pobierz/download

Wioletta Kałamucka
I
I
M. Kistowski. B. Korwel-Lejkowska (red.).
wa|oryzacja śDdowi'ka prryodnicego
w p|anowaniu pęefuzennym. 2007,
Gdańsk - lva|szawa. s. 5l-58.
Przydatnośćwskaźników jakościź:ycia
w ocenach warunków życia na potrzeby
planowania przestrzennego
Wprowadzenie
Jakośćżycia jest obecnie terminem niezwyk|e popu|amym, stosowanym powszech.
nie w środkach masowego przekazu, języku urzędowym wielu dokumentów i aktów
prawnych. Jest także terminem naukowym ogniskującym badania poziomu' warunków
i stylu życia przez przedstawicieli wieIu dyscypIin.
Pojęcie jakościźycia ma swój rodowód pub|icystyczny. Pojawilo się ono w krajach
zachodnich ponad ćwierć wieku temu jako określenie alternatywne dIa poziomu życia
oznaczającego stopień zaspokojenia potrzeb materialnych. W najszerszym i najbardziej
ogólnym rozumieniu łączy ono pojęcie dobrobytu ipomyś|ności'Zawarte są w nim
dotychczasowe pozytywne aspekty wzrostu gospodarczego, a zarazem powrót do wartościutraconych, czy|i możIiwości życia w cfystym środowisku przyrodniczym i przyjaz-
nym środowisku społecznym, jak również moźliwośćzaspokajania rÓżnorodnych
potrzeb w przyszłości.
DuŹe znaczenie w kztattowaniu koncepcji jakości życia przypadto prob|ematyce
środowiska, w którym żyje cztowiek. Problematyka ta pojawiła się jako dwa potężne
nurty' Jeden z nich wiązał się z zagadnieniem urbanizacji, ze wzg|ędu na fakt szczegó|nego nasi|enia w miastach niekorzystnych skutków postępu nau kowo-techn icznego,
drugi natomiast z ochroną środowiska przyrodniczego, którego stan gwattownie się pogarszał. Sfera środowiska przyrodniczego stała się znacz4cą sktadową w ocenie jakości
życia, którą uznano za wyznacznik wdrażania nowego' przyjaznego |udziom mode|u
rozwoju oraz sensowności gospodarowania. Zagadnienia te W natura|ny sposób wiążą
się z procesami planowania przestrzennego, które zakładane wzorce rozwoju przenoszą w realnie istniejqcą przestrzeń geograficzną' Wykorzystanie wynikÓw badań nad
jakościążycia może uczynić ten proces bardziej efektywnym.
Przegląd stosowanych wskaźników jakości życia
Przedstawiony powyżej zarys koncepcji jakościżycia daje pog|qd na szeroki zakres
prob|ematyki i społeczne zainteresowanie tym zagadnieniem' Z zainteresowania tego
wynikła konieczność stworzenia moŹliwości takiego opisu jakości życia, który byłby
zrozumiały zańwno w szerokim kręgu odbiorców, jak również stanowit użyteczne na.
52
Wo|etta Kałamucka
rzędzie badań, zwłaszcza studiów porównawczych. Sposobem stworzenia takiego opi5u stało się zastosowanie wskaźników. Sparametryzowanie zjawisk o charakterze jako-
ściowym jest uzasadnionym teoretycznie sposobem rozszerzenia moż|iwościbadań.
Na metodykę tworzenia wskaźników jakości życia W najWiękzym stopniu
wpłynęłydwa fakty: po pierwsze. termin jakośćżycia powstał jako okreś|enie prze.
ciwstawne do poziomu życia, a po drugie - powinna to być kategoria pozwa|ająca na
zastosowanie w praktyce. stąd też poszukiwania sposobów ujmowania jakościmiarami
uwzględniającymi wymienione warunki dokonywały się w 3 płaszczyznach:
|. przekztałcenia dotychczas stosowanej miary poziomu życia, jaką był produkt narodowy brutto, we wskaŹniki dobrobytu z zachowaniem wańościowego charakteru,
ll. opracowanie odrębnego systemu informacji pozwalającego na pomiar i charakterystykę jakościzycia przy użyciu wskaŹników wyraźanych w jednostkach natura|nych:
wyrażanego w postaci mierników syntetycznych,
o wykorzystujqcego zespót wskaŹników,
lI|. stosowanie wyt4cznie wskaźników subiektywnych, powszechne zwtaszcza w badaniach jakościżycia, w psycho|ogii i medycynie (Kałamucka 200l )'
.
