program wychowawczy - Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 2 w
Transkrypt
program wychowawczy - Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 2 w
PROGRAM WYCHOWAWCZY II Liceum Ogólnokształcącego im. ks. Anny z Sapiehów Jabłonowskiej w Białymstoku wrzesień 2016 Tradycję Naszej Szkoły budujemy od 1919 roku. Założenia działalności dydaktycznej wychowawczej i, w tym Programu Wychowawczego II Liceum Ogólnokształcącego w Białymstoku oparte są o kontynuację wszechstronności myśli i działalności Patronki szkoły-księżnej Anny z Sapiehów Jabłonowskiej. Szczególną uwagę w pracy dydaktycznej i wychowawczej zwracamy na promowanie wartości ważnych dla rozwijania różnych sfer osobowości uczniów jak również na kształtowanie postaw prospołecznych, ważnych w budowaniu relacji z innymi ludźmi w życiu osobistym, zawodowym i społecznym. ,,…Chciałabym z doświadczeń pewnych dać próbę krajowi, co zrobić jeszcze można. Wszakże ulepszać i powiększać każdego być może cnotliwego obywatela dziełem, ale trzeba coś pierwej w małym kawałku egzekwować, ażeby dać poznać, że ulepszać i odmieniać nie jest rzeczą niepodobną…” Księżna Anna Paulina z Sapiehów Jabłonowska. ,,Nazywano ją ,,…samemu Rzymowi czcigodną heroiną”, była jedną z najciekawszych postaci polskiego oświecenia. Rozgłos i uznanie zdobyła już u współczesnych sobie Polaków, a jej pionierska działalność wzbudza po dzień dzisiejszy zainteresowanie i szczery podziw potomnych...” (A. Zaleska). Ks. Stanisław Konarski pisał ,,…za uczciwą jej myślą poszli inni…” Dlatego też społeczność naszej szkoły wzorując się na dokonaniach swojej Patronki łączy w pracy dydaktycznej i wychowawczej tradycję oraz nowoczesność metod nauczania i wychowania. Czynimy tak, aby absolwent naszej szkoły oprócz bogatego zasobu posiadanej wiedzy był aktywny wobec otaczającej go rzeczywistości. Ważne jest by pod wpływem 2 wychowania szkolnego i współpracy z rodzicami potrafił budować koncepcję swojego życia opartego na uniwersalnych wartościach i doskonalił się w realizacji celów poprzez kreatywność i rzetelną pracę. Zależy nam aby w dorosłym życiu poprzez swoją twórczą pracę służył budowaniu dobra kraju a w życiu osobistym, aby wartości i umiejętności nabyte w szkole służyły budowaniu szczęścia osobistego i rodzinnego. Zgodnie z Podstawą Programową Kształcenia Ogólnego – istota pracy wychowawczej polega na stwarzaniu każdemu uczniowi warunków i możliwości jak najpełniejszego rozwoju jego osobowości w zależności od jego potrzeb, po to by przygotować go do życia w społeczeństwie, do podejmowania kolejnych zadań edukacyjnych i społecznych w procesie kształcenia się przez całe życie. W związku z powyższym oraz odwołując się do działalności księżnej Anny z Sapehów Jabłonowskiej Program Wychowawczy Naszej Szkoły odwołuje się do takich ważnych wartości jak: Rozwój intelektualny: Wspieramy w rozwijaniu dociekliwości poznawczej ukierunkowanej na poszukiwanie prawdy, dobra i piękna w świecie, ukazujemy życiową użyteczność wiedzy. Jest dla nas ważne, aby nasz uczeń stale odkrywał swoje zdolności i mocne strony osobowości. Troszczymy się, aby na jak najwyższym poziomie przyswoił określony zasób wiadomości na temat faktów, zasad, teorii i praktyk. Wzbogacamy i pogłębiamy treści nauczania stosownie do uzdolnień ucznia. Stale poszerzamy zakresy współpracy z instytucjami, które poprzez charakter swojej działalności wspierają nas w realizacji powyższej wartości. Rozwój zdrowotny. Kształtujemy zachowania prozdrowotne i styl życia oparty na odpowiedzialności za swoje zdrowie i zdrowie innych ludzi. Jest dla nas ważne, aby uczniowie naszej szkoły czuli się bezpiecznie, współpracowali ze sobą i tworzyli zintegrowane środowisko sprzyjające zdrowiu oraz potrafili zdobytą wiedzę i umiejętności wykorzystywać podczas wykonywania różnorodnych zadań i rozwiązywania problemów. Rozwój moralny i duchowy Wspomagamy uczniów w dążeniu do samodzielnych osądów i działań moralnych oraz umiejętności łączenia wymiaru indywidualnego i społecznego w dziedzinie moralnej. Staramy się ukazywać istotę miłości, pokoju, wolności, pokory, tolerancji, pracowitości, dialogu, współpracy, rzetelności. Rozwijamy 3 klimat bezpieczeństwa i zaufania. Dążymy do kształtowania takich postaw jak: uczciwość, wiarygodność, odpowiedzialność, wytrwałość, poczucie własnej wartości, szacunek, ciekawość poznawcza, kreatywność, przedsiębiorczość, kultura osobista. Rozwój emocjonalny Wspieramy uczniów w poszukiwaniu sensu i celu życia oraz wyboru własnej drogi życiowej. Pomagamy w rozwijaniu umiejętności rozpoznawania, nazywania i wyrażania emocji. Dążymy do pogłębiania wrażliwości i szacunku na piękno we wszystkich jego przejawach (język ojczysty, dorobek kulturalny i kulturowy narodu, przyroda, sztuka, kultura osobista). Pracujemy nad tym, aby nasi uczniowie byli gotowi do uczestnictwa w kulturze, podejmowania inicjatyw, pracy zespołowej. Troszczymy się aby rozwój emocjonalny uczniów przebiegał harmonijnie i był adekwatny do ich potrzeb rozwojowych Rozwój społeczny. Ważne jest dla nas kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie. Uwrażliwiamy na zjawiska i procesy społeczne występujące we współczesnym świecie, ale też te, które ważne są dla naszej małej ojczyzny, uczymy postawy obywatelskiej polegającej na aktywności i zaangażowaniu w sprawy dobra publicznego. Rozwijamy umiejętności analizowania kwestii i problemów społecznych i wyrażania opinii i poglądów, kształtujemy postawy obywatelskie związane z poszanowaniem tradycji i kultury własnego narodu, innych kultur i tradycji. Uwrażliwiamy na zagrożenia będące wynikiem problemów i konfliktów społecznych. PODSTAWY PRAWNE PROGRAMU WYCHOWAWCZEG SZKOŁY: Konstytucja RP, art. 48 ust.1, art. 53 ust. 3, art. 72 ust.1 (Dz. U. 1997r, pozycja 483 z późniejszymi zmianami). Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. Z 2009 roku Nr 4, pozycja 17). Ustawa z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty, artykuły: 1, 4, 22, 34a (Dz. U. Z 2004 r. pozycja 2572 z późniejszymi zmianami). 4 Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 roku, Karta Nauczyciela, art.6 (Dz. U. Z 2007r. 247, pozycja 1821 z późniejszymi zmianami). Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 roku w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. z 2001 roku Nr 61, poz. 624 z późniejszymi zmianami), Rozporządzenie MENiS z dn. 26 lutego 2002r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. Nr 51. poz. 458 z późniejszymi zmianami). Rozporządzenie MEN z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych ( Dz. U. poz. 204). Rozporządzenie MEN z 23 marca 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 54, poz. 442). Rozporządzenie MEN z dnia 24 lipca 2015 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej, niedostosowanej społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz.U. z dnia 7 sierpnia 2015 r.) Rozporządzenie MEN z dnia 18 sierpnia 2015 r. w sprawie zakresu i form prowadzenia w szkołach i placówkach systemu oświaty działalności wychowawczej, edukacyjnej, informatycznej i profilaktycznej w celu przeciwdziałania narkomanii. OGÓLNE ZAŁOŻENIA DZIAŁALNOŚCI WYCHOWAWCZEJ SZKOŁY. 1. Działalnością wychowawczą szkoły kieruje dyrektor szkoły. 2. Każdy pracownik szkoły kieruje się dobrem ucznia. 3. Praca wychowawcza w szkole opiera się na kształtowaniu postaw i wychowywaniu do wartości, ważnych dla budowania indywidualnej osobowości ucznia jak i jego życia w społeczeństwie. 5 4. Nauczyciel zachowuje neutralność polityczną w pracy dydaktycznej i wychowawczej. 5. Wszyscy nauczyciele wprowadzają do tematyki swojego przedmiotu elementy programu wychowawczego naszej szkoły zgodnie z podstawą programową wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego. 6. Obowiązkiem każdego pracownika szkoły jest każdorazowe reagowanie na dostrzeżone dobro i zło w szkole jak i poza nią. 7. Każdy nauczyciel stara się dostrzegać u ucznia przede wszystkim jego cechy pozytywne. 8. Nauczyciele i inni pracownicy szkoły są pozytywnie nastawieni do wszystkich uczniów. 9. Nauczyciele poszczególnych zajęć edukacyjnych starają się być sprawiedliwi i obiektywni. 10. Nauczyciele i inni pracownicy szkoły powinni dawać dobry przykład wszystkim uczniom szkoły. 11. W obliczu zagrożeń społecznych szkoła prowadzi działalność informacyjno-profilaktyczną oraz podejmuje odpowiednie kroki w celu zapobiegania wszelkim dyskryminacjom, przejawom agresji oraz zachowaniom ryzykownym. 12. Szkoła respektuje systemy wartości wpajane młodzieży przez rodziców. 13. Szkoła uświadamia, że główna odpowiedzialność za wychowanie spoczywa na rodzicach. 14. Szkoła stale i systematycznie współpracuje z rodzicami uczniów. 15. Szkoła pomaga uczniom w pokonywaniu problemów natury osobistej. 16. Szkoła wdraża zindywidualizowane wspomaganie rozwoju każdego ucznia, stosownie do jego potrzeb i możliwości. 17. Działalność wychowawcza jest prowadzona z zachowaniem godności i prywatności ucznia. 18. Nauczyciele są inicjatorami integracji wewnątrzszkolnej i wewnątrzklasowej. 19. Szkoła dba o bezpieczeństwo i dobre samopoczucie uczniów. 20. Szkoła prowadzi oświatę zdrowotną i promuje zdrowie wśród uczniów. 6 21. Szkoła współpracuje z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, ośrodkami pomocy społecznej i innymi instytucjami środowiska lokalnego. 22. Nauczyciele przestrzegają zapisy Konwencji Praw Dziecka, zapoznają uczniów z ich prawami i obowiązkami. 23. Nauczyciele i pedagodzy szkolni rozpoznają środowiska uczniów w celu niesienia pomocy. 24. Obowiązkiem nauczycieli i wychowawców jest przestrzeganie przepisów zawartych w Statucie Szkoły. 25. Każdy nauczyciel służy uczniowi pomocą merytoryczną. 26. Każdy wychowawca współpracuje z rodzicami dla dobra uczniów. 27. Każdy pracownik szkoły reaguje na kulturę języka ucznia. 28. Każdy nauczyciel kształtuje w uczniach szacunek dla nauczycieli, pracowników szkoły oraz poszanowanie własności społecznej. 29. Szkoła pomaga w osiągnięciu dojrzałości do życia w rodzinie, społeczeństwie, państwie obywatelskim. 30. Szkoła uczy uczniów tworzenia prawidłowego systemu wartości. 31. Szkoła przygotowuje uczniów do uczestnictwa w kulturze. 32. Nauczyciele motywują uczniów do nauki – pracy. 