Feliks Zedler Poddanie się egzekucji aktem notarialnym

Feliks Zedler Poddanie się egzekucji aktem notarialnym

Rejent. rok 8 • nr 7-8(87-88)
lipiec-sierpień 1998 r.
Feliks Zedler
Poddanie się egzekucji aktem notarialnym
I. Uwagi wstępne
W naszym systemie prawnym od szeregu lat tytułem egzekucyjnym jest
akt notarialny, którym dłużnik poddał się egzekucji, jeżeli poddanie to
obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub uiszczenia innych rzeczy
zamiennych ilościowo w akcie oznaczonych albo też obowiązek wydania
rzeczy indywidualnie oznaczonej, gdy termin zapłaty uiszczenia lub wydania jest w akcie wskazany. Rozwiązanie to, obecnie zawarte w art. 777
§ 1 pkt 4 k.p.c., znane już było k.p.c. z 1932 r. (art. 527 pkt 5 tego kodeksu).
Ma ono swoją literaturę1.
Ostatnio możliwość poddania się egzekucji aktem notarialnym, który
jest tytułem egzekucyjnym, została rozszerzona. Art. 47 ustawy z dnia
6.12.1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów2 dokonano zmian
w k.p.c., które weszły w życie od dnia 1 stycznia 1998 r. Zgodnie z tymi
zmianami wprowadzono w naszym prawie nowy rodzaj aktu notarialnego,
watyzacji notariatu polskiego, Kluczbork-Poznań 1996, s. 46-65; K. K n o p p e k, Akt notarialny
jako tytuł egzekucyjny, PiP 1991, nr 12; A. M a r c i n i a k , Podstawa egzekucji sądowej (Tytuł
wykonawczy), Łódź 1991, s. 183 i in. oraz cytowana tam literatura; t e g o ż, W kwestii oświadczenia dłużnika o poddaniu się egzekucji. Acta Univcrsitatis Lodzensis, Folia Iuridica 42, Łódź 1990,
s. 62 i nast.; por. także E. W e n g e r e k , Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz, Warszawa 1972, s. 122.
2
Ustawa z dnia 06.12.1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, Dz.U. Nr 149, poz.
703.
56
Poddanie się egzekucji aktem notarialnym
którym dłużnik może poddać się egzekucji i który będzie tytułem egzekucyjnym. Akt ten uregulowany został w art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c.
Dokonując tych zmian, ustawodawca wprowadził jednocześnie do k.p.c.
przepis art. 777 § 2 k.p.c., regulujący tryb sporządzania aktów notarialnych
będących tytułami egzekucyjnymi. Zgodnie z brzmieniem tego przepisu,
oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji może być złożone w
odrębnym akcie notarialnym. W ten sposób ustawodawca rozstrzygnął
wątpliwości, jakie w praktyce istniały na ten temat.
Wprowadzenie w naszym prawie nowej możliwość poddania się egzekucji aktem notarialnym, o którym mowa w art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c., wraz
z wyraźną regulacją trybu sporządzania takiego aktu, skłania do ponownego zastanowienia się nad tą problematyką.
Analiza treści art. 777 § 1 pkt 4 i 5 k.p.c. pozwala na stwierdzenie, że
istniejąkwestie, które wspólnie występująprzy poddaniu się egzekucji aktem
notarialnym, niezależnie od tego, czy poddanie to dokonywane jest aktem
notarialnym wskazanym w art. 777 § 1 pkt 4 k.p.c., czy też aktem, o którym
mowa w art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c.
Do takich kwestii należy zaliczyć:
a) charakter prawny poddania się egzekucji aktem notarialnym i konsekwencje prawne wynikające z charakteru tej czynności;
b) istotę samego poddania się egzekucji i jej konsekwencje prawne w
szczególności na określenie podmiotowego i przedmiotowego zakresu
egzekucji.
Dlatego też w dalszej części wypowiedzi przedstawione zostaną te
kwestie, wspólne dla obu rodzajów poddania się egzekucji aktem notarialnym. Dopiero po przedstawieniu tych zagadnień omówione zostaną pozostałe elementy poddania się egzekucji, o których mowa w art. 777 § 1 pkt
4 k.p.c. oraz w art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c.
W niniejszym opracowaniu pominięto natomiast ogólne zagadnienia
samego aktu notarialnego (art. 91 i nast. pr. o not.), które muszą być zachowane przy sporządzeniu każdego aktu notarialnego.
II. Charakter prawny poddania się egzekucji aktem notarialnym
W literaturze polskiej problem charakteru prawnego poddania się egzekucji aktem notarialnym nie był zbyt często poruszany. W dotychczasowych wypowiedziach poddanie się egzekucji aktem notarialnym najczę-
57
Feliks Zedler
ściej zaliczane było do czynności procesowych3. Spotkać można też wypowiedź, że jest to umowa procesowa4. Należy jednak podkreślić, że tę
ostatnią tezą wypowiedziano pod rządami art. 777 k.p.c., w brzmieniu
obowiązującym do 01.01.1998 r., w którym brak było jednoznacznego
rozstrzygnięcia co do sporządzenia aktu notarialnego, w którym nastąpiło
poddanie się egzekucji.
Podejmując próbę określenia charakteru prawnego poddania się egzekucji aktem notarialnym, należy zdać sobie sprawę z trudności z tym związanych. Poddanie się egzekucji, jeżeli ma wywierać skutki prawne, musi niewątpliwie oznaczać określone zachowanie człowieka, z którym prawo wiąże
skutki prawne. Można to zachowanie więc zaklasyfikować do czynności,
które zaliczane są w teorii prawa do czynności konwencjonalnych5.
Powstaje jednak problem zaklasyfikowania tych czynności.
Gdybyśmy chcieli podjąć próbę zdefiniowania takiego poddania się
według klasycznych reguł budowania definicji, tj. przez wskazanie rodzaju
i cech szczególnych, to od razu powstaje problem sprecyzowania rodzaju
czynności, do jakiej poddanie to można zaklasyfikować. Z treści art. 777
§ 1 pkt 4 i 5 k.p.c. wynika, że poddanie się egzekucji aktem notarialnym
rodzi niewątpliwe skutki na płaszczyźnie szeroko rozumianych stosunków
cywilnoprawnych, przede wszystkim na płaszczyźnie trybu zaspokajania
wierzyciela. Stwarza to niewątpliwie zachętę do klasyfikowania poddania
się egzekucji jako rodzaju czynności procesowych. Takie ujęcie budzi jednak zastrzeżenia.
Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że samo pojęcie czynności
procesowych jest w polskiej nauce sporne6. Rozbieżności istnieją nie tylko
co do pojęcia czy zakresu, lecz także samej nazwy7.
3
Por. tak E. G n i e w e k,jw., K. K n o p p e k . j w . , A. M a r c i n i a k . j w .
Tak A. M ar c i n i ak, jw.
5
Por. szerzej na temat czynności konwencjonalnych S. W r o n k o w s k a , Z. Z i e m b i ń s k i ,
Zarys teorii prawa, Poznań 1997, s. 30 i nast.
6
Por. W. B e r u t o w i c z , Postępowanie cywilne w zarysie, PWN, Warszawa 1994, s. 206 i
nast.; W. B r o n i e w i c z , Postępowanie cywilne w zarysie, WP PWN, Warszawa 1996, s. 68 i
nast.; J. J o d ł o w s k i , Z. R e s i c h , J. L a p i e r r e . T . M i s i u k - J o d ł o w s k a, Postępowanie
cywilne, WP PWN, Warszawa 1996, s. 235 i nast.; W. S i e d 1 e c k i, Postępowanie cywilne w
zarysie, PWN, Warszawa 1974, s. 206 i nast.
7
Por. np. dotyczące tego zagadnienia różnice terminologiczne pomiędzy podręcznikami W. B r o n i e w i cza,jw. i J. J o d ł o ws k i e g o , Z . R e s i c h a, J. L a p i e r r a , T. M i s i u k - J o d ł o w skiej.jw.
4
58
Poddanie się egzekucji aktem notarialnym
W szczególności duże rozbieżności poglądów na temat charakteru
czynności, które są dokonywane przed wszczęciem postępowania cywilnego, a które oddziaływają na postępowanie cywilne8. Dotyczy to zwłaszcza
takich czynności, jak zapis na sąd polubowny9, umowa o jurysdykcję, umowa
o właściwość sądu10. Do tej grupy czynności należą niewątpliwie czynności
poddania się egzekucji, o których mowa w art. 777 § 1 pkt 4 i 5 k.p.c.
W tych warunkach, przy braku jednolitych kryteriów pozwalających
sprecyzować pojecie czynności procesowych, samo zaliczenie poddania się
egzekucji aktem notarialnym do rodzaju czynności procesowych niewiele
więc jeszcze wyjaśnia. Prowadząc rozważania nad charakterem prawnym
poddania się egzekucji aktem notarialnym, należy zwrócić uwagę, że spór
o definicję poddania się egzekucji aktem notarialnym ma znaczenie nie
tylko teoretyczne, lecz także daleko idące konsekwencje praktyczne. Od
przyjętej koncepcji zależy przede wszystkim określenie kręgu osób uprawnionych do poddania się egzekucji w drodze aktu notarialnego. Przyjęcie
koncepcji, że jest to czynność procesowa, musiałoby pociągać za sobą dalsze
stwierdzenie, że poddania tego mogą dokonać podmioty posiadające zdolność procesową (art. 65 k.p.c.). Krąg zaś osób posiadających taką zdolność
jest szerszy od kręgu osób posiadających zdolność do czynności prawnych,
którą muszą posiadać osoby dokonujące czynności prawnej.
Ponadto, w zależności od przyjętej koncepcji charakteru prawnego
poddania się egzekucji aktem notarialnym, różnie też oceniana będzie sama
skuteczność tego poddania, jak również możliwość uchylenia się od skutków prawnych poddania się egzekucji w tym trybie. Ramy wypowiedzi
uniemożliwiają szersze ustosunkowanie się do poszczególnych koncepcji
czynności procesowych czy szerzej - czynności postępowania cywilnego.
8
Por. np. J. J o d ł o w s k i, [w:] / Ogólnopolski integracyjny zjazd cywilistów, Rzeszów 1974,
s. 178-180; W. S i e d l e c k i , O tzw. umowach procesowych, [w:] Studia z prawa zobowiązań,
Warszawa-Poznań 1979, s. 169 i nast.
s. 523 i nast.
10
Por. np. M. J ę d r z e j e w s k a , [ w : ] T . E r e c i ń s k i . J . G u d o ws ki, M . J ę d r z e j e w s k a, Komentarz do kodeksu postępowania cywilnego. Część pierwsza: Postępowanie rozpoznawcze, WP, Warszawa 1997 s. 100; W. B r o n i e w i c z , Glosa do postanowienia SN z
13.06.1975(11 CZ 91/75) - OSPiKA 1977, z. 5, poz. 83; Z. R a d w a ń s k i, Glosa do postanowienia SN z 13.06.1975(11 CZ 91/75) - OSPiKA 1977, z. 5, poz. 83.
59
Feliks Zedler
Opowiadam się jednak za taką koncepcją tych czynności, która obejmuje czynności podejmowane przez podmioty już prowadzonego postępowania cywilnego w szerokim tego słowa znaczenia, a więc obejmującego
również postępowanie egzekucyjne. Takie wyróżnienie znajduje swoje
uzasadnienie celowościowe i funkcjonalne. Przy przyjęciu tej koncepcji
trudno uznawać poddanie się egzekucji aktem notarialnym za czynność
procesową. Poddanie to następuje bowiem poza postępowaniem cywilnym.
Co więcej, dokonując takiego poddania, nie przesądza się, by w przyszłości
do takiego postępowania musiało dojść. Wreszcie przeciwko zaliczaniu
poddania się egzekucji aktem notarialnym, o którym mowa w art. 777 §
1 pkt 4 i 5 k.p.c., do czynności procesowych przemawia jeszcze jeden ważki
argument: przyjęcie tej koncepcji umożliwiałoby bowiem łatwe uchylenie
się od skutków prawnych takiego poddania.
W nauce jest rzeczą bezsporną, że czynności procesowe, czy przy
przyjęciu innej konwencji terminologicznej czynności postępowania cywilnego, są odwołalne11. Jest to zresztą immanentna cecha tych czynności12.