Wskaźniki wyrażane w jednostkach pieniężnych
Modyfikacja istniejącego wskaźnika dochodu narodowego brutto na mieszkańca
stała się pierwszym sposobem przystosowania go do pomiaru jakościżycia. Wobec
ostĘ krytyki PNB wykazuj4cej wyraźne niekonsekwencje w jego ob|iczaniu i mał4
przydatność do badań nad jakościążycia, podjęto próby jego przetworzenia poprzez
inne sklasyfikowanie wydatków oraz uzupełnienie o wartości dotychczas pomijane
W statystyce rachunków narodowych . ważne jak sądzono dla jakościżycia.
W oparciu o te założenia skonstruowano kilka nowych wskaźników. Pierwszym
powszechnie uznanym w ska|i międzynarodowej, był miernik dobrobytu
nich,
z
ekonomicznego MEW (Measure of Economic Welfare) stworzony przez amerykańskich
uczonych W.D.Nordhausa iJ. Tobina w 1973 r. Przy ob|iczaniu tego wskaŹnika, w bilansie dochodów iwydatków wyróżnili oni 4 elementy:
.
.
.
.
wydatki konsumpcyjne,
wydatki inwestyryjne obejmujące m.in. nakłady na oświatę, ochrrrnę zdrcwia. Fodnovące'
_ jak określili autorzy, jakośćkapitalu |udzkiego, stuż4ce zaspokajaniu potzeb pr4lszłych
poko|eń, zwiękzające zatem produktywność gospodarki, ale w dtużsrym okresie,
nakłady na administrację, utrzymywanie i poprawę jakości środowiska przyrodnicze.
go iśrodowiska cŹowieka (utrzymanie czystości w miastach, ochrona środowiska
p
rzyrodniczego),
Wydatki związane z dojazdami do pracy oraz niezależne od preferencji konsumentów tzw. straty nieuniknione (utrzymanie służbdyplomatycznych badania kosmicz'
ne itp.).
Wzrastające zainteresowanie zagadnieniami ochrony śrcdowiska oraz upowszech.
nienie idei zrównoważonego rozwoju zna|az,|o odzwiercied Ien ie w kolejnych modyfika.
cjach mierników syntetycznych. Najwiękze uznanie zyskał miernik trwatego dobrobytu
ekonomicznego 15EW (/ndex of Sustainable Economic Welfare) którego twórcami by|i
'
PrzydatnośćwskaźnikÓw jakościŹycia w ocenach warunków
icia...
53
znani ekonomiści środowiskaH.E. Da||y iJ.B. Cobbe. Za podstawę jego tworzenia
przyjęto jak poprzednio indywidualną konsumpcję, lecz uwzg|ędniono także wspótczynnik nierówności społecznej. Uzyskano w ten sposób przybIiżony obraz ''podziału
dobrobytu',. Miernik ten najszerzej ujmuje zagadnienia środowiska. objęły one: koszty
związane z zanieczyszczeniem środowiska, ubytkiem zasobów naturalnych, ubytkiem
mokradeł iobszarów ro|nych oraz straty wynikające z dtugookresowych zmian w środowisku (efekt cieplarniany, zanikanie wartwy ozonowej). Przyjęcie tego rodzaju
zatożeń sprawito, że jako jedyny z wymienionych wskaźników przyjmował on wartości
ujemne, np. w USA w latach 1979-]988 (Sleszyński 2000).
