Nazwa, status Środowisko życia Morfologia, ubarwienie

Nazwa, status Środowisko życia Morfologia, ubarwienie

Nazwa, status
Zaskroniec
zwyczajny (Natrix
natrix) chroniony,
najczęściej
spotykany i znany
gatunek węża
w Polsce.
Środowisko
życia
Morfologia,
ubarwienie
– preferuje
środowiska
wilgotne,
wodne,
wodno-błotne;
– występuje
w pobliżu
zbiorników
wodnych:
jezior, stawów,
wyrobisk,
potoków, rzek,
rozlewisk,
starorzeczy,
bagien,
trzęsawisk,
torfowisk,
podmokłych
lasów;
– może żyć
w pobliżu
bezpośredniego
otoczenia
człowieka,
zwłaszcza gdy
znajduje się w
pobliżu terenów
podmokłych.
–długość od
80 do 100 cm
(najdłuższy znany
osobnik miał 225
cm);
– samice większe od
samców;
– plamy
zaskroniowe:
żółte, żółtopomarańczowe,
rzadziej kremowe;
– tułów i ogon
zielonkawobrązowe,
zielonkawe
(o różnych
odcieniach);
– brzuszna
powierzchnia
ciała najjaśniejsza
w pobliżu
podgardzielowej
części głowy,
w dalszych
odcinkach
ciemniejsza
i zaopatrzona
w nieregularne
plamy;
– dymorfizm płciowy
słabo zaznaczony,
samce mają
dłuższe ogony
i zgrubienie
związane
z obecnością
parzystego
narządu
kopulacyjnego.
Rozmnażanie
Pokarm
- gatunek
jajorodny samica
składa od 10
do 30 jaj, w
niesprzyjających
warunkach
6-8, w bardzo
korzystnych
ponad 40;
- jaja składane
masowo;
- jajo ma 2,5-3,5
cm długości
i 1,0-2,0 cm
szerokości;
- jaja po
wyschnięciu
zebrane są
w pakiety;
początkowo
koloru białego
lub kremowego,
z czasem żółkną
lub brązowieją
albo pokrywają
się plamami;
- inkubacja trwa
4-8 tygodni;
- młode po
wylęgnięciu
mają długości
ok. 15-20 cm
przypominają
osobniki dorosłe.
–żaby: brunatne,
zielone;
–rzekotki;
–traszki;
–kijanki;
–rzadziej ropuchy,
słabe i chore
ryby;
–poluje pod
wodą, na jej
powierzchni i na
lądzie.
Biologia,
ekologia
Zachowania
obronne
Wrogowie
naturalni
Prowadzi dzienny
tryb życia,
o zmierzchu
chowa się do
podziemnych
kryjówek, nor
gryzoni, rozpadlin
ziemnych,
pod różnymi
przedmiotami.
Za dnia wypełza
na słoneczne
stanowiska,
wygrzewa się
i po osiągnięciu
odpowiedniej
ciepłoty staje
się aktywny.
Jest aktywny od
kwietnie (wtedy
budzi się ze snu
zimowego) do
października
(nawet listopada).
Zimuje pojedynczo
lub gromadnie.
–najczęściej
ucieczka, szybko
i zwinnie znika
wśród gęstej
roślinności czy
w wodzie;
–w momencie
pochwycenia
wyrzuca z kloaki
cuchnącą żółtą
ciecz;
–potrafi
nienaturalnie
wyginać i zwijać
ciało, wywracać
się na boki,
na grzbiet,
rozszerzając przy
tym szczęki i
wysuwając język.
–ptaki: bociany,
czaple,
gadożery;
–ssaki: jeże
borsuki, kuny,
wydry, lisy
i dziki;
–młode zaskrońce
są zjadane
przez: węże,
średniej
wielkości ptaki,
wyrośnięte
ropuchy, ryby;
–większe owady;
–wodne kałużnice
i pływaki;
–chrząszcze
z rodziny
biegaczowatych.
Pochwycone:
–niekiedy
wydzielają krew z
błon śluzowych;
–owijają się
wokół różnych
przedmiotów;
- nerwowo
wywijają
końcówką ogona;
–wywołują
konwulsje;
–rzadko gryzą;
–syczą,
–symbolicznie
atakują wroga
(pozycja kobry).
