Ćwiczenie poszerzone z glosami

Ruth Iarabee: Taguone – Grudka gliny
A. Przeczytaj 10 początkowych zdań opowieści.
Kliknij na zdania by ich wysłuchać. Uwaga: skrypt został trochę poprawiony I może się nieznacznie
różnić od wypowiadanych kwestii.
Jak myślisz, co się stanie dalej?
1. Teo peho vuri, ei nabunuu roho, na teitei roho a
peha bua tom tana.
1. Te-o
peho vuri ei
PREP-ART jeden czas DEM
a
ART
nabunuu
dawno.temu
na
TAM
tei-tei
roho
RED-zostać przed
he
CONJ
Nie mieli oni dzieci.
a
bua hiki
ART dwa nie.mieć
beiko roho.
dziecko przed.
3. Tea vaan to teitei ori me toro paku tamuana rori
bona maa paku amaa bebeera,
3. Te-a
vaan
PREP-ART wioska
tamuana
zawsze
rori
IMPF
to
REL
tei-tei
RED-zostać
bona maa paku
ART PL
uczta
W wiosce, w której żyli, uczty musiały zawsze być
wyprawiane z rozmachem
ori
3PL
me
i
a-maa
ART-PL
4. meori kou toro matatopo tamuana rori bona
maa uhu one teori mene uhu vunuu riori tea
maa vuri beo piuvu ge amaa taatate tavusu.
4. me-ori
i-3PL
roho
przed
peha bua tom tana.
jeden dwa REC para
2. Eori hee a bua hiki beiko roho.
2. Eori
3PL
Pewnego razu, dawno temu, było sobie dwoje
ludzi.
be-beera
RED-duży
i musieli zawsze przygotowywać swój barwnik
zrobiony z gliny by ufarbować włosy w czasie,
kiedy tańczono taniec piuvu lub miały miejsce
inne obrządki (tradycje).
kou
toro matatopo
tamuana
EMPH musieć przygotować zawsze
te-ori
mene uhu
PREP-3PL dla
barwnik
piuvu
ge
piuvu.taniec lub
a-maa
ART-PL
vunuu
włosy
ma-matatopo
bana
RED-przygotować znów
bona
ART
rori
IMPF
taatate
tradycja
maa vuri
PL czas
one
glina
be-o
kiedy-ART
tavusu
wyjść
Pewnego razu, kobieta znowu przygotowała te
barwniki
si
moon
DIM kobieta
maa
PL
bona maa uhu
ART PL
barwnik
ri-ori
te-a
POSS-3PL PREP-ART
5. Teo peho vuri mea si moon vai paa mamatatopo
bana bona maa uhu teve
5. te-o
peho vuri me-a
PREP-ART jeden czas i-ART
toro
paku
musieć robić
uhu
barwnik
vai
DEM
paa
TAM
te-ve
PREP-3SG
6. me paa siki kahi bono peho hum tagu one
6. me paa siki
kahi
i
TAM gnieść z
bono
ART
i rozgniotła grudkę gliny
peho hum
jeden kawałek
7. mepaa vaakopo taono bona bona nahu kepaa
teo poa vavaatei nahu teve.
7. me-paa
i-TAM
vaakopo
przykryć
taono
nałożyć
bona
4SG
na
tei-tei
me
TAM RED-zostać z
nahu-nahu ni-e
RED-gotować APP-3SG
9. Ei kou me sa paa nahunahu haa ni bona vuaba
vai to kokopo taono e bono si tagu one vai ei.
9. Ei
kou me sa
paa nahu-nahu
DEM PART także NEG TAM RED-gotować
to kokopo taono
REL pokrywka nałożyć
e
bono
3SG ART
paa tei
TAM zostać
si
moon vai bo
DIM kobieta DEM i
me-ori
i-3PL
bono tagu one vai
ART grudka glina DEM
Oznacza to także, że nie gotowała w tym jednym,
który nałożyła na grudkę gliny.
haa ni
NEG APP
bona
ART
vuaba vai
jeden DEM
si
tagu one vai ei.
DIM grudka glina DEM DEM
10. Merau mea si moon vai bo mutanae paa tei,
meori tei meori paa tei vanun bono tagu one
vai to vaatei roho a si moon vai.