Zastosowanie omówionych wyżej mierników, mimo uwzględniania szeregu istotnych w rozwoju społecznym zagadnień' w znikomy sposób odzwiercied|ato prob|ematykę jakościżycia i te wskaŹniki w zasadzie należy uznać za nieprzydatne W procesach
planowan ia przestrzennego.
Wskaźniki wyrażane w jednostkach naturalnych
Nową perspektywę badań nad budzącą powszechne zainteresowanie prob|ema.
tyką jakości życia stworzyło zastosowanie wskaŹnikÓw wyrażanych w jednostkach natu-
ra|nych' oparcie się na tym systemie informacji w założeniu miato umoź|iwić ocenę
uzyskiwanych efektÓw gospodarowania, a nie ponoszonych nakładów. Najwiękze nasi|enie badań nad tego typu wskaźnikami przypadało jednak na |ata sześćdziesiąte.
Za pierwsze poważniejsze pub|ikacje uznaje się dwie prace z 1966 r'' które ukazały się
jednocześnie w USA (Bauer 1966) i Szwajcarii (Drewnowski, Scott 1966)'
Praca J. Drewnowskiego zainicjowata tzw. Ruch Wskaźników Społecznych _ ogólno.
światowy nurt badań, którego ce|em była wszechstronna charakterystyka spotecznych
aspektów gospodarowania za pomocą zestawu mierników. Zawarta w niej metoda
znana jest jako wyjściowa wersja tzw. metody genewskiej, stanowiącej przykład udanej
próby integracji wyrażanych w jednostkach natura|nych wskaźnikÓw szczegÓłowych we
wskaŹnik syntetyczny. Stała się ona podstawą obliczeń w Instytucie Badawczym Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Społecznego (Unlted /Vations Research lnstitut for Social
Development)' stqd znana jest również jako metoda UNR|SD. Trzonem tej metody ikierunku badań, ktÓry w oparciu o nią rozwinąt się w wie|u krajach świata' ńwnież w Polsce,
jest koncepcja potrzeby. lstotne W tym przypadku jest przyjęcie odpowiedniej klasyfikacji potrzeb, wyodrębnienia tych potrzeb, które decydują o odczuciu dobrobytu oraz wy.
bÓr odpowiednich miemików reprezentantów. Wydaje się, że na|eży zachować pewien
dystans co do uniwena|ności, obiektywizmu i reprezentatywności tego typu metod.
W odniesieniu do nich słuszne wydają się słowa fińskiego socjologa Niitamo: ,'horyzonty, przesądy, oceny, wartościi zasięg wład4l tych, którzy mierzą, a glównie tych, którzy
u(alają miemiki, znajdują odbicie w podstawowych zatożeniach badania itym samym
decydują w znacznym stopniu o wynikach'' (Niitamo 1971 za Zienkowskim l979).
Pewną odmianą tej metody jest poddanie rangowaniu okreś|onych zakresów, uz.
nawanych za istotne w ocenie jakości życia, aby uzyskać społeczną hierarchię ważną
przy podejmowaniu określonych decyzji. W ten sposób bada|i jakośćżycia J' Fouruseth
i WA. Wa|cott (l990). a w Polsce fastosowano ją w ocenie jakościżycia w miastach
powiatach grodzkich (6awlikowska-Huecke| i Umiński 1 999).
-
54
Wio|etta Kałamucka
W tej grupie wskaźników na uwagę zastuguje wskaźnik HD|. Jest to syntetyczny
miemik rozwoju społecznego opracowany W ramach Programu Rozwoju oNZ i po raz
pierwszy opublikowany 1990 r. jako indek rozwoju społecznego - HD| (Human DeveIopment lndex) (arosiński 1995). Wskaźnik ten w założeniu oznaczać ma catkowitą
sumę satysfakcji ludzkiej w zakresie długiego, szczęśliwegożycia gwarantującego ru.
ch|iwość tizyczną, spoteczną, komunikowanie się między ludźmi oraz partycypację
w życiu spoteczności. Wskaźniki te niekiedy publikowane sq ńwnież w ska|i regionalnej' ale mogą słuzyĆ raczej usta|aniu ogó|nych założeń i celów polityki społecznej i in.
westycyjnej. niż stanowić pomocne narzędzie w planowaniu prfestrzennym.
