treść scenariusza nr 2

Dagmara Oleksy
SCENARIUSZ ZAJĘĆ ŚWIETLICOWYCH DLA I ETAPU EDUKACYJNEGO (KL. I-III)
Temat:
TAJEMNICZY PAN FOLKLOR, CZYLI CZEGO DOTYCZY WIEDZA LUDZI ZAWARTA
W TRADYCJACH LUDOWYCH
Scenariusz powstał na potrzeby programu "EtnoLog – zaloguj się na ludowo"
realizowanego przez Centrum Edukacji Obywatelskiej w Warszawie i jest dostępny (z pewnymi
modyfikacjami) wraz z sześcioma innymi scenariuszami na stronie internetowej CEO:
https://www.ceo.org.pl/pl/etnolog/news/scenariusze-lekcji-0
Struktura scenariusza jest zgodna ze standardami CEO i zawiera elementy wynikające z systemu
oceniania kształtującego.
Obszar nauczania:
scenariusz przeznaczony dla I etapu edukacyjnego (kl. 1–3 szkoły podstawowej) do realizacji
podczas zajęć zintegrowanych lub zajęć świetlicowych
Treści nauczania zgodne z podstawą programową:
1) w zakresie edukacji polonistycznej
− korzystanie z informacji poprzez uważne słuchanie wypowiedzi,
− uczestnictwo w rozmowach: zadawanie pytań, udzielanie odpowiedzi i prezentacja
własnego zdania, poszerzanie zakresu słownictwa i struktur składniowych
2) w zakresie edukacji społecznej
− kształtowanie ciekawości poznawczej,
− kształtowaie postawy poszanowania tradycji i kultury własnego narodu
Pytanie kluczowe:
Czego dotyczy wiedza ludzi zawarta w folklorze?
Cele:
Uczeń:
− zna pochodzenie i znaczenie słowa "folklor",
− odróżnia wiedzę zawartą w folklorze od wiedzy naukowej, a przede wszystkim sposób jej
przekazywania,
− potrafi swoimi słowami wyjaśnić pojęcie folkloru
NaCoBeZu (czyli "na co będę zwracać uwagę"):
− na Twój aktywny udział w zajęciach,
− na wiedzę o świecie, którą już posiadasz i potrafisz wykorzystać,
− na to, jak trafne są Twoje skojarzenia
Czas: ok. 1 godziny (60 minut)
Metody i formy pracy: głównie aktywizujące
− logogryf
− zgadywanka z rekwizytami
− rozmowa kierowana
− metoda zdań podsumowujących
Pomoce dydaktyczne:
arkusz szarego papieru z diagramem logogryfu, kolorowe markery do pisania, drewniana skrzynia,
walizka lub pudełko kartonowe z rekwizytami i kolorowymi fotografiami przedstawiającymi
poszczególne zjawiska składające się na folklor (np. strój ludowy, biżuteria, dom mieszkalny,
narzędzie, naczynie, taniec, śpiew, obrzęd, zwyczaj, legenda, zabobon itp.), arkusz szarego papieru
z wypisanym na środku słowem FOLKLOR
Szczegółowy przebieg zajęć:
1. Zapisz na tablicy/arkuszu papieru temat zajęć w następujący sposób: "Tajemniczy
Pan.........................".
2. Aby dowiedzieć się, kto będzie bohaterem zajęć, dzieci muszą rozwiązać logogryf (załącznik
nr 1 - LOGOGRYF). Diagram przygotuj na arkuszu szarego papieru, który można przyczepić do
tablicy, tak, aby był widoczny dla wszystkich uczniów. Odczytuj głośno kolejne hasła logogryfu.
Dziecko, które odgadnie hasło, podchodzi do diagramu i zapisuje je. Po rozwiązaniu logogryfu
dzieci odczytują hasło – "imię" tajemniczego pana. Ty uzupełniasz temat na tablicy/arkuszu
papieru.
3. Zapytaj dzieci, czy znają słowo "folklor", czy już je kiedyś słyszały. Jeśli tak, poproś, aby podały
znaczenie tego słowa. Jeśli nie, zachęć dzieci, aby uruchomiły wyobraźnię i spróbowały podać
pojęcia, które im się ze słowem folklor kojarzą.
