Organizacja i przebieg procesu produkcji

Spis treci
Wstp
...........................................................................................................................
5
wiczenia do 1. czci podrcznika ............................................................... 7
Cz I.
1.
2.
3.
4.
Ludzie w przedsibiorstwie ............................................................................ 9
Normy regulujce wspó
ycie midzyludzkie ...................................................................... 9
Wizerunek pracownika .......................................................................................................... 12
Stosunki interpersonalne ....................................................................................................... 13
Samoocena .............................................................................................................................. 15
Cz II.
Funkcjonowanie przedsibiorstw ....................................................................
5. Dziaalno produkcyjna, handlowa i usugowa jednostki organizacyjnej.
Gospodarka zasobami majtkowymi ....................................................................................
5.1. Zaopatrzenie i gospodarka materiaowa .....................................................................
5.2. Organizacja i przebieg procesu produkcji ....................................................................
5.3. Zbyt w przedsibiorstwie ...............................................................................................
5.4. Sprzeda
towarów ..........................................................................................................
5.5. Gospodarka zapasami w punkcie sprzeda
y detalicznej ............................................
5.6. Zasady organizacji pracy w handlu ...............................................................................
5.6.1. Handel i jego formy .............................................................................................
5.6.2. Punkty sprzeda
y detalicznej ..............................................................................
5.6.3. Handel internetowy .............................................................................................
5.6.4. Formy rynków zorganizowanych ........................................................................
5.7. Obrót towarowy z zagranic ..........................................................................................
5.7.1. Handel w Unii Europejskiej ...............................................................................
5.7.2. Handel zagraniczny .............................................................................................
5.7.3. Transakcje w handlu zagranicznym ....................................................................
5.7.4. Dokumenty w handlu zagranicznym ..................................................................
5.8. Dziaalno usugowa .....................................................................................................
5.8.1. Cechy dziaalnoci usugowej .............................................................................
5.8.2. Transport, spedycja i logistyka ............................................................................
5.9. Struktury organizacyjne podmiotów gospodarczych ...................................................
17
17
17
27
47
54
54
57
57
57
58
59
61
61
62
67
76
77
77
82
88
Cz III. Gospodarowanie zasobami pracy ..................................................................... 97
6. Zatrudnienie ........................................................................................................................... 97
6.1. Stan i struktura zatrudnienia ......................................................................................... 97
6.2. Przyjmowanie i zwalnianie pracowników ..................................................................... 98
6.3. Ergonomia. Bezpieczestwo i higiena pracy ............................................................... 100
7. Wydajno pracy ..................................................................................................................... 103
8. Wynagrodzenia ....................................................................................................................... 105
Rozwizania wybranych wicze do 1. czci podrcznika .................................................... 109
3
wiczenia do 2. czci podrcznika .............................................................. 115
Cz I. Gospodarowanie zasobami majtkowymi ............................................................ 117
1. Zasoby majtkowe jednostki organizacyjnej ....................................................................... 117
1.1. Aktywa trwae ................................................................................................................. 117
1.2. Gospodarka naprawcza ................................................................................................. 122
1.3. Aktywa obrotowe ........................................................................................................... 127