Równo|eg|e do poszukiwań syntetycznych mierników stuŹących analizom i ocenom
różnorodnych zjawisk istotnych z punktu widzenia jakości źycia rozwijał się wspomniany
nurt oparty o rozbudowany system wskaŹników. Umożliwiato to pełniejszą charaktery.
stykę stanu zaspokojenia potrzeb |udnościi stwarzało moź|iwośćich wykorzystywania
do formułowania celÓw i podejmowania konkretnych decyzji (Colinowska l 99.1 , Kordos
l99l, Narkiewicz .|996). Na|eży podkreś|ić.że rozbudowany system wskaźników nie
jest w żadnym stopniu sprzeczny z opracowaniami syntetycznymi. Stanowi on z jednej
strony zestaw informacji wyjściowych do budowy tych wskaŹników' z drugiej rozwinięcie informacji zawartych we wskaźnikach syntetycznych. W systemach tych wskaŹników
pojawity się po raz pierwszy wskaŹniki subiektywne.
Zasadniczo można mówić o 3 systemach wskaŹników:
1) system wskaŹników społecznych, wywodzący się z idei wspomnianego wcześniej
Bauera, którego celem był wielowymiarowy statystycfny opis zmian poziomu jakościi godności życia Iudzi rozwijający się jako:
nurt wskaŹnikÓw o charakterze obiektywnym - rozwijany głównie w dawnych
krajach socjalistycznych, w tym również w Polsce,
Ruch Wskaźników Społecznych (Social lndicators Movement), opisujących jakość
życia za pomocą wskaźników obiektywnych i subiektywnych:
2) systemy tzw. wskaźników rozwoju zrównoważonego, w którym jakośćżycia uznana
została za miernik skuteczności jego wdraŹania, a|e mierza|nośćtego zjawiska nie
następuje bezpośrednio;
3) systemy wskaŹników jakości życia wykorzystywane w szeroko pojętych działaniach
.
.
architektonicznych, nieujednoIicone i dostosowywane do konkretnych zadań,
służącew załoźeniucharakterystyce moŹ|iwościi stopnia wykorzystania istniejącej
infrastru ktury.
Przydatnośćwymienionych systemów wskaźników do opisu jakości źycia w skali
moź|iwej do wykorzystania w planowaniu przestrzennym jest zróŹnicowana. Na na',więkzą uwagę z punktu widzenia podejmowania decyzji p|anistycznych zasługuje
ostatnia grupa wskazników.
Systemy wskaźników wykorzystywane
w planowaniu przestrzennym miast i architekturze
Specyficzną grupę wskaźnikÓw odzwiercied lających zjawisko jakościżycia stanowią
wskaźniki stosowane w szeroko pojętym p|anowaniu przestrzennym miast iarchitektu-
Przydatnośćwskaźników jakości życia w ocenach warunków życia...
55
rze. z zal(ożenia WskaŹniki te mają za zadanie identyfikację zarÓwno mierza|nych bezpośrednio, jak itrudniej mierza|nych cech charakteryzuj4cych rzeczywiste ip|anowane
procesy przekztałceń oraz ich skutki. |ch pośrednim ce|em jest ułatwianie procesów
decyzyjnych. W praktyce p|anowania przestrzennego w Polsce mierniki jakości życia
stosowano rzadko. Problemy powojennej odbudowy i dynamicznych procesÓw wzrostu gospodarczego oraz urbanizacji, mimo zainteresowania jakościąprzestrzeni, zwłaszcza przestrzeni miejskiej' nie sprzyjaty wykz1atceniu dostatecznie spójnych i precyzyjnych sposobów charakterystyki i oceny zachodzących przemian. Pres,ja braku mieszkań
i niedostatku wyposażenia w urządzenia infrastruktury technicznej oraz w usługi, na
da|szy p|an przesunęta prob|emy oceny jakości przestrzeni i rzeczywistych warunków
icia, pozostając przy okreś|aniu iIościowych stanów poszczegó|nych elementów zagospodarowania iśrednich wskaźników zaspokojenia potrzeb mieszkańców. oceny tego
typu, o i|e byty wykonywane, miaty na ogót charakter opisowy, często subiektywny
i fragmentaryczny, a stosowane mierniki odnosiły się do stanu poszczególnych elementów zagospodarowania i niektórych komponentów środowiska przyrodniczego'
Próbą stworzenia zintegrowane8o systemu mierników stużących opisowi jakości
przestrzeni miast, która stanowi istotny eIement jakości życia ich mieszkańców, byty
badania Z. Ziobrowskiego (l99]). Zastuguj4 one na uwagę ze Wzg|ędu na nie spotykane wÓwczas u innych autorów podejście, wyrażające się w zmniejszeniu nacisku na
opis systemu funkcjonowania miasta z rozszerzeniem opisu odbioru tego systemu
przez społeczeństwo, które z niego korzysta i go tworzy.
