксперт Фонда социального страхования Врач-эксперт выдаёт заключение о нетрудоспособности. При оценке степени и стабильности нетрудоспособности, а также медицинского прогноза относительно восстановления трудоспособности врач-эксперт принимает во внимание: − степень нарушения функциональной способности организма, а также возможность восстановления этой способности в результате лечения и реабилитации, − трудоспособность в области выполняемой до настоящего времени работы или другой работы, а также целесообразность профессионального переквалифицирования, принимая во внимание выполняемую до настоящего времени работу, образование, возраст. 432 Niepełnosprawni – orzecznictwo rentowe i pozarentowe Lekarz orzecznik kwalifikuje osobę jako: – całkowicie niezdolną do pracy oraz samodzielnej egzystencji; – całkowicie niezdolną do pracy. Za całkowicie niezdolną do pracy uznawana jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy; – częściowo niezdolną do pracy. Osoba częściowo niezdolna do pracy to osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy, zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Niezdolność do samodzielnej egzystencji orzekana jest jeżeli stopień naruszenia sprawności organizmu powoduje konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat. Niezdolność do pracy orzeka się na okres dłuższy niż 5 lat, jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu. Jakie warunki należy spełnić, aby otrzymać rentę Samo orzeczenie niezdolności do pracy nie jest równoznaczne z prawem do renty. Prawo do renty ma osoba, która spełni jednocześnie następujące warunki: 1) jest niezdolna do pracy; 2) ma wymagany okres zatrudnienia (tzw. okresy składkowe i nieskładkowe); Люди с ограниченными возможностями. Mедицинская экспертиза 433 Врач-эксперт квалифицирует освидетельствованного как: – полностью нетрудоспособного с отсутствием возможности самостоятельного существования. – полностью нетрудоспособного. Полностью нетрудоспособным считается лицо, которое потеряло способность выполнять какую-либо работу. – частично нетрудоспособного. Частично нетрудоспособное лицо – это освидетельствованный, который в значительной степени потерял трудоспособность в соответствии с имеющейся квалификацией. Отсутствие возможности самостоятельного существования диагностируется в том случае, если степень нарушения функциональной способности организма влечёт за собой необходимость постоянной или продолжительной опеки и помощи второго лица при удовлетворении основных жизненных нужд. Нетрудоспособность диагностируется на период не более 5 лет. Нетрудоспособность диагностируется на период более 5 лет, если согласно медицинским знаниям отсутствует врачебный прогноз восстановления трудоспособности до истечения этого периода. Какие условия следует выполнить для получения пенсии по инвалидности Само освидетельствование нетрудоспособности не равнозначно праву на получение пенсии по инвалидности. Право на получение пенсии по инвалидности имеет лицо, которое выполнит одновременно следующие условия: 1) является нетрудоспособным, 2) имеет необходимый период трудоустройства (так наз. периоды перечисления и неперечисления страхового взноса), 434 Niepełnosprawni – orzecznictwo rentowe i pozarentowe 3) niezdolność do pracy powstała w czasie zatrudnienia lub w okresie równorzędnym z okresem zatrudnienia albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. Okresy te jak również okresy z p. 2 są dokładnie określone w ustawie o emeryturach i rentach z FUS. Jest ich jednak zbyt dużo, a ich opis na tyle obszerny i skomplikowany, że nie możemy go tu w całości zamieścić (takimi okresami będzie np. okres zatrudnienia w oparciu o umowę o pracę, lub okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych). Osobie, która spełnia WSZYSTKIE wymienione powyżej warunki przysługuje: – renta okresowa – jeżeli niezdolność do pracy jest okresowa. Renta ta przysługuje przez okres wskazany w decyzji organu rentowego; – renta stała – jeżeli niezdolność do pracy jest trwała; – renta szkoleniowa – jeżeli wobec tej osoby orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego, ponieważ nie może ona pracować w dotychczasowym zawodzie. Renta szkoleniowa przysługuje przez 6 miesięcy, z możliwością przedłużenia, ale nie dłużej niż o 30 miesięcy (o ile jest to niezbędne do przekwalifikowania się). O czym należy pamiętać Organ rentowy pisemnie zawiadamia osobę uprawnioną o terminie wstrzymania wypłaty oraz o warunkach przywrócenia prawa do renty z tytułu okresowej niezdolności do pracy, nie później niż na 3 miesiące przed ustaniem prawa do renty. Osoba zainteresowana dalszym pobieraniem renty powinna złożyć wniosek o przywrócenie do niej prawa Люди с ограниченными возможностями. Mедицинская экспертиза 435 3) нетрудоспособность возникла в период трудоустройства или в период, равный периоду трудоустройства, или же не позже, чем в течение 18 месяцев с момента прекращения этих периодов. Эти периоды, как и периоды п.2 чётко определены в законе о пенсиях и пенсиях по инвалидности из Фонда социального страхования (FUS). Их однако слишком много, а их описание настолько обширно и сложно, что невозможно тут их полностью представить (такими периодами будут, например, период трудоустройства на основании трудового соглашения или получения пособия по безработице). Лицу, которое выполняет ВСЕ вышеуказанные условия, полагается: − временная пенсия по инвалидности − если нетрудоспособность является временной. Эта пенсия полагается на период, указанный в решении пенсионного органа; − постоянная пенсия − если нетрудоспособность носит устойчивый характер; − подготовительная пенсия − если по отношению к данному лицу принято постановление о целесообразности профессионального переквалифицирования, так как не имеется возможности выполнять работу по полученной до настоящего времени профессии. Подготовительная пенсия признается на 6 месяцев с возможностью её продления, но не более, чем на 30 месяцев (если это необходимо для переквалифицирования). О чём следует помнить Пенсионный орган в письменном виде извещает лицо о сроках удержания выплат и условиях возобновления права на пенсию в связи со временной нетрудоспособностью не позже, чем за 3 месяца до истечения срока права на пенсию. Лицо, заинтересованное дальнейшим получением пенсии, должно подать заявление о во- 436 Niepełnosprawni – orzecznictwo rentowe i pozarentowe wraz z zaświadczeniem o stanie zdrowia wydanym przez lekarza opiekującego się tą osobą. Niezdolność do pracy jest orzekana przez lekarza orzecznika ZUS do celów rentowych. Nie oznacza to jednak, że nie możemy podjąć pracy. ZUS nie ma wpływu na ewentualne wykonywanie pracy przez ubezpieczonego, co do którego orzeczono o niezdolności do pracy. Może jedynie zawiesić rentę w całości lub w części. Nie oznacza to jednak, że podjęcie pracy nie może mieć wpływu na sytuację rencisty. Wykonywanie ciężkiej pracy fizycznej przez pana Kowalskiego, który ma orzeczoną okresową niezdolność do pracy, może mieć wpływ na treść orzeczenia wydanego przez lekarza orzecznika ZUS, podczas kolejnych badań. O niepełnosprawnych na rynku pracy, w tym o zmniejszaniu i zawieszaniu rent piszemy w rozdziale „Kto jest osobą niepełnosprawną”. Do kogo można się odwołać – komisje lekarskie ZUS Od 1 stycznia 2005 r. obowiązują nowe zasady odwoływania się w sprawach dotyczących rent i orzekania o niezdolności do pracy. Do końca 2004 r. od decyzji lekarza orzecznika ZUS – od jego orzeczenia – nie przysługiwało odwołanie. Decyzję lekarza można było podważyć jedynie na drodze postępowania sądowego. Obecnie można zmienić niekorzystne orzeczenie lekarza, składając sprzeciw do komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. To znacznie skraca czas Люди с ограниченными возможностями. Mедицинская экспертиза 437 зобновлении права на пенсию вместе со свидетельством о состоянии здоровья, выданным лечащим его врачом. Нетрудоспособность освидетельствуется врачом-экспертом Фонда социального страхования (ZUS) для получения пенсии по инвалидности. Это однако не значит, что мы не можем работать. Фонд социального страхования (ZUS) не имеет влияния на возможность выполнения трудовой деятельности застрахованным, по отношению к которому было принято освидетельствование о нетрудоспособности. Но Фонд может только приостановить выплату пенсии в полном объёме или частично. Это однако не означает, что факт поступления на работу не может оказывать влияния на ситуацию пенсионера по инвалидности. Выполнение тяжёлого физического труда господином Ковальским, у которого освидетельствована временная нетрудоспособность, может иметь влияние на суть постановления, выдаваемого врачом-экспертом Фонда социального страхования (ZUS) во время очередных обследований. О нетрудоспособности на рынке труда, в том числе и об уменьшении или прекращении выплаты пенсии говорится в Разделе „Кто является аноьальним лицом”. К кому можно апеллировать – медико-социальные комиссии Фонда социального страхования (ZUS) С 1 января 2005 года входят в действие новые принципы обжалования по вопросам освидетельствования о нетрудоспособности. До конца 2004 года решение врача-эксперта Фонда социального страхования (ZUS) – его освидетельствование – не подлежало обжалованию. Решение врача можно было только требовать пересмотреть в судебном порядке. В настоящее время можно изменить неблагоприятное освидетельствование врача, опротестовывая его 438 Niepełnosprawni – orzecznictwo rentowe i pozarentowe oczekiwania na decyzję (postępowania w sądzie trwały niekiedy nawet kilka lat). Postępowanie w ZUS 1. Lekarz orzecznik ZUS wydaje orzeczenie o niezdolności do pracy. 2.Od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Sprzeciw należy zgłosić przed upływem 14 dni od dnia otrzymania (doręczenia) orzeczenia lekarza orzecznika. Sprzeciw zgłasza się za pośrednictwem właściwej ze względu na miejsce zamieszkania jednostki organizacyjnej ZUS. Będzie to więc ta sama jednostka, do której zgłosiliśmy się na początku – chcąc uzyskać orzeczenie od lekarza orzecznika. 3. Na podstawie orzeczenia lekarza orzecznika ZUS lub orzeczenia komisji lekarskiej Zakład wydaje decyzję w sprawie świadczeń, do których prawo uzależnione jest od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji. Orzeczenie lekarza orzecznika może być podważane przez samego zainteresowanego, tzn. osobę ubiegającą się o rentę, jednak przekazać sprawę do rozpatrzenia komisji lekarskiej, może również Zakład Ubezpieczeń Społecznych. ZUS ma na to 14 dni. W tym terminie może zgłosić zarzut wadliwości orzeczenia, zawiadamiając o tym fakcie osobę zainteresowaną. Люди с ограниченными возможностями. Mедицинская экспертиза 439 в медицинской комиссии Фонда социального страхования (ZUS). Это в значительной мере сокращает время ожидания решения (судопроизводственные процессы в судах продолжались иногда даже в течение нескольких лет). Производство в Фонде социального страхования (ZUS) 1. Врач-эксперт Фонда социального страхования (ZUS) выдаёт освидетельствование о нетрудоспособности. 2. Освидетельствование врача-эксперта Фонда социального страхования (ZUS) – освидетельствуемому принадлежит право обжалования в медицинской комиссии Фонда социального страхования (ZUS). Обжалование следует внести не позже, чем в течение 14 дней с момента получения (вручения) освидетельствования врача-эксперта. Обжалование вносится при посредстве соответствующего с точки зрения места жительства организационного отдела Фонда социального страхования (ZUS). Это будет тот же отдел, куда лицо обращалось с самого начала для получения освидетельствования от врача-эксперта. 3. На основании освидетельствования врача-эксперта Фонда социального страхования (ZUS) или постановления медицинской комиссии Фонда социального страхования (ZUS) выдаётся решение относительно пособия, право на которое зависит от констатации нетрудоспособности и неспособности самостоятельного существования. Освидетельствование врача-эксперта может быть обжаловано самим заинтересованным, т.е. лицом, старающимся получить пенсию по инвалидности, однако передать дело на рассмотрение медицинской комиссии может также и Фонд социального страхования (ZUS). Фонд социального страхования (ZUS) имеет на это 14 дней. В этот период он может предъявить обвинение в неправильности освидетельствования, извещая об этом факте заинтересованное лицо. 440 Niepełnosprawni – orzecznictwo rentowe i pozarentowe Odwołanie do sądu Podstawa prawna: – ustawa z dn. 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 1964 r., nr 43, poz. 296 z późn. zm.) Od decyzji ZUS w sprawie renty (punkt 3) można odwołać się do Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Odwołanie do sądu nie będzie skuteczne jeśli w pierwszej kolejności nie skorzystamy z drogi odwoławczej w ZUS (nie zgłosimy sprzeciwu do komisji lekarskiej). Pamiętajmy jednak, że do komisji odwołujemy się (wnosimy sprzeciw) tylko w sprawie orzeczenia, a nie w sprawie decyzji o przyznaniu świadczenia. Postępowanie sądowe jest wolne od opłat sądowych. Odwołanie do sądu wnosi się pisemnie za pośrednictwem oddziału ZUS, który wydał decyzję, w terminie miesiąca od doręczenia odpisu decyzji. Sąd odrzuca odwołanie wniesione po upływie terminu, chyba że przekroczenie terminu nie jest nadmierne i nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się. Jeżeli oddział ZUS uzna odwołanie za słuszne zmienia lub uchyla zaskarżoną decyzję i sprawa nie trafia już do sądu. Jeżeli odwołanie nie zostanie uwzględnione sprawa trafia do sądu. Jeżeli organ rentowy nie wydał decyzji w terminie 2 miesięcy, licząc od dnia zgłoszenia roszczenia, odwołanie można wnieść w każdym czasie po upływie tego terminu. Люди с ограниченными возможностями. Mедицинская экспертиза 441 Обжалование в суде Юридическое основание: − закон от 17 ноября 1964 года. Гражданский процессуальный кодекс (Законодательный вестник 1964 г. № 43, п. 296 с позднейшими изменениями) Решение Фонда социального страхования (ZUS) (пункт 3) можно обжаловать в суде по делам труда и социального страхования. Обжалование в суде не будет эффективным, если в первую очередь мы не воспользуемся кассационным путем в Фонде социального страхования (ZUS) (не заявим протест в медицинской комиссии). Следует однако помнить, что к комиссии апеллируем (вносим протест) только по вопросу освидетельствования, а не по вопросу о признания пособия. Обжалование в суд вносится на письме при посредничестве отделения Фонда социального страхования (ZUS), который выдал решение, в течение одного месяца с момента вручения нам копии решения. Суд отклоняет рассмотрение обжалования, внесенного по истечении срока, разве что несоблюдение срока не является чрезмерным и произошло по причинам, независимым от заявителя. Если отделение Фонда социального страхования (ZUS) признает обжалование обоснованным, то он меняет или отклоняет обжалованное решение и дело уже не попадает в суд. Если же обжалование будет отклонено, то дело передаётся в суд. Если пенсионный орган не принял решение в течение 2 месяцев, начиная со дня представления претензии, то обжалование можно внести в любое время по истечении этого срока. 442 Niepełnosprawni – orzecznictwo rentowe i pozarentowe Przykra niespodzianka: weryfikacja czyli badania kontrolne Uzyskanie zadowalającego nas orzeczenia lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej, oraz przyznana renta nie oznacza, że już zawsze będziemy otrzymywać świadczenie. Zdają sobie z tego sprawę osoby, którym orzeczono okresową niezdolność do pracy i przyznano rentę okresową. Jednak nawet uzyskanie orzeczenia o trwałej niezdolności do pracy nie oznacza, że już nigdy nie będziemy musieli poddawać się ocenie ZUS. Zakład ma prawo wezwać nas na badania kontrolne. Sprawdza czy lekarze orzecznicy i komisje pracują prawidłowo, a orzeczenia wydawane są wg jednolitych zasad. Jeśli doszuka się nieprawidłowości, może zlecić ponowne badanie. Prawdopodobnie konsekwencje kontroli będą nieprzyjemne dla osoby niepełnosprawnej. Jej dotychczasowe orzeczenie może zostać zmienione – rencista może nawet zostać pozbawiony orzeczenia (i renty). Od takiej decyzji przysługują opisane wyżej środki odwoławcze. W latach 2003 i 2004 publicznie dyskutowano o weryfikacji rencistów, czyli masowym i planowym sprawdzaniu prawidłowości wydanych już orzeczeń (propozycje takie zawierał tzw. Plan Hausnera). Z pomysłu tego wycofano się, jednak pozostała możliwość weryfikacji na dotychczasowych zasadach – czyli właśnie w oparciu o badania kontrolne. Renciści słysząc o tym, że weryfikacji nie będzie, zaskakiwani są wezwaniem na badania. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że ZUS ma takie możliwości i korzysta z nich. Люди с ограниченными возможностями. Mедицинская экспертиза 443 Неприятный сюрприз: установление достоверности, т.е. контрольные обследования Получение удовлетворяющего нас освидетельствования врачаэксперта или медицинской комиссии, а также предоставленная пенсия по инвалидности не обозначает, что мы уже всегда будем получать пособие. В этом отдают себе отчёт лица, у которых освидетельствована временная нетрудоспособность и предоставлена временная пенсия по инвалидности. Однако получение освидетельствования о постоянной нетрудоспособности не обозначает, что уже никогда Фонд социального страхования (ZUS) не проведёт оценку состояния нашего здоровья. Фонд имеет право вызвать нас на контрольные обследования для проверки, правильно ли работают врачи-эксперты и медицинские комиссии, а освидетельствования выдаются согласно единым принципам. Если Фонд доищется отклонения от норм, то может предписать повторные обследования. Правдоподобно последствия контроля не будут приятными для человека с ограниченными возможностями. Полученное до настоящего времени освидетельствование может быть изменено – пенсионер по инвалидности может быть даже лишён освидетельствования (и пенсии). В такой ситуации ему принадлежат описанные выше средства обжалования. В 2003 и 2004 годах проходила публичная дискуссия о проведении проверки пенсионеров по инвалидности, т.е. массовой и планомерной проверке закономерности выданных им освидетельствований (такое предложение содержал в себе так наз. План Хауснера). От этой идеи отказались, однако осталась возможность проверки согласно прежним принципам – т.