33. Szkoła zapoznaje uczniów z dorobkiem kulturalnym innych narodów. 7 KONCEPCJA PROGRAMU WYCHOWAWCZEGO II LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO IM. KS. ANNY Z SAPIEHÓW JABŁONOWSKIEJ W BIAŁYMSTOKU ROZWÓJ INTELEKTUALNY ZADANIA SPOSOBY REALIZACJI ODPOWIEDZIALNI ZA REALIZACJĘ ZADANIA TERMINY Uczeń: 1. Zdobywa rzetelną wiedzę i rozwija umiejętności samodzielnego uczenia się. Korzysta z różnych źródeł informacji, obserwuje otaczającą rzeczywistość i wyraża własne poglądy i opinie. Potrafi wyszukiwać i selekcjonować zdobywane informacje. Lekcje przedmiotowe, realizacja programu ,,Naukowe inspiracje” – współpraca z uczelniami wyższymi (konferencje, warsztaty, zajęcia laboratoryjne, Targi Edukacyjne itp., .), współpraca ze szkołami spoza kraju – Niemcy, Węgry, Chiny, wymiany międzynarodowe. rozmowy, biblioteczne centrum multimedialne, technologie informacyjno-komunikacyjne, godziny wychowawcze, 8 Nauczyciele, nauczyciele bibliotekarze, wychowawcy klas, pedagodzy szkolni, psycholog , koordynator programu ,,Naukowe Inspiracje”, doradca zawodowy. Koordynatorzy współpracy ze szkołami spoza kraju. Na bieżąco, w całym cyklu kształcenia. wykorzystywanie najnowszych pomocy naukowych, konsultacje, autorskie programy nauczania, praca z uczniem ze szczególnymi uzdolnieniami, praca zespołów przedmiotowych i problemowych. Warsztaty/lekcje twórczego myślenia, 2. Zdobywa zintegrowaną, interdyscyplinarną wiedzę z różnych dziedzin. Prezentuje krytyczny stosunek do różnych informacji. Ścieżki edukacyjne, zajęcia w ramach przygotowań do Matury Międzynarodowej, praca w oparciu o bloki problemowe, projekty edukacyjne, realizacja programu ,,Naukowe inspiracje”, zajęcia prowadzone przez pracowników naukowych uczelni wyższych, konsultacje, autorskie programy nauczania, zajęcia fakultatywne, biblioteczne centrum multimedialne, technologie informacyjnokomunikacyjne, wizyty studyjne, wymiany zagraniczne, praca nauczycieli w zespołach przedmiotowych i problemowych. Dyrekcja szkoły, nauczyciele, rodzice, uczniowie, psycholog, pedagodzy szkolni, doradca zawodowy. Cały rok szkolny. 3. Rozwija zainteresowania i potrafi posługiwać się zdobytą wiedzą w praktyce, odkrywa własne Koła zainteresowań, realizacja programu ,,Naukowe inspiracje”, Opiekunowie kół zainteresowań, nauczyciele, Na bieżąco, w całym cyklu 9 predyspozycje i twórczo je wykorzystuje. Rozpoznaje własne potrzeby edukacyjne. 4. Rozwija wiedzę i umiejętności współpracując z placówkami akademickimi między innymi w ramach programu ,,Naukowe inspiracje”. Pracuje nad umiejętnościami związanymi z wykorzystaniem wiedzy o charakterze naukowym do identyfikowania i rozwiązywania problemów a także formułowania wniosków opartych na obserwacjach empirycznych. współpraca z uczelniami wyższymi – poznawanie ich oferty edukacyjnej, współpraca ze szkołami spoza kraju, Matura Międzynarodowa, praca z uczniem ze szczególnymi uzdolnieniami, konkursy i olimpiady przedmiotowe, debaty, konsultacje, wycieczki edukacyjne, zajęcia fakultatywne, DSD, koła zainteresowań, biblioteczne centrum multimedialne, technologie informacyjno-komunikacyjne, księgozbiór biblioteki szkolnej, TV szkolna, radiowęzeł gazetka szkolna, samorząd uczniowski, wolontariat, praca doradcy zawodowego. pracownicy naukowi uczelni wyższych, wychowawcy, doradca zawodowy, przewodniczący zespołów przedmiotowych, rodzice, psycholog, pedagodzy szkolni, uczniowie. Realizacja programu ,,Naukowe inspiracje”, zajęcia przygotowujące do Matury Międzynarodowej, zajęcia na uczelniach, współpraca ze szkołami spoza kraju, współpraca ze studenckimi kołami naukowymi, wykłady Doradca zawodowy, Na bieżąco, w całym cyklu wychowawcy klas, kształcenia. nauczyciele, pracownicy naukowi uczelni wyższych, pedagog szkolny, psycholog, rodzice, uczniowie, pracownicy naukowi, opiekunowie kół 10 kształcenia. pracowników wyższych uczelni, zainteresowań. wspólne projekty, konkursy i olimpiady organizowane przez uczelnie. Targi Edukacyjne, Salon Maturzystów. TV szkolna, gazetka, praca z uczniem zdolnym. 5. Pracuje nad pokonywaniem ograniczeń związanych ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się i niepowodzeniami szkolnymi. Rozwija umiejętności dotyczące pracy zespołowej. Uczy się korzystania z pomocy innych i udzielania innym uczniom pomocy w nauce. Praca indywidualna nauczycieli z uczniami, dostosowywanie wymagań edukacyjnych oraz trybu i warunków egzaminu maturalnego do indywidualnych potrzeb ucznia, pomoc koleżeńska, konsultacje, współpraca ze specjalistami spoza szkoły. Realizacja zadań związanych z organizacją i udzielaniem pomocy psychologiczno-pedagogicznej Dyrekcja szkoły, Na bieżąco, w całym cyklu nauczyciele, wychowawcy kształcenia. klas, pedagodzy szkolni, psycholog, zaproszeni specjaliści rodzice, czniowie. 6. Zdobywa wiedzę i umiejętności zgodnie z założeniami WSO i PSO. Stosowanie w praktyce WSO i PSO, konsultacje z nauczycielami, indywidualizacja procesu nauczania, konsultacje dla rodziców, praca nauczycieli w zespołach przedmiotowych i problemowych, Nauczyciele, wychowawcy, dyrekcja szkoły, rodzice, uczniowie, pedagodzy szkolni, psycholog. 