4. "Co kryje kufer?"
Zaprezentuj uczniom "kufer" tajemniczego bohatera zajęć. W "kufrze" ukryte są skarby – ilustracje
lub rzeczywiste przedmioty wiążące się z poszczególnymi elementami, które folklor obejmuje.
W widocznym miejscu wywieś/połóż arkusz szarego papieru z wypisanym na środku słowem
FOLKLOR.
Dzieci kolejno podchodzą do "kufra" i losują z niego jeden skarb, pokazują go wszystkim i próbują
powiedzieć, co przedstawia dana ilustracja lub czym jest dany przedmiot. Jeśli dzieci mają problem
z odgadnięciem, próbuj naprowadzić je na właściwe określenie. Każdy odgadnięty skarb połóż na
papierze wokół słowa FOLKLOR.
Po wyciągnięciu z "kufra" wszystkich skarbów poproś dzieci, aby na ich podstawie spróbowały
określić, kim jest Pan Folklor. Zapisz propozycje dzieci pod tematem, a następnie podsumuj je,
zmierzając do wyjaśnienia, czym jest folklor.
5. "Pan Folklor pisze do nas list"
W "kufrze" naszego bohatera ukryła się jeszcze jedna koperta (przyklej ją od spodu do wieka
"kufra"). Wybierz jedno z dzieci, które odnajdzie kopertę i wyjmie z niej wiadomość. Odczytaj
dzieciom tę wiadomość – zawiera ona wyjaśnienie, kim tak naprawdę jest Pan Folklor.
Drogie dzieci,
w szkole zdobywacie wiedzę z różnych dziedzin. Na matematyce uczycie się
liczyć, na języku polskim – czytać i pisać, na przyrodzie uczycie się o roślinach i
zwierzętach. Wszystko, czego się nauczycie, to WIEDZA. Wiedza oznacza, że coś
na jakiś temat WIECIE. Ta szkolna wiedza zapisana jest w książkach, np. w
Waszych podręcznikach czy w encyklopedii. Możecie ją również znaleźć w
Internecie. Istnieje też inna wiedza, taka, której nie zapisano w żadnych
książkach. Ludzie mieszkający na jakimś określonym terenie (na wsi, w danym
regionie albo kraju) przekazują ją sobie ustnie, z pokolenia na pokolenie, czyli
rodzice opowiadają o czymś swoim dzieciom, te potem swoim dzieciom, te znów
swoim itd. Ta przekazywana ustnie wiedza dotyczy też zupełnie czegoś innego
niż wiedza szkolna. Dotyczy takich rzeczy jak skarby, które wyjęliście z mojego
kufra, a więc dawnych zwyczajów, obrzędów, legend i opowieści, muzyki, tańca,
śpiewu, instrumentów, ubrań i ozdób, rękodzieła, czyli wytworów rąk ludzkich,
takich jak np. naczynia z gliny czy narzędzia. Ta wiedza ludu przekazywana
ustnie z pokolenia na pokolenie to właśnie ja – FOLKLOR! Moim wielkim
przyjacielem był patron Waszej szkoły, Jędrzej Cierniak. (Załącznik nr 2)
Upewnij się, czy dzieci dobrze zrozumiały słowa listu. Poproś, aby spróbowały swoimi słowami
powtórzyć znaczenie słowa "folklor".
6. Podsumuj krótko zajęcia, wypunktowując najważniejszej informacje, a następnie poproś dzieci,
aby dokończyły zdanie "Dziś dowiedziałem się, że...".
7. W ramach utrwalenia treści zajęć zaproponuj wspólną pracę plastyczną – narysowanie tych
elementów folkloru wyjętych z kufra, które spodobały się dzieciom najbardziej. Rysunki powstaną
na arkuszu szarego papieru ze słowem "FOLKLOR", którego użyliśmy podczas prezentacji
skarbów z kufra. Każde dziecko zagospodarowuje swoim rysunkiem jeden fragment arkusza.
Powstanie w ten sposób rysunkowe wyjaśnienie pojęcia "FOLKLOR", swoista grupowa mapa
mentalna.