Dopuszczalność zaś odwołania poddania się przez dłużnika egzekucji aktem notarialnego niweczyłaby w ogóle sens takiego poddania. Dlatego też
poddanie się egzekucji w żadnym wypadku nie może być klasyfikowane
jako czynność procesowa13.
W związku z tym należy szukać innych rozwiązań, pozwalających
zdefiniować istotę poddania się egzekucji aktem notarialnym.
Rozważając powyższe zagadnienie, należy zwrócić uwagę, że poddanie to następuje w drodze aktu notarialnego, który jest jedną z form czynności prawnych14. Pozwala to na podjęcie próby zdefiniowania poddania się
egzekucji aktem notarialnym jako kategorii czynności prawnych. Podejmując próbę zdefiniowania poddania się egzekucji aktem notarialnym jako
11
Por. J. J o d ł o w s k i , Z. R e s i c h , J . L a p i e r r e . T . M i s i u k - J o d ł o w s k a, Postępowanie cywilne, jw., s. 238; W. B r o n ie w i cz, Postępowanie cywilne,
s. 69 i nast.; W. Si ed 1 e c k i, Postępowanie cywilne, jw., s. 180.
12
Szerzej J. M o k ry, Odwolalność czynności procesowych w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 1973.
13
Znamienne, że K. Knoppck, który określa poddanie się egzekucji jako czynność procesową,
uznaje ją za czynność procesową, której nie można odwołać; por. K. K n o p p e k,Akt notarialny,
jw., s. 69.
14
Por. Z. R a d w a ń s k i , Prawo cywilne. Część ogólna, C.H.Beck/PWN, Warszawa 1993,
s. 151 i nast.
60
Poddanie się egzekucji aktem notarialnym
rodzaju czynności prawnych, należy jednak zwrócić uwagę, że skutki prawne
poddania się egzekucji w formie aktu notarialnego mają przede wszystkim
procesowy charakter. Niemniej jednak, jak już wskazano, z uwagi na to,
że poddanie się egzekucji następuje w formie aktu notarialnego, a więc
formie przeznaczonej dla czynności prawnych, jak również z uwagi na to,
że poddanie to następuje przed wszczęciem postępowania cywilnego, wyjaśnienia istoty takiego poddania należy szukać w przepisach prawa materialnego. Biorąc to pod uwagę, można przyjąć, iż w obecnym stanie prawnym poddanie się egzekucji aktem notarialnym należy uznać za jedną z
form oświadczeń woli, do której mają zastosowanie przepisy prawa cywilnego o oświadczeniach woli. Oświadczenie to jest modyfikowane i uzupełniane przepisami procesowymi dotyczącymi skutków takiego oświadczenia. Tym skutkiem procesowym jest powstanie tytułu egzekucyjnego, który
po nadaniu mu klauzuli wykonalności stanowić będzie podstawę egzekucji.
Przy czym samo poddanie się egzekucji, nie może być tylko postrzegane
jako tryb powstania tytułu egzekucyjnego. Takie ujęcie stanowiłoby uproszczenie całego problemu. Poddając się egzekucji, dłużnik wyraża przede
wszystkim swą wolę co do trybu zaspokojenia się wierzyciela z majątku
dłużnika. Powstanie tytułu egzekucyjnego jest natomiast czymś wtórnym
do oświadczenia woli dłużnika o poddaniu się egzekucji.
Mówiąc o charakterze prawnym poddania się egzekucji aktem notarialnym, należy wreszcie zwrócić uwagę, że w obecnym stanie prawnym, w
związku z regulacją zawartą w art. 777 § 2 k.p.c., poddanie się egzekucji
jest zawsze jednostronnym oświadczeniem woli dłużnika Tak jest i wtedy,
gdy dokonane zostało nie w samodzielnym akcie notarialnym, lecz w akcie
notarialnym obejmującym inną czynność prawną Tezy tej nie podważa
również fakt, że treść oświadczenia o poddaniu się egzekucji jest często
negocjowana przez strony i nierzadko wierzyciel uzależnia zawarcie umowy od złożenia przez dłużnika oświadczenia o poddaniu się egzekucji. O
charakterze bowiem samej czynności decyduje jej treść, a to w świetle art.
777 § 1 pkt 4, 5 i § 2 k.p.c. daje podstawę do uznania jej za wspomniane
już oświadczenie woli dłużnika.
61
Feliks Zedler
III. Ogólne uwagi o elementach poddania się egzekucji aktem
notarialnym
Ustalenie, że poddania się egzekucji aktem notarialnym jest jednostronnym oświadczeniem woli rodzącym także skutki procesowe, pozwala na
określenie, co musi być zachowane, aby oświadczenie to było skuteczne:
1) przede wszystkim muszą być zachowane wszelkie przesłanki przewidziane prawem materialnym, które określają kiedy w ogóle oświadczenie woli jest skuteczne. Innymi słowy, oświadczenie to nie może być złożone w sposób, który w świetle przepisów prawa cywilnego prowadziłby
do nieefektywności takiego oświadczenia;
2) oświadczenie o poddaniu się egzekucji musi być dokonane w formie
aktu notarialnego;
3) w oświadczeniu dłużnik musi w sposób jednoznaczny poddać się
egzekucji;
4) oświadczenie musi wreszcie zawierać inne elementy poddania się,
o których mowa w art. 777 § 1 pkt 4 k.p.c. lub w art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c.
Pominięcie formy aktu notarialnego powoduje, że poddanie się egzekucji nie będzie wywierało skutków prawnych; nie powstanie więc tytuł
egzekucyjny. Taki sam skutek nastąpi wtedy, gdy dłużnik w akcie notarialnym nie złożył wyraźnego oświadczenia o poddaniu się egzekucji15, albo
też gdy dłużnik wprawdzie złożył oświadczenie o poddaniu się egzekucji,
lecz w akcie notarialnym nie zamieszczono innych elementów, o których
mowa w art. 777 § 1 pkt 4 lub 5 k.p.c.