2. róda nansowania dziaalnoci jednostki organizacyjnej ............................................... 129
2.1. Kapitay ........................................................................................................................... 129
2.2. Kredyty ............................................................................................................................ 130
Cz II. Zarzdzanie i organizacja ..................................................................................... 137
3. Zarzdzanie jednostk organizacyjn .................................................................................. 137
4. Planowanie i organizacja dziaalnoci jednostki organizacyjnej ........................................ 140
4.1. Rodzaje, zasady i metody planowania .......................................................................... 140
4.2. Plan gospodarczy ............................................................................................................ 144
4.2.1. Planowanie rzeczowe .......................................................................................... 144
4.2.2. Planowanie nansowe ......................................................................................... 149
4.3. Organizacja pracy ........................................................................................................... 152
Cz III. Ubezpieczenia i nanse ......................................................................................... 166
5. Ubezpieczenia ........................................................................................................................ 166
6. Gospodarowanie nansami jednostki organizacyjnej ......................................................... 168
6.1. Przychody i koszty .......................................................................................................... 168
6.2. Podatki i wynik nansowy .............................................................................................. 175
6.3. Charakterystyka wybranych metod analizy ekonomicznej ......................................... 180
6.4. Wskanikowa ocena sytuacji nansowej ...................................................................... 180
6.4.1. Wskaniki nansowe ........................................................................................... 180
6.4.2. Wskaniki dziaalnoci gospodarczej ................................................................. 182
6.4.3. Wskaniki wykorzystania rodków ..................................................................... 183
6.5. Rozliczenia midzynarodowe ........................................................................................ 188
Cz IV. Rola i znaczenie kontroli procesu gospodarczego ........................................... 192
Cz V. Marketing ................................................................................................................ 194
7. Organizacja dziaa marketingowych w jednostce organizacyjnej .................................... 194
8. Reklama ................................................................................................................................ 198
Rozwizania wybranych wicze do 2. czci podrcznika ................................................. 200
Wstp
Niniejszy zbiór wicze jest cile zwizany z treci podrcznika tego
autora
pt. Ekonomika i organizacja przedsibiorstw. Cz 1 oraz Cze 2. Warunkiem
poprawnego rozwizania wicze jest uprzednie opanowanie okrelonej czci
materiau nauczania zawartego w podrczniku. wiczenia, tematycznie zwizane
z podrcznikiem, stanowi jednoczenie jego uzupenienie, polegajce gównie na
przystosowaniu zawartych w podrczniku wiadomoci teoretycznych do praktyki gospodarczej przedsibiorstw. W niektórych wypadkach, kiedy podrcznik nie uwzgldnia w peni materiau pozwalajcego rozwiza konkretne wiczenie, umieszczono
w tym
e wiczeniu odpowiednie wyjanienie i podano przykad uatwiajcy rozwizanie (zastosowano mniejsz czcionk). W rozdziale o dziaalnoci usugowej i gospodarce naprawczej tekst dodatkowy dotyczy nie konkretnego cwiczenia, ale wszystkich wicze.
Celem wicze jest pogbienie wiadomoci zawartych w podrczniku oraz lepsze
ich zrozumienie. Umo
liwia to odpowiednio dobrana tre wicze nawizujca do
sytuacji, jakie mog wystpi w praktycznej dziaalnoci rmy. Dziki temu systematyczne rozwizywanie wicze pozwala lepiej przygotowa uczniów do pracy zawodowej, a absolwentom umo
liwi rozwizywanie problemów, z jakimi mog spotka
si w praktyce zawodowej.
Do tych wicze, których rozwizanie wymaga pewnych schematów lub formularzy, doczono ich wzory.
Na kocowych stronach podano wyniki wybranych wicze (zwaszcza wymagajcych dziaa rachunkowych).
26
WZÓR 6. Zwrot materiau Zw
WZÓR 5. Pobranie materiau Rw
Cz II. Funkcjonowanie przedsibiorstw
5. Dziaalno produkcyjna, handlowa...
5.2. Organizacja i przebieg procesu produkcji
„ Rodzaje i typy produkcji
wiczenie 61.
Okrel, które z ni
ej wymienionych zakadów maj produkcj
jednorodn, a które ró
norodn: stolarnia, cukrownia, garbarnia, browar, fabryka
maszyn rolniczych, kopalnia wgla kamiennego, dro
d
ownia, zakady odzie
owe,
drukarnia, upa solna, wytwórnia sprztu komunikacyjnego, cementownia, fabryka
wyrobów z drutu.
wiczenie 62.