10. Merau me-a
Wtedy i-ART
kepaa
gliniany.garnek
W domu kobiety pozostały też inne garnki,
których używała do gotowania.
te-a
moon vai
PREP-ART kobieta DEM
bona maa meha nahu to
ART PL
inny garnek REL
nahu
garnek
nahu te-ve
garnek PREP-3SG
8. Ei inu tea moon vai na teitei me bona maa
meha nahu to nahunahu nie.
8. Ei
inu
DEM dom
i przykryła go glinianym garnkiem na półce, gdzie
zawsze odkładała swoje garnki.
bona
ART
te-o
poa va-vaa-tei
PREP-ART półka RED-CAUS-zostać
tagu one
grudka glina
Potem kobieta i jej mąż, żyli tam i żyli,
zapominając o grudce gliny odłożonej przez
kobietę.
muta-na-e
współmałżonek-POSS-3SG
tei
me-ori
zostać i-3PL
to vaa-tei
REL CAUS-zostać
paa
TAM
roho a
si
przed ART DIM
B. Używając glos pod tekstem, przetłumacz pzostały fragment.
11. Teo peho bon a moon he tea gono bana bata
ta nahu kepaa mene nahunahu
tei
vanun
zostać zapomnieć
moon
kobieta
vai
DEM
11. Te-o
peho bon
PREP-ART jeden dzień
bana
bata
znowu SIMUL
a
ART
moon
kobieta
he
CONJ
ta
nahu kepaa
ART garnek gliniany.garnek
tea
gono
COMPL brać
mene nahu-nahu
dla
RED-gotować
12. mepaa baitono bona si karasi komana nahu
kepaa vai, mepaa hivi bene mutanae,
12. me-paa
i-TAM
baitono bona
słyszeć ART
nahu kepaa
garnek gliniany.garnek
si
karasi
DIM drapanie
vai
DEM
me-paa
i-TAM
koma-n-a
środek-POSS-ART
hivi bene
pytać ART
muta-na-e,
współmałżonek-POSS-3SG
13. "Eh, a tabae to karasi nanai komana nahu?"
13. "Eh,
Hm
a
tabae to
ART co
REL
karasi
drapanie
nana-i
IMPF-DEM
koma-n-a
środek-POSS-ART
14. Me mutanae paa sue, "Kapa roho!"
14. Me
i
muta-na-e
paa sue,
"Kapa
roho !"
współmałżonek-POSS-3SG TAM mówić otworzyć najpierw
15. Meori paa kapa vasisio bata koa bari meori
paa tara voen,
15. Me-ori
i-3PL
paa
TAM
kapa
otworzyć
vasisio
ostrożnie
me-ori
i-3PL
paa
TAM
tara
voen
widzieć tak.jak
bata
SIMUL
koa
tylko
bari
4SG/PL
a
ART
moon,
kobieta,
16. o tagu one to vaatei roho a moon,
16. o
tagu one
ART grudka glina
to
REL
vaa-tei
CAUS-zostać
roho
wcześniej
17. paa poteu bono rupi toa to vahuusu
vaabooboha nana.
17. paa pote-u
bono
TAM być.jak-IM ART
rupi toa
jajko kura
to
REL
vahuusu vaabooboha nana.
być.blisko wykluć się
IMPF
18. Eori he tara voen meori paa kona koa ta peha
taba ta beera kahi tavusu nana,
18. Eori
3PL
he
CONJ
tara
widzieć
voen
tak.jak
me-ori paa
i-3PL TAM
kona
wiedzieć
koa
po.prostu
nahu?
garnek
ta peha taba
ART jeden rzecz
ta
beera kahi tavusu
ART duży TAM wyjść
nana
IMPF
19. meori paa vaakopo vaha bona nahu.
19. me-ori
i-3PL
paa
TAM
vaakopo
przykryć
vaha bona
znowu ART
nahu
garnek
20. Meori paa tei, meori tei bana bona si tei mea
moon paa sue ki bene mutanae,
20. Me-ori
i-3PL
paa
TAM
tei
me-a
zostać i-ART
tei
me-ori tei
bana
zostać i-3PL zostać znów
moon paa
kobieta TAM
sue
mówić
bona
ART
ki
do
si
DIM
bene
ART
muta-na-e,
współmałżonek-POSS-3SG
21. "Eh, eara toro kapa butara vaha bana roho,
are tara vahaa tea taba to tara roho ara."