е. именно на основании контрольного обследования. Пенсионеры, узнав о том, что проверки не будет, были поражены вызовами на обследования. Следует однако отдавать себе отчёт в том, что Фонд социального страхования (ZUS) имеет такие возможности и пользуется ими. 444 Niepełnosprawni – orzecznictwo rentowe i pozarentowe III. O RZECZNICTWO O STOPNIU NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI DO CELÓW POZARENTOWYCH Podstawa prawna: – ustawa z dn. 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 1997 r., nr 123, poz. 776 z późn. zm.); – rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dn. 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz.U. z 2003 r., nr 139, poz. 1328), – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dn. 1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia (Dz.U. z 2002 r., nr 17, poz. 162). Kto orzeka o stopniu niepełnosprawności do celów pozarentowych Orzeczenia o stopniu niepełnosprawności do celów pozarentowych wydaje powiatowy zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności. Zespół orzeka na wniosek: – osoby zainteresowanej; – przedstawiciela ustawowego tej osoby. Wniosek można również złożyć za pośrednictwem centrum pomocy rodzinie lub ośrodka pomocy społecznej – wówczas osoba zainteresowana albo jej przedstawiciel ustawowy musi wyrazić pisemną zgodę na złożenie wniosku w jej imieniu. Люди с ограниченными возможностями. Mедицинская экспертиза 445 III. ОСВИДЕТЕЛЬСТВОВАНИЕ СТЕПЕНИ ИНВАЛИДНОСТИ ДЛЯ НЕПЕНСИОННЫХ ЦЕЛЕЙ Юридическое основание: − закон от 27 августа 1997 года о профессиональной и социальной реабилитации и трудоустройстве людей с ограниченными возможностями (Законодательный вестник 1997 года, № 123, л. 776 с позднейшими изменениями), − распоряжение министра экономики, труда и социальной политики от 15 июля 2003 года по вопросу освидетельствования инвалидности и степени инвалидности (Законодательный вестник 2003 года, № 139, п. 1328), − распоряжение министра труда и социальной политики от 1 февраля 2002 года по вопросам критериев оценки инвалидности лиц в возрасте до 16 лет (Законодательный вестник 2002 года, № 17, п. 162) Кто освидетельствует степень инвалидности для непенсионных целей Освидетельствования о степени инвалидности для непенсионных целей выдаёт повятовая комиссия по вопросам освидетельствования инвалидности. Комиссия даёт заключение на основании заявления: − заинтересованного лица, − законного представителя этого лица. Заявление может быть также представлено при посредничестве центра помощи семье или центра социальной помощи – в таком случае заинтересованное лицо или её законный представитель должны выразить согласие о представлении заявления от их имени. 446 Niepełnosprawni – orzecznictwo rentowe i pozarentowe Na podstawie jakich dokumentów jest wydawane orzeczenie Wniosek o wydanie orzeczenia powinien zawierać: imię i nazwisko wnioskodawcy, datę urodzenia, adres zamieszkania, numer dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość, cel uzyskania orzeczenia, uzasadnienie wniosku (czyli określenie sytuacji społecznej i zawodowej, informacje o tym, czy osoba ta ubiegała się poprzednio o ustalenie niepełnosprawności i czy pobiera świadczenia z ubezpieczenia społecznego). Poza tym wymagane są: – zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia wydane przez lekarza, pod którego opieką lekarską znajduje się wnioskodawca (powinno być wydane nie wcześniej niż na 30 dni przed dniem złożenia wniosku); – inne dokumenty, w tym medyczne, umożliwiające ocenę stopnia niepełnosprawności. Jeśli wniosek dotyczy uzupełnienia orzeczenia o niezbędne wskazania, bez których dana osoba niepełnosprawna nie może skorzystać z jakiejś ulgi, składa ona oświadczenie o posiadaniu prawomocnego orzeczenia, ale bez wymaganych wskazań (np. brak informacji, że jest niewidoma). Jeśli osoba posiada ważne orzeczenie, np. o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów lub orzeczenie o niezdolności do pracy, stopień jej niepełnosprawności określa się na podstawie przedłożonych orzeczeń. Wymagane druki do wypełnienia otrzymuje się na miejscu, w powiatowym zespole ds. orzekania o niepełnosprawności (często również w siedzibie powiatu). Można je też uzyskać listownie. Gdzie należy złożyć wniosek Wniosek o wydanie orzeczenia składa się w powiatowym zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności. O właściwy dla Twojego po- Люди с ограниченными возможностями. Mедицинская экспертиза 447 На основании каких документов выдаётся освидетельствование Заявление о выдаче освидетельствования должно содержать: имя и фамилию заявителя, дату рождения, адрес места жительства, номер внутреннего паспорта или другого документа, удостоверяющего личность, цель получения освидетельствования, обоснование заявления (т.е. описание социальной и профессиональной ситуации, информация о том, старалось ли данное лицо получить ранее освидетельствование об инвалидности и получает ли пособие из социального страхования). Кроме того требуются: − справка от врача о состоянии здоровья, выданная врачом, под наблюдением которого находится заявитель (она должна быть выдана не ранее, чем за 30 дней до дня внесения заявления), − другие документы, в том числе и медицинские, дающие возможность оценить степень инвалидности. Если заявление касается восполнения освидетельствования необходимыми указаниями, без которых данное лицо-инвалид не может воспользоваться какой-либо льготой, то это лицо предоставляет освидетельствование о наличии законного освидетельствования, но без требуемых указаний (например, отсутствие информации, что данная особа слепая). Если лицо имеет действительное освидетельствование, например, об зачислении её в одну из групп инвалидности или освидетельствование о нетрудоспособности, то степень её инвалидности определяется на основании предоставленных освидетельствований. Необходимые бланки для заполнения выдаются на месте, в повятовой комиссии по вопросам освидетельствования инвалидности (часто также в здании повята). Можно их также получить по почте. Куда следует представить заявление Заявление о выдаче освидетельствования передаётся в повятовую комиссию по вопросам освидетельствования об инвалидности. 448 Niepełnosprawni – orzecznictwo rentowe i pozarentowe wiatu adres pytaj w urzędzie powiatowym. Nie w każdym powiecie znajduje się zespół ds. orzekania, dlatego może się okazać, że zostaniemy skierowani do sąsiedniego powiatu. Wnioskodawca bierze udział w posiedzeniu składu orzekającego. O jego terminie jest powiadamiany najpóźniej na 14 dni przed wyznaczoną datą posiedzenia. Podczas posiedzenia przeprowadza się badanie – ocenę stanu zdrowia. Jeżeli osoba zainteresowana nie może uczestniczyć w posiedzeniu składu orzekającego z powodu długotrwałej i nierokującej poprawy choroby, uniemożliwiającej osobiste stawiennictwo, potwierdzonej zaświadczeniem lekarskim, badanie przeprowadza się w miejscu pobytu tej osoby. Ocena stanu zdrowia może być również przeprowadzona bez badania, jeśli lekarz – przewodniczący składu orzekającego uzna posiadaną dokumentację medyczną za wystarczającą do wydania takiej oceny. Wniosek jest rozpatrywany nie później niż w ciągu 1 miesiąca od dnia jego złożenia. W przypadkach bardziej skomplikowanych wniosek jest rozpatrywany nie później niż w ciągu 2 miesięcy od daty złożenia wniosku. Zakres działania powiatowego zespołu – stopnie niepełnosprawności Powiatowy zespół ds. orzekania o niepełnosprawności wydaje orzeczenia o: • znacznym stopniu niepełnosprawności – zalicza się do niego osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji; Люди с ограниченными возможностями. Mедицинская экспертиза 449 О соответствующем для твоего повята адресе узнай в повятовом учреждении. Не в каждом повяте есть комиссия по вопросам освидетельствования, поэтому может оказаться, что нас направят в соседний повят. Заявитель принимает участие в заседании комиссии освидетельствования. О сроке заседания он должен быть уведомлён самое позднее за 14 дней до назначенного срока заседания. Во время заседания проводится обследование – оценка состояния здоровья. Если заинтересованное лицо не может принять участия в заседании комиссии освидетельствования в связи с продолжительным и непредвещающем улучшения состоянием здоровья, не дающим возможность лично присутствовать на заседании, что подтверждается медицинской справкой, обследование проводится в месте пребывания этого лица. Оценка состояния здоровья может быть проведена без обследования, если врач – председатель комиссии освидетельствования сочтёт, что имеющаяся медицинская документация является достаточной для выдачи такой оценки. Заявление рассматривается не позже, чем в течение 1 месяца со дня его внесения. В более сложных случаях заявление рассматривается не позже, чем в течение 2 месяцев со дня его внесения. Сфера деятельности повятовой комиссии - группы инвалидности Повятовая комиссия по вопросам об инвалидности выдаёт освидетельствования о: • значительной степени инвалидности – в эту группу входят лица с нарушенным физическим развитием, нетрудоспособные или трудоспособные только в условиях трудоустройства на специализированном предприятии, изначально ориентированном на использование труда инвалидов и требующего, для реализации социальных целей, постоянной или продолжительной 450 Niepełnosprawni – orzecznictwo rentowe i pozarentowe • umiarkowanym stopniu niepełnosprawności • – zalicza się do niego osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych; lekkim stopniu niepełnosprawności – zalicza się do niego osobę o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mającą ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne. Niezdolność do samodzielnej egzystencji – oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację. Zespół wydaje również orzeczenie o wskazaniach do ulg i uprawnień (w przypadku osób posiadających już prawomocne orzeczenie o inwalidztwie lub niezdolności do pracy). Korzyści płynące z posiadania takiego orzeczenia podajemy w dalszej części tekstu. Люди с ограниченными возможностями. Mедицинская экспертиза 451 опеки и помощи со стороны других лиц в связи с отсутствием способности самостоятельного существования, • умеренной степени инвалидности – к ней относятся лица с нарушенным физическим развитием, нетрудоспособные или же трудоспособные только в условиях трудоустройства на специализированном предприятии, изначально ориентированном на использование труда инвалидов и требующей временной или частичной помощи других лиц для реализации социальных ролей, • лёгкой степени инвалидности – к этой группе относятся лица с нарушенным физическим развитием, вызывающим существенным образом снижение способности выполнять работу по сравнению со способностями, которыми характеризуется лицо подобной квалификации с полным психическим и физическим развитием, или имеющие ограничения в исполнении социальных ролей, что возможно компенсировать за счёт снабжения их ортопедической аппаратурой, вспомогательными или техническими средствами, • неспособности самостоятельно существовать – обозначает нарушение физического развития в такой степени, что невозможно удовлетворение без помощи других лиц основных жизненных нужд, к которым относится прежде всего самообслуживание, передвижение и коммуникация. Комиссия выдаёт также освидетельствование, указывающее на право на льготы и права (в случае лиц, имеющих уже правомочное освидетельствование об инвалидности или нетрудоспособности). Польза, вытекающая из обладания таким освидетельствованием, представлена в следующей части текста. 452 Niepełnosprawni – orzecznictwo rentowe i pozarentowe UWAGA: Orzeczenie o znacznym albo umiarkowanym stopniu niepełnosprawności nie stanowi przeciwwskazania do podjęcia zatrudnienia na otwartym rynku pracy, oczywiście pracodawca musi wówczas zapewnić odpowiednie warunki pracy, uwzględniające potrzeby wynikające z niepełnosprawności. Warunki takie powinny być potwierdzone opinią Państwowej Inspekcji Pracy. O niepełnosprawnych na rynku pracy piszemy w rozdziale „Kto jest osobą niepełnosprawną”. Orzekanie o niepełnosprawności dzieci do lat 16 Zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności zajmują się również orzekaniem o niepełnosprawności dzieci do lat 16. Zespoły orzekają na podstawie opinii (dokumentacji medycznej) wydanej przez lekarza, pierwsze kroki należy więc skierować do specjalisty opiekującego się naszym dzieckiem. Definicja niepełnosprawności dzieci do 16 roku życia Osoby, które nie ukończyły 16 roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeżeli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku. Люди с ограниченными возможностями. Mедицинская экспертиза 453 ВНИМАНИЕ: Освидетельствование о значительной или умеренной степени инвалидности не является противопоказанием для осуществления трудоустройства на открытом рынке труда. Естественно работодатель должен в такой ситуации гарантировать соответствующие условия труда, принимая во внимания нужды, вытекающие из инвалидности. Эти условия должны быть подтверждены оценкой Государственной трудовой инспекции. Об инвалидах на рынке труда говорится в Разделе „Кто является аноьальним лицом”. Освидетельствование инвалидности детей до 16-летнего возраста Комиссии по вопросам освидетельствования инвалидности занимаются также освидетельствованием инвалидности детей до 16летнего возраста. Комиссии освидетельствуют на основании характеристики (медицинской документации), выданной врачом, в связи с чем первые шаги следует направить к специалисту, наблюдающему нашего ребенка. Определение инвалидности детей до 16-летнего возраста Лица, которым не исполнилось 16 лет, относятся к инвалидам, если у них нарушено физическое или психическое развитие с длительным периодом продолжения свыше 12 месяцев в результате врождённого дефекта, продолжительного заболевания или повреждения организма, вызывающие необходимость обеспечить их полной опекой или помощью при удовлетворении основных жизненных нужд таким образом, которые превышают поддержку здорового лица в таком же возрасте. 454 Niepełnosprawni – orzecznictwo rentowe i pozarentowe Czemu służy orzecznictwo do celów pozarentowych Posiadanie orzeczenia wydanego przez zespół ds. orzekania o niepełnosprawności pozwala korzystać z następujących form pomocy, bądź uprawnień: – w zakresie rehabilitacji zawodowej i zatrudnienia – możliwość uzyskania odpowiedniego zatrudnienia, np. w zakładach pracy chronionej, zakładach aktywności zawodowej (oczywiście nie oznacza to, że osoby niepełnosprawne mogą pracować wyłącznie w warunkach pracy chronionej); – możliwość korzystania ze szkoleń (w tym specjalistycznych); – podleganie przywilejom pracowniczym osób niepełnosprawnych (np. prawo do dodatkowych urlopów, przerw w pracy); – z ulg np. podatkowych, komunikacyjnych, zwolnienie z opłat radiowo-telewizyjnych (abonamentu), na podstawie odrębnych przepisów; – w zakresie rehabilitacji, np. możliwość uczestniczenia w terapii zajęciowej; – z zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, ułatwiające funkcjonowanie danej osoby; – z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych, rehabilitacyjnych świadczonych przez instytucje pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki; – z uprawnień do zasiłku pielęgnacyjnego i innych świadczeń (np. dodatków do zasiłku rodzinnego związanych z niepełnosprawnością). Люди с ограниченными возможностями. Mедицинская экспертиза 455 Чему служит освидетельствование для непенсионных целей Наличие заключения, выданного комиссией по вопросам освидетельствования об инвалидности, позволяет пользоваться следующими формами помощи или же иметь права: − в области профессиональной реабилитации и трудоустройства – возможность получить соответствующую работу, например, на специализированном предприятии, изначально ориентированном на использование труда инвалидов, на предприятии профессиональной активности (естественно, это не значит, что инвалиды могут работать исключительно на специализированном предприятии, изначально ориентированном на использование труда инвалидов), − в области возможности пользоваться обучением (в том числе и специализированным), − в области трудовых привилегий для людей с ограниченными возможностями (например, право на дополнительный отпуск, перерывов во время трудового дня), − в области льгот, например, налоговые, транспортные, освобождения от оплат за радио и телевидение (абонемент) на основании отдельных положений, − в области реабилитации, например, возможность принимать участие в терапевтических занятиях, − в области снабжения ортопедической аппаратурой, вспомогательными и техническими средствами, облегчающими функционирование данного лица, − в области социальных, опекунских, терапевтических, реабилитационных услуг, оказываемых учреждениями социальной помощи, внеправительственными организациями и другими центрами, − в области пособий по уходу и другого обслуживания (например, прибавка к семейному пособию, связанная с инвалидностью). 