Powyższa teza wynika z samej istoty tytułu egzekucyjnego i jego roli
w naszym prawie. Ponieważ tytuł egzekucyjny, po nadaniu mu klauzuli
wykonalności, staje się tytułem wykonawczym stanowiącym podstawę
egzekucji, która ze swej istoty jest przymusem stosowanym przez państwo,
obowiązuje zasada, że tytułem egzekucyjnym mogą być tylko te dokumenty, które odpowiadają nie tylko treści, lecz także i formie określonej w
ustawie dla tytułów egzekucyjnych. Przy czym wykładnia tych przepisów
nie może mieć charakteru rozszerzającego.
15
Por. M . A l l e r h a n d , Kodeks postępowania cywilnego, część druga: Postępowanie egzekucyjne i zabezpieczające, Lwów 1933, s. 48; J. K o r z o n e k, Postępowanie egzekucyjne i
zabezpieczające, część druga Kodeksu postępowania cywilnego, Kraków 1934,1.1, s. 454; E. We n g e r e k, Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz, Warszawa 1972, s. 123.
62
Poddanie się egzekucji aktem notarialnym
Odmienne są skutki poddania się egzekucji aktem notarialnym, który
wprawdzie odpowiada wszelkim wymogom formalnym, ale przy sporządzeniu którego wystąpiły zdarzenia mogące spowodować nieefektywność
samego oświadczenia woli o poddaniu się egzekucji (np. gdy oświadczenie
to złożyła osoba nie posiadająca pełnej zdolności do czynności prawnej,
albo gdy oświadczenie złożono przez pełnomocnika, który nie był należycie
umocowany, lub też gdy poddanie się egzekucji aktem notarialnym złożono
pod wpływem groźby albo w błędzie).
Wystąpienie takich okoliczności, które pociągają za sobą nieefektywność oświadczenia woli, nie niweczy samo przez się aktu notarialnego jako
tytułu egzekucyjnego. Stanowi jednak podstawę do podjęcia skutecznej
obrony w postępowaniu egzekucyjnym w drodze powództwa opozycyjnego
(art. 840 k.p.c.). Powództwem tym poddający się egzekucji (ewentualnie
inna osoba, gdyby w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności doszło
do zmiany dłużnika) może żądać pozbawienia wydanego w oparciu o akt
notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji, tytułu wykonawczego
wykonalności w całości lub części albo też ograniczenia takiego tytułu.
Podstawę takiego żądania stanowić będzie nieefektywność (nieważność,
wzruszalność, bezskuteczność) samego oświadczenia o poddaniu się egzekucji. Jeżeli to wystąpi, wówczas zachodzi podstawa powództwa opozycyjnego, o której mowa w art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c., tj. wystąpią okoliczności
stanowiące podstawę do zaprzeczenia zdarzeniu, na podstawie którego wydano klauzulę wykonalności16.
Poddanie się egzekucji aktem notarialnym nie przesądza jeszcze o istnieniu egzekwowanego świadczenia. Poddanie to może również dotyczyć
długu przyszłego. Może więc tak się zdarzyć, że samo oświadczenie o poddaniu się egzekucji będzie złożone w sposób prawnie skuteczny, lecz samo
zobowiązanie, które ma być spełnione w drodze egzekucji albo w ogóle nie
powstanie, albo też powstało, lecz przed przystąpieniem do egzekucji wygasło
lub nie będzie mogło być egzekwowane. W takim wypadku dłużnik egzekwowany będzie również mógł bronić się w drodze powództwa opozycyjnego (art. 840 k.p.c.).
16
Por. E. w e n g e r e k, Przeciwegzekucyjnepowództwa dłużnika, WP, Warszawa 1967, s. 78
i nast.
63
Feliks Zedler
IV. Zagadnienia efektywności poddania się egzekucji
Ustalenie, że poddanie się egzekucji jest oświadczeniem woli, ma swoje
konsekwencje, jeżeli chodzi o ocenę skuteczności jego dokonania. Jak już
bowiem wskazano, oprócz zachowania formy aktu notarialnego, o której
bliżej mowa w art. 777 § 1 pkt 4,5 k.p.c., muszą być zachowane te wszystkie
warunki, które w ogóle są potrzebne do dokonania efektywnego oświadczenia woli.
Problem nieefektywności (nieważności, wzruszalności, bezskuteczności) czynności prawnych, których koniecznym elementem jest oświadczenie
woli, bywa w literaturze prawa cywilnego w różny sposób ujmowany i
klasyfikowany17, dlatego też w tym miejscu, przy omawianiu przesłanek
efektywności takiego poddania się, nie podejmuję się próby pełnego ich
przedstawienia, lecz ograniczę się do przykładowego wskazania. Można
tutaj wskazać na następujące warunki takiej efektywności:
1. Zdolność prawna podmiotu poddającego się egzekucji. Problem
ten występuje w szczególności, gdy poddanie się egzekucji dokonywane
jest przez różnego rodzaju organizacje. Organizacje te muszę posiadać osobowość prawną. Brak takiej osobowości wyklucza możliwość poddania się
egzekucji aktem prawnym. Poddanie się egzekucji możliwe jest też przez
tzw. ułomne osoby prawne18, jeżeli konkretne przepisy uprawniają je do
dokonania czynności prawnych. Przede wszystkim takie uprawnienia
posiadają: spółka jawna (art. 81 k.h.), spółka komandytowa (art. 144 k.h.),
wspólnota mieszkaniowa (art. 6 ustawy z dnia 24.06.1994 r. o własności
lokali - Dz.U. Nr 85, poz. 388).
2. Osoba fizyczna pragnąca poddać się egzekucji aktem notarialnym powinna posiadać pełną zdolność do czynności prawnych (art. 14
§ 1 k.c.). Osoba zaś ograniczona w zdolności do czynności prawnych
mogłaby się poddać egzekucji przez jej przedstawiciela ustawowego. Osoby
ograniczone w zdolności do czynności prawnych stosownie do art. 20 k.c.,
mogą jednak zawierać umowy w drobnych bieżących sprawach życia
codziennego. Z uwagi na charakter prawny poddania się egzekucji, należy
więc przyjąć, że w tych sprawach mogłyby również złożyć oświadczenie
o poddaniu się egzekucji aktem notarialnym. W przypadku natomiast osób
17
64
Por. Z. R a d w a ń s k i , Prawo cywilne, Część ogólna, jw., s. 215 i nast.