Jest to system o dużym stopniu otwartości na modyfikacje, Wynikają one zarówno
z braku danych prowadzqcych automatycznie do redukcji mierników, dostosowania do
specyfiki prowadzonych badań, jak też poddania tego systemu społecznej waloryzacji
umożIiwiającej zróżnicowanie Wartości poszczególnych komponentów isubkomponentów cech występujących w systemie. W oparciu o omawiany system wskaŹników dokonano wariantowej oceny trzech miast: Poznania, Krakowa i Wrocławia. Badanie to
ujawniło wiele niedoskonatości systemu' znanych z teorii badań jakościowychod.
noszących się m. in. do moŹ|iwości opisu cech niemierzalnych np. komfortu klimatycznego, tworzenia mierników syntetycznych' wyboru mierników sygnalnych
repre.
zentatywnych dla danego subkomponentu oraz wzorca, do którego można odnosić
wartości. Późniejsze niezbyt Iiczne prace podjęte w Po|sce nie doprowadzily do e|imlnacji wymienionych trudności metodycznych.
W odróżnieniu od polskiej, zagraniczna |iteratura przedmiotu obfituje w opraco.
wania odnoszące się do pomiarów jakości życia W aspekcie planowania przestrzennego
(Leitmann 1999. Rodgerson 'l999, Mc Cranahan. Songsore 1994, Flood 1997). Trudno dokonać petnego przeglqdu stosowanych wskaźników ze względu na uty|itarny ich
charakter i indywidua|ne podejście autońw uwzględniajqce specyfikę obszaru. Jednakźe
analizuj4c cechy odnosz4ce się do środowiskaw układach osadniczych można dostrzec
istotne różnice w ich doborze.
W oparciu o przeg|ąd jakiego dokonał Z. Ziobrowski (199l) można przyjąć, ze
w literaturze amerykańskiej wyraŹnie akcentuje się wskaźniki odnoszące się do warto.
ściekonomicznych i politycznych. Waftości prfestrzenne i przyrodnicze ekponowane
-
i' ł'lko wówczas'
:.:-.
gdy bezpośrednio |ub pośrednioodnosuq się do tych
sfer.
rJadem tego typu pracy jest opracowanie B.-Ch. Liu, który w oparciu o około .l 20
}
56
''
ń.
Wioletta Kałamucka
cech wchodzących w skład 5 komponentów: ekonomicznego, po|itycznego, środowiskowego, zdrowia i oświaty oraz społecznego dokonat oceny 243 miast w obszarach
metropolitalnych USA (Liu 1 970).
lnne podejściespotyka się w Iiteraturze niemieckiej, gdzie zbiór iuktad prezenta.
cji danych statystycznych dostosowany jest do potrzeb planowania przestrzennego.
Umoż|iwia on daleko posuniętq dezagregację cech, a przez to zwiękzenie dokładności
dokonywanych charakterystyk.