456 Niepełnosprawni – orzecznictwo rentowe i pozarentowe Legitymacja Orzeczenie jest podstawą korzystania z ulg i uprawnień przysługujących osobom niepełnosprawnym. Potwierdzeniem posiadania orzeczenia jest legitymacja osoby niepełnosprawnej. Organem uprawnionym do jej wydania jest starosta. Wniosek o wydanie legitymacji osoba zainteresowana składa we właściwym dla jej miejsca zamieszkania powiatowym zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności. Druk wniosku udostępnia zespół. Do kogo można się odwołać Odwołanie od orzeczenia powiatowego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności przysługuje do wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności, w terminie 14 dni od daty doręczenia. Odwołanie składa się za pośrednictwem powiatowego zespołu, który przekazuje je wraz z aktami do wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności. Od orzeczenia wydanego przez wojewódzki zespół przysługuje odwołanie do Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych za pośrednictwem organu, który wydał orzeczenie tzn. wojewódzkiego zespołu. Postępowanie w sprawach odwołań jest wolne od kosztów i opłat sądowych. System monitoringu W lipcu 2007 r. dopisano do ustawy o rehabilitacji zawodowej (…) osób niepełnosprawnych artykuł 6d, na podstawie którego powstaje Elektroniczny Krajowy System Monitoringu Orzekania o Niepełnospraw- Люди с ограниченными возможностями. Mедицинская экспертиза 457 Удостоверение Освидетельствование об инвалидности является основанием для пользования льготами и правами. Подтверждением наличия освидетельствования является удостоверение лица с ограниченными возможностями. Орган, уполномоченный выдавать такое удостоверение, - староста. Заявление о выдаче удостоверения заявитель подаёт в соответствующую для его места жительства повятовую комиссию по вопросам заключения об инвалидности. Бланк заявления предоставляется комиссией. К кому можно апеллировать Обжалование заключения повятовой комиссии по вопросам определения инвалидности входит в компетенции воеводской комиссии по вопросам освидетельствования инвалидности в течение 14 дней от даты получения заключения. Обжалование вносится при посредничестве повятовой комиссии, которая передаёт его вместе с актами в воеводскую комиссию по вопросам освидетельствования инвалидности. Право обжаловать решение воеводской комиссии принадлежит Суду по делам труда и социального страхования через посредство органа, который выдал постановление так наз. воеводской комиссии. Судопроизводство по вопросам обжалований освобождено от судебных издержек и оплат. Система мониторинга В июле 2007 года закон о профессиональной реабилитации людей с ограниченными возможностями был восполнен статьёй 6d, на основании которой создаётся Всеобщая электронная система 458 Niepełnosprawni – orzecznictwo rentowe i pozarentowe ności. W tworzenie tego rejestru wydanych orzeczeń zaangażowane są oczywiście powiatowe i wojewódzkie zespoły ds. orzekania. To one będą wprowadzać dane dotyczące osób niepełnosprawnych. W rejestrze/systemie znajdą się m.in. informacje o osobach, które złożyły wniosek o ustalenie niepełnosprawności albo o ustalenie stopnia niepełnosprawności, dane dotyczące ich wykształcenia, zawodu, form ich zatrudnienia, a także dane dotyczące daty i rodzaju wydanego orzeczenia. System gromadzi i przetwarza informacje w celu usprawnienia i podniesienia jakości orzekania o niepełnosprawności. IV. O RZECZNICTWO RENTOWE A ORZECZNICTWO POZARENTOWE Dawny system orzecznictwa Obecny system orzecznictwa (od 1 września 1997 r.) orzeczenie lekarza orzecznika ZUS I grupa inwalidzka całkowita niezdolność do pracy oraz samodzielnej egzystencji orzeczenie zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności znaczny stopień niepełnosprawności niezdolność do samodzielnej egzystencji II grupa inwalidzka całkowita niezdolność do pracy umiarkowany stopień niepełnosprawności III grupa inwalidzka częściowa niezdolność do pracy lub celowość przekwalifikowania zawodowego lekki stopień niepełnosprawności Люди с ограниченными возможностями. Mедицинская экспертиза 459 мониторинга освидетельствования об инвалидности. В создание этого реестра выданных заключений подключены, естественно, повятовые и воеводские комиссии по делам освидетельствования. Это они будут вводить данные, касающиеся лиц с ограниченными возможностями. В реестре/системе будет представлена, в частности, информация о лицах, которые предоставили заявление о освидетельствовании их инвалидности или заключения о степени инвалидности, данные, касающиеся их образования, профессии, форм их трудоустройства, а также данные, касающиеся даты и типа выданного освидетельствования. В системе собирается и перерабатывается информация для усовершенствования и повышения качества освидетельствования инвалидности. IV. ПЕНСИОННАЯ МЕДИЦИНСКАЯ ЭКСПЕРТИЗА И НЕПЕНСИОННАЯ МЕДИЦИНСКАЯ ЭКСПЕРТИЗА Предыдущая система освидетельствования Актуальная система освидетельствования (с 1 сентября 1997 года) освидетельствование врача-эксперта Фонда социального страхования (ZUS) I группа инвалидности полная нетрудоспособность и самостоятельного существования неспособность самостоятельно существовать освидетельствование комиссии по делам заключения об инвалидности значительная степень инвалидности II группа инвалидности полная нетрудоспособность умеренная степень инвалидности III группа инвалидности частичная нетрудоспособность или целесообразность профессиональной переквалификации лёгкая степень инвалидности 460 Niepełnosprawni – orzecznictwo rentowe i pozarentowe Orzeczenia lekarza orzecznika ZUS oraz zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności nie są względem siebie równorzędne. Czyli np. orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy = orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, ale ten znak równości działa tylko w jedną stronę. Wynika to z tego, że orzeczenia wydane przez zespół ds. orzekania o niepełnosprawności, traktuje się na równi z orzeczeniami wydanymi przez ZUS, bez konieczności ponownego orzekania, ale tylko do celów poza świadczeniami rentowymi. Taki znak równości stawia np. ustawa o świadczeniach rodzinnych (Dz.U.06.139.992) i ustawa o pomocy społecznej (Dz.U.04.64.593). W przypadku świadczeń z tych ustaw (np. w przypadku zasiłku stałego czy zasiłku pielęgnacyjnego) orzeczenia ZUS i zespołów traktowane są tak samo. Jednak na podstawie orzeczenia wydanego przez zespół nie można ubiegać się o rentę w instytucji ubezpieczenia społecznego. W tym przypadku znak równości nie działa. Czasem elementy zawarte w orzeczeniu o inwalidztwie lub niezdolności do pracy nie są wystarczające dla uzyskania ulg i świadczeń, o które osoba niepełnosprawna chce wystąpić (np. ma prawomocne orzeczenie, ale nie ma w nim informacji o tym, że jest niewidoma). Wówczas osoba ta musi poddać się badaniom zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, w celu uzupełnienia danych w orzeczeniu. Люди с ограниченными возможностями. Mедицинская экспертиза 461 Освидетельствование врача-эксперта Фонда социального страхования (ZUS), а также комиссии по делам освидетельствования инвалидности не являются взаимно равноценными. То есть, например, освидетельствование о полной нетрудоспособности = умеренной степени инвалидности, но этот знак равенства действует только в одну сторону. Это вытекает из того, что освидетельствования, выданные комиссией по делам освидетельствования инвалидности, считаются равнозначными освидетельствованию, выданному Фондом социального страхования (ZUS) без необходимости повторного освидетельствования, но только для целей непенсионных пособий по инвалидности. Такой знак равенства ставит, например, закон о семейных пособиях (Законодательный вестник 06.139.992) и закон о социальной помощи (Законодательный вестник 04.64.593). В случае пособий на основании этих законов (например, в случае постоянного пособия или пособия по уходу) освидетельствования Фонда социального страхования (ZUS) и комиссий трактуются одинаково. Однако на основании освидетельствования, выданного комиссией, нельзя претендовать на пенсию по инвалидности в учреждении социального страхования. В этом случае знак равенства не действует. Иногда элементы, имеющиеся в освидетельствовании об инвалидности или нетрудоспособности, не являются достаточными для получения льгот или пособий, о которых лицо с ограниченными возможностями хочет обратиться (например, имеется законное заключение, но отсутствует в нём информация, что данное лицо слепое). В таком случае это лицо должно пройти обследование в комиссии по делам освидетельствования об инвалидности для восполнения данных в заключении. 462 Niepełnosprawni – orzecznictwo rentowe i pozarentowe V. O RZECZNICTWO RENTOWE I POZARENTOWE – MOŻLIWE ZMIANY Postulaty dotyczące jednolitego systemu Wielość systemów orzeczniczych to jeden z najstarszych problemów funkcjonującego w Polsce systemu. W tym opracowaniu opisaliśmy orzekanie w ZUS oraz w powiatowych i wojewódzkich zespołach ds. orzekania. Obok tego funkcjonuje jeszcze oddzielne orzecznictwo rolnicze (prowadzone przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego) oraz orzecznictwa resortowe (np. specjalne systemy wydzielono dla policjantów i dla wojskowych). Dużo systemów powoduje nierówność. Nierówność polega na tym, że dwie osoby o tej samej niepełnosprawności będą miały różne prawa, w zależności od tego w jakim systemie zostanie ustalona ich niepełnosprawność. Postulat ujednolicenia orzecznictwa czyli likwidacji wielu systemów i pozostawienia jednego dla wszystkich, wrócił w 2006 r. w trakcie debaty na temat docelowego systemu pomocy osobom niepełnosprawnym w Polsce. Kontekst europejski Ustalenie niepełnosprawności jest ważne przy określaniu uprawnień danej osoby na rynku pracy. Osoba niepełnosprawna nie zawsze jest w stanie znaleźć zatrudnienie u zwykłego pracodawcy. Pomaga się jej tworząc specjalnych uprzywilejowanych pracodawców (sektor pracy chronionej). Pracodawca taki ma tym więcej przywilejów, im więcej niepełnosprawnych zatrudnia, i im poważniejsze jest ich inwalidztwo. Unia Europejska proponuje opisać to w procentach, co wiąże się również z określaniem niepełnosprawności w procentach. Gdyby Unia Europej- Люди с ограниченными возможностями. Mедицинская экспертиза 463 V. ПЕНСИОННАЯ МЕДИЦИНСКАЯ ЭКСПЕРТИЗА И НЕПЕНСИОННАЯ МЕДИЦИНСКАЯ ЭКСПЕРТИЗА – ВОЗМОЖНЫЕ ИЗМЕНЕНИЯ Постулаты, касающиеся унифицированной системы Многообразие систем освидетельствования – это одна из самых старых проблем функционирующей в Польше системы. В этой разработке описаны заключения, выдаваемые в Фонде социального страхования (ZUS) и в воеводских и повятовых комиссиях по делам постановлений об инвалидности. Наряду с ними функционирует ещё отдельное сельскохозяйственное освидетельствование (проводимое Кассой сельскохозяйственного социального обеспечения) и ведомственные освидетельствования (например, специально выделены системы для полицейских и для военнослужащих). Большое количество систем вызывает неравенство. Неравенство заключается в том, что два лица, имеющие одинаковые ограниченные возможности, будут иметь разные права в зависимости от того, в какой системе было выдано им заключение об инвалидности. Постулат унификации освидетельствования, т.е. ликвидации многочисленных систем и сохранение единой для всех, вернулся в 2006 году в процессе дебатов на тему целевой системы помощи лицам с ограниченными возможностями в Польше. Европейский контекст Установление ограниченных возможностей людей важно при определении их прав на рынке труда. Человек с ограниченными возможностями не всегда в состоянии найти трудоустройство у обычного работодателя. Такому инвалиду помогают при помощи создания специальных привилегированных работодателей (сектор специализированных предприятий, изначально ориентированных на использование труда инвалидов).Такой работодатель имеет тем больше привилегий, чем большему количеству инвалидов он пре- 464 Niepełnosprawni – orzecznictwo rentowe i pozarentowe ska wprowadziła w życie takie rozwiązania, należałoby dostosować do nich również polskie prawo, a to oznaczałoby poważne zmiany w orzecz nictwie o niepełnosprawności. Люди с ограниченными возможностями. Mедицинская экспертиза 465 доставляет работу и чем более серьёзная степень их инвалидности. Европейский Союз предлагает описать это в процентных отношениях, что связано также с определением количества людей с ограниченными возможностями в процентах. Если бы Европейский Союз ввёл в жизнь такие решения, следовало бы привести в соответствие с ними и польское законодательство, а это, в свою очередь, обозначало бы серьёзные изменения в процессе освидетельствования людей с ограниченными возможностями. Rozdział 2 Kto jest osobą niepełnosprawną Stan prawny na dzień 1 stycznia 2007 r. I. ORZEKANIE O NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI Osobą niepełnosprawną w Polsce jest osoba, która uzyskała odpowiednie orzeczenie, lub osoba, która we własnym przekonaniu nie jest sprawna (takie wyróżnienie stosuje się w spisie powszechnym). Jednak wszelkie ulgi, pomoc oraz świadczenia zapisane w ustawach i innych aktach prawnych, które mają wspomóc osoby niepełnosprawne, odwołują się do niepełnosprawności potwierdzonej orzeczeniem wydanym przez właściwy organ. Niepełnosprawni wg spisu powszechnego (2002 r.) Niepełnosprawni prawnie 4 miliony 450 tysięcy (osoby, które posiadały odpowiednie, aktualne orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie równoważne, wydane przez organ do tego uprawniony) Niepełnosprawni tylko biologicznie 1 milion 6 tysięcy (osoby, które odczuwały całkowicie lub poważnie ograniczoną zdolność do wykonywania czynności podstawowych dla danego wieku, ale nie posiadały odpowiedniego, aktualnego orzeczenia) Osoba niepełnosprawna mająca prawne potwierdzenie swojej niepełnosprawności to osoba posiadająca orzeczenie/-a o: – stopniu niepełnosprawności; – niezdolności do pracy/grupie inwalidzkiej. Глава 2 Кто является аномальным лицом юридическое состояние на 1 января 2007 г. I. ОСВИДЕТЕЛЬСТВОВАНИЕ ИНВАЛИДНОСТИ Аномальным лицом в Польше является лицо, которое получило соответствующее освидетельствование, или лицо, которое по собственному убеждению является аномальным (такое выделение применяется при проведении общенародной переписи). Однако все льготы, помощь или обеспечение, записанные в законодательстве и других юридических актах, которые должны оказать материальную поддержку лицу-инвалиду, обращаются за подтверждением об инвалидности, выданным соответствующим органом. Инвалиды согласно всеобщей переписи (2002 г.) Юридические инвалиды 4 миллиона 450 тысяч (лица, имевшие соответствующее актуальное освидетельствование об инвалидности или равноправную экспертизу, выданную правомочным органом) Биологические инвалиды 1 миллион 6 тысяч (лица, которые чувствовали полную или частично ограниченную возможность совершать основные для данного возраста действия, но не имели соответствующего актуального освидетельствования) Недееспособное лицо, имеющее юридическое подтверждение своей аномалии, - это лицо, имеющее освидетельствование / освидетельствования о: – степени инвалидности, – нетрудоспособности / группе инвалидности. 468 Kto jest osobą niepełnosprawną Orzecznictwo pozarentowe – w zespołach ds. orzekania o niepełnosprawności Podstawa prawna: – ustawa z dn. 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 1997 r., nr 123, poz. 776 z późn. zm.) Ustawa o rehabilitacji dotyczy osób niepełnosprawnych zaliczonych do jednego ze stopni niepełnosprawności, posiadających odpowiednie orzeczenie. Orzeczenie takie jest niezbędne, aby móc korzystać z różnych ulg i uprawnień, np. ze skróconego czasu pracy, dodatkowego urlopu, programów PFRON, odliczeń rehabilitacyjnych, pomocy społecznej, czy z bezpłatnych przejazdów środkami transportu publicznego. Wyróżnia się trzy stopnie niepełnosprawności – patrz „Zakres działania powiatowego zespołu – stopnie niepełnosprawności” w rozdziale „Niepełnosprawni. Orzecznictwo rentowe i pozarentowe”. Orzeczenie wydaje powiatowy (miejski) zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności, a w drugiej instancji (czyli jeśli jesteśmy niezadowoleni z orzeczenia i składamy odwołanie) wojewódzki zespół. W orzeczeniu, poza ustaleniem niepełnosprawności (w przypadku dzieci, które nie ukończyły 16 roku życia) lub stopnia niepełnosprawności (w przypadku dorosłych), powinny być zawarte wskazania dotyczące m.in.: – odpowiedniego zatrudnienia uwzględniającego psychofizyczne możliwości danej osoby; – szkolenia, w tym specjalistycznego; – zatrudnienia w zakładzie aktywności zawodowej; Кто является аномальным лицом 469 Внепенсионное освидетельствование – в комиссиях по вопросам установления инвалидности Юридическое основание: – закон от 27 августа 1997 г. о профессиональной и социальной реабилитации лиц-инвалидов (Законодательный вестник 1997 г., № 123, а. 776 с позднейшими изменениями) Закон о реабилитации касается аномальных лиц, зачисленных в одну из групп инвалидности, имеющих соответствующее освидетельствование. Такое освидетельствование необходимо для возможности пользоваться различными льготами и полномочиями, например, сокращённое время труда, дополнительный отпуск, программа Государственного фонда реабилитации лиц-инвалидов (PFRON), реабилитационные вычеты, социальная помощь или бесплатный проезд в средствах публичного транспорта. Выделяется три группы инвалидности – см. „Сфера деятельности повятовой комиссии – группы инвалидности” в главе „Люди с ограниченными возможностями. Медицинская экспертиза – пенсионная и непенсионная по инвалидности”. Освидетельствование выдаётся повятовой (городской) комиссией по вопросам освидетельствования инвалидности, а во второй инстанции (т.е. в случае недовольства освидетельствованием подаём обжалование) – воеводской комиссией. В освидетельствовании, кроме констатации инвалидности (в случае детей, которым не исполнилось 16 лет) или степени инвалидности (в случае взрослых) должны быть указания, касающиеся, в частности: – соответствующего трудоустройства, принимающие во внимание психологические возможности данного лица, – обучения, в том числе и специализированного, – трудоустройства на предприятии профессиональной активности, 470 Kto jest osobą niepełnosprawną – uczestnictwa w terapii zajęciowej; – spełniania przez osobę niepełnosprawną przesłanek określonych w art. 8 ust. 1 ustawy Prawo o ruchu drogowym (chodzi o specjalne uprawnienia drogowe niepełnosprawnego kierowcy). Wydanie orzeczenia nie wyklucza możliwości wykonywania pracy! Podjęcie pracy może nastąpić: 1) w warunkach chronionych, przede wszystkim w zakładzie pracy chronionej; 2) na tzw. otwartym rynku pracy (u pracodawcy niezapewniającego warunków pracy chronionej), w przypadku uzyskania pozytywnej opinii Państwowej Inspekcji Pracy o przystosowaniu przez pracodawcę stanowiska pracy. Orzecznictwo rentowe – o niezdolności do pracy Podstawa prawna: – ustawa z dn. 