Zagrożenia
–degradacja
środowiska
naturalnego
(melioracje,
osuszanie,
zasypywanie,
zaśmiecanie);
–zanieczyszczenia
środowiska
wodnego ściekami
komunalnobytowymi,
przemysłowymi
i rolniczymi;
–zmniejszenie
liczby naturalnych
i sztucznych miejsc
do składania jaj;
–uprawa roli za
pomocą ciężkiego
sprzętu;
–obniżanie
odczynu wód,
spowodowanego
kwaśnymi
deszczami;
–rozbudowa sieci
komunikacyjnych;
–zabijanie
Materiały edukacyjne
Polskiego Klubu Ekologicznego
Ochrona krajowych gatunków węży
Szkoła średnia
Nazwa, status
Gniewosz
plamisty
(gniewosz,
gniewosz gładki,
miedzianka)
— Coronella
austriaca
— gatunek
chroniony,
w II wydaniu
„Polskiej
czerwonej
księgi zwierząt”
otrzymał
status gatunku
zagrożonego
wyginięciem
i ginącego.
Środowisko życia
–ciepłolubny,
tolerujący temp.
do 35 ̊ C-38 ̊ C,
optymalna temp.
to około 27,5 ̊ C,
przy 10 ̊ C
przestaje być
aktywny;
–zasiedla tereny
otwarte,
nasłonecznione,
porośnięte
roślinnością
trawiastą,
nielicznymi
krzewami
i drzewami
oraz rumowiska
skalne,
kamieniste
zbocza górskie,
gołoborza,
wysychające
łożyska cieków
wodnych,
pastwiska,
pola, zalesienia
śródpolne,
winnice
poprzecinane
kamiennymi
murami,
stanowiska
wzdłuż torów,
obszary
zabudowane
i śmietniska.
Morfologia,
ubarwienie
–budową ciała
i ubarwieniem
przypomina nieco
żmiję zygzakowatą;
–długość ciała
dochodzi do ok. 100
cm, przeciętnie
45-65 cm;
–samice większe od
samców barwy szarej
lub szaro-brunatnej
z licznymi ciemnymi
plamkami;
–samce jaśniejsze,
brązowe,
pomarańczowobrązowe, miedziane
o dłuższym ogonie;
–młode szare
lub brązowe
z chararakterystyczną
ceglasto-czerwoną
brzuszną stroną ciała.
Rozmnażanie
Pokarm
–jajożyworodny;
–samica po około
100-150 dniach
rodzi całkowicie
ukształtowane
młode;
–młode otoczone
są cienką,
przezroczystą
błoną, którą
rozrywają
dynamicznymi
ruchami ciała;
–mają około
15-21 cm
długości;
–samice rodzą
na ogół co dwa
lata.
Poluje na: małe
jaszczurki,
węże, ssaki i ich
mioty, rzadziej
pisklęta ptaków,
sporadycznie
bezkręgowce.
Małe ofiary
pożera żywcem,
większe owija
splotami ciała
i stara się je
zadusić.
Biologia,
ekologia
Zachowania
obronne
Prowadzi
dzienny tryb
życia, w gorące
dni lata jest
aktywny późnym
popołudniem
i o zmierzchu.
W godzinach
porannych
wygrzewa się
np. wśród gęstej
roślinności
i kamieni. Po
osiągnięciu
odpowiedniej
ciepłoty ciała
zaczyna być
aktywny. Jest
płochliwy,
rzadko można
zaobserwować
go na otwartej
przestrzeni. Potrafi
sprawnie wspinać
się np. na niskie
krzewy. Zimuje
pojedynczo lub
w niewielkich,
na ogół
jednogatunkowych
grupach. Budzi
się ze snu
zimowego w
kwietniu lub maju
i jest aktywny
do września,
października.
–ucieczka;
–ochronne;
ubarwienie
–zaskoczony
nieruchomieje
następnie zwija
się i przyjmuje
groźną postawę;
–schwytany,
w przeciwieństwie
do zaskrońca
nie zawaha się
ugryźć.
Dla człowieka jest
zupełnie niegroźny.
Wrogowie
naturalni
–ssaki: tchórz,
jeż, lis,
gronostaj,
łasica, borsuk,
dzik;
–ptaki:
myszołów,
gadożer,
bocian;
–zwierząta
domowe: kot,
kura, kaczka,
gęś, indyk;
–młode mogą
być pożerane
przez: większe
ropuchy
szare, drozdy,
kosy, a także
owady np.
biegaczowate.