21. "Eh, eara
Ej
1INC
ar-e
1INC-CONJ
toro kapa
musieć otworzyć
tara
zobaczyć
butara
vahabana roho,
spróbować znowu
najpierw,
vahaa
znów
te-a
PREP-ART
taba
rzecz
to tara
REL zobaczyć
roho ara."
przed 1INC
22. Merau meori paa kapa vavasisio bana bata
bona nahu,
22. Merau me-ori
wtedy i-3PL
paa
TAM
kapa
otworzyć
va-vasisio
RED-ostrożnie
bana
znowu
bata bona nahu
SIMUL ART garnek
23. meori kapa bata rori bona nahu, a moon he
sue,
23. me-ori
i-3PL
kapa
otworzyć
bata rori
SIMUL IMPF
bona
ART
nahu a
garnek ART
moon he
kobieta CONJ
24. "Eh, o tagu one vai paa aba bata koa mau
rehe!"
24. "Eh,
ej
o
tagu one vai
ART grudka glina DEM
paa aba
TAM osoba
25. Meori paa vaakopo vahaa bari.
25. Me-ori
i-3PL
paa
TAM
vaakopo
przykryć
vahaa
znowu
bari
4SG/PL
26. Eori he tea vairaira ni bona taba vai, ahiki
kurus beori sue vataaree ni bari, na vavaravihi
ori.
bata koa
SIMUL po.prostu
ma-u rehe!"
DIR-IM EMPH
sue
mówić
26. Eori
3PL
he
CONJ
tea
va-ira-ira
COMPL MULT-RED-sprawdzić
ahiki kurus
NEG naprawdę
be-ori
COMPL-3PL
ni
APP
bona
ART
sue
mówić
taba
rzecz
vataaree
pokazać
vai
DEM
ni
APP
bari
4SG/PL
si
DIM
tei,
zostać
na
va-varavihi ori
TAM RED-schować 3PL
27. Meori paa tei bana meori tei bona si tei, mea
moon paa sue ki bene mutanae,
27. Me-ori
i-3PL
paa
TAM
me-a
i-ART
tei
zostać
bana
znów
moon paa
kobieta TAM
sue
mówić
me-ori
i-and-3PL
ki
do
tei
zostać
bene
ART
bona
ART
muta-na-e,
współmałżonek-POSS-3SG
28. "Eh! Eara toro kapa vahabana roho, are tara
to antee vai voe a taba vai?"
28. "Eh!
ej
Eara
1INC
ar-e
1INC-CONJ
toro
musieć
tara
widzieć
kapa
vahabana roho,
otworzyć znowu
najpierw
to
REL
antee vai
sięgać teraz
vo-e
jak-3SG
a
ART
taba
rzecz
vai?"
DEM
a
ART
moon
kobieta
he
CONJ
sue
mówić
29. Toboha kapa batari, a moon he sue,
29. Toboha
jak.tylko
kapa
otworzyć
bata-ri
SIMUL-IMPF
30. "Eh! He, he! Otei tenaa, a si beiko komana
nahu vai, o tagu one paa tavusu poteu bona
aba, a beiko a si moon."
30. "Eh! He, he! Otei
ej
he he mężczyzna
vai, o
DEM ART
tagu
grudka
te-naa,
a
PREP-1SG ART
one
glina
si
beiko
DIM dziecko
paa tavusu
TAM stawać.się
pote-u
być.jak-IM
a
si
moon. "
ART DIM dziewczyna
31. Meori paa kokopo vahabana bona nahu,
31. Me-ori
i-3PL
paa
TAM
kokopo
przykryć
vahabana
znowu
32. mea beiko paa beera maa, me beera maa,
bona
ART
nahu,
garnek
koma-n-a
środek-POSS-ART
bona
ART
nahu
garnek
aba, a
beiko
osoba ART dziecko
32. me-a
i-ART
beiko
dziecko
paa
TAM
beera maa, me
duży DIR i
beera
duży
maa,
DIR
33. me teo peho bon meori paa gono tavusu kahi
bari bona nahu meori paa mee hovo bari
komana inu.