Podaj pi zakadów, których produkcj zalicza si do produkcji jednorodnej ipi zakadów oprodukcji ró
norodnej (innych ni
podano
wwiczeniu 61).
wiczenie 63. Podziel ni
ej podane wyroby na wytwarzane w ramach produkcji jednostkowej, seryjnej i masowej: cement, mka pszenna, statki handlowe, radioodbiorniki, obuwie damskie, surówka wielkopiecowa, silniki elektryczne, turbiny wodne, moty parowe, piwo, soda, aparatura laboratoryjna specjalna, karbid, adaptery,
mikroskopy, koty okrtowe, cegy, aparaty fotograczne, motocykle, kwas siarkowy,
krosna automatyczne, gaz opaowy, zegarki, mosty drogowe, walcarki blach.
wiczenie 64.
Dla oznaczenia cech, jakimi charakteryzuj si poszczególne
typy produkcji, mo
na przyj umownie nastpujce okrelenia:
– asortyment wyrobów: szeroki, redni, wski,
– ilo jednorodnych wyrobów: bardzo wielka, wielka, maa,
– cykl produkcyjny: dugi, krótki, bardzo krótki,
– stopie wykorzystania maszyn: du
y, do du
y, may,
– kwalikacje pracowników: wysokie, do wysokie, rednie,
– koszt jednostkowy produkcji: wysoki, niski, bardzo niski.
Sporzd tabel wg podanego wzoru i wpisz podane okrelenia do odpowiednich
rubryk, by odpowiaday poziomowi cechy waciwemu dla danego typu produkcji.
Cechy typów produkcji
Typy
produkcji
asortyment
wyrobów
ilo
jednorodnych
wyrobów
cykl
produkcyjny
stopie
wykorzystania
maszyn
kwalikacje
pracowników
koszt
jednostkowy
produkcji
produkcja
jednostkowa
produkcja
seryjna
produkcja
masowa
27
Cz I. Gospodarowanie zasobami majtkowymi
wiczenie 17.
W grudniu ubiegego roku w fabryce tworzyw sztucznych oddano do u
ytku now wtryskark, której warto pocztkowa wynosia 42 tys. z, wytwarzajc jeden produkt znajdujcy zbyt na rynku. W roku bie
cym na wtryskarce zostanie wytworzonych 10 tys. szt. produktów, które s sprzedawane po 8 z za
1 szt. Koszt jednostkowy produktu wynosi 7,20 z, w tym koszt amortyzacji wynosi dotychczas 0,70 z. Fabryka zamierza zastosowa w roku bie
cym degresywn
metod obliczania amortyzacji. Stawka amortyzacyjna wedug przepisów podatkowych wynosi 20%, projektowany wspóczynnik podwy
szenia stawki amortyzacyjnej
jest równy 2, inne elementy kosztów przy produkcji na nowej maszynie obni
si
o 0,10 z na 1 szt. produktu, a ceny produktu, ze wzgldu na siln konkurencj na
rynku, nie mo
na nawet minimalnie podwy
szy. Oblicz koszt wasny 1 szt. produktu, stosujc degresywn metod obliczania amortyzacji w roku bie
cym, i okrel,
czy fabryka mo
e t metod zastosowa. Odpowied uzasadnij.
1.2. Gospodarka naprawcza
Organizacja gospodarki naprawczej przewiduje ró
ne metody przeprowadzania napraw, wród
których mo
na wymieni: metod poprzegldow, metod standardow i metod okresow.
Metoda poprzegldowa polega na tym, e przegldy okresowe przeprowadza si w z góry
okrelonych terminach. Na podstawie przegldu, dziki któremu mo
na okreli stopie zu
ycia poszczególnych czci i elementów maszyny, ustala si zakres i termin naprawy. W tej
metodzie nie przewiduje si naprawy z góry, lecz nastpuje ona w wyniku przeprowadzonego
przegldu.
