Pobierz PDF

Ściąga eksperta
"Ballady i romanse" Mickiewicza
kiedy w Niemczech tworzą wybitni romantycy, tacy jak Goethe, bracia Schlegelowie czy Schiller, w Polsce trwa oświecenie (koniec
XVIII wieku), a później – rozpoczyna się epoka rozbiorów; dzieła romantyków docierają co prawda do Polski, jednak z opóźnieniem, i nie zawsze są łatwo dostępne; przyczyną są zabory i związane z nimi trudności dotyczące wymian handlowych, gospodarczych i
naukowych; na początku XIX wieku w Polsce ścierają się dwa nurty: oświeceniowy klasycyzm i sentymentalizm; w Wilnie, w którym
znajduje się uniwersytet, w 1822 roku rozpoczyna się nowa epoka: romantyzm; to właśnie w tym roku młody,
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 1/15
Ściąga eksperta
dwudziestoczteroletni, oczytany w różnych tekstach, świeżo upieczony student Uniwersytetu Wileńskiego, Adam Mickiewicz
wydaje przełomowe dzieło: I tom Poezyj, a w nim przede wszystkim cykl pt. Ballady i romanse
Ballady i romanse to pierwszy tomik poetycki tego młodego człowieka, zafascynowanego literaturą; był wcześniej członkiem
Towarzystwa Filaretów i Filomatów; studiował teksty oświeceniowe, był uczniem chociażby Jana Śniadeckiego; urzeczony jednak
nowymi, romantycznymi pomysłami na życie i na literaturę, wprowadził na polskie salony estetykę, poetykę i filozofię romantyczną; nie
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 2/15
Ściąga eksperta
znaczy to jednak, że zanegował całą naukę oświeceniową
Ballady i romanse – co ten tytuł może znaczyć? ballada - takich tekstów w literaturze polskiej dotychczas nie było; romans to
pewna intryga miłosna, obfitująca w emocjonalne uniesienia; romans oznacza również powieść, opowiadanie, podanie dworskie,
zazwyczaj o zakochanych ludziach; jako gatunek literacki znany był od dawna; w Polsce święcił tryumfy głównie pod postacią
melodramatycznych utworów sentymentalnych; nigdy wcześniej w literaturze wysokiej nie czerpano na taką skalę – poza
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 3/15
Ściąga eksperta
sielankami – z tematów niskich, a więc o prostym ludzie; poeta przemieszał swobodnie realizm z fantastyką; pozwolił zatem żyć w
utworze zarówno ludziom, jak i zjawom czy duchom; autor mocno zacierał wyraźne granice między rodzajami literackimi; jego ballady zawierały elementy wszystkich rodzajów literackich: epiki, liryki i dramatu; Mickiewicz stworzył cykl ballad, których tematy
brał z litewskiej ludowości (z legend czy podań); w tym nowatorskim dla polskiej literatury gatunku zrobił coś, czego dotąd nie stosowano
akcja ballady rozgrywała się zwykle na łonie natury; natura ta nie zawsze sprzyja człowiekowi, często bywa groźna, z
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 4/15
Ściąga eksperta
pewnością jest tajemnicza; wszystkie ballady są tajemnicze, owiane zagadką, wszystkie zawierają dość prosty dydaktyzm; ich
przesłanie brzmi: nie ma zbrodni bez kary; to wszystko to cechy gatunku zwanego balladą romantyczną – gatunku powstałego właśnie
w romantyzmie; w poprzednich epokach istniały ścisłe normy i reguły, których należało przestrzegać, by w ogóle móc tworzyć –
POETYKA NORMATYWANA
młody Adam Mickiewicz zbuntował się przeciw takim restrykcyjnym zasadom, które – jak stwierdził – nie pozwalały mu się
rozwijać; chciał twórczej wolności także w literaturze polskiej i sam ją sobie musiał wywalczyć; walkę rozpoczął cyklem
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 5/15
Ściąga eksperta
Ballady i romanse (Romantyczność, Świteź, Świtezianka, To lubię, Lilije); najważniejszym utworem tego
tomiku okazała się Romantyczność; klasyfikuje się ją jako balladę programową - dlaczego? utwór ten: łamie reguły klasycznego
wiersza, czerpie z kultury ludowej, swobodnie łączy fantastykę z realizmem, zestawia dwa światopoglądy – stary, klasyczny i młody,
romantyczny; rzecz dzieje się w jakimś miasteczku, na rynku
jest poranek, jest więc jasno; tło wydarzeń jest znaczące i w tym utworze, i w innych balladach romantycznych; bohaterowie:
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 6/15
Ściąga eksperta
dziewczyna o imieniu Karusia, starzec-mędrzec, tłum ludzi oraz poeta-narrator; starzec i poeta są osobami z zewnątrz, nie
wywodzą się z ludu ; Karusia to młoda dziewczyna, która widzi swojego ukochanego Jasieńka i która nawet z nim rozmawia: Tyżeś to w nocy? to ty, Jasieńku!/ Ach! i po śmierci kocha!/ Tutaj, tutaj, pomaleńku,/ Czasem usłyszy macocha!; Karusia jest
jedyną osobą, która go zauważa; chłopak zmarł przed kilkoma laty i nikt inny nie jest w stanie go zobaczyć: Słuchaj, dzieweczko!/ -
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 7/15
Ściąga eksperta
Ona nie słucha -/ To dzień biały! to miasteczko!/ Przy tobie nie ma żywego ducha./ Co tam wkoło siebie chwytasz?/ Kogo wołasz, z
kim się witasz?