Zagrożenia
–przekształcanie
i dewastacja
pierwotnych
biotopów;
–bezpośrednie
i trujące działanie
zanieczyszczeń:
komunalnobytowych,
związanych
z rolnictwem,
przemysłęm itp.;
–rozbudowa sieci
komunikacyjnej;
–zabijanie;
–likwidowanie
wtórnych siedlisk,
np. usypisk kamieni
polnych, murków,
stert powalonych
gałęzi;
–likwidowanie
zadrzewień
śródpolnych,
miedz, ugorów, kęp
drzew i krzewów;
–zalesianie dużych
obszarów bez
pozostawiania
miejsc otwartych
i nasłonecznionych.
Materiały edukacyjne
Polskiego Klubu Ekologicznego
Ochrona krajowych gatunków węży
Szkoła średnia
Nazwa, status
Żmija zygzakowata
(żmija,
miedzianka)
— Vipera berus
— gatunek
chroniony, jedyny
jadowity gatunek
węża w Polsce.
Środowisko
życia
Morfologia,
ubarwienie
–różnorodne,
na ogół suche
i średnio
wilgotne
środowiska
(bory,
nasłonecznione
polany, pobocza
dróg, urwiska
skalne, obrzeża
lasów, dróg,
wrzosowiska,
torfowiska;
–w pobliżu
domostw.
–długość do 70-80 cm;
–3 podstawowe
odmiany barwne:
popielata, zwana
srebrną, którą
charakteryzują się
dorosłe samce, na
jasnej, grzbietowej
powierzchni wyraźnie
zaznacza się zygzak;
–samice i osobniki
młodociane
zabarwione
są zwykle na
brązowo, w różnych
odcieniach ze
słabiej zaznaczonym
zygzakiem;
–odmiana czarna,
zwana melanistyczną,
u której zygzak
i pozostałe elementy
ubarwienia są bardzo
słabo zaznaczone;
–dymorfizm płciowy
zaznacza się
w ubarwieniu, samice
mają ogony krótsze
i zwężające się ku
nasady, u samców
ogon jest dłuższy
i zgrubiały u nasady.
Rozmnażanie
Pokarm
–gatunek
jajożyworodny;
–młode po
urodzeniu
otoczone są
przezroczystą
i cienką
błonka, którą
energicznymi
ruchami ciała
rozrywają;
–po porodzie
samica i młode
chowają się
w najbliżej
położonych
kryjówkach;
–samica rodzi
od lipca do
września;
–młode rodzą się
w ilości 5–18
osobników, o dł.
10-20 cm;
–samice rodzą co
2-3 lata.
–poluje na drobne
ssaki płazy,
gady, ptaki;
–ofiary zabija
jadem;
–mioty ssaków
i inne drobne
ofiary pożera
żywcem;
- żywi się głównie
gryzoniami.
Biologia,
ekologia
Zachowania
obronne
Wrogowie
naturalni
Żmiję najczęściej
można spotkać
wygrzewającą się
w porannym i lub
popołudniowym
słońcu, w
pobliżu swojej
kryjówki (nory
gryzoni, szczeliny
w ziemi, skał,
usypiska kamieni,
stert gałęzi).
Prowadzi dzienny,
zmierzchowy, jak
i nocny tryb życia.
Może żyć w dużych
skupiskach.
W okresie
zimowym
gromadzi się
w miejscach
zapewniających
przetrwanie
niekorzystnych
warunków. Osiąga
wiek ok. 20 lat.
–powolna
o ograniczonych
możliwościach
ucieczki,
zwłaszcza
ciężarne samice;
–zaskoczona stara
się uciec, gdy
nie uda jej się
ucieczka, zwija
się w kłębek
i zaczyna głośno
syczeć;
–ostateczną
reakcją obronną
jest ukąszenie;
–jad
niebezpieczny
dla człowieka.
–gadożer i inne
ptaki drapieżne;
–jeż.
Zagrożenia
–największe
zagrożenie jest
spowodowane
tępieniem przez
człowieka;
–kurczenie się
środowiska
naturalnego;
–wielkoobszarowe
rolnictwo;
–chemizacja
rolnictwa;
–natężony ruch
samochodowy.
Materiały edukacyjne
Polskiego Klubu Ekologicznego
Ochrona krajowych gatunków węży
Szkoła średnia
Nazwa, status
Wąż Eskulapa
(Elaphe longissim)
– gatunek
chroniony,
w I wydaniu
„Polskiej
czerwonej księgi
zwierząt” otrzymał
status gatunku
zagrożonego
i ginącego,
w II wydaniu
otrzymał status
krytycznie
zagrożonego.