Poddanie się egzekucji aktem notarialnym
prawnych poddanie się egzekucji winno być dokonane przez organy osoby
prawnej (art. 38 k.c.).
3. Poddanie się egzekucji aktem notarialnym może być także dokonane przez pełnomocnika. Z uwagi na charakter wspomnianej czynności, poddania nie może dokonać pełnomocnik procesowy, lecz jedynie
pełnomocnik materialnoprawny (art. 96 i nast. k.c.). Mając na uwadze
konsekwencje prawne poddania się egzekucji, poddania tego nie można
dokonać na podstawie pełnomocnictwa ogólnego. Do poddania się egzekucji aktem notarialnym potrzebne jest pełnomocnictwo szczególne (art. 98
k.c.), które w sposób wyraźny upoważni pełnomocnika do poddania się
egzekucji. W przypadku gdy pełnomocnictwo określa bliżej granice takiego
poddania, pełnomocnik może poddać się egzekucji w granicach zakreślonych pełnomocnictwem. Gdyby zaś pełnomocnik próbował poddać się
egzekucji w sposób sprzeczny z treścią pełnomocnictwa, notariusz powinien odmówić dokonania czynności (art. 81 w zw. z art. 80 § 2 pr. o not.).
W związku z postanowieniem art. 99 k.c. pełnomocnictwo do poddania
się egzekucji aktem notarialnym winno być udzielone w formie aktu notarialnego.
4. Poddanie się egzekucji nie może też być dotknięte wadami oświadczenia woli, które powodowałyby jego nieważność (art. 82 i nast. k.c.).
Nie może więc być złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome lub swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli (art. 82 k.c.). Złożenie oświadczenia woli
o poddaniu się egzekucji nie może być też złożone pod wpływem błędu (art.
84 i nast. k.c.) ani bezprawnej groźby (art. 87 k.c.). Występowanie okoliczności, które powodują nieefektywność oświadczenia woli o poddaniu
się egzekucji, jak już wspomniano wyżej w pkt III, z uwagi na modyfikacje
procesowe takiego oświadczenia, stanowić będą podstawę do podjęcia obrony
przez dłużnika w drodze powództwa z art. 840 k.p.c.
V. Poddanie się egzekucji
Z redakcji art. 777 § 1 pkt 4 i 5 k.p.c. wynika, że akty notarialne, o
których mowa w tych przepisach, muszą zawierać oświadczenie dłużnika
o poddaniu się egzekucji.
Pojęcie to wymaga sprecyzowania. Nie jest ono bowiem w ustawie
określone. Podejmując próbę jego określenia, należy zwrócić uwagę na
65
Feliks Zedler
samą istotę egzekucji, której dłużnik się poddaje. W nauce dość powszechnie przyjmuje się, że egzekucja oznacza zastosowanie przez powołane do
tego organy państwowe przewidzianych prawem środków przymusu.
Tak ujmowaną egzekucję rozróżnia się od postępowania egzekucyjnego, które jest pojęciem szerszym. Często w literaturze przyjmuje się, że
obejmuje ono ogół czynności podejmowanych przez strony i innych uczestników postępowania w celu przymusowej realizacji świadczeń określonych
w tytule wykonawczym". W k.p.c. jednak obydwa te terminy używane są
przemiennie.
Z treści art. 777 § 1 pkt 4 i 5 k.p.c. wynika, że poddanie się egzekucji
użyte w tym przepisie oznacza poddanie się postępowaniu egzekucyjnemu
na rzecz jakiegoś wierzyciela o określone świadczenie. Samo bowiem poddanie się przymusowi państwowemu, bez wskazania na rzecz kogo mogłoby to nastąpić, nie miałoby żadnego sensu. Dlatego też należy przyjąć, że
jeżeli dłużnik poddaje się egzekucji aktem notarialnym, to poddanie to musi
oznaczać poddanie się konkretnej egzekucji, tj. przez wskazanie, na czyją
rzecz egzekucja ta ma być prowadzona, a także jakie obowiązki mają być
w toku tej egzekucji spełnione. Przy czym w ramach określenia obowiązku
nie może ograniczać się tylko do wskazania samego świadczenia (co zostanie przedstawione niżej w pkt. VI, VII), lecz należy także określić stosunek prawny, z którego świadczenie to wynika. Świadczenie bowiem (np.
zapłaty określonej kwoty pieniężnej) może wynikać z różnych tytułów
prawnych.
Konkludując, należy stwierdzić, że z istoty poddania się egzekucji wynika:
1. Obowiązek określenia, na czyją rzecz poddanie się egzekucji
następuje. Innymi słowy, należy dokładnie określić osobę wierzyciela, który
będzie mógł prowadzić egzekucję na podstawie aktu notarialnego, którym
dłużnik poddał się egzekucji.
2. Wskazanie świadczenia, które będzie podlegało wykonaniu w
drodze egzekucji (co zostanie przedstawione niżej w pkt. VI i VII).
3. Wskazanie stosunku prawnego, z którego egzekwowany obowiązek wynika. W tym miejscu, aby uniknąć nieporozumienia, należy wyjas. 337 i nast.; E. W e n g e r c k , Sądowe postępowanie egzekucyjne w sprawach cywilnych, Warszawa 1970, s. 9 i nast.
66
Poddanie się egzekucji aktem notarialnym
śnić, że w postępowaniu egzekucyjnym z mocy art. 804 k.p.c. organy
egzekucyjne nie są wprawdzie uprawnione do badania obowiązku określonego tytułem wykonawczym, nie oznacza to jednak, że treść tego stosunku
jest bez znaczenie dla egzekucji, czy też aby egzekucja była prowadzona
w oderwaniu od tego stosunku.
W razie nieistnienia egzekwowanego świadczenia dłużnik może bronić
swych praw na drodze powództwa opozycyjnego z art. 840 k.p.c. Dlatego
też przy poddaniu się egzekucji w trybie art. 777 § 1 pkt 4 i 5 k.p.c. w
ramach tego poddania należy dokładnie sprecyzować stosunek prawny, z
którego wynikają obowiązki, których egzekucji dłużnik się poddaje.
