Juliusz Slowacki

JULIUSZ SŁOWACKI
propozycje rozwiązań
metodycznych do wybranych
utworów
Rok 2009 Rokiem Juliusza Słowackiego
UCHWAŁA
Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej
z dnia 9 stycznia 2009 r.
w sprawie ogłoszenia roku 2009 Rokiem Juliusza Słowackiego
W roku 2009 przypada 200. rocznica urodzin Juliusza Słowackiego, a zarazem
160. rocznica jego śmierci. Naszym obowiązkiem jest uczcić i przypomnieć jednego
z najwybitniejszych w polskich dziejach poetę.
Poezja Juliusza Słowackiego pozostaje i pozostanie jednym z najważniejszych
dokonań polskiej literatury. Jego twórczość to najwyższej próby romantyzm o wymiarze
europejskim. Jest to literatura otwarta na świat i inne kultury, ale nieuciekająca od
tematów lokalnych, łącząca polską kulturę i historię z kręgiem antycznej cywilizacji
greckiej, pełna fantastyki i wizjonerstwa. Słowacki to poeta przeżywający polskość
w sposób najgłębszy, niewahający się pokazać rozterek i dramatów temu towarzyszących.
Jego utwory były duchową inspiracją dla wielu pokoleń Polaków walczących
o odrodzenie Państwa Polskiego.
Niech Rok Słowackiego stanie się okazją do przypomnienia zasług, twórczości
i postaci wielkiego polskiego twórcy romantycznego, jednego z tych, którym Polska
zawdzięcza przetrwanie duchowe i narodowe pod zaborami. Sejm Rzeczypospolitej
Polskiej ogłasza rok 2009 Rokiem Juliusza Słowackiego.
MARSZAŁEK SEJMU
/ - / Bronisław Komorowski
„My – Bladaczkowie – jesteśmy potrzebni”
(Stanisław Bortnowski „Przewodnik po sztuce uczenia literatury”)
•
Uczenie literatury:
opór młodych,
znudzenie,
męczenie umysłu czytaniem,
ból z powodu czytania i myślenia,
bezradność nauczyciela wobec oporu i zniechęcenia
młodych ludzi,
• Uczenie rozumienia literatury = rozumienie życia
przez literaturę.
„My – Bladaczkowie – jesteśmy potrzebni”
(Stanisław Bortnowski „Przewodnik po sztuce uczenia literatury”)
• Na pytanie:
„Które utwory stały Ci się bliskie dzięki
lekcjom języka polskiego?” (…) niejeden
oporny Gałkiewicz mógłby powiedzieć:
„Czytałem, Panie Profesorze, Słowackiego
pod przymusem, ale nie żałuję, gdyż dzięki
lekcjom zapamiętałem nazwisko poety
i mogę napisać wypracowanie, że Słowacki
wielki jest.”
„My – Bladaczkowie – jesteśmy potrzebni”
(Stanisław Bortnowski „Przewodnik po sztuce uczenia literatury”)
• Należałoby dać mu odpowiedź:
„Dziękuję Ci, Gałkiewicz. Chcę, abyś był
wobec literatury szczery, nie mówił
sloganów, a jeśli wieszczowie ci
nadokuczają, abyś zwrócił się do Witkacego,
Gombrowicza i Mrożka. Póki co, napisz
wypracowanie: „W jakim stopniu szkoła
potrafiła mnie zachęcić do literatury i do
czytania w ogóle, a w jakim okazała się
bezradna i niestety, nie uczyniła ze mnie
czytelniczego anioła?”.
Propozycje rozwiązań metodycznych
• „Bo to jest wieszcza najjaśniejsza
chwała…”
• „Grób Agamemnona”
• „Bogarodzico, Dziewico…”
• „Kordian”
„Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…”
Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała,
Że w posąg mieni nawet pożegnanie.
Ta kartka wieki tu będzie płakała
I łez jej stanie.
Kiedy w daleką odjeżdżasz krainę,
Ja kończę moje na ziemi wygnanie,
Ale samotny – ale łzami płynę –
I to pisanie…
„Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…”
Słowacki zastosował w wierszu inwersję składniową.
Jeśli uporządkujemy zmieniony przez poetę szyk,
otrzymamy tekst:
„Ta kartka wieki tu będzie płakała I łez jej
stanie. Bo to jest wieszcza najjaśniejsza
chwała, Że w posąg mieni nawet pożegnanie.
Kiedy w daleką odjeżdżasz krainę, Ja kończę
moje na ziemi wygnanie I to pisanie, Ale
samotny – ale łzami płynę…”
„Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…”
Przykłady tematów:
Romantyczna parafraza Horacjańskiego
„Exegi monumentum”;
Miniatura poetycka Słowackiego („Bo to jest
wieszcza…”) a wiersz – płacz Mickiewicza
(„Polały się łzy…”);
Posąg marmurowej trwałości Juliusza
Słowackiego i „Tren XV” Jana
Kochanowskiego.
„Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…”
(elementy analizy)
Układ rymów:
abab cbcb
„pożegnanie”, „stanie”, „wygnanie”, „pisanie”;
zwrotki stanowią spójną całość;
Budowa stroficzna, wersyfikacyjna:
dwie strofy safickie (3 wersy 11- zgłoskowe ze
średniówką po 5 sylabie,
wers czwarty 5 – zgłoskowy);
przywołanie liryki Safony poprzez schemat
wersyfikacyjno – rytmiczny;
„Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…”
(elementy analizy)
Podmiot liryczny:
poeta obdarzony boską mocą wieszcza;
poeta, który „pożegnanie”, „płacz”, „łzy”
(ulotność, płynność) przemienia w trwały posąg;
ujawnia dumną pewność siebie (poeta wieszcz,
prorok);
„najjaśniejsza chwała” prawdziwego poety:
boski majestat,
gloria wieszczego ducha,
„w posąg mieni nawet pożegnanie”( dowód wielkości
tego co ulotne i osobliwe),
marmurowa trwałość,
„Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…”
(elementy analizy)
poeta obdarzony twórczą potęgą:
paradoks („Ta kartka wieki tu będzie płakała /I łez jej
stanie.”) – nieśmiertelne dzieło poeta powierza znikomej
kartce;
odniesienie do poezji sztambuchowej;
poeta w obliczu śmierci:
śmierć jako kres „wygnania” (kończy cierpienia wygnańca
tęskniącego za ojczyzną i kończy udrękę ducha tęskniącego
za niebem);
pożegnanie (nieokreślony wyraźnie adresat („Kiedy w
daleka odjeżdżasz krainę/Ja kończę na ziemi wygnanie”)
potęguje mękę osamotnienia;
ból, gorycz, rozstanie, rozłąka określone metaforą
„łzami płynę”;
„Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…”
(elementy analizy)
wiersz – płaczący posag;
wiersz pomnik – posąg marmurowej
trwałości, pulsujący bólem i płynący łzami;
romantyczna parafraza Horacjańskiego
„Exegi monumentum” – pożegnanie
z najbliższą mu osobą, z życiem i z własną
twórczością;
ZADANIE: Poetycka sława, pożegnanie. Dokonaj
porównania tekstów z różnych epok literackich.
• Horacy „Exegi monumentum”,
• Jan Kochanowski „Pieśń XXIV”
(„Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony…),
• Juliusz Słowacki „Bo to jest wieszcza
najjaśniejsza chwała…”,
• Adam Mickiewicz „Polały się łzy…”,
• Zbigniew Herbert „Brewiarz I” (z tomu
„Epilog burzy”),
„Exegi
monumentum”
Podmiot liryczny
Ukształtowanie
wypowiedzi
Temat utworu
Budowa
stroficzna,
wersyfikacyjna
Konteksty
„Pieśń XXIV”
„Bo to jest
wieszcza
najjaśniejsza
chwała…”
„Polały się
łzy…”
„Brewiarz I”
„Bogarodzico, Dziewico…”
Przykład tematu:
Trzy Bogurodzice – „Hymn” J. Słowackiego, „Modlitwa do
Bogarodzicy” K. K. Baczyńskiego, „Stara pieśń na Binarową”
M. Białoszewskiego:
Białoszewskiego
określenie celu aluzji: moralno – polityczny, moralny, klucz do
polskości, do przeszłości;
analiza porównawcza utworów:
a)
b)
rozpoznanie nadrzędnej zasady zestawienia utworów (podobieństwa,
różnice);
analiza i interpretacja - podstawowe płaszczyzny porównywania utworów
(kluczowe wyrażenia, motywy; miejsca nacechowane semantycznie;
nadawca, odbiorca; ukształtowanie wypowiedzi; temat; konteksty;
wnioski)
„Kordian”
(filozoficzne dojrzewanie Kordiana – fragmenty monologów
z aktu I (w. 11-43) oraz aktu II (góra Mont – Blanc)
• dramat pokazuje stan świadomości narodowej
w dobie przełomu światopoglądowego i w obliczu
historycznej klęski ojczyzny;
• romantyczny bohater na planie pierwszym – wybitna
jednostka przeżywająca historię i zmierzająca do
samookreślenia wobec konieczności dziejowej;
• Kordian – romantyczny poeta, wędrowiec - filozof
(odbywa typową podróż literacką, szlakiem modnych
podróżników romantycznych z bogatych sfer
połączoną z poszukiwaniem idei);
„Kordian”
(filozoficzne dojrzewanie Kordiana – fragmenty monologów
z aktu I (w. 11-43) oraz aktu II (góra Mont – Blanc)
• ideowe poszukiwania bohatera w akcie I ;
• filozoficzny monolog na górze Mont Blanc w akcie II;
Wskazówki do analizy:
określenie sytuacji,
„myśl” jako słowo klucz (wskazanie wyrażeń, zwrotów ze
słowem „myśl”),
interpretacja cytatów z rzeczownikiem „myśl”,
przywołanie właściwych kontekstów celem sensownego
odczytania monologów Kordiana (biograficzny, biblijny,
literacki, historyczny),
BIBLIOGRAFIA
• Stanisław Bortnowski, „Przewodnik po sztuce uczenia
literatury”, STENTOR, Warszawa 2004.
• Stanisław Falkowski i Paweł Stępień, „Ciężkie norwidy czyli
subiektywny przewodnik po literaturze polskiej”, Świat Ksiązki,
Warszawa 2009.
• „Historia literatury i kultury polskiej” tom 2 „Romantyzm,
pozytywizm”, Świat Ksiązki, Warszawa 2007.
• Alina Kowalczykowa, „Słowacki”, PWN, Warszawa 1994.
Opracowała Elżbieta Anioła
Czarnków, kwiecień 2009