Metoda standardowa (wzorcowa) charakteryzuje si tym, e z góry zakada si, na podstawie opracowanych normatywów napraw, terminy oraz zakres renowacji. Naprawa jest przeprowadzana w cile ustalonym terminie, niezale
nie od stanu zu
ycia maszyny czy urzdzenia. Wymianie podlegaj wszystkie czci przewidziane w normatywie do wymiany, nawet
jeli si oka
e, e s one zu
yte niezupenie i mogyby nadal pracowa. Dodatni cech napraw standardowych jest to, e zapewniaj one w maksymalnym stopniu niezawodn prac
maszyn i urzdze oraz pozwalaj na skrócenie czasu remontu, gdy
z góry mo
na przygotowa czci do wymiany i nie trzeba bada stopnia zu
ycia czci. Z uwagi na kompleksowo
wymiany czci koszty tego rodzaju remontów s stosunkowo wysokie. Metoda ta jest zwykle
stosowana w krajach gospodarczo rozwinitych, a jedna z jej odmian, zwana metod UMS
(Universal Maintenance Standards) jest czsto spotykana w przemyle amerykaskim.
Metoda okresowa polega na planowaniu z góry zakresu i terminów czynnoci remontowych dla poszczególnych maszyn i urzdze. Charakterystyczna przy tej metodzie jest cykliczno wykonywania przegldów i napraw. Okres upywajcy od oddania maszyny do
u
ytku do pierwszej naprawy gównej lub okres miedzy kolejnymi naprawami gównymi jest
nazywany cyklem naprawczym lub cyklem remontowym. W cyklu tym, w ustalonej kolejnoci i odstpach czasu, s przeprowadzane przegldy, naprawy bie
ce i naprawy rednie.
Przykad cyklu naprawczego, obejmujcego 6 napraw (1 naprawa gówna, 4 naprawy bie
ce
122
1. Zasoby majtkowe jednostki organizacyjnej
i l naprawa rednia), nazywanego równie
cyklem szecioremontowym, mo
na schematycznie przedstawi nastpujco:
G p p B p p B p p S p p B p p B p p G,
gdzie:
G – naprawa gówna, nazywana równie
remontem kapitalnym,
p – przegld,
B – naprawa bie
ca,
S – naprawa rednia.
Cykl naprawczy jest wyra
ony zazwyczaj w godzinach pracy maszyny. Je
eli np. cykl szecioremontowy wynosi 12 000 godzin pracy maszyny, to przy pracy maszyny na l zmian – je
eli
przyjmie si, e maszyna w cigu roku na l zmianie przepracuje 2000 godzin – okres midzy gównymi naprawami bdzie wynosi 6 lat (12 000 : 2000 = 6), przy pracy na 2 zmiany
– 3 lata (12 000 : 4000 = 3), a przy pracy na 3 zmiany – 2 lata. Dugo cyklu naprawczego jest bardzo ró
na i zale
y od rodzaju maszyn, na przykad dla obrabiarek skrawajcych
do metali cykl ten wynosi najczciej 24 000 godzin, dla maszyn do obróbki plastycznej
– 16 000 godzin, dla kuniarek – 10 000 godzin.
W metodzie okresowej nie nastpuje – w odró
nieniu od metody standardowej – bezwzgldna
wymiana okrelonych instrukcj czci maszyny, a zakres robót renowacyjnych mo
e by korygowany na podstawie werykacji przeprowadzonej w czasie remontu.
Pracochonno naprawy – okrelona przez warunki eksploatacji urzdze w danej bran
y lub
przez producenta urzdzenia – zale
y w du
ej mierze od zo
onoci maszyny pod wzgldem
naprawczym. Ta zo
ono jest czsto okrelana liczb tzw. jednostek remontowych lub jednostek naprawczych. Im konstrukcja maszyny bardziej skomplikowana i stopie zo
onoci maszyny pod wzgldem wykonywania napraw wy
szy, tym wiksza liczba jednostek remontowych
charakteryzujcych maszyn. W wielu przedsibiorstwach przemysu maszynowego za punkt
wyjcia przyjto pracochonno naprawy gównej, która na przykad dla wybranych obrabiarek przedstawiaa si nastpujco:
– tokarka karuzelowa
27 jednostek remontowych,
– frezarka FxB25
7 jednostek remontowych,
– wiertarka kadubowa WKA-40
6 jednostek remontowych,
– gwinciarka GWA-16
4 jednostki remontowe,
– pia ramowa PM-120
2 jednostki remontowe.