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r., nr 39, poz. 353 z późn. zm.) Obok orzecznictwa o niepełnosprawności funkcjonuje dla celów rentowych tzw. orzecznictwo o niezdolności do pracy. Prowadzone jest przez lekarzy orzeczników oraz komisje lekarskie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Lekarz orzecznik ZUS orzeka o częściowej, bądź całkowitej niezdolności do pracy, a także o niezdolności do samodzielnej egzystencji. Od takiego orzeczenia przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS. Podobnie jak w przypadku opisanych w poprzednim rozdziale orzeczeń o stopniu niepełnosprawności, również orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy nie oznacza, iż osoba taka nie może pracować. Jest to wyłącznie określenie oznaczające, iż występuje prze- Кто является аномальным лицом 471 – участие в терапевтических занятиях, – выполнение лицом с ограниченными возможностями условий, определённых в ст. 8 абзац 1 положения Закона о дорожном движении (имеются в виду специальные дорожные правомочия водителя-инвалида). Выдача освидетельствования не исключает возможности трудоустройства! Приступить к работе можно: 1) в условиях защищённой занятости, прежде всего на предприятии такого рода, 2) на так называемом открытом рынке труда (у работодателя, не предоставляющего условий защищённой занятости) в случае получения положительной оценки Государственной инспекции труда о приспособлении работодателем рабочего места. Пенсионное освидетельствование – о нетрудоспособности Юридическое основание: – закон от 17 декабря 1998 г. о пенсиях по инвалидности и пенсиях по старости из Фонда социального обеспечения (Законодательный вестник 2004 г., № 39, п. 353 с последующими изменениями) Наряду с освидетельствованием об инвалидности функционирует также так называемое освидетельствование о нетрудоспособности для пенсионных целей. Оно проводится врачами-экспертами и медицинскими комиссиями Управления социального страхования. Врач-эксперт Управления социального страхования заключает о частичной или полной нетрудоспособности, а также об отсутствии возможности самостоятельного существования. Такое освидетельствование можно опротестовать в медицинской комиссии Управления социального страхования. Так, как и в случаях, описанных в предыдущем разделе о освидетельствованиях о степени 472 Kto jest osobą niepełnosprawną słanka do przyznania renty, ponieważ na tyle pogorszył się stan zdrowia danej osoby, że wpływa na jej zdolność do pracy. Orzeczenie lekarza orzecznika ZUS (komisji) o: 1) całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności; 2) całkowitej niezdolności do pracy jest traktowane na równi z orzecz eniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności; 3) częściowej niezdolności do pracy oraz celowości przekwalifikowania jest traktowane na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności. Takie same zasady obowiązują w stosunku do innych odpowiednich orzeczeń, w tym wydanych przez komisje do spraw zatrudnienia i inwalidztwa, tj. orzeczeń o I, II i III grupie inwalidztwa. Orzecznictwo rentowe prowadzą także, oprócz ZUS, inne instytucje: lekarze rzeczoznawcy i komisje lekarskie Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS), komisje lekarskie podległe MON lub MSWiA. Aktualnie rozważa się koncepcję powrotu do jednolitego orzecznictwa, co jest krokiem w dobrą stronę, a jednocześnie świadczy o fiasku koncepcji kilku systemów orzekania. Кто является аномальным лицом 473 аномалии, так же и освидетельствование о полной нетрудоспособности не означает, что данное лицо не может работать. Это только определение, обозначающее, что имеется предпосылка для предоставления пенсии по инвалидности, поскольку в такой степени ухудшилось состояние здоровья данного лица, что оно влияет не его трудоспособность. Освидетельствование врача-эксперта Управления социального страхования (комиссии) о: 1) полной нетрудоспособности и неспособности самостоятельно существовать трактуется равносильным освидетельствованию о значительной степени аномалии, 2) полной нетрудоспособности – равносильно освидетельствованию о средней степени ограничения жизнедеятельности, 3) частичной нетрудоспособности и целесообразности переквалифицирования – равносильно освидетельствованию о лёгкой степени инвалидности. Такие же принципы имеют силу по отношению к другим соответствующим освидетельствованиям, в том числе к выданным комиссией по вопросам трудоустройства и инвалидности, т.е. в освидетельствованиях о I, II и III группах инвалидности. Пенсионное освидетельствование проводят также, кроме Управления социального страхования, другие учреждения: врачи-эксперты и медицинские комиссии Кассы сельскохозяйственного страхования (KRUS), медицинские комиссии, подчинённые Министерству национальной обороны или Министерству внутренних дел и администрации. В настоящее время рассматривается концепция возвращения к однородному освидетельствованию, что следует считать движением в положительную сторону и одновременно свидетельствует о поражении концепции нескольких систем освидетельствования. 474 Kto jest osobą niepełnosprawną Zrównanie różnych systemów orzecznictwa i orzeczeń nie obejmuje uprawnień rentowych. Prawo do renty uzyskuje się wyłącznie na podstawie orzeczeń o niezdolności do pracy (lub starszych: o zaliczeniu do grupy inwalidzkiej), po spełnieniu dodatkowych warunków. Jednak, jeśli chodzi o uprawnienia dotyczące rynku pracy, zatrudniania, dostępu do rehabilitacji i różnego rodzaju ulg, udogodnień oraz pomocy socjalnej – wymienione wcześniej rodzaje orzeczeń traktuje się równorzędnie. Кто является аномальным лицом 475 Уравнение в правах разных систем освидетельствований и заключения не охватывает пенсионных полномочий. Право на пенсию по инвалидности выдаётся исключительно на основании заключений о нетрудоспособности (или для пожилых людей: о получении группы инвалидности), после выполнения определённых условий. Однако, что касается правомочий относительно рынка труда, трудоустройства, доступа к реабилитации, к льготам разного рода, облегчениям и социальной помощи – вышеуказанные группы освидетельствований трактуются равносильно. Rozdział 3 USŁUGI OPIEKUŃCZE I SPECJALISTYCZNE USŁUGI OPIEKUŃCZE. Pomoc dla osób niepełnosprawnych, seniorów Stan prawny na dzień 1 października 2007 r. I. USŁUGI OPIEKUŃCZE Kto korzysta z usług opiekuńczych Podstawa prawna: – ustawa z dn. 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2004 r., nr 64, poz. 593 z późn. zm.); – uchwały rady gminy bądź rady miasta określające szczegółowe zasady przyznawania i odpłatności za usługi opiekuńcze (usługi opiekuńcze oraz specjalistyczne usługi opiekuńcze, z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi, są zadaniem własnym gmin stąd regulują je także przepisy lokalne); – rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dn. 22 września 2005 r. w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych (Dz.U. z 2005 r., nr 189, poz. 1598 z późn. zm.) – rozporządzenie dotyczy wyłącznie usług specjalistycznych. Samotni i niepełnosprawni Ustawa o pomocy społecznej wskazuje, że pomoc w formie usług przysługuje osobom samotnym, które z powodu wieku, choroby, niepełnosprawności lub innej przyczyny wymagają pomocy innych osób, a są jej pozbawione. Usługi opiekuńcze mogą być przyznane również osobom, Глава 3 НОРМАЛЬНЫЕ И СПЕЦИАЛИЗИРОВАННЫЕ УСЛУГИ ПО ОПЕКЕ. Помощь для людей с ограниченной трудоспособностью и пожилых людей По состоянию на 1 октября 2007 г. I. УСЛУГИ ПО ОПЕКЕ Кто пользуется опекой Правовая основа: – закон от 12 марта 2004 г. о социальной помощи (Зак.В. от 2004 г., № 64, ст. 593 с посл. изм.) – решения совета гмины или муниципального совета в отношении правил признания и оплаты услуг по опеке (за исключением специализированных услуг для людей с расстройством психики – опеку над такими людьми гмины реализуют сами и поэтому регулируются местными правилами), – распоряжение Министра социальной политики от 22 сентября 2005 г. относительно специализированных услуг по опеке (Зак. В. от 2005 г., № 189, ст. 1598). Одинокие и с ограниченной трудоспособностью люди Закон о социальной помощи гласит, что помощь полагается одиноким людям, которые из-за возраста, по состоянию здоровья или другой причине требуют за собой ухода со стороны других людей, но не имеют его. Опеку могут получить также люди, семьи которых 478 Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze które wymagają pomocy innych osób, a rodzina nie może takiej pomocy zapewnić. Usługi świadczone są w mieszkaniu osoby, która potrzebuje pomocy lub w ośrodkach wsparcia, takich jak środowiskowe domy samopomocy, kluby samopomocy, dzienne domy pomocy. Co obejmują usługi opiekuńcze Usługi opiekuńcze mogą obejmować: – pomoc w codziennych zajęciach, takich jak robienie zakupów, sprzątanie, gotowanie, załatwianie spraw w urzędach itp.; – mycie, kąpanie, ubieranie, pomoc dla osób chorych, dozowanie lekarstw, prześciełanie łóżka, zapobieganie powstawaniu odleżyn i odparzeń, karmienie; – w miarę możliwości zapewnienie kontaktów z rodziną i otoczeniem; – specjalistyczne usługi opiekuńcze – np. pielęgnacja wspierająca proces leczenia, rehabilitacja fizyczna i usprawnianie zaburzonych funkcji organizmu zgodnie z zaleceniami lekarskimi lub zaleceniami specjalisty z zakresu rehabilitacji ruchowej lub fizjoterapii. Jest to szczególny rodzaj usług dostosowanych do rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności. Są one świadczone przez specjalistów np. pielęgniarki, rehabilitantów, fizjoterapeutów. Organizacja usług opiekuńczych O pomoc w formie usług opiekuńczych (także specjalistycznych usług opiekuńczych) należy zwrócić się do ośrodka pomocy społecznej (OPS) w miejscu zamieszkania. Nie zawsze konieczna jest osobista wizyta w ośrodku. Można skontaktować się telefonicznie lub wysłać list. Wymagane jest zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia, uzasadniające korzystanie z usług opiekuńczych i zaleconą przez lekarza pielęgnację. Нормальные и специализированные услуги по опеке 479 не в состоянии её обеспечить. Услуги оказываются по месту проживания человека, требующего опеки или центрах социальной поддержки, таких как дома престарелых, клубы престарелых или дневные так называемые дома помощи. Что в себя включают услуги по опеке В них включаются: – Помощь в повседневных занятиях, таких как покупки, уборка, приготовление еды, улаживание дел в учреждениях и т.п. – Мытьё, купание, уборка, помощь больным, дозировка лекарств, смена постели, предотвращение появления пролежней и потёртостей, кормление. – По мере возможности поддержка связи с семьёй и окружающими. – Специализированные услуги по опеке – например уход, способствующий процессу лечения, реабилитация и восстановление расстроенных функций организма по рекомендации врачей или специалистов-реабилитантов занимающихся двигательными или физиотерапевтическими функциями. Это специальный вид услуг, соответствующий виду заболевания или степени инвалидности. Услуги предоставляются специалистами, например медсёстрами, реабилитантами, физиотерапевтами. Организация услуг по опеке За помощь в форме услуг по опеке (в том числе специализированных) следует обращаться в центры социальной помощи (OPS) по месту жительства. Визит требуется не всегда. Можно связаться по телефону или выслать письмо. Чаще всего (в зависимости от места жительства) требуется врачебная справка о состоянии здоровья, обосновывающая необходимость опеки и рекомендованного вра- 480 Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze Po zgłoszeniu, w przeciągu dwóch tygodni, pracownik socjalny z OPS odwiedza osobę oczekującą pomocy w jej mieszkaniu i przeprowadza tzw. rodzinny wywiad środowiskowy, którego celem jest ocena sytuacji życiowej podopiecznego. Od wyników wywiadu zależy m.in. ustalenie wysokości ewentualnej odpłatności za usługi. Ośrodek pomocy społecznej musi w ciągu 30 dni od otrzymania zgłoszenia zapotrzebowania na usługi wydać decyzję administracyjną (na piśmie) o przyznaniu – bądź nie – tej formy pomocy. OPS organizują usługi we współpracy z wyspecjalizowanymi w tym zakresie organizacjami pozarządowymi lub firmami prywatnymi. Z nimi także można kontaktować się w sprawie usług. Ile płacimy za usługi Od czego zależy wysokość opłat/ zwolnienie z opłat: Od miejsca zamieszkania – szczegółowe zasady odpłatności, jak już wspominano powyżej, uchwalają władze gminy – dlatego może zdarzyć się, że dwie osoby mieszkające w różnych gminach mogą zapłacić różne sumy za taką samą usługę. W celu uregulowania zasad udzielania i odpłatności za usługi gmina podejmuje uchwałę. Uchwała powinna być udostępniana np. w sekretariacie lub dziale usług opiekuńczych ośrodka pomocy społecznej. Powinno być możliwe także znalezienie jej w internetowym Biuletynie Informacji Publicznej (http://www.bip.gov.pl), na tzw. podmiotowej stronie danej gminy, lub na innej stronie internetowej administrowanej przez gminę. Uchwały te są też zazwyczaj umieszczane na stronach internetowych ośrodków pomocy społecznej. Od dochodu netto – w ustawie o pomocy społecznej zapisana jest generalna zasada mówiąca, że: Нормальные и специализированные услуги по опеке 481 чом ухода. В случае опеки за людьми с психическими расстройствами справку должен выдать врач психиатр. После подачи заявления, социальный работник центра социальной помощи посещает на дому человека, нуждающегося в помощи и собирает информацию для оценки условий жизни подопечного. От его результатов зависит величина возмещения расходов по опеке. Центр социальной помощи в течение 30 дней со дня подачи заявления должен выдать административное решение в письменной форме о признании этой формы помощи или отказе в ней. Центры социальной помощи при сотрудничестве со спец. неправительственными организациями или частными фирмами организуют услуги опеки. Поэтому к ним также можно обращаться по делам, связанным с этими услугами. Стоимость услуг От чего зависит величина оплат/ освобождение от оплат: От места жительства – подробные правила оплаты, как уже выше писалось, утверждают власти гмины, поэтому и цены за подобную услугу могут варьироваться в зависимости от гмины. Установление правил оплаты происходит путём выдачи соответствующего распоряжения, текст которого можно получить например в секретариате или в отделении центра социальных услуг. Кроме того эти правила доступны в Бюллетене общественной информации, публикуемой в Интернете (http://www.bip.gov.pl) на сайте соответствующей гмины. Решения публикуются также на сайтах центров социальной помощи. От дохода нетто – в законе о соц. помощи прописано основное правило, гласящее: 482 Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze Wydatki na usługi, pomoc rzeczową, zasiłki na ekonomiczne usamodzielnienie, zasiłki okresowe i zasiłki celowe przyznane pod warunkiem zwrotu podlegają zwrotowi w części lub całości, jeżeli dochód na osobę w rodzinie osoby zobowiązanej do zwrotu wydatków przekracza kwotę kryterium dochodowego (art. 96 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej – podkr. red.). Jeśli więc nie przekraczamy kryterium dochodowego, które od 1 października 2006 r. wynosi 351 zł na osobę w rodzinie, nie ponosimy odpłatności. Dla osoby samotnie gospodarującej kryterium to wynosi 477 zł. W przypadku przekroczenia ponosimy częściową odpłatność, tym większą im większe przekroczenie (aż do 100% ceny danej usługi). Od rodzaju i miejsca świadczenia usług – wysokość ponoszonych opłat zależy od dochodu na osobę w rodzinie; od tego czy i o ile przekroczymy tzw. kryterium dochodowe określone w ustawie o pomocy społecznej. Osoby, których dochód nie przekracza ustawowo określonego kryterium mają bezpłatnie świadczone usługi. Dla pozostałych osób, wysokość odpłatności będzie uzależniona także od tego czy usługi wykonywane są w miejscu zamieszkania danej osoby, czy w domach dziennego pobytu, oraz czy ich zakres jest standardowy czy ponadstandardowy. Od sytuacji osób ubiegających się o wsparcie – szczególna sytuacja życiowa osoby korzystającej z pomocy, może być powodem częściowego lub całkowitego zwolnienia z opłat za usługi (mimo przekroczenia kryterium dochodowego, o którym pisaliśmy powyżej). Powodem zwolnienia w uzasadnionych sytuacjach, gdy ponoszenie opłat za świadczone usługi stanowiłoby nadmierne obciążenie, będą np.: udokumentowane wydatki na zakup lekarstw, artykułów sanitarnych, opłaty za leczenie, stosowanie specjalistycznej diety, zakup sprzętu rehabilitacyjnego, inne uzasadnione sytuacje życiowe i losowe. Нормальные и специализированные услуги по опеке 483 Издержки на услуги, вещественная помощь, помощь на обретение экономической независимости, временная и целевая помощи признанные с условием возврата, возвращаются частично или полностью, если доход на одного человека в семье, обязанного вернуть издержек превышает сумму, указанную в критерии доходов (ст.96 п.2 Закона о социальной помощи – доп.ред). Таким образом, если критерий дохода на одного человека в семье, составляющий с 1 октября 2006 г. – 351 зл., не превышен, тогда услуга не облагается оплатой. А для лица, самостоятельно ведущего своё хозяйство, размер критерия составляет 477,00 зл. В случае превышения лимита, возврату подлежит определённая часть в зависимости от уровня превышения (до 100% цены услуги). От вида и места услуг – размер оплат зависит от дохода на человека в семье; от того на сколько будет превышен доходный критерий, определённый в законе о социальной помощи. Для людей, доход который не превышает доходного критерия, получают бесплатные услуги по опеке. Для остальных людей размер возврата будет зависеть от того, выполняют ли они опеку по месту жительства или в домах дневной опеки, а также от диапазона услуг (стандартные, продвинутые и т.д.). От ситуации людей, ходатайствующих о материальной поддержке – плохая жизненная ситуация лица, пользующегося поддержкой, может стать основой для полного или частичного освобождения от уплаты за услуги (несмотря на превышение в/у доходного критерия). Причиной для освобождения в обоснованных случаях могут быть документированные издержки на покупку лекарств, санитарных предметов, оплаты за лечение, спец. диеты, покупка спец. оборудования для реабилитации и другое. 