Specyfiką opracowań studialnych w pozostałych krajach europejskich jest
natomiast dążenie do opisywania źródet i ewo|ucji zjawisk w oparciu o bezpośrednie
opinie mieszkańców. Dośćpobieżnie traktuje się natomiast funkcjonowanie jednostek
osadniczych oraz atrakcyjność wizualną. Przykład zestawu wskaŹnikÓw użytych do oceny jakościśrodowiska d|a miast szkockich zawiera praca M. Pacione (l 982), Zna|azlty
się w nich, oprócz powszechnie stosowanych wskaŹników jakości przestrzeni, również
wskaźniki okreś|ające: reputację obszaru, schludność ulic pasaży podziemnych,
ułatwienia w parkowaniu samochodów, czas (nie od|egłość|)dojścia do sklepÓw,
i
wielkość przestrzeni zewnętrznej wyłącznej na użytek właścicieli,wielkośćhałasu
z zewnątrz oraz sąsiedztwa, a nawet wścibskośćs4siadów, wie|kośći rozmieszczenie
pomieszczeń w zajmowanym mieszkaniu' prob|emy z wi|gocią i nasłonecznienie pomieszczeń. WskaŹniki te z pewnościązawierajq znacznie większy zasób informacji istotnych d|a wprowadzania zmian w przestrzennym zagospodarowaniu, uwzględn iających
gtówne zatożenie rozwoju zrÓwnoważonego' jakim jest podnoszenie jakości życia.
Analiza wskazników stosowanych w szeroko pojętym p|anowaniu przestrzennym i architekturze pozwa|a sfuvierdzić, ze rózni4 się one znacznie od wymienionych wcześnie-j:
l ' mają charakter utylitarny, są tworzone i użytkowane w określonych ce|ach,
2. charakteryzują się duŹą róŹnorodnością wskaźników' za|eŹną od skali opracowania'
3. w zestawach tych wskaŹników wiele miejsca zajmują wskazniki odnoszące się do zagadnień atrakcyjności przyrodniczej oraz stanu środowiska,
4. charakteryzują się odpowiednim doborem wskaźników, pozwa|ających na moż|iwie
dokładny opis zjawisk o złożonej strukturze,
5. w najwiękzym stopniu odzwierciedlają relacje między społecznościąa otaczającym
ją środowiskiem ' a zwłaszcza re|acje związane ze stanem środowiska,
6. zestawy wskaźników umożliwiaj4 odzwiercied lenie potrzeb różnych grup ludności,
7, w nĄwyższym stopniu spośród wymienionych wcześniej integrują opis sfery
społeczno.ekonom icznej i p rzyrodn iczej (Katamucka 2004).
Niestety' Wskaźniki te posiadajq również wady. Za podstawowq uznać na|eży przystosowanie do opisu warunków miejskich praktycznie uniemożliwiajqce ich uniwersa|.
ne zastosowanie' Są mało użyteczne np. w p|anowaniu terenów wiejskich zajmuj4cych
w nasuym kraju znaczną powierzchnię.
Podsumowanie
Planowanie przestrzenne jest działalnościązajmującą się organizacją przestrzeni
geograficznej na użytek człowieka. Miar4 skuteczności i stusznościtych dziatań jest
zarówno wtaściwy stan i prawidłowe funkcjonowanie środowiska, jak i wysoka jakość
życia zamieszkujących tq przestrzeń |udzi. Wykorzystywane do jej pomiaru wskaŹniki
PrzydatnośćwskaźnikÓw jakościżycia w ocenach warunkÓw życia..'
jakościżycia mają charakter zaróWno wskaźników syntetycznych, jak i zbiorów wskazników opisujących różne aspekty jakościżycia' Nie wszystkie znajdują jednak zastosowanie w praktyce p|anistycznej. |stnieje szereg zbiorÓw sprawdzonych wskaŹników jakościżycia wykorzystywanych w praktyce p|anowania przestrzennego, zwtaszcza d|a
terenóW miast. Trudno jednak mówić o stworzeniu ich uniwersa|nego zestawu, chocia.
żby ze względu na ogromne zrÓźnicowanie WarunkóW społeczno-ku |turowych.