Nastpnie nale
y okreli pracochonno jednostki remontowej wyra
on w liczbie godzin
pracy potrzebnej na wykonanie naprawy. Pracochonno ta zale
y w konkretnych warunkach
przedsibiorstwa od poziomu techniczno-organizacyjnego su
by naprawczej, wyposa
enia
su
by naprawczej w maszyny i urzdzenia, wspópracy z serwisem producenta remontowanych maszyn, metody przeprowadzania napraw i innych czynników. W odniesieniu do obrabiarek wytwarzanych przez krajowe fabryki przemysu maszynowego przyjto umownie za
podstaw jednostki remontowej rednio 75 godzin pracy zwizanych z napraw. Okrelono
równie
stosunek poszczególnych czynnoci naprawczych do naprawy gównej, który przedstawia si nastpujco:
G : S : B : p = 1,0 : 0,54 : 0,12 : 0,03.
123
Cz II. Zarzdzanie i organizacja
WZÓR 7. Karta procesu
Proces produkcyjny w odlewni wytwarzajcej elementy maszyn z mosidzu skada si z trzech grup operacji, a, mianowicie z: przygotowania wsadu, odlewania i formowania. W zakres przygotowania wsadu wchodzi pobranie materiau wsadowego
(mosidzu) z magazynu, przygotowanie poprzez ciecie na odpowiednie wymiary oraz
kontrola wsadu. Po dokonanej kontroli wsad jest ukadany w bezporednim ssiedztwie pieców w odlewni. W odlewni dokonuje si kontroli tygli gratowych, w których
154
jest przetapiany wsad, przygotowuje si tygle do przetopu i nastpnie w piecu przeprowadza si proces topienia mosidzu. Równoczenie z operacjami przygotowania
wsadu oraz z czynnociami wykonywanymi w odlewni na stanowiskach formierskich
przygotowuje si masy formierskie i formy oraz jest przeprowadzana kontrola form.
Po zakoczeniu procesu topienia w odlewni nastpuje zalewanie form pynnym metalem. Po skrzepniciu i ostudzeniu odlew jest wyjmowany z formy, kontrolowany
i oczyszczany. Po oczyszczeniu dokonuje si ostatecznej kontroli jakoci i kieruje
si odlew do wysyki. Przedstaw wykres operacji i kontroli przy produkcji odlewów
z mosidzu na zaczonej karcie procesu (KP) stanowicej wzór 7, stosujc odpowiednie symbole operacji, kontroli i – ewentualnie – czynnoci kombinowanych.
wiczenie 116. lusarz wraz z pomocnikiem, zatrudnieni w warsztacie mechanicznym, wytwarzaj z blachy stalowej pojemniki na kókach z pokryw su
ce do
transportu detali midzy stanowiskami pracy. W warsztacie mechanicznym znajduj
si nastpujce pomieszczenia, maszyny i stanowiska pracy:
A – magazyn wydziaowy,
B – tokarka,
C – no
yce gilotynowe do cicia metali,
D – magazyn wyrobów gotowych,
E – stanowisko malarskie,
F – stanowisko kontroli jakoci,
G – pyta traserska,
H – stanowisko spawalnicze,
I – stó monta
owy.
Rys. 2. Schemat rozmieszczenia stanowisk pracy
155
Cz V
Marketing
7. Organizacja dziaa marketingowych
w jednostce organizacyjnej
wiczenie 224. Podaj po trzy przykady czynników ekonomicznych, spoecznych i psychologicznych ksztatujcych postpowanie konsumenta na rynku.
wiczenie 225. Okrel cechy segmentu rynku na artykuy papiernicze biurowe
i szkolne oraz scharakteryzuj go pod wzgldem ró
nych kryteriów (demogracznych,
geogracznych itd.).
wiczenie 226. Podaj po trzy przykady produktów czstego zakupu, wybieranych i specjalnych.
