Scenariusze lekcji do klasy II szkoły ponadgimnazjalnej

Scenariusze lekcji do klasy II szkoły ponadgimnazjalnej.
Romantyczna epistolografia
Temat:
Romantycy listy piszą... Epistolografia epoki jako zwierciadło
romantycznej osobowości.
Czas: 45 minut
Cel główny: lekcja za pośrednictwem fragmentów listów polskich romantyków pozwala
uczniom rozpoznać / utrwalić najwaŜniejsze cechy romantycznej osobowości oraz zdobyć
rozeznanie w romantycznej konwencji epistolograficznej.
Cele operacyjne
Uczeń:
• wyjaśnia i stosuje termin epistolografia,
• określa tematykę listów romantycznych,
• określa cechy stylu epistolografii romantycznej,
• na podstawie listów wskazuje najwaŜniejsze cechy romantycznej osobowości,
• charakteryzuje romantyczną konwencję epistolograficzną.
I. Faza przygotowawcza:
1. Wyjaśnienie terminów „epistolografia” i „epistoła”.
2. Skrócona historia epistolografii zakończona informacją o wzmoŜonym rozwoju
listopisarstwa w okresie romantyzmu.
3. Sformułowanie tematu.
II. Faza realizacyjna
1. Odczytanie fragmentów listów A. Mickiewicza, J. Słowackiego, Z. Krasińskiego,
F. Chopina, C.K. Norwida – grupy otrzymują fragmenty listów jednego autora.
2. Analiza listów.
Zadania dla grup są jednakowe:
1) Kim dla nadawcy jest adresat listu / są adresaci listów? (Tu moŜe być
potrzebna pomoc nauczyciela.) Jakiego tonu, charakteru nabierają listy
w związku z osobą adresata? Jakie cechy nadawcy ujawniają się w relacjach
z adresatem?
2) Wyszczególnij tematy, myśli, wątki podejmowane w liście/listach? Na czym
koncentrują się treści listu? Jakie cechy nadawcy ujawnia tematyka listu/listów
i sposób odnoszenia się do poruszanych kwestii?
3) Określ cechy stylu listu/listów i opisz ujawniającą się w nim osobowość
nadawcy.
Przewidywane odpowiedzi:
1) Adresaci: przyjaciele, osoby zaprzyjaźnione (Mickiewicz do Filomatów,
Norwid do Koźmiana, Krasiński do Amelii Załuskiej), spokrewnione
(Mickiewicz do brata, Słowacki do matki Salomei Becù, Krasiński do ojca),
ukochane kobiety (Mickiewicz do Maryli Wereszczakówny, Słowacki
do Joanny Bobrowej, Krasiński do Joanny Bobrowej, a zwłaszcza do Delfiny
Potockiej).
Kierowane do takich adresatów listy nabierają najczęściej tonu bardzo
osobistego, zawierają zwierzenia, przemyślenia, są obrazem wewnętrznego
Ŝycia artystów. Z tych powodów uznaje się je za listy konfesyjne. Adresat
decyduje nie tylko o poruszanych w listach kwestiach, ale takŜe
o emocjonalnej tonacji listu.
Bliskie emocjonalne relacje nadawców z adresatami pozwalają dostrzec
takie cechy autorów listów, jak nieustająca potrzeba skupiania na sobie uwagi,
umiejętność nawiązywania głębokich więzi emocjonalnych, towarzyskość
i potrzeba dzielenia się swymi doznaniami.
Opracowała: Małgorzata Niewiadomska
2
Scenariusze lekcji do klasy II szkoły ponadgimnazjalnej.
Romantyczna epistolografia
2) Określenie tematów i wątków obecnych w romantycznej epistolografii i
odczytanie na podstawie wyszczególnionych treści cech autorów listów
romantycznych / typowych dla epoki elementów osobowości i postawy
Ŝyciowe:
• refleksja na d własną sytuacją Ŝyciową,
• opisy stanu ducha,
• samotność,
• tęsknota (za bliskimi, za ojczyzną),
• własny stan fizyczny (choroba),
• sytuacja ojczyzny,
• miłość,
• własna i cudza twórczość,
• opisy podróŜy i zwiedzanych miejsc,
• komentarze dotyczące przeŜywanych zdarzeń,
• codzienne potrzeby, kłopoty finansowe.