W obecnym stanie prawnym nie powinno budzić wątpliwości, że dłużnik może się poddać egzekucji roszczeń wynikających nie tylko z już istniejącego stosunku prawnego, lecz także wtedy, gdy zobowiązanie powstanie w przyszłości20. Obecnie bowiem, zgodnie z art. 777 § 2 k.p.c., poddanie
się egzekucji może nastąpić samodzielnym aktem notarialnym. Nie musi
więc nastąpić równocześnie z dokonaniem czynności prawnej, z której
wynika egzekwowane roszczenie. Co więcej, czynność prawna, z której
wynika egzekwowane roszczenie, nie musi być stwierdzona aktem notarialnym, ani też nawet zwykłą formą pisemną. Obecnie poddanie się egzekucj i
- przy braku jakichkolwiek postanowień ustawy - może dotyczyć roszczeń
wynikających z czynności prawnej zawartej nawet w formie ustnej. W
obecnym stanie prawnym trudno więc bronić tezy, aby poddanie się egzekucji aktem notarialnym mogło dotyczyć wyłącznie roszczeń wynikających
z już istniejących zobowiązań. Żaden bowiem przepis takich ograniczeń nie
ustanawia. Dlatego też trudno zgodzić się ze stanowiskiem wykluczającym
dopuszczalność poddania się egzekucji co do długu przyszłego.
Na uzasadnienie tego poglądu powołuje się argument, iż zgodnie z art.
777 § 1 pkt4k.p.c. egzekucj i poddaje się dłużnik 2 '.Pogląd ten może budzić
zastrzeżenia. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że art. 777 k.p.c.,
z racji swego umieszczenia w k.p.c., dotyczy tytułów egzekucyjnych. Słowo „dłużnik" użyte w tym przepisie oznacza więc zasadniczo dłużnika
egzekwowanego, a więc jako stronę postępowania egzekucyjnego, co nie
zawsze pokrywa się z pojęciem dłużnika w znaczeniu materialnopraw-
20
21
Tak K. K n o p p e k, jw.
Tak E. G n i e w e k, jw., s. 55.
67
Feliks Zedler
nym22. Z art. 777 § 1 pkt 4 czy 5 k.p.c. zaś wcale nie wynika, aby w chwili
składania oświadczenia o poddaniu się egzekucji zobowiązanie musiało już
istnieć. Poddając się egzekucji, która wyniknie z zobowiązania zaciągniętego w przyszłości, należy jednak zamieścić bliższe dane umożliwiające
jego identyfikację, np. zobowiązanie wynikające z umowy kredytowej zaciągniętej w banku X do roku tego a tego albo zobowiązanie wynikające
z umowy najmu lokalu położonego w budynku nr X przy ulicy Y w mieście
Z itp.
Jeżeli chodzi o przyszłe zobowiązania, można też określić datę, do
której zobowiązania te będą zaciągnięte.
4. Określenie zakresu przedmiotowego egzekucji. Z istoty poddania
się egzekucji wynika również, iż nie ma przeszkód prawnych, aby poddać
się egzekucji tylko z części swego majątku 23 . Uprawnienie do poddania się
egzekucji z części majątku wynika stąd, iż skoro można poddać się egzekucji w ogóle, to tym bardziej można poddać się egzekucji z części majątku
(według reguł wykładni: skoro można więcej, to również można i mniej).
Tym bardziej że nasze prawo zna tytuły wykonawcze, które umożliwiają
prowadzenie egzekucji z niektórych tylko składników majątku dłużnika
(art. 792,837 k.p.c.). Z treści zaś tych przepisów nie wynika, by nie dotyczyły
one tytułów egzekucyjnych opartych na aktach notarialnych, którymi dłużnik poddał się egzekucji.
5. Poddanie się egzekucji pod warunkiem. Obecne przepisy nie wykluczają możliwości poddania się egzekucj i aktem notarialnym pod warunkiem24. Wynika to z istoty poddania się egzekucji oraz wspomnianej już
reguły interpretacyjnej: Skoro dłużnik może więcej, to może również i mniej.
Tym bardziej że nasze prawo zna tytuły egzekucyjne, które podlegają wykonaniu pod warunkiem (art. 786 k.p.c.). Żaden przepis nie wyklucza zaś
takiej możliwości, by tytułami tymi nie mogły być akty notarialne, którymi
dłużnik poddał się egzekucji.
22
P° r szerzej J. J a n k o w s k i , Uczestnicy sądowego postępowania egzekucyjnego. Łódź
1992, s. 32 i nast.
23
M. A 11 e r h a n d , j w . , s . 48; K. K n o p p e k . j w . ; E. W e n g e r ek,jw.
21
Tak J. K o r z o n e k , Postępowanie egzekucyjne i zabezpieczające. Część druga kp.c.,
Kraków 1934,1 1, s. 455.
68
Poddanie się egzekucji aktem notarialnym
VI. Pozostałe elementy poddania się egzekucji, o którym mowa
w art. 777 § 1 pkt 4 k.p.c.
Stosownie do art. 777 § 1 pkt. 4 k.p.c., jeżeli dłużnik poddaje się egzekucj i wymienionym tam aktem notarialnym, wówczas poddanie to oprócz
samego poddania się egzekucji musi zawierać:
1. Wskazanie obowiązku, który ma być spełniony w toku egzekucji.
Obowiązek ten może być określony następująco:
a) jako obowiązek zapłaty sumy pieniężnej, przy czym może to być
wyrażone w pieniądzach polskich lub obcych. Sumę pieniężną należy oznaczyć kwotą. Redakcja art. 777 § 1 pkt 4 k.p.c. nie wyklucza również
możliwości zamieszczenia w akcie notarialnym zapisu o oprocentowaniu.
Należy jednak wtedy wskazać stopę procentową oraz termin, od którego
odsetki się nalicza, albo
b) uiszczenia innych rzeczy zamiennych ilościowo w akcie wskazanym,
albo
c) obowiązek wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej.
2. Wskazanie terminu zapłaty, uiszczenia lub wydania. Wspomniany termin jako termin spełnienia świadczenia jest niewątpliwie terminem
materialnoprawnym, dlatego też do jego oznaczeń mają w pełni zastosowanie przepisy prawa cywilnego o wyznaczaniu terminu. Może więc być
termin oznaczony przez konkretną datę. Może też być oznaczony przez
jakieś zdarzenie25.