11 Na bieżąco, w całym cyklu kształcenia. 7. Odkrywa i ujawnia własne talenty i predyspozycje, rozwija twórcze myślenie. Potrafi sprawnie posługiwać się nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi. Realizacja programu ,,Naukowe inspiracje”, Matura Międzynarodowa, lekcje/warsztaty kreatywności i twórczego myślenia, olimpiady, konkursy, wystawy, nagradzanie ciekawych pomysłów, prezentowanie osiągnięć uczniów na forum klasy i szkoły oraz na forum miasta i poza nim, praca samorządu szkolnego, DSD, ,,Dzień Talentów”, Forum Szkół, strona internetowa szkoły, zebrania z rodzicami, telewizja szkolna i radiowęzeł, imprezy szkolne i pozaszkolne. Dyrekcja Szkoły, nauczyciele, pracownicy naukowi uczelni wyższych, doradca zawodowy, pedagodzy szkolni, wychowawcy, opiekunowie kół zainteresowań, rodzice. Na bieżąco, w całym cyklu kształcenia. 8. Dokonuje świadomych wyborów i planuje własną przyszłość zawodową i rozwój. Podnosi świadomość znaczenia procesu edukacji permanentnej. Realizacja programu ,,Naukowe inspiracje”, Matura Międzynarodowa, doradztwo zawodowe indywidualne i grupowe, godziny wychowawcze, Ogólnopolski Dzień Przedsiębiorczości”, ,,Targi Edukacyjne”, warsztaty psychoedukacyjne, konsultacje, rozmowy, spotkania z ekspertami. Współpraca z innymi instytucjami Dyrekcja szkoły, doradca zawodowy, pracownicy naukowi uczelni wyższych, wychowawcy klas, nauczyciele, rodzice, pedagodzy szkolni, zaproszeni goście, przedstawiciele uczelni wyższych. rodzice, uczniowie. Opiekun samorządu uczniowskiego. Na bieżąco, w całym cyklu kształcenia oraz w zależności od potrzeb. 12 rynku pracy. ROZWÓJ ZDROWOTNY ZADANIA Uczeń: 1. Troszczy się o swoje zdrowie fizyczne i psychiczne. Rozwija postawę odpowiedzialności za zdrowie innych ludzi. Zna zdrowotne konsekwencje prowadzenia niezdrowego stylu życia. Świadomie korzysta z różnych form edukacji medialnej w zakresie konstruktywnej dbałości o swoje i innych zdrowie. 2. Posiada właściwe nawyki higieniczne i zdrowotne. Uczestniczy w aktywnych formach spędzania wolnego czasu. Rozwija sprawność fizyczną. Rozumie znaczenie sportu, rekreacji i turystyki dla samopoczucia fizycznego i psychicznego. Potrafi w tym zakresie współpracować w zespole. SPOSOBY REALIZACJI ODPOWIEDZIALNI ZA REALIZACJĘ ZADANIA Badania profilaktyczne, praca pielęgniarki szkolnej, rozpoznawanie stanu zdrowotnego uczniów, godziny wychowawcze, rozmowy, imprezy prozdrowotne (rekreacyjne), konsultacje, lekcje przedmiotowe, zawody sportowe, wycieczki turystyczno-krajoznawcze, konkursy, praca samorządu szkolnego, filmy edukacyjne, TV szkolna, radiowęzeł, samorząd uczniowski, gazetka. Wychowawcy, pielęgniarka szkolna, nauczyciele wychowania fizycznego, pozostali nauczyciele, pedagodzy szkolni, psycholog, organizatorzy imprez turystyczno-krajoznawczych. Lekcje wychowania fizycznego, zajęcia sportowe, wyjazdy, biwaki, konkursy, rekreacja, zawody sportowe, treningi, imprezy szkolne, wycieczki turystyczno-krajoznawcze, rozmowy, godziny wychowawcze, praca pielęgniarki szkolnej, Wychowawcy, pielęgniarka szkolna, nauczyciele wychowania fizycznego, pozostali nauczyciele, pedagodzy szkolni, psycholog, organizatorzy imprez turystyczno-krajoznawczych, 13 TERMINY Na bieżąco, w całym cyklu kształcenia oraz w zależności od potrzeb. rodzice, uczniowie, opiekunowie samorządu szkolnego, specjaliści spoza szkoły. Na bieżąco. 3. Przestrzega zalecenia lekarskie dotyczące zdrowia. Prezentuje ciekawość poznawczą dotyczącą różnych aspektów zdrowia. 4. Uświadamia zagrożenia cywilizacyjne. Rozwija postawę odpowiedzialności za obecny i przyszły stan środowiska. Aktywnie uczestniczy w tworzeniu środowiska sprzyjającego zdrowiu w szkole i jej otoczeniu. 5. Zna konsekwencje zdrowotne i prawne używania środków psychoaktywnych ze szczególnym uwzględnieniem dopalaczy. Potrafi w kontaktach społecznych wykorzystywać umiejętności asertywne. Wytrwale buduje takie cechy osobowości jak uczciwość, odpowiedzialność, wiarygodność. konsultacje ze specjalistami, rodzicami., TV szkolna. Zajęcia profilaktyczne. rodzice, uczniowie, zaproszeni specjaliści. Badania profilaktyczne, lekcje wychowawcze, literatura, lekcje biologii, chemii, wychowania fizycznego, zajęcia pozalekcyjne, rozmowy, konsultacje z rodzicami. Pielęgniarka szkolna, wychowawcy, pedagodzy szkolni, psycholog, rodzice, organizatorzy zajęć pozalekcyjnych. rodzice, Godziny wychowawcze, lekcje przedmiotowe, realizacja programu ,,Naukowe inspiracje”, wycieczki, zajęcia na uczelniach wyższych, zajęcia edukacyjne w terenie. Projekty, zajęcia ze specjalistami, ścieżki edukacyjne, praca samorządu uczniowskiego, udział w konkursach. Nauczyciele, pracownicy Godziny wychowawcze, rozmowy, konsultacje, lekcje przedmiotowe , Nauczyciele, wychowawcy klas, pracownicy naukowi uczelni wyższych, pedagodzy szkolni, psycholog, rodzice, zaproszeni eksperci, realizacja programu ,,Naukowe inspiracje” konkursy, imprezy szkolne, zajęcia tematyczne z zaproszonymi ekspertami, filmy edukacyjne, korzystanie z zasobów biblioteki szkolnej, praca samorządu uczniowskiego. 