Środowisko
życia
Morfologia,
ubarwienie
–ciepłolubny;
–zasiedla obszary
o dużym
nasłonecznieniu,
o pd. i pd.zach., rzadziej
zach. i innej
ekspozycji;
–pierwotne
siedliska:
obrzeża lasów,
świetliste
lasy liściaste
i mieszne,
łąki z niską
roślinnością
i krzakami,
wykroty, sterty
powalonych
i butwiejących
drzew, urwiska
skalne, usypiska
kamieni i inne
kamieniste
tereny,
doliny cieków
wodnych;
–środowiska
wtórne np.:
opuszczone
domostwa,
zabudowania
gospodarcze,
rolnicze, ruiny,
stare sady,
kamieniste mury,
wśród wyciętych
drzew, stert
gałęzi, desek itp.
–osiąga długość ponad
2 m;
–grzbietowa, boczne
części ciała i głowa
dorosłych Eskulapów
jest oliwkowobrunatna, brunatna
z licznymi, małymi,
jasnymi cętkami,
wyraźnie zaznaczonymi
w środkowej części
tułowia;
–u niektórych osobników
wierzchnia część ciał
jednolicie ubarwiona;
–podgardle i brzuszna
powierzchnia ciała
koloru żółtego, czasem
pokryta czarnymi
niewielkim plamkami;
–w tylnej części głowy
dorosłych okazów
widoczne rozległe,
jaśniejsze plamy
— pozostałość plam
zaskroniowych;
–u młodych osobników
mocno zaznaczone
plamy zaskroniowe,
co upodabnia je do
zaskrońców;
–dymorfizm płciowy
słabo zaznaczony,
samce masywniejsze
i dłuższe od samic, ze
zgrubiałą nasadą ogona
oraz dłuższym ogonem.
Rozmnażanie
Pokarm
–gatunek
jajorodny;
–ciąża trwa
kilka tygodni
(w zależności
od np. temp.
otoczenia);
–samica składa
na ogół 5-12 jaj,
koloru białego
lub kremowego;
–jaja składne są
w próchniejących
dziuplach,
dużych połaciach
mchu, pod
kamieniami,
w mule
naniesionym
przez rzekę,
kopcach trocin,
liści i innych;
–jaja mają 5 cm
długości i 3 cm
szerokości;
–pod koniec lata
lub wczesną
jesienią
wykluwają się
młode o dł. 25,
do ponad 30 cm
długości.
–drobne ssaki,
ich mioty, ptaki,
ich jaja, płazy
i gady (rzadziej);
–młode, obok
miotów
drobnych
ssaków i małych
jaszczurek,
pożerają płazy,
a wyjątkowo
owady;
–gatunek bardzo
żarłoczny;
–ofiary dusi
splotami ciała.
Biologia,
ekologia
Zachowania
obronne
Wrogowie
naturalni
Prowadzi dzienny
tryb życia,
w gorących
okresach letnich
aktywny również
o zmierzchu.
Sprawnie
przemieszcza
się po ziemi,
stromych skałach
i drzewach. Dobrze
pływa. Zimuje
pojedynczo lub
gromadnie, także
w towarzystwie
pozostałych
gatunków płazów
i gadów. Na
zimowe kryjówki
wybiera nory
gryzoni, rozpadliny
ziemne, sterty
siana, trocin itp.
Żyje około 30 lat.
–ucieczka
(duży, sprawny
i szybki wąż)
do pobliskiej
kryjówki,
w gęstwinę
roślinności lub
wspinaczka na
drzewo;
–bez możliwości
ucieczki zwija
się, syczy
i wyrzuceniem
przedniego
odcinka ciała
stara się
odstraszyć
wroga;
–owija się
wokół różnych
przedmiotów, od
których trudno
go oderwać;
–pochwycony,
zajadle gryzie
i zaciska się np.
wokół ręki;
–dla człowieka
niegroźny.
–jeże, rysie,
lisy, być
może również
borsuki,
tchórze, łasice,
kuny i dziki;
–drapieżne
ptaki:
gadożery,
bociany, czaple,
kruki;
–młodym
osobnikom
zagrażają
również:
gryzonie,
średniej
wielkości ptaki
i biegaczowate.
Zagrożenia
–zabijanie przez
człowieka;
–wyłapywanie do
hodowli;
–wzmożony ruch
samochodowy;
–trudne warunki
środowiskowe;
–izolacja
poszczególnych
kolonii;
–działalność
drapieżników;
–być może
przekształcenie
jego środowiska
naturalnego.
Materiały edukacyjne
Polskiego Klubu Ekologicznego
Ochrona krajowych gatunków węży
Szkoła średnia