484 Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze Ośrodek pomocy społecznej może przeprowadzić rodzinny wywiad środowiskowy u najbliższej rodziny osoby ubiegającej się o usługi. Wywiad ten ma na celu ustalenie czy rodzina ta udziela pomocy. OPS może ustalić z rodziną wysokość wsparcia finansowego jaką będzie ona świadczyć. Pamiętajmy, że ośrodek pomocy społecznej często będzie kierował się zasadą, że osoba wymagająca opieki i pomocy w pierwszej kolejności powinna oczekiwać jej od najbliższych. Kiedy, i u kogo wywiad środowiskowy na pewno zostanie przeprowadzony, a kiedy może zostać przeprowadzony, ale nie musi? Jeśli ubiegamy się o pomoc w formie usług opiekuńczych, z rodzinnym wywiadem środowiskowym możemy mieć do czynienia w dwóch momentach. Wywiad jest obowiązkowy, kiedy ubiegamy się o wsparcie. Będzie on wtedy przeprowadzony w naszym mieszkaniu, aby określić sytuację materialną i osobistą (w powiązaniu z sytuacją osób wspólnie z nami zamieszkałymi i wspólnie gospodarującymi). W trakcie wywiadu pracownik socjalny może pytać nas o zgromadzone oszczędności, wartość posiadanych ruchomości i nieruchomości – odmowa udzielenia informacji może spowodować, że OPS nie przyzna pomocy. Wywiad może – ale nie musi – zostać przeprowadzony również u naszej najbliższej rodziny, niemieszkającej z nami. Z tą sytuacją mamy do czynienia, kiedy OPS, decydujący o udzieleniu nam wsparcia, szuka osób, które powinny nam pomóc (mają takie możliwości), a nie pomagają. Ośrodek może więc badać sytuację majątkową i osobistą rodziny/ najbliższych (nawet jeśli z nami nie mieszkają), starając się ustalić, czy rodzina jest w stanie nas wesprzeć (pomagać osobiście lub uczestniczyć w kosztach usług opiekuńczych). Нормальные и специализированные услуги по опеке 485 Центры социальной помощи могут проводить собеседования с ближайшими родственниками лица, ходатайствующего о помощи с целью проверки предоставления помощи со стороны родственников. Центры вместе с родственниками могут определять уровень необходимой финансовой помощи. Основным принципом центра является предоставление помощи в первую очередь со стороны родственников. Когда и у кого анкетирование определённой социальной группы будет несомненно проведено, а когда может быть произведено, но не обязательно? Если мы стараемся, чтобы нам была оказана помощь в форме социальных услуг, то можем иметь дело с анкетированием определённой социальной группы в двух случаях. Анкетирование является обязательным, когда мы претендуем на вспомоществование. Анкетирование будет проведено в нашей квартире для определения материального и личного состояния (во взаимосвязи с ситуацией лиц, проживающих вместе с нами и ведущими совместное домашнее хозяйство). В процессе анкетирования социальный работник может задавать нам вопросы, касающиеся имеющихся финансовых сбережений, стоимости имеющегося движимого и недвижимого имущества – отказ предоставить такую информацию может привести к тому, что Центр социальной помощи (OPS) не признает помощи. Анкетирование может – но не в обязательном порядке – быть проведено среди наших ближайших родственников, не проживающих с нами. С такой ситуацией мы имеем дело тогда, когда Центр социальной помощи (OPS), принимающий решение о предоставлении нам вспомоществования, ищет тех, кто обязан нам помочь (имеет такие возможности), но не помогает. В таких лучаях Центр может обследовать имущественное и личное положение семьи/ближайших родственников (даже если они с нами не проживают), стараясь при этом установить, в состоянии ли семья оказать нам поддержку (лично помогать или принимать участие в расходах на опекунские услуги). 486 Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze II. SPECJALISTYCZNE USŁUGI OPIEKUŃCZE DLA OSÓB Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI Kto korzysta z usług opiekuńczych Podstawa prawna: – ustawa z dn. 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2004 r., nr 64, poz. 593 z późn. zm.); – rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dn. 22 września 2005 r. w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych (Dz.U. z 2005 r., nr 189, poz. 1598 z późn. zm.); – ustawa z dn. 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. z 1994 r., nr 111, poz. 535 z późn. zm.). Specjalistyczne usługi dla osób z zaburzeniami psychicznymi są szczególnym rodzajem usług specjalistycznych. Pomoc udzielana jest tu wyróżnionej grupie osób. Zasady jej przyznawania i odpłatności określa rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej, a nie tak jak w przypadku pozostałych usług opiekuńczych, regulacje gminne. Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego określa, że ośrodki pomocy społecznej, w porozumieniu z poradniami zdrowia psychicznego czy innymi specjalistycznymi placówkami terapeutycznymi, organizują oparcie społeczne dla osób, które z powodu choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego mają poważne trudności w życiu codziennym, zwłaszcza w relacjach z otoczeniem, w zakresie edukacji, zatrudnienia oraz w sprawach bytowych. Нормальные и специализированные услуги по опеке 487 II. СПЕЦИАЛИЗИРОВАННЫЕ ОПЕКУНСКИЕ УСЛУГИ ДЛЯ ЛИЦ С ПСИХИЧЕСКИМИ РАССТРОЙСТВАМИ Кто пользуется опекунскими услугами Юридическое основание: − закон от 12 марта 2004 года о социальной помощи (Законодательный вестник 2004 г., № 64, п. 593 с позднейшими изменениями), − распоряжение министра социальной политики от 22 сентября 2005 года о специализированных опекунских услугах (Законодательный вестник 2005 г., № 189, п. 1598 с позднейшими изменениями), − закон от 19 августа 1994 года об охране психического здоровья (Законодательный вестник 1994 г., № 111, п. 535 с позднейшими изменениями). Специализированные услуги для лиц с психическими расстройствами – особый род специализированных услуг. В этом случае помощь предоставляется выделенной группе лиц. Принципы предоставления этой помощи и оплаты за неё определены в распоряжении министра социальной политики, а не так, как в случае остальных опекунских услуг, гминным урегулированием. В законе об охране психического здоровья говорится, что центры социальной помощи в договорённости с диспансерами психического здоровья или другими специализированными терапевтическими учреждениями организуют социальную поддержку для лиц, которые в результате психического заболевания или умственной отсталости испытывают серьёзные трудности в ежедневной жизни, в особенности в отношениях с окружающими, в области образования, трулдоустройства и в бытовой сфере. 488 Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze Przy określeniu komu przysługuje pomoc w formie usług specjalis tycznych zastosowanie ma ogólna zasada dotycząca usług, zapisana w ustawie o pomocy społecznej (pisaliśmy już o niej na początku opracowania). Zasada ta wskazuje, że pomoc w formie usług specjalistycznych może być przyznana osobom, które wymagają pomocy innych osób, a rodzina nie może takiej pomocy zapewnić. Usługi świadczone są w mieszkaniu osoby, która potrzebuje pomocy lub w ośrodkach wsparcia, takich jak środowiskowe domy samopomocy, kluby samopomocy, dzienne domy pomocy. Co obejmują specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi Specjalistyczne usługi opiekuńcze powinny być dostosowane do szczególnych potrzeb osób z zaburzeniami psychicznymi. Specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi mogą obejmować: – uczenie i rozwijanie umiejętności niezbędnych do samodzielnego życia, w tym zwłaszcza: uczenie umiejętności zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, w tym funkcjonowania społecznego, motywowanie do aktywności, prowadzenie treningów samoobsługi i umiejętności społecznych, wspieranie w formie asystowania w codziennych czynnościach życiowych (utrzymywanie kontaktów z domownikami, rówieśnikami w miejscu nauki i pracy, organizowanie i spędzanie czasu wolnego, korzystanie z usług różnych instytucji); – interwencje i pomoc w życiu w rodzinie, w tym: poradnictwo specjalistyczne, wsparcie psychologiczne, ułatwienie dostępu do edu kacji i kultury, koordynacja działań innych służb na rzecz rodziny podopiecznego, współpraca z jego rodziną; – pomoc w załatwianiu spraw urzędowych (uzyskanie świadczeń, wypełnianie dokumentów); Нормальные и специализированные услуги по опеке 489 При определении, кому необходима помощь в форме специализированных услуг, применяется общий принцип, касающийся услуг, записанный в законе о социальной помощи (о чем говорилось выше). Согласно этому принципу помощь в форме специализированных услуг может быть предоставлена лицам, которым необходима помощь других лиц, а родственники такую помощь не могут гарантировать. Услуги предоставляются в квартире лица, нуждающегося в помощи, или в центрах поддержки, таких, как местные дома самопомощи, клубы самопомощи, дневные дома самопомощи. Что охватывают специализированные опекунские услуги для лиц с психическими расстройствами Специализированные опекунские услуги должны соответствовать особым нуждам лиц с психическими расстройствами. Специализированные опекунские услуги для лиц с психическими расстройствами могут охватывать: – обучение умению и развитие его для умений, необходимых для самостоятельной жизни, в том числе, в частности: обучение умению удовлетворять основные жизненные нужды, в том числе функционированию в обществе, мотивированию активности, проведению тренингов самообслуживания и социальным умениям, поддержку в форме сопровождения в ежедневном жизненном функционировании (поддерживание контактов с домашними, ровесниками в учреждерниях обучения и на рабочем месте, организация и проведение свободного времени, умение пользоваться услугами различных учреждений); – посредничество и помощь в семейной жизни, в том числе: специализированое консультирование, психологическая поддержка, облегчение доступа к обучению и культуре, координирование действий других служб в пользу семьи подопечного, сотрудничество с его семьёй; 490 Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze – wspieranie i pomoc w uzyskaniu zatrudnienia (szukanie informacji o pracy, pomoc w znalezieniu zatrudnienia lub alternatywnego zajęcia, wspieranie i asystowanie w kontaktach z pracodawcą, rozwiązywanie problemów psychicznych wynikających z pracy lub jej braku); – pomoc w gospodarowaniu pieniędzmi (nauka planowania budżetu, asystowanie przy ponoszeniu wydatków, usamodzielnianie finansowe); – usprawnianie zaburzonych funkcji organizmu (zgodnie z zaleceniami lekarskimi, współpraca ze specjalistami w zakresie wspierania psychologiczno-pedagogicznego i edukacyjno-terapeutycznego); – pomoc mieszkaniową (w uzyskaniu mieszkania, organizowaniu drobnych remontów, napraw, kształtowanie właściwych relacji z sąsiadami); – zapewnienie dzieciom i młodzieży z głębokim upośledzeniem dostępu do zajęć rewalidacyjnych i rewalidacyjno-wychowawczych, jeżeli nie mają ich zapewnionych. Specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi (ale także usługi specjalistyczne dla pozostałych grup) są świadczone przez osoby posiadające kwalifikacje do wykonywania zawodu: m.in. psychologa, pedagoga, logopedy, pracownika socjalnego, terapeuty zajęciowego, asystenta osoby niepełnosprawnej lub innego zawodu dającego wiedzę i umiejętności pozwalające świadczyć te usługi (§3 ust. 1 rozporządzenia). Dodatkowo, specjaliści świadczący usługi dla osób z zaburzeniami psychicznymi muszą posiadać co najmniej półroczny staż: m.in. w szpitalu psychiatrycznym, w środowiskowym domu samopomocy, domu pomocy społecznej dla osób z upośledzeniem umysłowym, placówce terapii lub placówce oświatowej, do której uczęszczają dzieci z zaburzeniami rozwoju lub upośledzeniem umysłowym. Usługi dla osób z zaburzeniami psychicznymi mogą także świad- Нормальные и специализированные услуги по опеке 491 – помощь при улаживании служебных дел (получение обслуживания, заполнение документов); – поддержка и помощь при трудоустройстве (поиск информации о работе, помощь в поисках трудоустройства или альтернативного занятия, поддержка и сопровождение в контактках с работодателем, решение психических проблем, вытекающих из трудоустройства или его отсутствия); – помощь в рапоряжении деньгами (обучение планировать бюджет, помогать в планировании расходов, финансовая самостоятельность); – совершенствование нарушенных функций организма (в соответствии с советами врача, сотрудничество со специалистами в психолого-педагогической и учебно-терапевтической области); – помощь в области жилищных условий (в получении квартиры, организации мелких ремонтов, починок, формирование правильных отношений с соседями); – обеспечение детям и молодёжи с глубокими аномалиями доступа к занятиям, способствующим восстановлению трудоспособности и воспитания, если они ими не обеспечены. Специализированные опекунские услуги для лиц с психическими расстройствами (а также специалистические услуги для остальных групп) предоставляются лицами, имеющими квалификации для реализации данной профессии, в частности, психологами, педагогами, логопедами, социальными работниками, обучающими терапевтами, помощниками лиц с аномалиями или лицами других профессий, имеющими знания и умения, которые дают возможность оказывать эти услуги ( § 3 абзац 1 постановления). Дополнительно, специалисты, оказывающие услуги лицам с психическими расстройствами обязаны иметь минимум полугодовой стаж: в частности, в психиатрической больнице, в местном доме самопомощи, в доме социальной помощи для аномальных детей, терапевтическом или учебном заведении, которое посещают дети с нару- 492 Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze czyć osoby, które nabyły doświadczenie pracując już w ramach tego rodzaju usług (§ 3 ust. 2 rozporządzenia). Organizacja specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi Procedura ubiegania się o wsparcie jest podobna do procedury dotyczącej ubiegania się o usługi opiekuńcze, opisanej w pierwszej części. O pomoc w formie specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi należy zwrócić się więc do ośrodka pomocy społecznej (OPS) w miejscu zamieszkania. Nie zawsze konieczna jest osobista wizyta w ośrodku (można wysłać list). Wymagane jest zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia, uzasadniające korzystanie z tego rodzaju usług. Zaświadczenie to powinien wystawić lekarz psychiatra. W zaświadczeniu lekarz może określić ilość godzin usług, jakie powinny być udzielone danej osobie. Jednak o ilości godzin ostatecznie zadecyduje OPS. Po zgłoszeniu, w przeciągu dwóch tygodni, pracownik socjalny z ośrodka odwiedza osobę oczekującą pomocy w jej mieszkaniu i przeprowadza tzw. rodzinny wywiad środowiskowy, którego celem jest ocena sytuacji życiowej. Od wyników wywiadu zależy m.in. ustalenie wysokości ewentualnej odpłatności za usługi. Ośrodek pomocy społecznej musi w ciągu 30 dni od otrzymania zgłoszenia zapotrzebowania na usługi wydać decyzję administracyjną (na piśmie) o przyznaniu – bądź nie – tej formy pomocy. Usługi specjalistyczne dla osób z zaburzeniami psychicznymi są finansowane z budżetu państwa. Ośrodek pomocy społecznej (gmina) musi wystąpić o środki na ich realizację do wydziału polityki społecznej urzę- Нормальные и специализированные услуги по опеке 493 шением развития или умственноотсталые. Услуги для лиц с психическими расстройствами могут также оказывать лица, которые приобрели опыт, работая в рамках услуг этого рода (§ 3 абзац 2 постановления). Организация специализированных опекунских услуг для лиц с психическими расстройствами Процедура претендовать на вспомоществование подобна процедуре, касающейся усилиям, направленным на предоставление опекунских услуг, описанным в первой части. За помощью в форме специализированных опекунских услуг для лиц с психическими расстройствами следует обращаться в центры социальной помощи (OPS) по месту жительства. Не всегда обязателен личный визит в центре (можно отправить письмо). Требуется освидетельствование врача о состоянии здоровья, обосновывающее этого рода услуги. Освидетельствование должен выдать врач-психиатр. В освидетельствовании врач может определить количество часов услуг, которые должны быть предоставлены данному лицу. Однако о количество часов окончательное решение принимает центр социальной помощи (OPS). После обращения, в течение двух недель, социальный работник центра посещает лицо, ожидающее помощи, в его квартире и проводит так называемое семейное анкетирование, цель которого – оценка жизненной ситуации. От результатов анкетирования зависит, в частности, определение размеров возможной оплаты за услуги. Центр социальной помощи должен в течение 30 дней с момента получения обращения о потребности в услугах выдать административное решение (в письменном виде) о предоставлении этой формы помощи или же об отказе. Специализированные услуги для лиц с психическими расстройствами финансируются из бюджета государства. Центр социальной помощи (гмина) должен обратиться по вопросу о финансировании 494 Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze du wojewódzkiego. Bodźcem do wystąpienia przez OPS o środki do urzędu wojewódzkiego, może być zapotrzebowanie na ten typ usług, zgłaszane przez zainteresowaną osobę. Pamiętajmy o tym, jeśli ośrodek stwierdzi, że nie posiada takich funduszy i nie jest w stanie zapewnić pomocy – dopytajmy się, czy o środki występował, a jeśli nie, to domagajmy się tego! Niestety, możemy się też spotkać z sytuacją, kiedy ośrodek zwracał się już do urzędu wojewódzkiego, otrzymał mniej środków niż wnioskował, i w związku z tym będzie pomagał krócej, w ograniczonym wymiarze, lub nawet nie będzie w stanie pomóc z powodu wyczerpania środków finansowych na prowadzenie tego typu usług. Ile płacimy za specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi Warunki i tryb ustalania oraz pobierania opłat za usługi dla osób z zaburzeniami psychicznymi określono w rozporządzeniu w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych (podstawy prawne na początku tego rozdziału). Od czego zależy wysokość opłat/ zwolnienie z opłat: Od dochodu netto – wysokość ponoszonych opłat zależy od dochodu na osobę w rodzinie; od tego czy i o ile przekroczymy tzw. kryterium dochodowe, które w przypadku usług dla osób z zaburzeniami psychicznymi wynosi 477 zł na osobę (niezależnie od tego czy jest to osoba samotnie gospodarująca czy osoba w rodzinie). Osoby, których dochód nie przekracza tego kryterium mają usługi świadczone bezpłatnie. Natomiast w przypadku osób, których dochód przekracza 1478,70 zł netto (1574,10 zł – dla samotnie gospodarujących) usługi świadczone są całkowicie odpłatnie (ponoszą one pełen koszt usług, z których korzystają). Osoby, których dochody mieszczą się w przedziale 477– Нормальные и специализированные услуги по опеке 495 их реализации в отдел социальной политики воеводского отдела. Стимулом для обращения о финансировании в центр социальной помощи (OPS) может быть потребность в такого рода услугах, заявленная заинтересованным лицом. Следует помнить о том, что если центр констатирует, что не располагает такими средствами и не имеет возможности обеспечить такой помощью – необходимо выяснить, обращались ли за финансированием, а если нет, то следует требовать этого! К сожалению, мы можем