Ku pamięci Bolesława Grzegorza Fiałkowskiego

Ku pamięci Bolesława Grzegorza Fiałkowskiego

Ku pamięci Bolesława Grzegorza Fiałkowskiego.
W przyszłym roku minie sto siedemdziesiąta rocznica urodzin Bolesława Grzegorza Fiałkowskiego,
powstańca styczniowego, „prawnuka Kościuszki”, którego mogiła znajduje się na cmentarzu w
Cieklinie.
Bolesław Grzegorz Fiałkowski ( Fijałkowski ) urodził się 09.05.1847 roku w Perespie koło
Tartakowa w obwodzie żółkiewskim w rodzinie mieszczańskiej [1] . Ojcem jego był Antoni
Fiałkowski oficjalista prywatny i gorzelnik, matką natomiast Antonina z Wodzińskich. W związku z
charakterem pracy ojca, rodzina często zmieniała miejsce swego pobytu. Pod koniec lat
pięćdziesiątych dziewiętnastego stulecia młody Bolesław wraz z rodziną przenosi się do Krzywczy
koło Przemyśla. Po ukończeniu szkoły powszechnej zostaje przyjęty na terminatora do kotlarza. W
roku 1863 na wieść o wybuchu powstania w Królestwie Polskim przerywa naukę i wraz
kilkoma rówieśnikami wstępuje do formujących się oddziałów. Początkowo walczy razem z ojcem
Antonim, jednak później ich drogi się rozchodzą. Jako szeregowiec kawalerii mimo młodego wieku
walczy bardzo dzielnie i jest kilka razy ranny. Walczył w oddziałach Czchowskiego, Younga,
Lelewela, Ćwieka oraz Jagnina. Bierze udział w potyczkach i bitwach pod Tomaszowem,
Potokami, Biłgorajem, Panasówką, Batorzem, Chełmem, Krasnostawem, Piaskami i Wygodą.
W tej ostatniej bitwie, którą przeprowadzono w dniu 31.01. 1864 roku, zostaje ranny i wzięty przez
Rosjan do niewoli. Umieszczony zostaje w więzieniu w Lublinie, gdzie za udział w powstaniu
zostaje skazany na zamieszkanie w głębi Rosji. Z Lublina pod eskortą odesłano go do Warszawy,
gdzie dołączony zostaje do formowanej 24 partii więźniów, a stamtąd razem z innymi zostaje
wysłany do Pskowa. W Włodzimierzu ponownie staje przed sądem, który skazuje go na dwa
lata robót publicznych w niżegrodzkiej rocie aresztanckiej. W wyniku starań ks. Ruczki
poczynionych już wiosną 1865 roku, w grudniu tegoż roku Bolesław Grzegorz Fiałkowski zostaje
w grupie z innymi powstańcami polecony carowi do ułaskawienia. W dniu 21.02.1866 dociera on
do przejścia granicznego i przekracza granicę przez c.k. powiatowy urząd pograniczny w
Jaworznie. Dla Bolesława kończy się czas niewoli i wygnania, a zaczyna się okres normalnego
pokojowego życia.
W latach siedemdziesiątych dziewiętnastego wieku Fiałkowski zawiera związek małżeński z
Bronisławą Dudzińską. W 1877 roku pracuje jako prywatny oficjalista w Zadwórzu p. Gliniany.
Tam też w dniu 23.02.1877r. na świat przychodzi jego córka Emilia Klementyna. W wrześniu 1880
roku bierze udział jako sekcyjny naczelnik w organizacji powitania cesarza przybywającego na
manewry do Mościsk. W latach osiemdziesiątych tegoż stulecia rozpoczyna pracę jako gorzelnik.