14 Na bieżąco uczniowie. naukowi uczelni wyższych, Na bieżąco, w całym cyklu kształcenia. wychowawcy klas, pedagodzy szkolni, psycholog, rodzice, zaproszeni specjaliści. rodzice, uczniowie, opiekun samorządu uczniowskiego, inne instytucje współpracujące. uczniowie, opiekun samorządu uczniowskiego. Na bieżąco, w całym cyklu kształcenia. 6. Zna i przestrzega przepisy bhp i p/poż. w szkole i w czasie zajęć organizowanych przez szkołę. Czuje się odpowiedzialny za mienie swoje i innych osób przebywających w szkole. Lekcje przedmiotowe, regulaminy szkolne, dyżury nauczycieli i uczniów, stosowanie się do przepisów bhp i p/poż. oraz innych regulaminów, zajęcia pozalekcyjne organizowane przez szkołę (wycieczki, wyjścia) rozmowy, filmy edukacyjne, próbne alarmy, praca specjalisty ds bhp. Dyrekcja szkoły, nauczyciele, Na bieżąco, w całym cyklu organizatorzy zajęć kształcenia. pozalekcyjnych, personel szkoły, wychowawcy klas, psycholog, rodzice, inspektor bhp. straż pożarna, policja, inni specjaliści spoza szkoły, rodzice, uczniowie. 7. Aktywnie współpracuje na rzecz bezpieczeństwa i zdrowego stylu życia w środowisku szkolnym. Dokonuje wyborów zachowań chroniących zdrowie własne i innych ludzi. Prezentuje postawę kreatywności w poszukiwaniu sposobów propagowania zdrowego stylu życia. Nauczyciele, organizatorzy Realizacja programu ,,Naukowe inspiracje”, godziny wychowawcze, imprez szkolnych i zajęć dyżury uczniów i nauczycieli, praca samorządu uczniowskiego, rozmowy, imprezy szkolne i zajęcia pozalekcyjne, imprezy turystyczno-rekreacyjne oraz inne promujące zdrowy styl życia. Spotkania z ekspertami, filmy edukacyjne, zajęcia psychoedukacyjne, rozmowy, praca samorządu uczniowskiego. pozalekcyjnych, psycholog, 8. Potrafi korzystać z zaleceń związanych z higieną uczenia się. Godziny wychowawcze, konsultacje, rozmowy, zajęcia tematyczne, spotkania z ekspertami, współpraca z Poradnią PsychologicznoPedagogiczną nr 1 w Białymstoku i innymi poradniami specjalistycznymi, konsultacje Wychowawcy, nauczyciele, pedagodzy szkolni, psycholog, PPP nr 1, inne poradnie specjalistyczne, rodzice, 15 Na bieżąco, w całym cyklu kształcenia. pracownicy naukowi uczelni wyższych, personel szkoły, wychowawcy klas, rodzice, organizatorzy imprez rekreacyjnych, zaproszeni eksperci. rodzice, uczniowie. rodzice, uczniowie. Na bieżąco, w całym cyklu kształcenia. z nauczycielami. ROZWÓJ EMOCJONALNY ZADANIA Uczeń: 1. Pracuje nad budowaniem własnej wrażliwości emocjonalnej. Jest świadomy przeżywanych uczuć, nazywa je i rozwija umiejętności w adekwatnym radzeniu sobie z nimi. Potrafi komunikować swoje potrzeby emocjonalne. 2. Rozwija poczucie własnej wartości. Zna swoje mocne strony i pracuje na rzecz ich rozwoju, rozpoznaje własne ograniczenia oraz rozwija umiejętności radzenia sobie z nimi. Stara się SPOSOBY REALIZACJI ODPOWIEDZIALNI ZA REALIZACJĘ ZADANIA Rozmowy, godziny wychowawcze, zajęcia przedmiotowe, inne zajęcia psychoedukacyjne, koła zainteresowań, inne formy aktywności uczniów w szkole pozwalające na odreagowanie napięć emocjonalnych, konsultacje dla rodziców, warsztaty dla rodziców. Spotkania z ekspertami. Zajęcia integracyjne, wolontariat szkolny, koła zainteresowań, praca w samorządzie uczniowskim. Wsparcie psychologiczne udzielane przez pedagogów i psychologa szkolnego. Nauczyciele, wychowawcy klas, pedagodzy szkolni, psycholog, doradca zawodowy, personel szkoły, rodzice, zaproszeni eksperci. Poradnie specjalistyczne, koordynatorzy ds. organizacji i udzielania pomocy psychologicznopedagogicznej, rodzice, Rozmowy, godziny wychowawcze, lekcje przedmiotowe, inne zajęcia psychoedukacyjne, koła zainteresowań, konsultacje dla Wychowawcy, nauczyciele, pedagodzy szkolni, psycholog, doradca zawodowy, rodzice. personel szkoły, samorządy 16 TERMINY Na bieżąco, w całym cyklu kształcenia. uczniowie, opiekunowie kół zainteresowań. Na bieżąco, w całym cyklu kształcenia. prezentować postawę otwartości na innych, ich nastroje i potrzeby. rodziców, zajęcia integrujące zespoły klasowe, zaproszeni eksperci. klasowe, spotkania z ekspertami, prezentacje i występy publiczne uczniów. Wsparcie psychologiczne udzielane przez pedagogów i psychologa szkolnego. 3. Pracuje na rzecz rozwijania szeroko rozumianej inteligencji emocjonalnej związanej z radzeniem sobie w życiu. Buduje satysfakcjonujące kontakty społeczne. Rozwija umiejętności współpracy i współdziałania w zespole. Rozmowy, godziny wychowawcze, zajęcia przedmiotowe, inne zajęcia psychoedukacyjne, koła zainteresowań, inne formy aktywności uczniów w szkole, spotkania z ekspertami, zajęcia integracyjne. Praca w samorządzie uczniowskim, prezentacje i występy publiczne uczniów, udział w innych przedsięwzięciach organizowanych przez szkołę we współpracy ze środowiskiem lokalnym. Wsparcie psychologiczne udzielane przez pedagogów i psychologa szkolnego. Wychowawcy, nauczyciele, Na bieżąco, w całym cyklu pedagodzy szkolni, psycholog, kształcenia. doradca zawodowy, rodzice, personel szkoły, samorządy klasowe, zaproszeni eksperci, opiekunowie kół zainteresowań, poradnie specjalistyczne, instytucje i organizacje środowiska lokalnego. 