встретиться с ситуацией, когда центр уже обращался в воеводский отдел, получил меньше средств, чем просил, в связи с чем будет оказывать помощь более короткое время, в ограниченном размере или даже не будет в состоянии помочь из-за израсходования финансовых средств на предоставление услуг этого рода. Оплата за специализированные опекунские услуги для лиц с психическими расстройствами Условия и порядок определения и взимания оплат за услуги для лиц с психическими расстройствами определены в распоряжении о специализированных опекунских услугах (юридическое основание в начале этого раздела) От чего зависит размер оплат/освобождение от оплат: От дохода нетто - размер понесённых оплат зависит от дохода на одно лицо в семье; от того, превысим ли мы и на сколько доходный барьер, который в случае услуг для лиц с психическими расстройствами составляет 477 злотых на человека (независимо от того, ведёт ли данное лицо домашнее хозяйство в одиночестве или в семье). Лицам, доход которых не превышает этот барьер, услуги предоставляются бесплатно. В случае же лиц, доход которых превышает сумму 1478,70 злотых нетто (1574,10 злотых – для лиц, ведущих домашнее хозяйство в одиночестве) услуги предоставляются за полную оплату (они оплачивают полную стоимость услуг, 496 Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze –1478,70 (1574,10) ponosić będą częściową odpłatność za usługi – tym większą im większe mają dochody. To ile ostatecznie zapłacimy uzależnione jest też oczywiście od ceny usług – określa ją każdy ośrodek pomocy społecznej (zazwyczaj jest to stawka wyższa niż za usługi opiekuńcze i może wynosić nawet 25 zł za godzinę). Od sytuacji osób ubiegających się o wsparcie – w szczególnie uzasadnionych sytuacjach można ubiegać się o częściowe lub całkowite zwolnienie z odpłatności za usługi, zwłaszcza ze względu na: konieczność korzystania z co najmniej dwóch rodzajów specjalistycznych usług, konieczność ponoszenia opłat za pobyt członka rodziny w do mu pomocy społecznej lub ośrodku wsparcia lub w placówce opiekuńczo-wychowawczej, leczniczo-rehabilitacyjnej, opiekuńczo-leczniczej lub pielęgnacyjno-opiekuńczej, konieczność korzystania przez więcej niż jedną osobę w rodzinie z pomocy w formie specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi, zdarzenie losowe. Takie zasady zwalniania z odpłatności opisaliśmy już w pierwszym rozdziale (są one podobne dla wszystkich rodzajów usług). Uwaga: Zwolnienie częściowe lub całkowite z odpłatności jest traktowane przez OPS uznaniowo (każda sprawa rozpatrywana będzie indywidualnie). Należy pamiętać, że zawsze możemy odwołać się od decyzji wydanej przez ośrodek pomocy społecznej. Informacja o trybie składania odwołania powinna znaleźć się w decyzji (pouczenie to może być wydrukowane małą czcionką i znajdować się na końcu dokumentu). Нормальные и специализированные услуги по опеке 497 которыми пользуются). Лица, доходы которых находятся в границах 477-1478,70 (1574,10) будут частично оплачивать услуги – тем больше, чем более высокие доходы. Сумма, которую в конечном счёте мы заплатим, зависит также от стоимости услуг – это устанавливает каждый центр социальной помощи (обычно эта ставка более высокая, чем за опекунские услуги, и может составлять даже 25 злотых за час). От ситуации лиц, претендующих на помощь – в особо обоснованных ситуациях можно претендовать на частичное или полное освобождение от оплаты за услуги, особенно принимая во внимание: необходимость пользоваться по меньшей мере двумя видами специализированных услуг, необходимость нести расходы за пребывание члена семьи в доме социальной помощи или центре поддержки, или же в воспитательно-опекунском, лечебно-реабилитационном, лечебно-опекунском, попечительско-опекунском заведении, необходимость пользоваться более чем одним лицом в семье помощью в форме специализированных опекунских услуг для лиц с психическими расстройствами, несчастный случай. Такие принципы освобождения от оплат были описаны уже в первом разделе (они подобны всем видам услуг). Внимание: Полное или частичное осовобождение от оплат признается Центром социальной помощи по усмотрению (каждое дело будет рассматриваться индивидуально). Следует помнить, что мы всегда можем опротестовать решение, выданное центром социальной помощи. Информация о порядке предоставления опротестования должна находиться в решении (это разъяснение может быть напечатано мелким шрифтом в конце документа). 498 Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze III. U SŁUGI ŚWIADCZONE PRZEZ ORGANIZACJE POZARZĄDOWE Organizacje pozarządowe często wykonują usługi opiekuńcze na zlecenie ośrodków pomocy społecznej, ale można również zgłaszać się do nich bezpośrednio z prośbą o pomoc (nie tylko w sprawie usług opiekuńczych). Usługami opiekuńczymi zajmują się różne stowarzyszenia, fundacje. Szukając wsparcia należy kontaktować się z oddziałem lokalnym, który najlepiej orientuje się, co do możliwości udzielenia konkretnej pomocy. Poniżej podajemy dane do kontaktu z zarządami głównymi, radami naczelnymi i innymi centralami dużych ogólnopolskich organizacji sieciowych i organizacji wyspecjalizowanych w pomaganiu określonym grupom osób chorych. W miejscach tych powinno być możliwe uzyskanie informacji o najbliższej placówce lokalnej. Największe organizacje ogólnopolskie organizujące usługi opiekuńcze CARITAS POLSKA Skwer Kardynała Wyszyńskiego 9, 01-015 Warszawa tel. (0-22) 334 85 00, 334 85 85, fax 334 85 58 e-mail: [email protected] http://www.caritas.pl POLSKI CZERWONY KRZYŻ – ZARZĄD GŁÓWNY ul. Mokotowska 14, 00-950 Warszawa tel. (0-22) 326 12 00, 326 12 86, fax 628 41 68 e-mail: [email protected] http://www.pck.org.pl Нормальные и специализированные услуги по опеке 499 III. Услуги предоставляемые неправительственными организациями Эти организации часто выполняют услуги по опеке по поручению центров соц. помощи, к которым можно непосредственно обращаться с просьбой о помощи (не только по вопросам услуг по опеке). Услугами по опеке занимаются разные ассоциации и фонды. Обращаться следует в локальные отделения. Ниже представлены данные правлений, советов и других офисов крупных польских организаций и спец. организаций помощи определённым группам больных. В них можно получить информацию о ближайших локальных отделениях. Крупнейшие польские организации предоставляющие и организующие услуги по опеке CARITAS POLSKA Skwer Kardynała Wyszyńskiego 9, 01-015 Warszawa tel. (0-22) 334 85 00, 334 85 85, fax 334 85 58 e-mail: [email protected] http://www.caritas.pl ПОЛЬСКИЙ КРАСНЫЙ КРЕСТ – ГЛ. УПРАВЛЕНИЕ ul. Mokotowska 14, 00-950 Warszawa tel. (0-22) 326 12 00, 326 12 86, fax 628 41 68 e-mail: [email protected] http://www.pck.org.pl 500 Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze POLSKI KOMITET POMOCY SPOŁECZNEJ – RADA NACZELNA ul. Wiejska 18/20, 00‑490 Warszawa tel. (0-22) 621 58 77, 629 37 43, 629 63 26, fax 629 53 69 e-mail: [email protected] http://www.pkps.org.pl Organizacje pomagające osobom chorym POLSKIE STOWARZYSZENIE POMOCY OSOBOM Z CHOROBĄ ALZHEIMERA ul. Hoża 54/1, 00‑682 Warszawa tel./fax (0-22) 622 11 22 e-mail: [email protected] http://www.alzheimer.pl POLSKIE TOWARZYSTWO STWARDNIENIA ROZSIANEGO ul. Bagatela 13 m. 43, 00‑585 Warszawa tel. (0-22) 856 76 66, Infolinia o SM: 0-801 313 333, fax 849 10 65 e-mail: [email protected] http://www.ptsr.org.pl POLSKIE TOWARZYSTWO CHORÓB NERWOWO-MIĘŚNIOWYCH – ZARZĄD GŁÓWNY ul. Św. Bonifacego 10, 02-914 Warszawa tel./fax (0-22) 642 75 07 e-mail: [email protected] http://www.idn.org.pl/tzchm POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW – ZARZĄD GŁÓWNY ul. Powstańców Wielkopolskich 33, 85-090 Bydgoszcz tel. (0-52) 341 12 51 wew. 292, tel./fax 346 06 92 e-mail: [email protected] http://www.diabetyk.org.pl Нормальные и специализированные услуги по опеке 501 ПОЛЬСКИЙ КОМИТЕТ СОЦ. ПОМОЩИ - ДИРЕКЦИЯ ul. Wiejska 18/20, 00‑490 Warszawa tel. (0-22) 621 58 77, 629 37 43, 629 63 26, fax 629 53 69 e-mail: [email protected] http://www.pkps.org.pl Организации по уходу за больными ПОЛЬСКАЯ АССОЦИАЦИЯ ПОМОЩИ БОЛЬНЫМ С БОЛЕЗНЬЮ ALZHEIMERA ul. Hoża 54/1, 00‑682 Warszawa tel./fax (0-22) 622 11 22 e-mail: [email protected] http://www.alzheimer.pl ПОЛЬСКАЯ АССОЦИАЦИЯ РАССЕЯННОГО СКЛЕРОЗА ul. Bagatela 13 m. 43, 00‑585 Warszawa tel. (0-22) 856 76 66, Infolinia o SM: 0-801 313 333, fax 849 10 65 e-mail: [email protected] http://www.ptsr.org.pl ПОЛЬСКАЯ АССОЦИАЦИЯ ЛЕЧЕНИЯ НЕРВНО-МЫШЕЧНЫХ БОЛЕЗНЕЙ ul. Św. Bonifacego 10, 02-914 Warszawa tel./fax (0-22) 642 75 07 e-mail: [email protected] http://www.idn.org.pl/tzchm ПОЛЬСКАЯ АССОЦИАЦИЯ ДИАБЕТИКОВ – ДИРЕКЦИЯ ul. Powstańców Wielkopolskich 33, 85-090 Bydgoszcz tel. (0-52) 341 12 51 wew. 292, tel./fax 346 06 92 e-mail: [email protected] http://www.diabetyk.org.pl 502 Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze FUNDACJA „ŻYĆ Z CHOROBĄ PARKINSONA” ul. Czerska 18 lok. 243 (wejście X, piętro 1), 00-732 Warszawa tel./fax (0-22) 409 77 56 e-mail: [email protected] http://www.parkinson.sos.pl FUNDACJA SYNAPSIS (fundacja zajmuje się udzielaniem wsparcia osobom z autyzmem i ich rodzinom) ul. Ondraszka 3, 02-085 Warszawa tel. (0-22) 828 77 57, 825 87 42, 825 87 22, fax 825 77 57 e-mail: [email protected] http://www.synapsis.waw.pl Uwaga: Więcej informacji o organizacjach pozarządowych z całej Polski można znaleźć w internetowej bazie danych, administrowanej przez Stowarzyszenie Klon/Jawor, pod adresem: http://www.bazy.ngo.pl Baza działa w ramach portalu organizacji pozarządowych www.ngo.pl. O czym jeszcze warto wiedzieć Pomoc sąsiedzka W niektórych gminach usługi opiekuńcze świadczone są w ramach pomocy sąsiedzkiej (na podstawie umowy zawartej przez ośrodek pomocy społecznej z sąsiadem osoby potrzebującej wsparcia). Pomoc ta jest o tyle cenna, że w przypadku osób samotnych świadczona jest także w święta i dni wolne od pracy. Agencje prywatne W wielu miastach działają prywatne agencje, firmy świadczące usługi opiekuńcze, z którymi ośrodki pomocy społecznej zawierają umowy na Нормальные и специализированные услуги по опеке 503 ФОНД «ЖИЗНЬ С БОЛЕЗНЬЮ ПАРКИНСОНА» ul. Czerska 18 lok. 243 (wejście X, piętro 1), 00-732 Warszawa tel./fax (0-22) 409 77 56 e-mail: [email protected] http://www.parkinson.sos.pl ФОНД SYNAPSIS (для больных аутизмом и их семей) ul. Ondraszka 3, 02-085 Warszawa tel. (0-22) 828 77 57, 825 87 42, 825 87 22, fax 825 77 57 e-mail: [email protected] http://www.synapsis.waw.pl Внимание: Дополнительную информацию о внеправительственных организациях, работающих в Польше, можно найти на сайте Союза Клон/Явор по адресу: http://www.bazy.ngo.pl База работает в рамках портала внеправительственных организаций www.ngo.pl. О чём следует знать Помощь соседей В некоторых гминах услуги по опеке предоставляются в рамках так наз. соседской помощи (на основании договора поручения /umowa zlecenia/ заключённого между центром социальной помощи и соседом человека, нуждающегося в помощи). Такая помощь может быть особенно эффективной и ценной, поскольку для одиноких людей это означает опеку и по праздникам и в выходные. Частные агентства Действуют во многих городах, имеют подписанные соглашения с центрами соц. помощи на предоставление услуг по опеке. Их услу- 504 Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze ich realizację. Oczywiście można także korzystać z ich usług prywatnie (tzn. bez pośrednictwa OPS), jednak raczej będzie to wyższa opłata niż w przypadku usług zleconych przez ośrodek pomocy. Adresy agencji można znaleźć w książce telefonicznej i lokalnej prasie. Informacje przydatne dla korzystających z usług znajdują się również w innych rozdziałach, np. w rozdziale „Kto i kiedy może otrzymać zasiłek z pomocy społecznej” (ogólne zasady przyznawania wsparcia przez OPS, w tym wyliczanie kryterium dochodowego), rozdziale „Podatek dochodowy od osób fizycznych” (m.in. możliwość skorzystania z ulgi podatkowej dla niepełnosprawnych, ponoszących koszty usług opiekuńczych). Нормальные и специализированные услуги по опеке 505 гами можно пользоваться и частным образом, но тогда скорее всего оплата будет выше, чем за услуги, предписанные центрами помощи. Адреса агентств печатаются в телефонной книге и локальной прессе. Полезная информация на эту тему находится также в других главах, например в Главе «Кто и когда может получить помощь в виде социального пособия» (общие правила признания помощи в центрах соц. помощи, подсчёт доходного критерия), Глава «Подоходный налог от физических лиц» (налоговые льготы для нетрудоспособных, оплачивающих услуги по опеке). Część VI Przydatne informacje Ważne numery telefonów w całej Polsce: numery alarmowe 999 – pogotowie ratunkowe 998 – straż pożarna 997 – policja 112 – telefon alarmowy GSM 0 801 120 002 – ogólnopolskie pogotowie dla ofiar przemocy w rodzinie „Niebieska Linia” 0 800 120 226 – policyjny telefon zaufania 988 – młodzieżowy telefon zaufania 992 – pogotowie gazowe 118 913 – informacja Telekomunikacji Polskiej o numerach telefonów w Twoim mieście 118 912 – informacja Telekomunikacji Polskiej o numerach telefonów zagranicznych 118 712 – informacja Telekomunikacji Polskiej o numerach telefonów w języku rosyjskim 118 811 – informacja Telekomunikacji Polskiej o numerach telefonów w języku angielskim 118 888 – informacja dla osób niepełnosprawnych dotycząca instytucji, firm, organizacji, oferujących udogodnienia dla osób niepełnosprawnych lub świadczących usługi na ich rzecz 0 800 190 590 – infolinia biura praw pacjenta Часть VI Полезные информации Важные номера телефонов на территории Польши: numery alarmowe 999 – pogotowie ratunkowe 998 – straż pożarna 997 – policja 112 – telefon alarmowy GSM 0 801 120 002 – общепольская служба помощи для жертв насилия «Голубая линия» 0 800 120 226 – телефон доверия полиции 988 – телефон доверия для молодёжи 992 – служба газа 118 913 – справочная Телекоммуникации Польской о городских номерах телефонов 118 912 – справочная Телекоммуникации Польской о заграничных номерах 118 712 – русскоязычная справочная Телекоммуникации Польской о номерах 118 811 – англоязычная справочная Телекоммуникации Польской о номерах 118 888 – информация для нетрудоспособных и инвалидов о учреждениях, фирмах, организациях, предлагающих помощь или услуги таким людям 0 800 190 590 – инфолиния бюро по правам пациента 508 Przydatne informacje 9491 – informacja miejska Telekomunikacji Polskiej; tu znajdziesz informacje o adresach i telefonach m.in. służb alarmowych i pogotowia, dyżurujących aptek i szpitali, urzędów i ich kompetencjach 9436 – informacja PKP, odjazdy i przyjazdy pociągów 9226 – zegarynka, która podaje aktualny czas (godziny, minuty, sekundy) W każdym dużym mieście powinniśmy znaleźć szereg użytecznych telefonów; poniżej podajemy dla przykładu kilka telefonów warszawskich: (022) 827 89 62; – informacja medyczna Prywatnej Służby Zdro826 83 00 wia; możesz się tu dowiedzieć, gdzie znajdują się poradnie niepubliczne (022) 635 93 92 – telefon zaufania dla kobiet (022) 844 14 82 – telefon zaufania dla ojców i dzieci 0 601 966 032 – telefon zaufania Stowarzyszenia Obrony Praw Ojca (022) 551 77 00 – biuro Rzecznika Praw Obywatelskich 994; (022) 841 04 75 – Pogotowie wodno-kanalizacyjne (022) 914 – biuro napraw telefonów .................. – twój lekarz .................. – mąż / żona praca Полезные информации 509 9491 - городская информация Телекоммуникации Польской; даётся информация о адресах и телефонах специальных служб и скорой помощи, дежурных аптек и больниц, ведомств и их компетенций 9436 – информация польской ж/д (PKP), расписание поездов 9226 – тел����������������������� ефонная служба времени Во всех больших городах вы должны найти важные номера телефонов; ниже предлагаем примеры таких номеров в Варшаве: (022) 827 89 62; – ������������������������������������� медицинская информация частного здра826 83 00 воохранения; здесь вы узнаете адреса частных медицинских учреждений (022) 635 93 92 – �������������������������� телефон доверия для женщин (022) 844 14 82 – ��������������������������������� телефон доверия для отцов и детей 0 601 966 032 – �������������������������������������� телефон доверия Общества охраны отцовских прав (022) 551 77 00 – �������������������������������������� бюро Представителя по гражданским правам 994; (022) 841 04 75 – ��������������������������� водо-канализационная служба (022) 914 – �������������������������������������� телефонная служба (ремонт и обслуживание линий и т.