W sierpniu 1887 roku bierze udział w II Walnym Zgromadzeniu Towarzystwa Gorzelników
Polskich. Z końcem tegoż roku podejmuje pracę jako gorzelnik w majątku Jana h. Tarnowskiego w
Chorzelowie. Z początkiem 1889 roku Fiałkowski rozpoczyna pracę w gorzelni BobrownikiBogumiłowice. Dwa lata później wymieniany jest jako kierownik tej gorzelni, a w roku
następnym również jako rządca w dobrach Bobrowniki. Mieszkał w Bobrowniach Małych, tam
też na świat przychodzi jego drugi syn Antoni Bolesław [2]. W swoim środowisku prowadzi
działalność społeczną, jest członkiem Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, a w
roku 1891 zostaje członkiem Sokoła w Tarnowie. Wiosną następnego roku bierze udział w
uroczystości poświęcenia sztandaru tegoż koła: Wbija gwóźdź do sztandaru w imieniu Sokoła z
Jasła. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że jego związki z Podkarpaciem sięgają tego okresu. W
sierpniu 1893 roku w prasie fachowej pojawia się ogłoszenie Zarządu Dóbr Bobrowniki o
pracy dla gorzelnika w terminie natychmiastowym. W dniu 29.09.1893 r. Konwent P.P.
Norbertanek w Krakowie na Zwierzyńcu kupuje dobra tabularne w Cieklinie z przyległościami.
Kilka dni później w prasie galicyjskiej pojawiają się dwa ogłoszenia o możliwości wydzierżawienia
części tego majątku. B.G. Fiałkowski decyduje się objąć w dzierżawę dobra tabularne w Cieklinie i
wczesną wiosną następnego roku zamieszkał z rodziną w miejscowym dworze. W maju i czerwcu
1894 roku przed sądem w Tarnowie toczy się rozprawa przeciw J. Silnickiemu o przestępstwo
podpalenia. W śledztwie oskarżony zarzuca podpalenie Bolesławowi Grzegorzowi Fiałkowskiemu.
Jeździł on często do Tarnowa by zeznawać w śledztwie i procesie w charakterze świadka.
Wzburzenie doznane z powodu tego niesprawiedliwego posądzenia, a także choroba serca
doprowadzają do jego śmierci w dniu 03.06.1894roku [3].
Z małżeństwa Bolesława Fiałkowskiego z Bronisławą z Dudzińskich pozostało troje dzieci.
Emilia Klementyna urodzona 23.02.1877 w Zadwórzu zamężna z Kazimierzem, Stanisławem,
Władysławem Łabędzkim urzędnikiem Wydziału Krajowego w Lwowie. Ślub miał miejsce w
Cieklinie w dniu 17.09,1895 roku.
Syn Jan w latach dwudziestych mieszkał w Budzie Stalowolskiej koło Tarnobrzegu.
Antoni Bolesław urodzony 02.05.1891r. w Bobrowniach Małych pow. Tarnów. Legionista i
pułkownik W. P. W wrześniu 1939r. po kapitulacji Lwowa dostaje się do niewoli sowieckiej i od tej
pory los jego pozostaje nieznany [4]. Według miejscowej tradycji w roku 1914 w czasie wojny gdy
jego oddział przechodził drogą Żmigród-Gorlice to wstąpił on do Cieklina by odwiedzić grób ojca
[5]. Antoni Bolesław Fiałkowski żonaty był z Martą Ślibniewską, a ich syn nosił imię Bolesław i
1939 roku był uczniem jednego z lwowskich gimnazjów
Po śmierci męża żona Bronisława z Dudzińskich podpisuje w dniu 16.06.1894r. kontrakt dzierżawy
majętności Cieklin na 12 lat z początkiem od pierwszego kwietna tegoż roku. Jednak po niespełna
trzech latach rezygnuje i wyjeżdża z Cieklina. Na miejscowym cmentarzu na mogile męża
umieszcza okazały obelisk, a na nim tablicę z następującym napisem:
D.O.M.
Bolesław Fiałkowski
prawnuk Kościuszki
oficer wojsk polskich 63 r.
1845-1894
Stroskana żona wraz dziećmi
ukochanemu mężowi.