Romantyczni autorzy listów to ludzie:
• o wybujałej wraŜliwości,
• skupionych na sobie introwertyków ze skłonnością do analizowania
własnych stanów psychicznych,
• ekscentrycznych (dziwaków?),
• skłonnych do egzaltacji,
• niepogodzonych ze światem, pogardzających codziennymi, prozaicznymi
sprawami, a jednocześnie dbających o swój komfort,
• doznających gwałtownych zmian nastrojów,
• mających poczucie wyobcowania i niezrozumienia wśród ludzi,
a jednocześnie przeświadczonych o własnej wysokiej wartości (dotyczy to
zwłaszcza oceny swojej twórczości), niecierpiących krytyki pod swoim
adresem,
• zafascynowanych pięknem natury, zwłaszcza niedotkniętej wpływami
cywilizacji,
• głęboko, w sposób cierpiętniczy przeŜywających sytuację ojczyzny
(upadek powstania), klęski ojczyzny odbierający jako prywatne katastrofy.
• pogrąŜonych w nostalgii.
Ta część wspólnej pracy powinna zaowocować notatką, np. w postaci mapy
mentalnej zbierającej informacje o romantycznej osobowości.
3) Określenie cech stylu listów:
• ekspresja języka ujawniająca się w wykrzyknieniach, westchnieniach,
pytaniach kierowanych do adresata (do siebie?), słownictwie
nacechowanym emocjonalnie,
• intelektualizm: bogactwo słownictwa, filozoficzność wielu treści,
• literackość ujawniająca się w stosowaniu rozlicznych środków
stylistycznych, chwytach retorycznych i świadomych zabiegach
kompozycyjnych,
• nadawca i adresat jako literackie kreacje.
III. Faza podsumowująca
1. Uporządkowanie wspólnej listy cech i postaw charakterystycznych dla romantycznej
osobowości według grup tematycznych: sposób postrzegania świata i ludzi, cechy
Opracowała: Małgorzata Niewiadomska
3
Scenariusze lekcji do klasy II szkoły ponadgimnazjalnej.
Romantyczna epistolografia
osobowości i charakterystyczne postawy, stosunek do samego siebie i własnej
twórczości, hierarchia wartości.
2. Określenie najwaŜniejszych cech romantycznej epistolografii, np.:
• Konfesyjność.
• Świadoma autokreacja nadawcy i kreowanie odbiorcy.
• Skupienie na emocjach, a nawet emocjonalna przesada.
• Intelektualizm.
• Inne:.....
3. Zadanie domowe: Napisz list utrzymany w konwencji romantycznej zaczynający
się od słów „Inne miałem dotąd wyobraŜenie o naszym wieszczu.” W liście
przedstaw swoje dotychczasowe wyobraŜenie o A. Mickiewiczu lub J. Słowackim,
a następnie skonfrontuj je z poznanym z listów wizerunkiem poety.
Opracowała: Małgorzata Niewiadomska
4
Scenariusze lekcji do klasy II szkoły ponadgimnazjalnej.
Romantyczna epistolografia
Temat:
Rzecz o miłości i małŜeństwie, czyli romantyczne dramaty
rodzinne w literaturze i epistolografii romantyków.
Czas: 90 minut
Wstępne załoŜenia:
Lekcja przewidziana jest jako element wzbogacający analizę i interpretację
„Nie-Boskiej komedii” oraz kontynuacja tematu miłości romantycznej, poruszanego
w związku z „Cierpieniami młodego Wertera”. Lekcja wymaga znajomości kontekstu
biograficznego, dlatego poprzedza ją zadanie domowe – odnalezienie informacji
o największych miłościach w Ŝyciu Mickiewicza i Krasińskiego oraz o zawartych przez nich
małŜeństwach i przygotowanie tych wiadomości w formie ustnego opowiadania. Prócz tego
lektura „Nie-Boskiej komedii”.