wokół tej sytuacji ogniskuje się akcja światopoglądowej ballady; Mickiewicz zamieszcza motto z Hamleta Szekspira: Wydaje mi
się, że widzę… gdzie?/ Przed oczyma duszy mojej…; motto nakierowuje czytelniczkę i czytelnika na trop interpretacyjny; utwór
będzie opowiadać o innym widzeniu niż standardowe, wzrokowe, a więc odwoływać się będzie do spraw duchowych, nie zaś
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 8/15
Ściąga eksperta
tylko rozumowych; Karusia, która jest przekonana o obecności – w biały dzień – swojego zmarłego ukochanego, staje się
przedmiotem sporu dwojga ludzi: starca-mędrca i poety-narratora; spór ten okazuje się sporem światopoglądowym w ogóle: starych
klasyków z nowymi romantykami ; starzec im nie wierzy, a to z tego względu, że nie widzi Jasieńka; wie, że Jasieniek umarł; ów
mądry stary człowiek poznaje świat za pomocą rozumu, empirycznie, a więc poprzez doświadczenie; to, czego nie widać, w jego
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 9/15
Ściąga eksperta
mniemaniu nie istnieje
»Słuchaj, dzieweczko!« - krzyknie śród zgiełku
Starzec, i na lud zawoła:
»Ufajcie memu oku i szkiełku,
Nic tu nie widzę dokoła.
Duchy karczemnej tworem gawiedzi,
W głupstwa wywarzone kuźni.
Dziewczyna duby smalone bredzi,
A gmin rozumowi bluźni«.
starzec jest więc przedstawicielem obozu starych, czyli klasyków, racjonalistów; za prototyp postaci mędrca uważa się Jędrzeja
Śniadeckiego; takiemu widzeniu świata przeciwstawia się narrator, który jest w stanie zrozumieć ból i uczucia Karusi oraz ludu; jest wrażliwy na ludzkie zdarzenia, zwłaszcza na nieszczęśliwą miłość i widzenie pozazmysłowe, bliskie obłędu; ludzie zgromadzeni
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 10/15
Ściąga eksperta
wokół dziewczyny nie są dla niego tylko prostakami, ale współczującymi osobami
oni właśnie widzą świat głębiej niż racjonaliści, nie polegają wyłącznie na rozumie; w narratorze można widzieć samego
Adama Mickiewicza, który buntuje się przeciw wyłącznie racjonalnemu postrzeganiu świata; przemawia do niego nowy
sposób widzenia - romantyczny, nie polegający tylko na rozumie oraz nieufny wobec ustalonych zasad: Dziewczyna czuje, -
odpowiadam skromnie -/ A gawiedź wierzy głęboko;/ Czucie i wiara silniej mówi do mnie/ Niż mędrca szkiełko i oko
KONTEKST: ballada Król olch (Król elfów) autorstwa J. W. Goethego z roku 1782; utwór ten opowiada o śmierci dziecka z rąk
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 11/15
Ściąga eksperta
króla olch; ciężko chore dziecko jedzie wieczorem przez ciemny las z ojcem na koniu; chłopiec mówi ojcu o tym, że widzi króla
olch i że go słyszy; ojciec jednak bierze słowa syna za majaczenie w gorączce; nie wierzy w istnienie tej zjawy; na końcu okazuje
się jednak, że dziecko zmarło – jeszcze w trakcie jazdy na koniu; tekst pokazuje, że zostało ono zabrane w zaświaty przez
tytułowego króla; ten utwór Goethego czerpie z wierzeń ludowych: król elfów był złym duchem, powodującym śmierć
Bruno Schulz do St. I. Witkiewicza: Nie wiem, skąd w dzieciństwie dochodzimy do pewnych obrazów o rozstrzygającym dla nas
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 12/15
Ściąga eksperta
znaczeniu. Grają one rolę tych nitek w roztworze, dokoła których krystalizuje się dla nas sens świata. Do tych obrazów należy jeszcze
u mnie obraz dziecka niesionego przez ojca przez przestrzenie ogromnej nocy rozmawiającego z ciemnością. Ojciec tuli je, zamyka w
ramionach, odgradza od żywiołu, który mówi i mówi, ale dla dziecka ramiona te są przeźroczyste, noc dosięga je w nich i poprzez
pieszczoty ojca słyszy ono nieustannie jej straszliwe perswazje. I znękane, pełne fatalizmu, odpowiada na indagacje nocy, z tragiczną
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 13/15
Ściąga eksperta
gotowością, całkiem zaprzedane wielkiemu żywiołowi, od którego nie ma ucieczki. Są treści niejako dla nas przeznaczone,
przygotowane, czekające na nas na samym wstępie życia. Tak recypowałem balladę Goethego w wieku ośmiu lat z jej całą metafizyką.
Poprzez na wpół zrozumiałą niemczyznę pochwyciłem, przeczułem sens i wstrząśnięty do głębi płakałem, gdy mi ją matka czytała.
Bruno Schulz, Mityzacja rzeczywistości: Poezja – to są krótkie spięcia sensu między słowami, raptowna regeneracja pierwotnych mitów.
Zapominamy o tym, operując potocznym słowem, że są to fragmenty dawnych i wiecznych historyj, że budujemy, jak barbarzyńcy, nasze
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 14/15
Ściąga eksperta
domy z ułamków rzeźb i posągów bogów. Najtrzeźwiejsze nasze pojęcia i określenia są dalekimi pochodnymi mitów i dawnych historyj.
Nie ma ani okruszyny wśród naszych idei, która by nie pochodziła z mitologii – nie była przeobrażoną, okaleczoną, przeistoczoną
mitologią.
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
Strona 15/15