4. Uczy się radzenia z przeżywanym stresem i innymi trudnościami emocjonalnymi. Korzysta ze zindywidualizowanego wspomagania rozwoju w zakresie dostosowanym do jego potrzeb. Znajomość praw i obowiązków ucznia wynikających z regulaminów szkolnych, wewnątrzszkolny i przedmiotowe systemy oceniania, rozmowy, godziny wychowawcze, zajęcia przedmiotowe, inne zajęcia Wychowawcy, nauczyciele, Na bieżąco, w całym cyklu pedagodzy szkolni, psycholog, kształcenia i w zależności od doradca zawodowy, rodzice. potrzeb. personel szkoły, samorządy klasowe, zaproszeni eksperci, opiekunowie kół zainteresowań, poradnie specjalistyczne, 17 psychoedukacyjne i pozalekcyjne rodzice, uczniowie. pozwalające na odreagowanie napięć emocjonalnych, rozmowy konsultacje, warsztaty dla rodziców. Wsparcie psychologiczne udzielane przez pedagogów i psychologa szkolnego. 5. Czuje się bezpiecznie w środowisku klasy i szkoły. Zna procedury postępowania w sytuacjach zagrażających bezpieczeństwu, zdrowiu i życiu. Prezentuje postawę gotowości do dyskusji i działania na rzecz budowania atmosfery bezpieczeństwa i zaufania w zespole klasowym i w środowisku szkolnym. Wyraża swoje poglądy, potrafi kulturalnie prowadzić dyskusję, reaguje na przejawy agresji oraz innych zachowań ryzykownych w środowisku szkolnym. Zajęcia integrujące zespoły klasowe, ,,Otrzęsiny”, regulaminy i procedury postępowania w sytuacjach zagrażających bezpieczeństwu w środowisku szkolnym. Godziny wychowawcze, rozmowy, konsultacje, spotkania z ekspertami. Pomoc psychologicznopedagogiczna, dyżury uczniów i nauczycieli. Imprezy integrujące środowisko szkolne, różne formy aktywności uczniów w szkole, praca samorządu uczniowskiego. Wychowawcy, nauczyciele, Na bieżąco, w całym cyklu pedagodzy szkolni, psycholog, kształcenia i w zależności od rodzice, personel szkoły, potrzeb. samorządy klasowe, zaproszeni eksperci, opiekunowie kół zainteresowań, poradnie specjalistyczne, inne instytucje środowiska lokalnego, rodzice, 6. Rozumie potrzebę rozwoju osobowości, kontaktu z pięknem, pozytywnymi wartościami, ważnymi dla odczuwania dobrej jakości życia. Przygotowuje się do dorosłości i pełnienia ważnych emocjonalnie i społecznie ról w życiu. Uczestniczy w wydarzeniach artystycznych, korzysta z dorobku kultury w celu osiągania własnych celów w ramach rozwoju osobistego. Wyjścia na spektakle teatralne, operowe, inne, pełnienie ról w środowisku klasy i szkoły (samorząd uczniowski), godziny wychowawcze, rozmowy, zajęcia psychoedukacyjne, filmy edukacyjne, wystawy prac uczniów, prezentacje, uczestnictwo w imprezach organizowanych przez Wychowawcy, nauczyciele, pedagodzy szkolni, psycholog, doradca zawodowy, rodzice. personel szkoły, samorządy klasowe, opiekunowie kół zainteresowań, instytucje środowiska lokalnego, instytucje kultury (teatr, opera, 18 uczniowie. Na bieżąco, w całym cyklu kształcenia. instytucje kultury, wyjazdy na spektakle.. kino itp.). 7. Stale kształtuje i rozwija w sobie uczucia wyższe, ważne dla kreowania dobrych relacji z innymi ludźmi oraz rozwoju osobowości. Reprezentuje pozytywną, rozumiejącą postawę wobec problemów niepełnosprawności, chorób, starości, inności. Aktywnie uczestniczy w życiu społeczeństwa ucząc się niesienia pomocy i wsparcia osobom potrzebującym . Godziny wychowawcze, działania wolontaryjne, inne rodzaje działalności w środowisku szkolnym i pozaszkolnym, lekcje przedmiotowe, pozytywny przykład dorosłych (nauczyciele, pracownicy szkoły, rodzice), godziny wychowawcze, praca w samorządzie uczniowskim, wolontariat szkolny i pozaszkolny. Wychowawcy, nauczyciele, Na bieżąco, w całym cyklu pedagodzy szkolni, psycholog, kształcenia. rodzice, personel szkoły, samorządy klasowe, opiekunowie kół zainteresowań, opiekunowie szkolnego wolontariatu i samorządu uczniowskiego, zaproszeni specjaliści. 8. Obserwuje, analizuje i wyraża opinie krytyczne na ważne tematy związane bezpośrednio z jego życiem, funkcjonowaniem w środowisku szkoły jak też dziejącymi się w środowisku pozaszkolnym (osiedle, miasto, region, kraj). Godziny wychowawcze, działania wolontaryjne, koła zainteresowań, praca w samorządzie uczniowskim, inne rodzaje działalności w środowisku szkolnym i pozaszkolnym, lekcje przedmiotowe, pozytywny przykład dorosłych (nauczyciele, pracownicy szkoły, rodzice), godziny wychowawcze. Wychowawcy, nauczyciele, Na bieżąco, w całym cyklu pedagodzy szkolni, psycholog, kształcenia. rodzice, personel szkoły, samorządy klasowe, opiekunowie kół zainteresowań, opiekunowie szkolnego wolontariatu. ROZWÓJ DUCHOWY I MORALNY ODPOWIEDZIALNI ZA 19 ZADANIA Uczeń: SPOSOBY REALIZACJI REALIZACJĘ ZADANIA TERMINY Lekcje przedmiotowe, lekcje religii, etyki, godziny wychowawcze, rozmowy, różne przejawy aktywności w życiu szkolnym i poza szkołą, wytwory prac uczniów, debaty, rozmowy, dyskusje, współpraca z instytucjami i specjalistami spoza szkoły itp. Nauczyciele, wychowawcy, rodzice, pedagodzy szkolni, psycholog, personel szkoły, rodzice, uczniowie. Specjaliści spoza szkoły. Na bieżąco, w całym cyklu kształcenia. 