Cel główny: interpretacja „Nie-Boskiej komedii” jako dramatu rodzinnego z uwzględnieniem
romantycznych opozycji kochanka – Ŝona i miłość – małŜeństwo w kontekście: fragmentu IV
części „Dziadów”, listów A. Mickiewicza do Maryli Wereszczakówny i Celiny
Mickiewiczowej, listów Z. Krasińskiego do Delfiny Potockiej oraz elementów biografii obu
autorów.
Cele operacyjne:
Uczeń:
• przedstawia najwaŜniejsze fakty z biografii romantycznych autorów związane
z miłością,
• na podstawie fragmentu romantycznego dramatu charakteryzuje koncepcję miłości
właściwą dla epoki,
• na podstawie fragmentów listów oraz I części „Nie Boskiej komedii” omawia
róŜnicę w postrzeganiu Ŝony i kochanki przez autorów,
• wyjaśnia przyczyny romantycznej opozycji Ŝona – kochanka,
• omawia konsekwencje idealizowania miłości, powołując się na „Nie-Boską
komedię” i fragmenty listów,
• wyjaśnia związek romantycznego modelu miłości z filozofią epoki.
I. Faza przygotowująca
1. Opowiadanie przez uczniów epizodów z biografii A. Mickiewicza (miłość
do Maryli Wereszczakówny, jej zamąŜpójście za Wawrzyńca Puttkamera, wpływ tych
zdarzeń na Ŝycie Mickiewicza, czas „białego małŜeństwa” Puttkamerowej, po latach
oŜenek poety z Celiną Szymanowską) i Z. Krasińskiego (przymus do małŜeństwa z
Elizą Branicką, wieloletni związek z Delfiną Potocką).
2. Sformułowanie celu lekcji i zapisanie tematu.
Przywołujemy cytat z IV części „Dziadów”:
Gdy na dziewczynę zawołają: Ŝono!
JuŜ ją Ŝywcem pogrzebiono!
Wyrzeka się przyjaciół, ojca, matki, brata,
Nawet... słowem, całego wyrzeka się świata,
Skoro stanęła na cudzym progu!
Pozwólmy uczniom na samodzielne komentowanie tych słów, ale na koniec
zadajmy pytanie o przyczynę tak niechętnego stosunku do małŜeństwa w epoce, która
uwielbiła miłość.
II. Faza realizacyjna
1. Charakterystyka romantycznego modelu miłości na przykładzie fragmentu IV
części „Dziadów” (moŜna teŜ odwołać się do wiedzy uczniów o „Cierpieniach
młodego Wertera”).
Opracowała: Małgorzata Niewiadomska
5
Scenariusze lekcji do klasy II szkoły ponadgimnazjalnej.
Romantyczna epistolografia
[...] Kochanek przez sen tylko widzianych mamideł;
Nie cierpiąc rzeczy ziemskich nudnego obrotu,
Gardzący istotami powszedniej natury,
Szukałem, ach! szukałem tej boskiej kochanki;
Której na podsłonecznym nie bywało świecie,
Którą tylko na falach wyobraźnej pianki
Wydęło tchnienie zapału,
A Ŝądza w swoje własne przystroiła kwiecie.
Lecz gdy w czasach tych zimnych nie ma ideału,
Przez teraźniejszość w złote odleciałem wieki,
Bujałem po zmyślonym od poetów niebie,
Goniąc i błądząc, w błędach nieznuŜony goniec;
Wreszcie, na próŜno zbiegłszy kraj daleki,
Spadam i juŜ się rzucam w brudne uciech rzeki:
Nim rzucę się, raz jeszcze spojrzę koło siebie!
I znalazłem ją na koniec!
Znalazłem ją blisko siebie,
Znalazłem ją!... aŜebym utracił na wieki! [...]
Grzechy? i proszę, jakieŜ moje grzechy?