д.) .................. – ��������� твой врач .................. – ���������������� работа мужа/жены 510 Przydatne informacje Organizacje działające na rzecz kobiet Nazwa instytucji i adres Ośka – Ośrodek Informacji Środowisk Kobiecych; 00-672 Warszawa, ul. Piękna 66a, V piętro poniedziałek - czwartek : w godz. 10.30 - 14.30 Informacje o organizacji Telefon/fax; strony www Tel./fax: 022 622 78 02 Ośrodek Informacji Środowisk Kobiecych Ośka jest niedochodową, niezależną fundacją, która wspiera www.oska.org.pl organizacje i inicjatywy kobiece, promuje uczestnictwo kobiet w życiu publicznym i społecznym oraz służy informacją i wiedzą wszystkim osobom zainteresowanym sytuacją kobiet i feminizmem w Polsce i na świecie. Biblioteka mieści się przy biurze Fundacji OŚKa w Warszawie przy ul. Pięknej 66a, lokal nr 10, V piętro (lokalizacja : w pobliżu skrzyżowania ul. Koszykowej z ul. Emilii Plater) i jest czynna w dniach: – wtorki 10:00 – 16:30 – czwartki 10:00 – 18:00 – czwartki i niedziele 10:00 –14:30 Fundacja Centrum Praw Kobiet Najważniejsze pola działania 00-679 Warszawa; fundacji: poradnictwo prawne, ul. Wilcza 60 m. 19; edukacja i wychowanie; prawo i jego ochrona; prawa człowieka; poniedziałek – czwartek: w godz. działalność polityczna i działalność 9.00 - 20.00 międzynarodowa. w piątek w godz. 9:00–17:00 Telefon zaufania: (022) 621-35-37 Zakład Dla Chronicznie Chorych Pomoc na polu: Kobiet; Chorzy i niepełnosprawni 03-179 Warszawa; ul. Żywiczna 40; • dom pomocy społecznej dzienny dps Chore kobiety poniedziałek – piątek: • środowiskowy dom samopomocy w godz. 9.00–17.00 Tel.: 022 652 01 17, 022 622 25 17 Fax.: 022 652 01 17 www.cpk.org.pl Tel.: 022 811 25 80 Fax.: 022 811 25 80 www.domopiekifelicjanki.waw.pl Полезные информации 511 Организации, действующие в защиту прав женщин Название учреждения и адрес Оська – Центр информации женских центров; 00-672, Варшава, ул. Пенькна, 66 а, V этаж Информация об организации № телефона и факса адрес в Интернет Тел./факс: 022 622 78 02 Центр информации женских центров «Оська» является некоммерческим независимым фондом, который www.oska.org.pl поддерживает женские организации и инициативы, продвигает участие женщин в публичной и общественной понедельник–четверг: жизни, а также предоставляет 10.30 – 14.30. информацию и знания всем, кто Библиотека помещается при интересуется ситуацией женщин офисе Фонда «Оська» в Варшаве, и феминизмом в Польше и в мире. ул. Пенькна 66 а, комн. 10, V этаж (местоположение: вблизи перекрёстка ул. Кошиковой и ул. Эмилии Плятер) время работы: – по вторникам 10.00–16.30 – по четвергам 10.00–18.00 – по четвергам и воскресеньям 10.00–14.30 Фонд Центр прав женщин Основная область деятельности фонда: Тел.: 022 652 01 17, 00-679, Варшава, юридическая консультация, просвеще- 022 622 25 17 ул. Вильча, 60, кв. 19; ние и воспитание, закон и его защита; Факс: 022 652 01 17 понедельник–четверг права человека; политическая и 9.00–20.00 международная деятельность. www.cpk.org.pl пятница 9.00–17.00 Телефон доверия: (022) 621-35-37 Учреждение для хронически Помощь в области: Тел.: 022 811 25 80, больных женщин Больные и нетрудоспособные Факс: 022 811 25 80 03-179, Варшава, • дом общественной помощи ул. Живична, 40; (дневной) доп Больные женщины www.domopieki• местный дом самопомощи felicjanki.waw.pl понедельник–пятница 9.00–17.00 512 Przydatne informacje Federacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny 00-150 Warszawa, ul. Nowolipie 13/15, Federacja działa na rzecz podstawowych praw człowieka, w szczególności prawa kobiet do decydowania o tym czy i kiedy mieć dzieci, a także wyrównywanie szans kobiet Telefon Zaufania i mężczyzn. Prowadzą szkolenia działa od poniedziałku do piątku z zakresu życia seksualnego w godz.: 16.00.–20.00. młodzieży oraz porady ginekologa (22) 635 93 92 i psychologa (również w języku rosyjskim). Fundacja Centrum Promocji Misją Fundacji jest kształtowanie Kobiet świadomości kobiet i mężczyzn 00-660 Warszawa; w oparciu o zasadę równości. ul. Lwowska 17/3; Podstawowym celem Fundacji jest przygotowywanie i motywowanie kobiet do świadomego, pełnego i profesjonalnego uczestniczenia w życiu zawodowym, społecznym i politycznym. PSF Centrum Kobiet Fundacja za cel stawia sobie 00-542 Warszawa; działalność na rzecz kobiet. Promuje ul. Mokotowska 55 feminizm oraz równość kobiet i mężczyzn. Europejskie Forum Właścicielek Cele Stowarzyszenia: Firm • pomoc w rozwoju firm, których 02-796 Warszawa; właścicielkami są kobiety ul. Migdałowa 4, lok. nr 53 • budowa prestiżu środowiska Natpoll Business Center; właścicielek firm • ochrona praw kobiet • promowanie Kobiet Wybitnych • udzielanie pomocy kobietom • stworzenie bezpieczeństwa zawodowego kobiet • wymiana doświadczeń i pomoc w dostosowaniu firm do wymogów UE Tel./Fax.: 022 635 93 95, 887 81 40 www.federa.org.pl [email protected] tel./fax. 022 629-92-57, tel. 022 622-46-21 e- mail: [email protected] www.promocjakobiet.pl tel./fax. 022 629 48 47 www.feministki.org.pl tel./fax. 022 645 14 64 www.efwf.pl www.efwf.org Полезные информации 513 Федерация в защиту женщин и планирования семьи 00-150, Варшава, ул. Новолипе, 13/15 Телефон доверия работает с понедельника до пятницы с 16.00 до 20.00 (22) 635 93 92 Фонд Центр продвижения женщин 00-660, Варшава, ул. Львовска, 17/3 PSF Центр женщин 00-542, Варшава, ул. Мокотовска, 55 Европейский форум владелиц фирм 02-796, Варшава, ул. Мигдалова 4, кв. 53 Natpoll Business Center Федерация работает в защиту основных прав человека, в особенности прав женщин принимать решение о том, иметь ли и когда детей, а также равноправия мужчин и женщин. Проводит обучение в области сексуальной жизни молодёжи и предоставляет консультации гинеколога и психолога (также порусски). Миссия Фонда – формирование сознания женщин и мужчин на базе принципа равноправия. Основная цель Фонда – подготовка и мотивирование женщин сознательно, полно и профессионально участвовать в профессиональной, общественной и политической жизни. Цель Фонда – деятельность в защиту женщин, продвижение феминизма и равноправия женщин и мужчин. Цели Общества: • Помощь в развитии фирм, владелицами которых являются женщины • Создание престижа среды владелиц фирм • Защита прав женщин • Продвижение выдающихся женщин • Предоставление помощи женщинам • Создание профессиональной безопасности женщин • Обмен опытом и помощь при приспосабливании фирм к требованиями ЕС Тел./Факс: 022 635 93 95, 887 81 40 www.federa.org.pl [email protected] Тел./Факс: 022 629 92 57 Тел.: 022 622 46 21 e-mail: [email protected] www.promocjakobiet.pl Тел./Факс: 022 629 48 47 www.feministki.org.pl Тел./Факс: 022 645 14 64 www.efwf.pl www.efwf.org 514 Przydatne informacje La Strada – Fundacja Przeciwko Handlowi Ludźmi i Niewolnictwu 00 -956 Warszawa 10; skrytka pocztowa 5; Obecnie, po siedmiu latach, fundacja jest częścią składową międzynarodowej sieci: La Strada Program Prewencji Handlu Kobietami z Europy Środkowej i Wschodniej, który działa w dziewięciu krajach, takich jak: Telefon zaufania: +48 22 628 99 99 Białoruś, Bośnia i Hercegowina, poniedziałek 15.00–19.00 (porady Bułgaria, Holandia, Macedonia, prawne) Mołdawia, Polska, Republika Czeska wtorek 9.00–21.00 i Ukraina. We wszystkich krajach środa 14.00–20.00 (dyżur w języku prowadzone są analogiczne formy rosyjskim) działania, składające się z trzech kampanii: informacyjno-lobbingowej, prewencyjno-edukacyjnej oraz pomocy ofiarom. Fundacja Kobieca eFKa Centrum Kobiet jest miejscem, do Adres do korespondencji: którego kobiety przychodzą, by 30-965 Kraków 45 porozmawiać o feminizmie, by się skrytka pocztowa 12; spotkać, podzielić swoimi pomysłami i zainspirować się nawzajem. Adres miejsca spotkań: Czytelnia eFKa Księgarnia Massolit 30-965 Kraków, ul. Felicjanek 4 Katolicka Fundacja Pomocy Celem Fundacji jest ograniczanie Osobom Uzależnionym patologii: i Dzieciom KARAN • udzielanie wszechstronnej pomocy 03-802 Warszawa dorosłym, młodzieży i dzieciom ul. Skaryszewska 12 z rodzin potrzebujących pomocy, skr. poczt. 206; w których są osoby uzależnione oraz zagrożone uzależnieniem Adres korespondencyjny: • przygotowanie do życia i zawodu 03-750 Warszawa dorosłych, dzieci, młodzieży ul. Grodzieńska 65 z rodzin, w których są osoby tel./fax (022) 618 65 97 uzależnione oraz wychowanków zakładów wychowawczych i domów dziecka oraz ochrona ich zdrowia, rozwoju, kształcenia i wychowania. Fax: 022 622 19 85 e-mail: [email protected] www.strada.org.pl tel./fax.: 012 422 69 73 www.efka.org.pl Bezpłatna infolinia: 0 800 120 289 e-mail : [email protected] www.karan.pl Полезные информации 515 Ла Страда – Фонд против торговли людьми и рабовладельчества 00-956, Варшава, 10, а/я 5 В настоящее время, по истечении семи лет, Фонд является составной частью международной сети «Ла Страда» − программы предотвращения торговли женщинами из Центральной и Средней Телефон доверия: Европы. Деятельность проводится в +48 22 628 99 99 девяти странах, таких, как: Белоруссия, понедельник 15.00 – 19.00 Босния, Герцеговина, Болгария, (юридическая консультация) Нидерланды, Македония, Молдавия, вторник 9.00 – 21.00 Польша, Чешская Республика и среда 14.00 – 20.00 (дежурство с Украина. Во всех странах проводится русскоязычным общением) аналогичная форма деятельности, состоящая из трёх направлений: информационная деятельность и лоббирование; информационнообразовательная деятельность и помощь и поддержка пострадавшим. Женский Фонд эФКА Центр Женщин – место, куда приходят Адрес для корреспонденции: женщины, чтобы побеседовать о 30-965, Краков, 45, а/я 12 феминизме, встретиться, поделиться Адрес места встреч: Читальный своими идеями и оказать взаимоподзал эФКА Книжный магазин держку. «Массолит», ул. Фелицьянек, 4, 30-965, Краков Католический Фонд помощи Цель Фонда – ограничение патологий: нарко- и алкоголезависимым • оказание всесторонней помощи и детям КАРАН взрослым, молодёжи и детям из 03-802, Варшава, семей, нуждающихся в помощи, ул. Скарышевска, 12, а/я 206 в которых есть нарко- и алкоголезаАдрес для корреспонденции: висимость, или лицам, которым 03-750, Варшава, угрожает эта зависимость; ул. Гродзеньска, 65 • подготовка к жизни и профессиональТел./Факс: (022) 618 65 97 ной деятельности взрослых, детей и молодёжи из семей, в которых есть нарко- и алкоголезависимость, а также воспитанников воспитательных учреждений и детских домов, защита их здоровья, развития, образования и воспитания. Факс: 022 622 19 85 e-mail: [email protected] www.strada.org.pl Тел./Факс: 012 422 69 73 www.efka.org.pl Бесплатная инфолиния: 0 800 120 289 e-mail: [email protected] www.karan.pl 516 Przydatne informacje Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” Warszawska „Niebieska Linia” 02-121 Warszawa, ul. Korotyńskiego 13, Poradnia działa w dni powszednie w godzinach 14.00 - 22.00; dyżur prawny w ramach poradni odbywa się w poniedziałki i piątki w godz.: 18.00 - 22.00. Fundacja Rodzić po Ludzku 00-150 Warszawa ul. Nowolipie 13/15; czynne od poniedziałku do piątku w godz. 10.00 – 17.00 Stowarzyszenie Współpracy Kobiet, NEWW- Polska 80-239 Gdańsk ul. Miszewskiego 17p 100; Porady psychologa w czwartki godz. 16:00-20:00 Porady prawne poniedziałek- środa godz.: 16:00–19:00 Biblioteczka 10–18 Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” jest placówką Instytutu Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego. W 2007 roku realizujemy zadania zlecone przez Urząd Miasta Warszawy, Fundusz Inicjatyw Obywatelskich oraz inne instytucje i organizacje. Niebieska Linia: 022 668 70 00 tel. 022 824 25 01, 823 96 64, 0 668 262 191, Organizacja pozarządowa not for profit działająca na rzecz kobiet w ciąży i matek małych dzieci. Podejmująca działania edukacyjne i informacyjne (np. szkoła rodzenia, masaże dla dzieci), wpływanie na zmiany systemu opieki okołoporodowej w Polsce, wzmocnienie i wspieranie kobiet w otwartym formułowaniu swoich potrzeb i domaganiu się swoich praw. Tel.: 022 887 78 76, 77, 78 Fax: 022 887 78 76, 77, 78 w. 69 Stowarzyszenie działające na rzecz ofiar przemocy, prowadzi mediacje w konfliktach rodzinnych, udziela informacje dotyczące praw w przypadku rozwodów oraz pomocy w wyegzekwowaniu alimentów na siebie i dzieci. Zajmuje się głównie poradnictwem prawnym. Tel./fax 058 344-38-53 www.niebieskalinia.pl, [email protected] e-mail: fundacja@ rodzicpoludzku.pl www.rodzicpoludzku.pl e-mail: [email protected] www.neww.org.pl Полезные информации 517 Общепольская спасательная служба для жертв насилия в семье «Голубая линия» Варшавская «Голубая линия» 02-121, Варшава, ул. Коротыньского 13 Общепольская спасательная служба для жертв насилия в семье «Голубая линия» является учреждением Института психологии здоровья Польского психологического общества. В 2007 году реализуются задания, полученные от Городского управления Консультация открыта в рабочие Варшавы, Фонда гражданских дни с 14.00 до 22.00; инициатив и других институтов и юридическое дежурство в организаций. рамках консультации проводится по понедельникам и пятницам с 18.00 до 22.00 Фонд «Рожать Внеправительственная организация по-человечески» not for profit, проводящая деятель00-150, Варшава ность в защиту беременных женщин и ул. Новолипе, 13/15; матерей малолетних детей. работает с понедельника до Занимается просветительской и пятницы с 10.00 до 17.00 информационной деятельностью (например, школа рождения, массажи для детей), оказывает влияние на изменения системы ухода за роженицами в Польше, укреплением и поддержкой женщин при открытом формулировании своих нужд и требовании своих прав. Объединение сотрудничесОбъединение, работающее в защиту тва женщин, NEWW-Польша, жертв насилия, занимается посредни80-239, Гданьск чеством в семейных конфликтах, ул. Мишевского, 17, офис 100; предоставляет информацию, Консультации психолога по касающуюся вопросов в случае четвергам с 16.00 до 20.00 разводов и помощи при взыскании Юридические консультации алиментов для себя и детей. Занимапонедельник – среда с 16.00 до ется в основном юридической 19.00 консультацией. Библиотека открыта с 10.00 до 18.00 Голубая линия: 022 668 70 00 Тел.: 022 824 25 01, 823 96 64 0 668 262 191 www.niebieskalinia.pl pogotowie@ niebieskalinia.pl Тел.: 022 887 78 76, 77, 78 Факс: 022 887 78 76, 77, 78 доб. 69 e-mail: fundacja@ rodzicpoludzku.pl www.rodzicpoludzku.pl Факс/Тел.: (058) 344 38 53 E-mail: [email protected] www.neww.org.pl 518 Przydatne informacje „Promyk” Stowarzyszenie Przeciw Przemocy w Rodzinie 31-026 Kraków ul. Radziwiłłowska 8b Stowarzyszenie głównie niesie pomoc ofiarom przemocy w rodzinie, obrona ich praw. Towarzyszenie ofiarom przemocy na procesach karnych. Dyżur telefoniczny: środa-sobota Pola działania: godz.: 17:30 -19:30 • usługi socjalne, Grupy wsparcia piątek godz. 18-20 • pomoc społeczna, • działania międzynarodowe. Centrum Interwencji Kryzyso- Działania: porady psychologiczne, wej PCK hotel, działania wspierające osoby 80-345 Gdańsk potrzebujące pomocy współpraca Pl. Gustkowicza 13 z innymi instytucjami. Centrum jest całodobowe. Tel. 012 421 82 42 Fax: 012 421 82 42 e-mail: promykkrak@ interia.pl Tel. 058 511 01 21 Tel./fax 058 511 01 22 e-mail: [email protected] Informacje dodatkowe minimalne wynagrodzenie za pracę: od 1 stycznia 2008 1 126,00 zł od 1 stycznia 2007 936,00 zł 1 stycznia 2006 – 31 grudnia 2006 899,10 zł Wyjątkiem od zasady jest wynagrodzenie pracownika w okresie jego pierwszego roku pracy, które nie może być niższe niż 748,80 zł brutto. Żródło: http://www.hrc.pl/ przeciętne miesięczne wynagrodzenie: 2008 rok 2 815,00 zł II kwartał 2007 2 644,34 zł I kwartał 2007 2 709,14 zł Średnia krajowa zwana również „wynagrodzeniem brutto w gospodarce narodowej” obliczana jest przez Główny Urząd Statystyczny, który Полезные информации 519 «Промык» («Лучик») Объединение против насилия в семье 31-026, Краков ул. Радзивилловска, 8б, Дежурный телефон: среда – суббота с 17.30 до 19.30 Группа поддержки – пятница с 18.00 до 20.00 Центр кризисной интервенции ПКК 80-345, Гданьск пл. Густковича, 13 Центр работает круглосуточно. Объединение в основном оказывает помощь жертвам насилия в семье, защищает их права. Сопровождает жертв насилия во время уголовных процессов. Области деятельности: - социальные услуги, - общественная помощь, - международная деятельность Области деятельности: психологические консультации, гостиница, поддержка лиц, нуждающихся в помощи, сотрудничество с другими учреждениями. Тел.: 012 421 82 42 Факс: 0 12 421 82 42 e-mail [email protected] Тел.: 058 511 01 21 Факс/Тел.: 058 511 01 22 e-mail: [email protected] Дополнительная информация минимальная заработная плата: с 1 января 2008 с 1 января 2007 1 января 2006 – 31 декабря 2006 1 126,00 зл 936,00 зл 899,10 зл Исключением является зарплата в первом году работы, которая не может быть ниже, чем 748,80 зл брутто. Источник: http://www.hrc. pl/ среднемесячная заработная плата: 2008 год II квартал 2007 I квартал 2007 2 815,00 зл 2 644,34 зл 2 709,14 зл Среднестатистическая для страны, называемая также «зарплатой брутто в народном хозяйстве» рассчитывается в Главном Статис- 520 Przydatne informacje dzieli sumę wynagrodzeń przez przeciętną liczbę zatrudnionych w danym czasie (w przeliczeniu na pełne etaty). Pomijane są oczywiście osoby pracujące legalnie za granicą lub chałupniczo. Nie są brane pod uwagę także zarobki „na czarno”. Źródło: http://www.gazeta.pl; GUS Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy w końcu września 2007 r. wyniosła 1777,8 tys. osób (w tym 1059,0 tys. kobiet) i była niższa niż przed miesiącem o 44,1 tys. osób (tj. o 2,4%). W ujęciu rocznym obniżyła się ona o 585,9 tys. (przed rokiem notowano jej spadek o 396,5 tys.). Z ogólnej liczby bezrobotnych 43,6% mieszkało na wsi. Źródło: GUS; PAP wysokość składek na ubezpieczenie społeczne: ubezpieczenie emerytalne 19,52% ubezpieczenie rentowe 10,00% chorobowe 2,45% ubezpieczenie zdrowotne 9,00% Źródło: www.zus.pl Tabela ulg ustawowych na przejazdy kolejowe Uprawnienie TLK/posp. Ex IC/EC Dzieci do 4 lat 100% 100% 100% Dzieci powyżej 4 lat i uczniowie do ukończenia 24 roku życia 37% 37% – Studenci do ukończenia 26 roku życia 37% 37% – Studenci – obywatele polscy, studiujący za granicą 37% 37% – Emeryci i renciści oraz ich współmałżonkowie, na których pobierane są zasiłki rodzinne – 2 przejazdy w roku 37% 37% – Полезные информации 521 тическом Управлении, которое делит сумму выплачиваемых зарплат на среднее количество трудящихся в данное время (в пересчёте на полные ставки). Опускаются лица, работающие легально за границей или в кустарном промысле. Не учитываются также зарплаты, получаемые на чёрном рынке. Источник: http://www.gazeta.pl; GUS – ГСУ Количество безработных, зарегистрированных в бюро по трудоустройству в конце сентября 2007г. составило 1777,8 тыс человек (в том числе1059,0 тыс женщин) и снизилось по сравнению с предыдущим месяцем на 44,1 тыс человек (2,4%). В масштабе года снижение составило 585,9 тыс (год назад – 396,5 тыс). Из общего числа безработных 43,6% жило на селе. Источник: GUS; PAP размер отчислений на социальное страхование: пенсионное страхование страхование по инвалидности по болезни страхование от болезней 19,52% 10,00% 2,45% 9,00% Источник: www.zus.pl Таблица льгот, установленных на ж/д проезды Права Дети до 4 лет Дети свыше 4 лет и ученики в возрасте до 24 лет Студенты до 26 лет Студенты – польские граждане, обучающиеся за границей Пенсионеры с супругами, на которых предназначаются семейные пособия – 2 путешествия в году TLK/posp. 100% 37% 37% 37% Ex 100% 37% 37% 37% IC/EC 100% – – – 37% 37% – 522 Przydatne informacje Uprawnienie TLK/posp. Ex IC/EC Kombatanci będący inwalidami wojennymi lub wojskowymi zaliczonymi do I grupy 78% 37% 37% Kombatanci będący inwalidami wojennymi lub wojskowymi zaliczeni do innej niż I grupy 37% 37% 37% Kombatanci będący emerytami lub rencistami 37% 37% 37% Osoby niezdolne do samodzielnej egzystencji 37% 37% – Osoby niewidome, jeśli nie są uznane za osoby niezdolne do samodzielnej egzystencji 37% 37% 37% Przewodnik lub opiekun osoby niewidomej lub niezdolnej do samodzielnej egzystencji 95% 95% 95% Stosowane są również inne ulgi, oferowane poszczególnym grupom pasażerów przez różne przedsiębiorstwa transportowe. Źródło: http:// www.pkp.pl/ Ceny abonamentów i połączeń telefonów stacjonarnych (najtańsze oferty) abonament połączenia lokalne połączenia międzymiastowe 28,06 zł miesięcznie 0,71 zł/3 min 0,49 zł/1 min 23,18 zł miesięcznie 0,70 zł/3 min 0,40 zł/1 min Stosowane są również inne abonamenty, w których wraz ze wzrostem ceny abonamentu zmniejszają się ceny połączeń oraz wprowadzane są tzw. darmowe minuty. Źródło: http://www.tp.pl/prt/; http://www.netia. pl/ Komunikacja miejska: Ceny biletów jednorazowych wynoszą od ok. 2 zł do 3,50 zł. W niektórych miastach obowiązują bilety czasowe – wówczas cena przejazdu zależy od czasu jej trwania. Są też miasta, w których obowiązują bilety strefowe – w takim przypadku cena przejazdu zależy od strefy w jakiej znajduje się cel podróży. Полезные информации 523 Права Ветераны-инвалиды войны или военные с первой группой Ветераны-инвалиды войны или военные с иной чем первая группа Ветераны-пенсионеры в том числе с группой инвалидности Лица, требующие постоянной опеки Слепые, требующие постоянной опеки Проводник или опекун слепого или требующего постоянной опеки TLK/posp. 78% Ex 37% IC/EC 37% 37% 37% 37% 37% 37% 37% 37% 37% 95% 37% 37% 95% – 37% 95% Применяются также другие виды льгот для разных групп пассажиров в различных транспортных компаниях. Источник: http://www. pkp.pl/ Цены абонентской оплаты и телефонных переговоров (самые дешёвые предложения) Абонемент 28,06 зл в месяц 23,18 зл в месяц Локальные звонки 0,71 зл/3 мин 0,70 зл/3 мин Междугородние звонки 0,49 зл/1 мин 0,40 зл/1 мин Применяются также другие абонементы, в которых при увеличении абонементной оплаты уменьшаются цены звонков и даются т.