Oznaczenie terminu za pomocą zdarzenia, aby mogło być prawnie
skuteczne, musi wskazywać zdarzenie, które da się w sposób prawny określić,
np. upływ jakiegoś czasu od (np. 6 miesięcy) dnia poddania się egzekucji
albo któraś tam rocznica urodzin wierzyciela itp.
VII. Pozostałe elementy poddania się egzekucji, o którym mowa
w art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c.
Zgodnie z art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c., oświadczenie dłużnika poza samym
poddaniem się egzekucji musi nadto zawierać:
25
Tak J. K o r z o n c k, jw.; E. W e n g c r c k, Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne,
jw., s. 123.
69
Feliks Zedler
1. Wskazanie obowiązku zapłaty sumy pieniężnej, który będzie podlegał egzekucji.
Z redakcji art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c. wynika, że w tym trybie nie można
poddać się egzekucji świadczeń niepieniężnych. Ustawa nie precyzuje, w
jakich pieniądzach zobowiązanie ma być spełnione. Dlatego też przyjąć
należy, że mogą to być nie tylko zobowiązania w złotych polskich, lecz
także w walucie obcej. Zobowiązanie w walucie obcej należy bowiem
również uznać za zobowiązanie pieniężne26.
Art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c. podaje jednocześnie, w jaki sposób można
określić wysokość sumy pieniężnej, której egzekucji poddał się dłużnik.
Zgodnie z tym przepisem może to być dokonane w dwojaki sposób:
a) przez wskazanie określonej kwoty pieniężnej;
b) określenie kwoty pieniężnej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej.
Przy czym ustawa nie ogranicza poddającego się egzekucji w wyborze
klauzul waloryzacyjnych. Klauzule te mogą więc być dowolnie przez
poddającego się egzekucji określone.
Problematyka klauzul waloryzacyjnych uregulowana jest w art. 358' §
2 k.c. Zgodnie z tym przepisem, świadczenie pieniężne może być ustalone
za pomocą innego niż pieniądz miernika wartości. Istota więc takiego uregulowania polega na tym, że ustala się wysokość jakiegoś świadczenia
najpierw w pieniądzu, a następnie przelicza się go według przyjętego miernika wartości, według którego nastąpi spełnienie świadczenia. Zamieszczenie klauzuli waloryzacyjnej nie zmienia przedmiotu świadczenia, które
zawsze pozostaje w pieniądzu. Przyjęty miernik określa jedynie wartość tego świadczenia.
W obrocie cywilnoprawnym najczęściej spotykanymi klauzulami waloryzacyjnymi27 są:
a) klauzula złota. Wskazuje ona, że dłużnik w chwili spełnienia świadczenia ma zapłacić tyle pieniędzy, ile w dniu wymagalności wynosi cena
określonej ilości złota;
b) klauzula walutowa. Za miernik używa się waluty innej niż waluta zobowiązania;
26
Por. Z. R a d w a ń s k i , Zobowiązania - część ogólna, C.H.Beck, Warszawa 1995, s. 73.
Por. Z. R a d w a ń s k i, Zobowiązania - część ogólna, jw., s. 79; Z. G a w 1 i k, Umowne
klauzule waloryzacyjne. Rejent 1991, nr 4, s. 60 i nast.
27
70
Poddanie się egzekucji aktem notarialnym
c) klauzula towarowa. Przy tej klauzuli za miernik można przyjmować
określoną wartość jakiegoś towaru lub kilku towarów (tzw. koszyk). W
razie wyboru koszyka towarów należy zaznaczyć ich rodzaj oraz ilość.
Klauzule te nazywane są klauzulami indeksowymi;
d) klauzula kosztów. Za miernik wartości przyjmuje koszt wytwarzania
jakiegoś przedmiotu, np. koszt wybudowania 1 m 2 budynku mieszkalnego;
e) klauzula usług. Za miernik służy koszt jakieś usługi, np. koszt przewozu osób na określonej odległości przez PKP czy innego przewoźnika;
f) klauzula uposażenia. Przy przyjęciu tej klauzuli za miernik wartości
służy określony zarobek (np. minimalna płaca).
Redakcja art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c. nie wyklucza takiej możliwości, że
jednym aktem notarialnym dłużnik poddaje się egzekucji kilku roszczeń.
Brak bowiem byłoby racjonalnego uzasadnienia dla konstruowania tezy
przeciwnej. Nie ma też przeszkód prawnych, by w sytuacji gdy dłużnik
poddał się egzekucji kilku roszczeń, wysokość jednych roszczeń była
określana za pomocą sumy pieniężnej, a innych za pomocą klauzul waloryzacyjnych.
2. Określenie warunków, które upoważniają wierzyciela do prowadzenia przeciwko dłużnikowi egzekucji o całość lub cześć roszczenia.
A. Termin „warunki", o których mowa w art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c., użyty
jest w znaczeniu szerokim28. Z redakcji tego przepisu wynika, że warunki
te mają być podstawą upoważniającą wierzyciela do prowadzenia egzekucji. Ustawa nie określa, jakie to mogą być warunki. Pojęcia oraz rodzajów
warunków, o których mowa w art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c., nie można jednak
odrywać od samej istoty poddania się egzekucji. Poddanie to ze swej istoty
prowadzi do powstania tytułu egzekucyjnego, który po nadaniu mu klauzuli
wykonalności stanowić będzie podstawę egzekucji w drodze, na której nastąpi zaspokojenie wierzyciela.
Z istoty więc poddania się egzekucji wynika, że warunki, o których
mowa w art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c., muszą być połączone z samym zaspokojeniem wierzyciela. Bowiem, gdyby wierzyciel wszczął egzekucję w
sytuacji, kiedy nie przysługiwało mu jeszcze prawo zaspokojenia się z
majątku dłużnika, dłużnik w toku egzekucji mógłby skutecznie bronić się
28
Por. F. Z e d l e r , [w:] T. S t a w e c k i , M . T o m a s z e w s k i , F. Z e d l e r , Ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, Warszawa 1997 s. 136.