wiczenie 227. Okrel orientacyjny cykl ycia na rynku nastpujcych produktów: ulepszony model telewizora, pyta CD z nowym przebojem muzycznym,
okrelona marka proszku do prania, nowy typ samochodu osobowego danej marki,
nowoczesny komplet mebli pokojowych, zimowe obuwie damskie, nowy model komputera. Uszereguj podane produkty w kolejnoci od najkrótszego do najdu
szego
cyklu ich ycia na rynku.
wiczenie 228. Podaj po trzy przykady konkretnego znaku towarowego ró
nych
rm, majcego posta: rysunku, wyrazu lub kilku wyrazów, specjalnego ksztatu liter.
wiczenie 229. Okrel, kiedy jest korzystniejsza promocja marki (nazwy) rmy, która sprzedaje ró
ne produkty, a kiedy promocja marek poszczególnych jej
produktów.
wiczenie 230. Wymie po trzy marki znanych rm wytwarzajcych: sprzt
audiowizualny, samochody osobowe, czekolad i wyroby czekoladowe, kosmetyki,
wieczne pióra i komputery.
194
7. Organizacja dziaa
marketingowych...
wiczenie 231. Podaj, z jakimi podstawowymi produktami lub usugami kojarz si nastpujce rmy: Agfa, Optimus, Coca-Cola, Suchard, Daewoo, WSiP,
Jeans, Omega, PZU, Próchnik, Olza, Stomil, Pioneer 1, Tonsil, Panasonic.
wiczenie 232. Na rysunku 12.1 w podrczniku cz. 2 przedstawiono warianty
kanaów dystrybucji. Okrel warianty waciwe dla producenta wytwarzajcego:
a) samochody osobowe,
b) proszki do prania i inne rodki czystoci,
c) maszyny do obróbki drewna (piy, heblarki, tokarki itp.),
d) aparaty fotograczne,
e) odzie
msk,
f) pieczarki,
g) napoje gazowane,
h) artykuy pimienne,
i) chleb i pieczywo.
Nale
y poda numer odpowiedniego wariantu z rys. 12.1. W niektórych przypadkach mo
e to by wicej ni
jeden wariant. Wybór wariantów uzasadnij.
wiczenie 233. Podaj trzy przykady stosowania franchisingu w polskim handlu lub usugach.
wiczenie 234. Odbiorca kupowa co miesic 2100 kg materiau potrzebnego
do celów produkcyjnych po 80 z za 1 kg. Dostawca udziela bonikaty w postaci
opustu od ceny w wysokoci 5%. Od przyszego miesica dostawca zmieni form
bonikaty, dodajc do zamówionej iloci nieodpatnie 5% materiau. Czy zmiana
formy bonikaty jest korzystna dla odbiorcy, czy te
nie zmienia kwoty, jak co miesic odbiorca paci za ilo potrzebn do produkcji?
wiczenie 235. Producent A udziela 6% bonikaty na cenie, która wynosi
50 z za 1 kg, a producent B, sprzedajcy te same produkty po tej samej cenie, udziela
równie
bonikaty, lecz w formie dodatkowej iloci produktów dostarczanych bezpatnie te
w wysokoci 6%. U którego z producentów korzystniej jest dokonywa
zakupu? Jaka jest faktyczna (tj. po uwzgldnieniu bonikaty) cena jednostkowa produktu u producentów A i B?
wiczenie 236. Przy jednorazowej sprzeda
y produktów do 100 szt. producent
udziela rabatu w wysokoci 4%, przy sprzeda
y 100 – 500 szt. rabat wynosi 6% od
caej dostawy, natomiast dostawy powy
ej 500 szt. s objte rabatem w wysokoci
10%. Podstawowa cena sprzeda
y wynosi 150 z za 1 szt. Oblicz, ile zapaci odbiorca
za ca dostaw przy zakupie 80 szt., 300 szt., 450 szt., 600 szt. produktu i jaka jest
w ka
dym z tych przypadków faktyczna cena zakupu.
195