33. me te-o
i
PREP-ART
peho bon me-ori
jeden dzień i-3PL
bona nahu me-ori
ART garnek i-3PL
paa
TAM
paa
TAM
gono tavusu
brać wyjść
kahi bari
z
4SG/PL
mee hovo bari
koma-n-a
inu
wziąć wejść 4SG/PL środek-POSS-ART dom
Znaczenie glos i pomoc:
1INC
inkluzywna pierwsza osoba liczby mnogiej (‘my’, ‘ja i ty’)
1SG
pierwsza osoba liczby pojedynczej
3SG
trzecia osoba liczby pojedynczej
3PL
trzecia osoba liczby mnogiej
4SG
czwarta osoba liczby pojedynczej (zaimek specjalnego dopełnienia)
4SG/PL czwarta osoba liczby pojedynczej lub mnogiej (zaimek specjalnego dopełnienia)
Czwarta osoba może być tłumaczona na polski jako trzecia (“ono”, “on/ona”).
APP
strona aplikatywna (zmienia ilość okoliczników orzeczenia; w tym tłumaczeniu może zostać
pominięte)
ART
przedimek;
o, a, bona, bono, bene to przedimki określone, nie mające odpowiedników w języku polskim
(można przetłumaczyć “ten/ta/to”) i nie zawsze równoznaczne z angielskim the;
ta to przedimek nieokreślony oznaczający w przybliżeniu “jakiś/jakaś/jakieś”; często pomija się
do w tłumaczeniu.
CAUS
strona sprawcza (sprawić by ktoś coś zrobił); CAUS-zostać = ‘sprawić zostać’ = ‘zostawić’
COMPL spójnik hipotaktyczny
CONJ
spójnik
Spójniki łączą ze sobą zdania w większe całości.
Spójnik he wyraża związek temporalny (czasowy; “kiedy”, “wtedy”);
kombinacja he tea może być przełożona jako “podczas”;
spójnik -e w zdaniu 21. można przetłumaczyć jako ‘i’.
DEM
określnik wskazujący; vai ‘ten/ta/to’
DIM
zdrobnienie; dodaje emocjonalny niuans znaczeniowy (np. “kot” - “koteczek”)
DIR
partykuła kierunkowa; w 24. i 32. oddaje sens zmiany stanu (“staje się jakieś”)
EMPH partykuła emfazy
IM
marker natychmiastowości (przekładaj go jako “teraz” lub pomijaj w tłumaczeniu)
IMPF
marker aspektu niedokonanego
MULT prefiks wyrażający mnogość czynności
NEG
negacja
PL
liczba mnoga
POSS
dzierżawczość, wskazuje na przynależność jednego elementu do drugiego, na przykład vunuu
ri-ori (4.) ‘ich włosy’, muta-na-e (10.) ‘jej współmałżonek’ = ‘jej mąż’, koma-n-a nahu (12.)
‘środek garnka’ = ‘w garnku’
PREP
przyimek
te może znaczyć “z, na, do (etc.)”; przyimek “skleja się” z przedimkiem lub zaimkiem, tworząc
jeden wyraz (tea, teo, teve, teori): te-a vaan (3.) ‘w wiosce’, te-o poa (7.) ‘na półce’
RED
reduplikacja1
REC
wzajemny związek, obustronna relacja
1
(dowiedz się więcej o reduplikacji w języku teop z innego ćwiczenia)
REL
partykuła rozpoczynająca zazwyczaj zdanie podrzędne :
Tea vaan to teitei ori (3.) ‘w wiosce, w której żyli’
bono tagu one vai to vaatei roho a si moon vai (10.) ‘grudce gliny odłożonej przez kobietę
(=grudka gliny, którą odłożyła kobieta)’
SIMUL jednoczesność; oznacza czynność wykonywaną jednocześnie przez kilka osób
TAM
marker jednej lub więcej kategorii czasownikowych
na może oznaczać czas nieprzyszły (w tym tekście tylko czas przeszły)
paa oznacza zmianę w stosunku do poprzedzającej sytuacji; w powyższym tekście zazwyczaj
oznacza zaś zas przeszły, na przykład paa siki (6.) ‘rozgniotła’ (ale w 24. i 30. jest inaczej)
kahi oznacza przyszłość (względną lub bezwzględną w odniesieniu do czasu wypowiedzenia)