2. Zna prawa i obowiązki ucznia oraz postępuje zgodnie z nimi. Potrafi konstruktywnie posługiwać się w codziennym życiu informacjami związanymi z przysługującymi mu prawami człowieka, dziecka, ucznia. Lekcje przedmiotowe, godziny wychowawcze, rozmowy, różne przejawy aktywności w życiu szkolnym i poza szkołą, centrum multimedialne biblioteki szkolnej, Nauczyciele, wychowawcy, rodzice, pedagodzy szkolni, psycholog, personel szkoły, rodzice, uczniowie. Na bieżąco, w całym cyklu kształcenia. 3. Identyfikuje się z wartościami opartymi na tradycjach szkoły. Pielęgnuje istniejące zwyczaje i tradycje szkolne. Stara się uczyć i pracować między innymi w oparciu o wiedzę o działalności Patronki szkoły. Lekcje przedmiotowe, lekcje biblioteczne, Święto Szkoły, wybory ,,Sapieżanki” i ,,Sapiehy”, ,,Perła księżnej Anny”, księgozbiór biblioteki szkolnej, wycieczki, spotkania z absolwentkami Gimnazjum Żeńskiego, wspieranie działalności Stowarzyszenia Przyjaciół II LO, udział w uroczystościach i imprezach wynikających z tradycji szkoły, praca samorządu uczniowskiego. Dyrekcja szkoły, wychowawcy, W całym cyklu kształcenia. nauczyciele, psycholog, nauczyciele bibliotekarze, organizatorzy imprez szkolnych, opiekunowie wolontariatu szkolnego, organizatorzy wycieczek, przedstawiciele Stowarzyszenia Przyjaciół II LO, rodzice, uczniowie. 1. Prezentuje konstruktywne myślenie wartościujące własne i innych zachowania i postawy. Potrafi w sposób odpowiedzialny prezentować własne poglądy i opinie na forum grupy. 20 4. Szanuje odmienność narodową, kulturową i religijną swoich kolegów. Potrafi pielęgnować własne tradycje religijne. Podejmuje inicjatywy w tym względzie. Prezentuje postawę ciekawości poznawczej dla odmienności kulturowej i religijnej innych ludzi. Godziny wychowawcze, ,,klasowe Dyrekcja szkoły, wychowawcy, W całym cyklu kształcenia. spotkania wigilijne”, lekcje nauczyciele, rodzice. przedmiotowe, spotkania związane z Zaproszeni goście. tradycjami religijnymi i kulturowymi innych narodów, korzystanie z technologii informacyjno-komunikacyjnych. Imprezy szkolne i pozaszkolne związane z w/w tradycjami. 5. Potrafi kierować swoim postępowaniem w oparciu o uniwersalne ogólnoludzkie wartości. Reprezentuje postawy odpowiedzialności, szacunku, zrozumienia, tolerancji i kreatywności we wzajemnych relacjach. Wolontariat, projekty charytatywne, praca w samorządzie uczniowskim, zajęcia integracyjne, praca w kołach zainteresowań, rozmowy, lekcje przedmiotowe, zajęcia psychoedukacyjne. Dyrekcja szkoły, wychowawcy, W całym cyklu kształcenia. nauczyciele, psycholog, rodzice, opiekun samorządu uczniowskiego, opiekunowie kół zainteresowań, pedagodzy szkolni, katecheci, zaproszeni specjaliści. 6. Rozwija umiejętności związane z kształtowaniem woli. Uczy się stawiać cele życiowe i konsekwentnie je realizować. Potrafi stwarzać sobie sytuacje motywujące. Doskonali umiejętności kontroli i oceny swoich osiągnięć. Uczy się przejmowania odpowiedzialności za własne życiowe wybory. Lekcje przedmiotowe, zajęcia fakultatywne, zajęcia pozalekcyjne, inne formy aktywności w środowisku szkolnym. Zajęcia psychoedukacyjne, rozmowy, debaty, konsultacje. Konkursy, olimpiady przedmiotowe. Wsparcie psychologiczne pedagogów, psychologa i doradcy zawodowego. Nauczyciele, opiekunowie zajęć W całym cyklu kształcenia. pozalekcyjnych, pedagodzy szkolni, organizatorzy imprez szkolnych, konkursów, olimpiad. rodzice, uczniowie, psycholog, doradca zawodowy. 7. Uczy się ponoszenia odpowiedzialności za słowa i czyny. Jest świadomy konsekwencji podejmowanych wyborów. Uczy się trafnej oceny Lekcje przedmiotowe, zajęcia Nauczyciele, wychowawcy, fakultatywne, zajęcia pozalekcyjne, nauczyciele bibliotekarze, inne formy aktywności w środowisku pedagodzy szkolni, doradca 21 W całym cyklu kształcenia. moralnej swoich działań. 8. Uczy się postawy sprzeciwu wobec zła. szkolnym. Zajęcia psychoedukacyjne, rozmowy, debaty, konsultacje. Konkursy, olimpiady przedmiotowe, lekcje biblioteczne, spotkania doradcze, Wsparcie psychologiczne pedagogów, psychologa i doradcy zawodowego zawodowy, psycholog, nauczyciele prowadzący zajęcia pozalekcyjne, rodzice, uczniowie doradca zawodowy. Rozmowy, konsultacje, godziny wychowawcze, lekcje przedmiotowe (j. polski, historia, wos. etyka, religia), dyżury uczniów i nauczycieli, wyjazdy, wyjścia, imprezy szkolne, spotkania z ciekawymi ludźmi, debaty, praca w samorządzie uczniowskim, konkursy i olimpiady przedmiotowe, spotkania z ekspertami, haepeningi, warsztaty psychoedukacyjne. Wsparcie psychologiczne pedagogów, psychologa i doradcy zawodowego Wychowawcy, rodzice, Na bieżąco, w całym cyklu nauczyciele, psycholog, kształcenia. organizatorzy wyjść, wyjazdów, spotkań, opiekun samorządu uczniowskiego. Przedstawiciele instytucji publicznych (np. policja, prawnicy), rodzice, uczniowie, pedagodzy szkolni. ROZWÓJ SPOŁECZNY ZADANIA SPOSOBY REALIZACJI 22 ODPOWIEDZIALNI ZA TERMINY REALIZACJĘ ZADANIA Uczeń: Godziny wychowawcze, zajęcia integrujące grupę, wyjazdy integracyjne, rozmowy, obserwacje, wycieczki, wyjścia, zajęcia z zaproszonymi specjalistami, rozmowy i konsultacje dla rodziców. Wychowawcy klas, pedagodzy Na bieżąco, w całym cyklu szkolni, psycholog, nauczyciele, kształcenia. organizatorzy wycieczek, wyjść, personel szkoły, rodzice, uczniowie, doradca zawodowy. 