Załącznik nr 1
Logogryf
1
2
3
4
5
6
7
1. Element stroju ludowego, np. krakowskiego, nakładany na spódnicę
(FARTUSZEK)
2. Wkładane pod wigilijny obrus (SIANO)
3. Przebierańcy chodzący po domach w okresie świąt Bożego Narodzenia
(KOLĘDNICY)
4. Krakowianka ma go na głowie (WIANEK)
5. Z suszonych kwiatów i traw, święcona w kościele tydzień przed
Wielkanocą (PALMA)
6. Na jej powitanie topimy Marzannę (WIOSNA)
7. Okrągłe paciorki nawleczone na sznurek i zawieszone na szyi,
element wielu strojów ludowych (KORALE)
Załącznik nr 2
Drogie Dzieci,
w szkole zdobywacie wiedzę z różnych dziedzin. Na
matematyce uczycie się liczyć, na języku polskim czytać
i pisać, na przyrodzie uczycie się o roślinach i zwierzętach.
Wszystko, czego się nauczycie, to WIEDZA. Wiedza oznacza,
że coś na jakiś temat WIECIE. Ta szkolna wiedza zapisana jest
w książkach, np. w Waszych podręcznikach czy w encyklopedii.
Możecie ją również znaleźć w Internecie. Istnieje też inna
wiedza, taka, której nie zapisano w żadnych książkach. Ludzie
mieszkający na jakimś określonym terenie (na wsi, w danym
regionie albo kraju) przekazują ją sobie ustnie, z pokolenia na
pokolenie, czyli rodzice opowiadają o czymś swoim dzieciom, te
potem swoim dzieciom, te znów swoim itd. Ta przekazywana
ustnie wiedza dotyczy też zupełnie czegoś innego niż wiedza
szkolna. Dotyczy takich rzeczy jak wszystkie skarby, które
wyjęliście z mojego kufra, a więc dawnych zwyczajów,
obrzędów, legend i opowieści, muzyki, tańca, śpiewu,
instrumentów, ubrań i ozdób, rękodzieła, czyli wytworów rąk
ludzkich, takich jak np. naczynia z gliny czy narzędzia. Ta
wiedza ludu przekazywana ustnie z pokolenia na pokolenie to
właśnie ja - FOLKLOR! Moim wielkim przyjacielem był patron
Waszej szkoły, Jędrzej Cierniak.
Załącznik nr 3*
Legenda sądecka
"Źródełko przy murach miejskich"
W Nowym Sączu stał zamek. U podnóża baszty zamkowej zwanej Kowalską
wybijało źródełko nigdy nie zamarzającej wody, tworzącej w ocembrowaniu biały
osad o zapachu i smaku siarki. Na nowosądeckim zamku straż przy bramie pełnili
młodzi, odważni rycerze. Co jakiś czas ginęli bez śladu – nikt nie mógł dojść, co się
z nimi stało. Szukano tego odważnego młodzieńca, który by wyśledził, kto odciąga
rycerzy od obrony zamku i dlaczego przepadają bez wieści. Znalazł się taki śmiałek.
Uzbrojony w halabardę stanął nieopodal Baszty Kowalskiej na straży. Posiadał przy
sobie święconą kredę oraz różaniec. Kredą zakreślił wokół siebie koło, różańcem
okręcił dłoń. Gdy północ minęła, rycerz usłyszał piękny śpiew, muzykę i wyłaniające
się ze źródełka pod basztą nimfy, które zapraszały go do tańca. Spostrzegł rycerz, iż
to muszą być te istoty, które były zgubą dla jego poprzedników, strażników zamku.
Nie wychodząc z zakreślonego święconą kredą kręgu, rzucił rycerz do źródełka
różaniec. Rozprysnęła się woda ze źródełka – nimfy przedzierzgnęły się w czarownice
i na ożogach odleciały w noc.
A rycerz stwierdził: "Te nimfy - pannice to czarownice winne zguby rycerzy".
Na pamiątkę tego wydarzenia nowosądeccy rajcowie postawili na straży
pod Basztą Kowalską rycerza, który pilnuje zamku.
* Treść legendy ukrytej w kufrze jako jeden ze skarbów Folkloru.