71
Feliks Zedler
w drodze powództwa z art. 840 k.p.c. Zamieszczenie warunków, które by
upoważniały wierzyciela do prowadzenia egzekucji, w takim przypadku nie
miałoby więc żadnego sensu. Stąd też musi być związek tych warunków
z prawem wierzyciela do zaspokojenia.
W naszym zaś systemie prawnym wierzyciel może żądać zaspokojenia,
kiedy roszczenie stało się już wymagalne. Pozwala to na ogólne wskazanie,
że warunkami, o których mowa w art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c., mogą być bez
wątpienia okoliczności czy jakieś zdarzenia, które określają kiedy zobowiązanie staje się wymagalne. Takim warunkiem będzie przede wszystkim
nadejście terminu, w którym dłużnik zobowiązał się spełnić świadczenie,
jeżeli zobowiązanie miało terminowy charakter. Jeżeli zaś zobowiązanie
nie ma terminowego charakteru, warunkiem tym może być wezwanie dłużnika przez wierzyciela do zapłaty (art. 455 k.c.). Wreszcie strony mogą w
inny sposób umówić się, kiedy roszczenie będzie wymagalne. W takim
wypadku warunkami, o których mowa w art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c., mogą
być warunki, które określają kiedy dłużnik winien spełnić świadczenie.
B. Nie są to jednak jedyne okoliczności, które mogą być wymienione
w akcie notarialnym, o którym mowa w art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c., jako
warunki, które upoważniają wierzyciela do prowadzenia egzekucji.
W naszym prawie istnieją przepisy, które przyznają wierzycielowi prawo
żądania spełnienia świadczenia bez względu na zastrzeżony termin. Zgodnie z art. 458 k.c., takie prawo przysługuje wierzycielowi, jeżeli dłużnik
stał się niewypłacalnym albo jeżeli wskutek okoliczności, za które ponosi
odpowiedzialność, zabezpieczenie wierzytelności uległo znacznemu zmniejszeniu. Poddając się egzekucji w trybie art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c., dłużnik
może również wskazać, że wystąpienie w określonym czasie okoliczności,
o których mowa w art. 458 k.c., będzie dawało wierzycielowi prawo prowadzenia przeciwko dłużnikowi egzekucji na podstawie wspomnianego
aktu notarialnego.
C. W obrocie prawnym, szczególnie w obrocie gospodarczym, bardzo
często przyjmuje się, iż dochodzenie roszczeń następuje po wyczerpaniu
postępowania reklamacyjnego lub po wezwaniu do zapłaty. Nie ma przeszkód prawnych, aby okoliczności te nie mogły być wskazane w akcie
notarialnym, o którym mowa w art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c., jako warunki do
prowadzenia przeciwko dłużnikowi egzekucji o całość lub część roszczenia. Przy czym, z uwagi na użycie w tym przepisie liczby mnogiej (wa-
72
Poddanie się egzekucji aktem notarialnym
runki), nie ma przeszkód, by warunki te nie mogły być połączone z innymi
warunkami, np. z upływu terminu do spełnienia świadczeń.
D. Podsumowując przeprowadzone wyżej rozważanie, należy stwierdzić, iż trudno jest podać pełny katalog warunków, o których mowa w art.
777 § 1 pkt 5 k.p.c., które by upoważniały wierzyciela do prowadzenia
egzekucji na podstawie tego aktu:
Przykładowo można jednak wskazać następujące:
• niezapłacenie przez dłużnika w oznaczonym terminie sumy pieniężnej
w akcie notarialnym określonej;
• niezapłacenie przez dłużnika sumy pieniężnej w akcie notarialnym
określonej, pomimo wezwania wierzyciela do jej zapłaty;
• niedostarczenie przez dłużnika w oznaczonym terminie określonych
towarów;
• niewykonanie lub nienależyte wykonanie przez dłużnika usługi bliżej
określonej w umowie;
• występowanie zdarzeń, które określają złą kondycję finansową dłużnika. Takim zdarzeniem może być np. występowanie trudności płatniczych
dłużnika czy spadek kursu jego akcji na giełdzie;
• spadek wartości zabezpieczeń rzeczowych ustanowionych dla zabezpieczenia zobowiązań dłużnika, np. spadek wartości surowców, na których
ustanowiono zastaw rejestrowy zabezpieczający dług dłużnika;
• odmowa akceptacji przez trasata weksli trasowanych wystawionych
przez dłużnika;
• niewypłacalność poręczycieli poręczających za zobowiązania dłużnika lub uchylenie się tychże poręczycieli od złożonego poręczenia;
• odmowa udzielenia dłużnikowi gwarancji bankowej przez bank.
3. Oznaczenie terminu, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie aktowi notarialnemu klauzuli wykonalności.
Zgodnie z art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c. w akcie notarialnym, o którym mowa
w tym przepisie, musi także być określony termin, do którego wierzyciel
może wystąpić o nadanie temu aktowi notarialnemu klauzuli wykonalności.
Ustawa nie precyzuje wprost, jaki jest to rodzaj terminu. Termin ten jednak
określa, do kiedy (w jakim czasie) wierzyciel może wystąpić o nadanie
klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu, w którym dłużnik poddał się
egzekucji. Wystąpienie to następuje w formie wniosku, który wszczyna
postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności. Po nadaniu zaś klauzuli
73
Feliks Zedler
wykonalności wierzyciel uzyska tytuł wykonawczy, który stanowić będzie
podstawę egzekucji.
Z tej racji termin, o którym mowa w art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c., można
zakwalifikować do terminów do dochodzenia roszczeń. Będzie to więc
termin prawa materialnego. Biorąc pod uwagę skutki uchybienia tego terminu, należy przyjąć, że jest to termin prekluzyjny. Po upływie tego terminu
wygasa prawo wierzyciela do wystąpienia z wnioskiem o nadanie aktowi
notarialnemu klauzuli wykonalności.
Biorąc pod uwagę charakter prawny terminu z art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c.,
należy w konsekwencji przyjąć, że oznaczenia tego terminu może nastąpić
w sposób przewidziany do oznaczenia terminów materialnoprawnych. Może
to więc nastąpić, podobnie jak w przypadku terminu, o którym mowa w art.
777 § 1 pkt 4 k.p.c., przez wskazanie konkretnej daty lub jakiegoś wyraźnie
sprecyzowanego zdarzenia.
74