2. Przygotowuje się do życia w społeczeństwie. Odczuwa przynależność do społeczności lokalnej, kraju, Europy. Lekcje przedmiotowe, Matura Międzynarodowa, udział w pracy szkolnego wolontariatu, spotkania z ekspertami, wyjścia, wycieczki, udział w debatach szkolnych i pozaszkolnych, praca w samorządzie uczniowskim, reprezentowanie szkoły na uroczystościach poza szkołą. wycieczki edukacyjne, projekty, konkursy, debaty. Wychowawcy klas, pedagodzy Na bieżąco, w całym cyklu szkolni, psycholog, nauczyciele, kształcenia. organizatorzy wycieczek, wyjść, opiekun samorządu, organizatorzy debat, spotkań, rodzice, uczniowie. 3. Reprezentuje szacunek dla tradycji i historii narodu oraz symboli narodowych. Lekcje przedmiotowe, uroczyste akademie w szkole i poza nią, reprezentowanie szkoły w poczcie sztandarowym, świętowanie świąt narodowych, konkursy i olimpiady przedmiotowe, godziny wychowawcze, praca w samorządzie uczniowskim, współpraca z Wychowawcy klas, pedagodzy Na bieżąco, w całym cyklu szkolni, psycholog, nauczyciele, kształcenia. organizatorzy wycieczek, wyjść, opiekun samorządu, organizatorzy debat, spotkań, rodzice, uczniowie. Przedstawiciele instytucji i organizacji. 1. Rozwija i doskonali umiejętności funkcjonowania w grupie szkolnej. 23 instytucjami i organizacjami. 4. Przejawia zainteresowanie i szacunek wobec wspólnot regionalnych, etnicznych, narodowych, religijnych. Spotkania, wspólne świętowanie ważnych świąt, lekcje przedmiotowe projekty edukacyjne, wyjazdy, wycieczki edukacyjne, wymiany zagraniczne, kultywowanie tradycji świątecznych ważnych dla danej grupy, debaty, dyskusje, rozmowy, telewizja szkolna, gazetka szkolna. Nauczyciele, wychowawcy klas, psycholog, organizatorzy wyjść, wyjazdów, rodzice, uczniowie, opiekunowie samorządu, gazetki, TV. 5. Kształtuje umiejętność oceny zjawisk i problemów społecznych. Lekcje przedmiotowe, dyskusje, debaty, rozmowy, aktywny udział w życiu szkoły, praca wolontariuszy, koła zainteresowań, zajęcia pozalekcyjne, spotkania z ciekawymi ludźmi, gazetka szkolna, konkursy, olimpiady, telewizja szkolna, praca w samorządzie uczniowskim. Nauczyciele, psycholog, Na bieżąco, w całym cyklu organizatorzy debat, kształcenia. opiekunowie telewizji szkolnej, wolontariatu, samorządu uczniowskiego, gazetki szkolnej, rodzice, uczniowie, 6. Jest wrażliwy na potrzeby innych ludzi. Potrafi współpracować z innymi i pomagać. Jest aktywny społecznie. Lekcje przedmiotowe, praca samorządu uczniowskiego, dyskusje, debaty, rozmowy, aktywny udział w życiu szkoły, praca wolontariuszy, koła zainteresowań, zajęcia pozalekcyjne, spotkania z ciekawymi ludźmi, gazetka szkolna, konkursy, olimpiady, telewizja szkolna, wspólne klasowe i międzyklasowe przedsięwzięcia, Nauczyciele, organizatorzy Na bieżąco, w całym cyklu debat, opiekunowie telewizji kształcenia, w zależności od szkolnej, wolontariatu, potrzeb. samorządu uczniowskiego, gazetki szkolnej, wychowawcy, psycholog, pedagodzy szkolni, rodzice, przedstawiciele organów administracji samorządowej, organizacji pozarządowych, fundacji, 24 Na bieżąco, w całym cyklu kształcenia. udział w projektach społecznych poza szkołą. stowarzyszeń, rodzice, uczniowie, 7. Stale rozwija umiejętności kontaktowania się z ludźmi i pielęgnowania więzi międzyludzkich, potrafi służyć innym pomocą w trudnych dla nich sytuacjach. Rozmowy, godziny wychowawcze, zajęcia pozalekcyjne, wolontariat akcje charytatywne, pomoc w nauce, praca w samorządzie uczniowskim, debaty, spotkania z emerytowanymi absolwentami II LO, współpraca z instytucjami środowiska lokalnego. Wychowawcy, rodzice, Na bieżąco, w całym cyklu nauczyciele, psycholog, kształcenia, w zależności od pedagodzy szkolni, potrzeb. opiekunowie kół zainteresowań, samorządu uczniowskiego, wolontariatu, przedstawiciele instytucji i organizacji środowiska lokalnego, rodzice, uczniowie, 8. Aktywnie uczestniczy w kulturze. Stale rozwija swoją wiedzę dotyczącą dorobku kulturowego narodu. Rozumie cechy kultury ,,masowej” i kultury ,,wysokiej”, potrafi rozumnie korzystać z ich dorobku. Lekcje przedmiotowe, tworzenie własnych tekstów kultury, ścieżki edukacyjne, wyjazdy, wyjścia na spektakle kinowe, teatralne, operowe, lekcje np. muzealne, teatralne, wystawy, prezentowanie własnego dorobku na forum klasy i szkoły, ,,Dzień Talentów”. Rozmowy, dyskusje, współpraca ze studenckimi kołami naukowymi, pracownikami uczelni wyższych, korzystanie z technologii informacyjno-komunikacyjnych. Nauczyciele, organizatorzy Na bieżąco, w całym cyklu wyjazdów, przedstawiciele biur kształcenia, w zależności od podróży, pedagodzy szkolni, potrzeb. opiekunowie kół zainteresowań, zajęć pozalekcyjnych, wychowawcy klas, rodzice, uczniowie. 9. Jest świadomy znaczenia rodziny w budowaniu szczęśliwego życia osobistego i społecznego. Godziny wychowawcze, rozmowy, konsultacje, dyskusje, lekcje przedmiotowe, spotkania z rodzicami, wywiadówki. Wychowawcy, rodzice, nauczyciele, psycholog, pedagodzy szkolni. 25 Na bieżąco, w całym cyklu kształcenia. 26