CzyliŜ niewinna miłość wiecznej godna męki?
Ten sam Bóg stworzył miłość, który stworzył wdzięki.
On dusze obie łańcuchem uroku
Powiązał na wieki z sobą!
Wprzód, nim je wyjął ze światłości stoku,
Nim je stworzył i okrył cielesną Ŝałobą,
Wprzódy je powiązał z sobą!
Teraz, kiedy złych ludzi odłącza nas ręka,
Rozciąga się ten łańcuch, ale się nie spęka!
Czucia nasze dzielącej uległe przeszkodzie,
ChociaŜ nigdy nie mogą napotkać się z bliska,
PrzecieŜ zawŜdy po jednym biegają obwodzie,
Łańcuchem od jednego skreślone ogniska. [...]
2. Portrety kochanek i Ŝon w listach A. Mickiewicza do Maryli i Celiny oraz
Z. Krasińskiego do Delfiny Potockiej. Romantyczna opozycja miłości i
małŜeństwa – samodzielna praca uczniów z fragmentami listów.
Pytania do pracy z tekstami:
• Jak autorzy listów zwracają się do kochanek, a jak piszą do Ŝon lub o Ŝonach?
• O czym rozmawiają z nimi w listach?
• Jakie uczucia do kochanek, jakie zaś do Ŝon wyraŜają w swoich listach?
3. Analiza I i II części „Nie-Boskiej komedii” z uwzględnieniem kontekstu listów.
• Prześledzenie zdarzeń i zobrazowanie ewolucji w stosunkach małŜeńskich.
Wskazanie kulminującego momentu związku.
• Konfrontacja postaci Marii i Dziewicy – skrócona charakterystyka
porównawcza.
• Wyjaśnienie, na czym polega opozycja kochanka – Ŝona i miłość –
małŜeństwo? Uczniowie konfrontują cechy kojarzone przez romantyków
z kochanką i miłością z przypisywanymi Ŝonie i małŜeństwu, np.:
Opracowała: Małgorzata Niewiadomska
6
Scenariusze lekcji do klasy II szkoły ponadgimnazjalnej.
Romantyczna epistolografia
Kochanka
niebianka, anioł
boska istota, ideał fizyczny i duchowy
bratnia dusza rozumiejąca i wspierająca
męŜczyznę, dodająca mu skrzydeł
uwielbiona i wywyŜszona
niezwykła, niepowtarzalna, jedyna
Miłość
komunia bliźniaczych dusz
uskrzydla, uszczęśliwia
swoboda ducha
uczucie transcendentne, kosmiczne,
mistyczne
dostarcza męŜczyźnie najwyŜszej
satysfakcji
nieustająca ekstaza
przeznaczenie artysty romantycznego
•
•
śona
prozaiczna
przeciętna, nudna
ograniczająca męŜczyznę, przytłaczająca
budząca duchową i fizyczną odrazę
kojarząca się z przyziemną codziennością
MałŜeństwo
przymus i konwenans
tłumi i niszczy
jarzmo duszy
przyziemność i szarzyzna Ŝycia
wywołuje poczucie Ŝyciowej klęski
monotonia i pustka
stan sprzeczny z naturą artysty
romantycznego
Przedstawienie konsekwencji idealizacji miłości przez MęŜa.
Wyeksponowanie elementu autokreacji w postawie MęŜa („Dramat
układasz.”) i przypomnienie jego obecności w sposobie kreowania
nadawcy i odbiorcy w listach romantyków.
III. Faza podsumowująca
1. Wskazanie związków między romantycznym modelem miłości a filozofią epoki.
2. Zadanie domowe: Test czytania ze zrozumieniem: E. Ihnatowicz „A jak będę
zakochana, przyślę panu list i klucz.” [W: Katarzyna Budna, Jolanta Manthey,
Język polski. Matura 2007. Materiały dla maturzysty, Wydawnictwo OPERON,
Gdynia 2006, s. 46-49.]
Opracowała: Małgorzata Niewiadomska
7