н. бесплатные минуты. Источник: http://www.tp.pl/prt/; http://www.netia. pl/ Городской транспорт: Цены на одноразовые билеты составляют от 2 до 3,50 зл. В некоторых городах используются временные билеты – оплата зависит от времени проезда. Есть также города с различной оплатой в установленных зонах. 524 Przydatne informacje Prasa: Ceny gazet codziennych wynoszą od 1,50 zł do 3 zł. Tygodniki kosztują ok. 5 zł, miesięczniki powyżej 10 zł. Średni kurs walut we wrześniu 2007r.: dolar amerykański USD euro EUR funt brytyjski GBP frank szwajcarski CHF 2,72 zł 3,78 zł 5,50 zł 2,29 zł Ceny podstawowych produktów żywnościowych (w zł): chleb mąka kg mięso wołowe kg szynka wieprzowa kg mleko 1 l kiełbasa kg twaróg kg jajka pomarańcze kg jabłka kg sok jabłkowy marchew kg buraki kg cebula kg ziemniaki kg cukier kg 1,44 – 1,83 1,60–1,95 19,50–26,57 17,82–21,36 2,53–2,72 11,36–13,56 9,83–11,17 0,33–0,40 5,28–6,43 3,36–4,08 2,77–3,15 1,35–1,83 1,13–1,52 1,61–2,02 0,65–0,94 2,79–3,22 Źródło: www.stat.gov.pl Полезные информации 525 Пресса: Цена ежедневных газет – 1,50-3,00 зл. Еженедельники стоят ок. 5 зл, а месячники свыше 10 зл. Средние курсы в сентябре 2007 г: доллар американский USD евро EUR фунт GBP франк швейцарский CHF 2,72 зл 3,78 зл 5,50 зл 2,29 зл Цены основных продуктов питания (в зл): хлеб мука kg мясо говяжье kg ветчина kg молоко 1 l колбаса kg творог kg яйца апельсины kg яблоки kg яблочный сок морковь kg бураки kg лук kg картошка kg сахар kg 1,44 – 1,83 1,60–1,95 19,50–26,57 17,82–21,36 2,53–2,72 11,36–13,56 9,83–11,17 0,33–0,40 5,28–6,43 3,36–4,08 2,77–3,15 1,35–1,83 1,13–1,52 1,61–2,02 0,65–0,94 2,79–3,22 Источник: www.stat.gov.pl 526 Przydatne informacje Średnie ceny metra kwadratowego mieszkania na rynku wtórnym w zależności od województw 6.630 4.790 4.880 4.070 3.980 2.990 8.750 5.740 4.230 4.550 6.300 3.720 4.290 3.300 7.610 4.340 [PLN/m2] Źródło: http://snajp.pl/raporty/mieszkania2/ceny-polska Część I – rozdziały nr 1, 2, 3 (bez podrozdziałów I–V) oraz część II zostały opracowane w oparciu o materiały przygotowane przez Departament Repatriacji MSWiA. Podrozdziały rozdziału nr 3 części I, część III, część IV – rozdział nr 1, podrozdział VII rozdziału nr 2, rozdziały nr: 5, 8, 9 i część VI zostały opracowane przez zespół merytoryczny PAH składający się z pracowników i wolontariuszy, z wykorzystaniem podanych w poradniku źródeł. Rozdziały nr 2, 3, 4, 6, 7, 10 części IV oraz część V przygotowane zostały na podstawie następujących opracowań z serii „Poznaj Swoje Prawa”: Полезные информации 527 Средние цены одного кв. метра жилья на вторичном рынке в зависимости от воеводства. 6.630 4.790 4.880 4.070 3.980 2.990 8.750 5.740 4.230 4.550 6.300 3.720 4.290 3.300 7.610 4.340 [PLN/m2] Источник: http://snajp.pl/raporty/mieszkania2/ceny-polska Часть I – главы номер 1, 2, 3 (без подразделов I–V) и часть II были составлены на основе материалов Департамента Репатриации MSWiA (МВДиА). Подразделы главы номер 3 части I, часть III, часть IV – глава номер 1, подраздел VII главы номер 2, главы номер: 5, 8, 9 и часть VI были составлены рабочей группой Польской Гуманитарной Акции – PAH состоявшейся из работников и волонтеров, на основе указанных в справочнике источников. Главы номер 2, 3, 4, 6, 7, 10 части IV и часть V составлены на основании следующих работ из серии „Познай Свои Права”: 528 Przydatne informacje – Kto i kiedy może otrzymać zasiłek z pomocy społecznej, Renata Niecikowska, Rafał Kowalski – Bezrobotni – pomoc, rejestracja, uprawnienia, Ewa Bartoszyńska, Jacek Białas, Rafał Kowalski, Anna Kuć – Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze, Agnieszka Deja – Kto może otrzymać dodatek mieszkaniowy, Renata Niecikowska, Rafał Kowalski – Obywatel w urzędzie, Jacek Białas – Świadczenia rodzinne, Rafał Kowalski – Niepełnosprawni – orzecznictwo rentowe i pozarentowe, Anita Siemaszko – Niepełnosprawni – podatki 2007, Mariusz Świerczyński – Niepełnosprawni – rehabilitacja zawodowa i społeczna, Mariusz Świerczyński Wydawcą serii jest Stowarzyszenie Klon/Jawor. Zapraszamy do korzystania z naszych produktów i usług! wydawnictwa.ngo.pl serie wydawnicze: 3w* poradniki dla stowarzyszeń i fundacji, PSP informacje o uprawnieniach socjalnych chcesz działać skutecznie; z trudem nadążasz za zmianami w prawie, dotyczącymi stowarzyszeń i fundacji; gubisz się w przepisach zmieniających sytuację niepełnosprawnych, bezrobotnych, ubogich – z pomocą przychodzą wydawnictwa.ngo.pI gazeta.ngo.pl miesięcznik organizacji pozarządowych ciekawią cię ludzie, których energia społeczna jest zaraźliwa; chcesz wiedzieć, co się dzieje w społeczeństwie, ale nie masz czasu śledzić nowości – czytaj gazeta.ngo.pl - miesięcznik dla społecznie zaangażowanych Полезные информации 529 – Кто и когда получает право на социальную помощь, Рената Нетиковска, Рафал Ковальски – Безработные – помощь, регистрация, права, Эва Бартошиньска, Яцек Бялас, Рафал Ковальски, Анна Куч – Нормальные и специализированные услуги по опеке, Агнешка Дэя – Кто имеет право на получение жилищной надбавки, Рената Нетиковска, Рафал Ковальски – Гражданин в учреждении, Яцек Бялас – Семейные пособия, Рафал Ковальски – Люди с ограниченными возможностями. Медицинская экспертиза – пенсионная и непенсионная по инвалидности, Анита Семяшко – Аномальные – налоги 2007, Мариуш Сверчински – Инвалиды – профессиональная и социальная реабилитация, Мариуш Сверчински Издателем серии является Общество Клен/Явор. Пользуйтесь нашими материалами и услугами wydawnictwa.ngo.pl serie wydawnicze: 3w* poradniki dla stowarzyszeń i fundacji, PSP informacje o uprawnieniach socjalnych chcesz działać skutecznie; z trudem nadążasz za zmianami w prawie, dotyczącymi stowarzyszeń i fundacji; gubisz się w przepisach zmieniających sytuację niepełnosprawnych, bezrobotnych, ubogich – z pomocą przychodzą wydawnictwa.ngo.pI gazeta.ngo.pl miesięcznik organizacji pozarządowych ciekawią cię ludzie, których energia społeczna jest zaraźliwa; chcesz wiedzieć, co się dzieje w społeczeństwie, ale nie masz czasu śledzić nowości – czytaj gazeta.ngo.pl - miesięcznik dla społecznie zaangażowanych O projekcie „Aktywizacja zawodowa repatriantek na rynku pracy w Polsce” Niniejsza, już III edycja poradnika dla repatriantów „Polska dla Ciebie” została zaktualizowana i wydana w ramach projektu „Aktywizacja zawodowa repatriantek na rynku pracy w Polsce” stanowiącego część Programu Pomocy Repatriantom, realizowanego przez Polską Akcję Humanitarną. Projekt ten, realizowany od 01.02.2006 do 31.12.2007 r. w województwach: mazowieckim, dolnośląskim, kujawsko-pomorskim i małopolskim był odpowiedzią na zapotrzebowanie repatriantek w kwestii podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Celem projektu było zaktywizowanie zawodowe 70 repatriantek i członkiń rodzin repatriantów przybyłych z b. ZSRR na polskim rynku pracy. W ramach projektu zaplanowano przeprowadzenie: • kursów języka polskiego z modułem pilotażowym „twórcze pisanie”, którego celem jest pogłębienie umiejętności pisemnego wyrażania przeżyć i emocji • kursy języka angielskiego • kursy komputerowo-internetowe • spotkania adaptacyjno-zawodowe obejmujące moduły tematyczne: społeczno-prawny, zawodowy, psychologiczny i historyczno-kulturowy • spotkania grupy wsparcia • doradztwo prawne i zawodowe Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. О проекте «Профессиональная активизация репатрианток на польском рынке труда» Настоящее, третье по счёту издание справочника для репатриантов «Польша для Тебя» было актуализировано и издано в рамках проекта «Проф. активизация репатрианток на польском рынке труда», являющего частью Программы Помощи Репатриантам, реализуемой в Польской Гуманитарной Акции. Этот проект, реализуемый с 1 февраля 2006г. до 31 декабря 2007г. в таких воеводствах как мазовецкое, дольнощлёнское, куяво-поморское и малопольское являлся реакцией на необходимость повышения квалификаций репатрианток. Цель проекта заключалась в активизации 70 репатрианток и женщин-членов семей репатриантов, прибывших из бывших советских республик, на польском рынке труда. План проекта включал в себя: • курсы польского языка с пробным модулем «творчество в письме» – развитие навыков выражения мыслей и эмоций в письменной форме • курсы английского языка • компьютерные курсы с учётом работы в Интернете • адаптационно-профессиональные семинары с тематическими блоками: социально-правовым, профессиональным, психологическим и историко-культурным • встречи группы поддержки • проф. и юридические консультации Совместное финансирование с ЕС из Европейского Соц. Фонда. 532 O projekcie „Aktywizacja zawodowa repatriantek…” • specjalistyczne kursy zawodowe oraz wydanie trzech publikacji: • ulotki informacyjnej • materiałów z zajęć z twórczego pisania • poradnika dla repatriantów „Polska dla Ciebie”. Rezultaty projektu W projekcie wzięło udział 86 pań (w woj. mazowieckim – 46, w woj. dolnośląskim – 11, w woj. kujawsko-pomorskim – 16, w woj. małopolskim – 13), spośród których 59 zakończyło udział w projekcie zgodnie z zaplanowaną dla nich ofertą (w woj. mazowieckim – 27, w woj. dolnośląskim – 7, w woj. kujawsko-pomorskim – 16, w woj. małopolskim – 9). Część pań z powodów prywatnych lub zawodowych zakończyła udział w projekcie wcześniej lub przerwała go. Spośród zaplanowanych działań, w ramach projektu zrealizowano: • kursy języka polskiego – 684 godz. (w woj. mazowieckim – 252 godz., • • • • w woj. dolnośląskim – 144 godz., w woj. małopolskim – 288 godz.) zajęcia z twórczego pisania – 36 godz. (tylko w woj. mazowieckim) kursy języka angielskiego – 2 502 godz. (w woj. mazowieckim – 420 godz., w woj. dolnośląskim – 822 godz., w woj. kujawsko-pomorskim – 800 godz., w woj. małopolskim – 460 godz.) kursy komputerowo-internetowe – 432 godz. (w woj. mazowieckim – 144 godz., w woj. dolnośląskim – 72 godz., w woj. kujawskopomorskim – 144 godz., w woj. małopolskim – 72 godz.) spotkania adaptacyjno-zawodowe – 72 godz., w tym o module: społeczno-prawnym – 1 spotkanie (3 godz.), zawodowym – 9 spot- О проекте «Профессиональная активизация репатрианток …» 533 • спец. проф. курсы а также издание трёх публикаций: • информационной листовки • материалов к модулю «творчество в письме» • справочника для репатриантов «Польша для Тебя». Эффекты проекта В проекте участвовало 86 женщин (в воеводстве мазовецком – 46, дольнощлёнском – 11, куяво-поморском – 16, малопольском – 13). Часть женщин прервало проект по личным или профессиональным причинам. Выполнение проекта в часах: • курсы польского языка – 684 часа (в воев. мазовецком – 252 ч, • • • • дольнощлёнском – 144 ч., малопольском – 288 ч.) занятия «творчество в письме» – 36 ч. (в воев. мазовецком) курсы английского языка – 2 502 ч. (в мазовецком – 420 ч., дольнощлёнском – 822 ч., куяво-поморском – 800 ч., малопольском – 460 ч.) компьютерные курсы с учётом работы в Интернете – 432 ч (в мазовецком – 144 ч.,, дольнощлёнском – 72 ч., куяво-поморском – 144 ч., малопольском – 72 ч.) адаптационно-профессиональные семинары – 72 ч., в том числе с тематическими блоками: социально-правовым – 1 встре- 534 O projekcie „Aktywizacja zawodowa repatriantek…” • • • • kań (29 godz.), psychologicznym – 3 spotkania (15 godz.), historyczno-kulturowym – 6 spotkań (25 godz.) spotkania grupy wsparcia – 80 godz. (tylko w woj. mazowieckim) doradztwo prawne – 359 godz. (w woj. mazowieckim – 95 godz., w woj. dolnośląskim – 88 godz., w woj. kujawsko-pomorskim – 88 godz., w woj. małopolskim – 88 godz.) doradztwo zawodowe – 352 godz. (w każdym województwie po 88 godz.) specjalistyczne kursy zawodowe – 4 010 godz., w tym m.in.: • kurs w zawodzie kucharza małej gastronomii – 480 godz. (4 panie) • kurs obsługi kadrowo-płacowej firmy – 170 godz. (2 panie) • specjalistyczny kurs języka rosyjskiego w biznesie – 120 godz. (2 panie) • kurs z zakresu wizażu i podstaw stylizacji – 16 godz. (2 panie) • kurs masażu – 150 godz. (1 pani) • kurs podstawowy koncepcji PNF Proprioceptive Neuromuscular Facilitation – 100 godz. (1 pani) • kurs prawa jazdy kat. B – 60 godz. (1 pani) • specjalistyczny kurs informatyczny profesjonalnej obsługi biura na bazie programów MS Office: Windows, Excel, Access, PowerPoint – 54 godz. (1 pani) • kurs sekretarsko-asystencki – 40 godz. (1 pani) • kurs grafiki komputerowej – 38 godz. (1 pani) • kurs obsługi programu ROBOT Millennium – 24 godz. (1 pani) a także wydanie trzech publikacji • wydanie ulotki informacyjnej zawierającej informacje o Europejskim Funduszu Społecznym i Sektorowym Programie Operacyjnym Rozwój Zasobów Ludzkich, o repatriantach, działalności Programu Pomocy Repatriantom Polskiej Akcji Humanitarnej oraz o projekcie „Aktywizacja zawodowa repatriantek na rynku pracy w Polsce” • wydanie publikacji „Twórcze pisanie” zawierającej pisemne prace beneficjentek projektu, wypowiedzi psychologa, prowadzącego grupę wsparcia oraz dr Pawła Huta z Instytutu Polityki Społecznej О проекте «Профессиональная активизация репатрианток …» 535 • • • • ча (3 ч.), профессиональным – 9 встреч (29 ч), психологическим – 3 встречи (15 ч.) и историко-культурным – 6 встреч (25 ч.). встречи группы поддержки – 80 часов (в мазовецком) юридические консультации – 359 ч. (в мазовецком – 95 ч.,, дольнощлёнском – 88 ч., куяво-поморском – 88 ч., малопольском – 88 ч.) проф. консультации – 352 ч. (во всех по 88 ч.) спец. проф. курсы – 4010 ч., в том числе: • повар – 480 ч. (4 женщины) • платёжо-кадровое обслуживание 170 ч. (2 жен.) • спец. курс русского языка – 120 ч. (2 жен.) • курс визажа и стилизации – 16 ч. (2 жен.) • курс массажа – 150 ч. (1 жен.) • основы Proprioceptive Neuromuscular Facilitation – 100 ч. (1 жен.) • курсы вождения на кат. Б – 60 ч. (1 жен.) • компьютерный курс ведения офиса: пакет MS Office – 54 ч. (1 жен.) • курс секретарши и ассистентки – 40 ч. (1 жен.) • курс комп. графики – 38 ч. (1 жен.) • курс работы с программой ROBOT Millenium – 24 ч. (1 жен.) а также издание трёх публикаций: • информационной листовки с информацией о Евросоцфонде и Секторной Операционной Программе Развития Людских Ресурсов, о репатриантах, функционированию Программы помощи репатриантам в Польской Гуманитарной Акции, а также о проекте «Проф. активизация репатрианток на польском рынке труда». • материалов к модулю «творчество в письме» – письменные работы участниц курса, высказывания психолога, возглавляющего группу поддержки и доц. Павла Хута из Кафедры Соц. 536 O projekcie „Aktywizacja zawodowa repatriantek…” Uniwersytetu Warszawskiego nt. problemów repatriantek w Polsce, wybrane dane dot. beneficjentek projektu, informacje dla pracodawców o przywilejach wynikających z zatrudnienia repatriantów, porady dla repatriantek dot. poszukiwania pracy, opis projektu, historie zawodowe repatriantek oraz informacje o Europejskim Funduszu Społecznym, Sektorowym Programie Operacyjnym Rozwój Zasobów Ludzkich i Polskiej Akcji Humanitarnej. • wydanie poradnika dla repatriantów „Polska dla Ciebie” – polskorosyjskiego informatora zawierającego informacje o prawach i obowiązkach repatriantów i członków ich rodzin oraz inne przydatne informacje z zakresu spraw obywatelskich. Wyniki rozmów z beneficjentkami projektu oraz wypełnionych przez nie ankiet ewaluacyjnych pozwalają stwierdzić, że udział w projekcie dał paniom możliwość podniesienia swoich kwalifikacji zawodowych, przede wszystkim poprzez poprawę znajomości języka polskiego i angielskiego. Dzięki uczestnictwie w projekcie repatriantki zyskały większą swobodę i pewność siebie w poruszaniu się na polskim rynku pracy i ogólnie w naszej rzeczywistości. Jednak najbardziej wymiernym sukcesem beneficjentek projektu było znalezienie pracy lub zmiany pracy na lepszą – udało się to 29 paniom. О проекте «Профессиональная активизация репатрианток …» 537 Политики Варшавского Университета о проблемах репатриантов в Польше, некоторые данные об участницах проекта, информация для работодателей о преимуществах приёма на работу репатриантов, советы для репатрианток о поиске работы, опись проекта, проф. истории репатрианток, информации о Евросоцфонде, Секторной Операционной Программе развития Людских ресурсов и Польской Гуманитарной Акции. • справочника для репатриантов «Польша для Тебя» – издание справочника в двух языках о правах и обязанностях репатриантов и членов их семей и прочая информация о гражданских правах. Результаты консультаций с участницами и заполненные анкеты позволяют сделать выводы о преимуществах участия в проекте в плане повышения квалификаций благодаря науке польского и английского языков. Участи в проекте дало большую независимость и уверенность в себе на польском рынке труда. А наибольшим успехом является успех в поиске и смене работы – это удалось 29 женщинам.