W ciągu ostatnich |at, w miarę wzrostu zainteresowania izrozumienia idei jakości
życia, następuje szybka ewolucja wskaźników w kierunku lepszego odzwiercied lenia
w nich rzeczywistych potrzeb ludzi. Wymaga to znacznego rozszerzenia zakresu prac
terenowych i badań studia|nych. Wydaje się jednak, że ich stosowanie na różnych poziomach p|anowania, a także uwzg|ędnianie w monitoringu dziatań na rzecz poprawy
stanu środowiska i jakościĄcia |udzi, przyczyni się do rzeczywistego wdrażania idei
rozwoj u zńwnowaŹonego.
Literatura
Bauer R.A., 1966, Social Indicators. Massachusetts lnstitute of Technology, The MIT Press, Cambridge.
Drewnowski J., Scott W.. 1966, The Level of Living lndex, United Nations Research for Social
Development, Report nr 4, Ceneva.
Flood J.. 1997. Urban and housing indicaton. Urban studies, vol. 34.
caw|ikowska.Huecke| K., Umiński s., l999, ]akośćżycia w miastach _ powiatach grodzkich, Po|ska
Regionów, nr 3, Cdańsk.
Golinowska s., 1991, Nuńy w ruchu wskaźników społecznych. [w:] Wskaźniki spoteczne, Bib|io.
teka Wiadomości statystycznych, t.41, s' 24-34.
Jarosiński W, l995, Wskaźniki rozwoju spotecznego oNZ, Wiad. Stat.. nr 7, s. 14_17 '
Kałamucka W' 2001. Wskaźniki jakości Źycia powiązane z cechami środowiska geograficznego
(na wybranych przyktadach z Lube|szczyzny), Praca doktorska' Zakład ochrony Środowiska
UMCS. Lublin.
Kałamucka W. 2004, Przegląd stosowanych wskaźników ekorozwoju ijakości źycia, [w:] Michal.
czyk Z' (red.), Badania geograficzne W poznawaniu środowiska, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 480-486.
Kordos J., l99l ' Metodo|ogia i wykorzystanie wskaźników społecznych, [w:] Jakośćżycia i warunki bytu' Biblioteka Wiadomości statystycznych, t. 40, cUs. Wanzawa, s. l6-32'
Leitmann J.. 1999, Can city QOL Indicators be objective and relevant? Towards a participatory
tool for sustaining urban development, Local Environment, vol. 4.
Liu B-Ch., 1970, Quality of life in the US metropolitan areas, MRI Rochest.
Mc Granahan 6.. Songsore J.. I 994. Wealth, health and the urban Household, Environment, vol. 36.
Narkiewicz J.,
l996' Regionalne zróżnicowanie poziomu życia ludności, Wiad. stat.. nr l2,
s. 7 5-84.
Pacione M., 1982, Evaluting the Quality of the Residential Environment in a Deprivet Council
Estate. Ceoforum. vol. 13, s. 45-55.
Rodgerson R.J., 1999. Quality of life and city competitiveness. Urban Studies. vol. 36, nr 5/6.
śIeszyński J.' 2oo0, Ekonomiczne problemy ochrony środowiska, Aries' Warszawa.
Zjenkowski L.' 1979, Poziom życia' Metody mierzenia i oceny' PWE, Wa6zawa.
Ziobrowski z., 1991' Mierniki jakości przestrzeni miejskiej, l6PiK, Wa6zawa'
iii
j
I
i
58
Wio|etta Kałamucka
Usefulness of indicators of quality of life in living condition
assessment to spatial planning
Summary
The goal of spatial planning is organizing the geographical space on benefit of community.
The measure of this activities are better environmental state and high quality of life. lt is indispensable to lead monitoring because quality of life is the determinant of sustainable development efficiency. In quality of life measurement is possible to use various indicators but it is impossible to created universal system which be usefulness in spatial planning. Majority of planning studies requires many subjective indicator and indicaton application, created in foothold
about local research. In methodology of research work in this range fast progress is observed.
Many useful indicators were created on requirements of spatial planning in western countries.
This question needs to be soread in Poland.