Historycy zajmujący się życiem i czynami Tadeusza Kościuszki są zgodni w twierdzeniu, że nasz
bohater narodowy nie był żonaty i zmarł bezpotomnie. Jednak w ostatnich latach niektórzy snują
pewne domysły czy też hipotezy zaprzeczające temu [6]
W naszej tradycji utrwaliło się jednak to, że często osoby blisko spokrewnione z naczelnikiem
określano mianem jego bratanic czy też prawnuk. Tak było w przypadku bratanic Józefy, Ludwiki i
Marianny, które były jedynie córkami brata stryjecznego Kościuszki. Prawnukami Kościuszki
określano między innymi Marię Bohuszewicz, Wandę Moszczeńską, Emilię oraz Stefanię
Dąbrowską, a w rzeczywistości były one prawnuczkami siostry naczelnika Anny Estko z
Kościuszków. Wnuczką naczelnika nazywano Antoninę Kościuszko, żonę R. Traugutta, a później
W. Mickiewicza.
Ojcem Bolesława Grzegorza Fiałkowskiego był Antoni Fiałkowski urodzony na początku XIX
wieku w Komarnie. Żoną jego była Antonina z Wodzińskich urodzona 1818r. a zmarła w Lwowie
22 grudnia 1893roku. Antoni Fiałkowski był mieszczaninem i utrzymywał się pracując jako
prywatny oficjalista i gorzelnik. W 1863 roku wstępuje do oddziału powstańczego i walczy z
Rosjanami na terenie Królestwa Polskiego. Po klęsce pod Radziwiłłowem wraca na teren Galicji
gdzie zostaje aresztowany i osadzony w więzieniu śledczym w Przemyślu. W więzieniu przebywa
około dwóch lat do czasu ogłoszenia amnestii. W styczniu 1889 roku pracuje jeszcze jako gorzelnik
w Chwałowicach p. Radomyśl, cztery lata później już nie żył. Antoni Fiałkowski był ojcem
wspomnianego Bolesława Grzegorza, córki Ludwiki zamężnej z Andrzejem Karpińskim, oraz syna
Piotra (1854-1919), p. pułk. c. k. armii, pierwszego d- cy Legionu wschodniego, pułk. W.P.
W sierpniu 1855 roku w jednym z dzienników galicyjskich pojawia się artykuł w którym Antoni
Fiałkowski twierdzi, że jest synem Stanisława urodzonego w Michałowie w Królestwie Polskim w
1797r. Ojcem Stanisława był Antoni Fiałkowski-senior, a matką Julianna siostra naczelnika [7]. Po
zebraniu odpowiednich dokumentów Antoni Fiałkowski wnosi do „ministerstwa spraw
zewnętrznych” prośbę o udzielenie bliższych informacji o spadku po Tadeuszu Kościuszce
znajdującym się w Ameryce. W odpowiedzi 21 stycznia 1856 roku odpowiednie poselstwo
austriackie ustaliło, że spadek ten wyrokiem sądu został przyznany potomkom dwóch sióstr
Kościuszki mieszkającym w Rosji, a zgłoszenie się Antoniego Fiałkowskiego tutejsi prawnicy
uznali za spóźnione [8]. Z powyższego wnosić można, że jeśli czynniki oficjalne zostały w tą
sprawie zaangażowane to pokrewieństwo Fiałkowskich i Kościuszków zostało sprawdzone i w
wiarygodny sposób udokumentowane.
Pozostaje jeszcze kwestia mylnego podania imienia siostry Tadeusza Kościuszki. Po śmierci
Bolesława Fiałkowskiego w prasie galicyjskiej ukazują się dwie notatki w których w sposób
jednoznaczny określa się go jako „….. w prostej linii prawnuka siostry Kościuszki zamężnej hr.
Estko….” [9]. Jak wiadomo ta siostra naczelnika miała na imię Anna.
Faktem jest jednak to, że żaden z historyków zajmujących się tą tematyką nie wspomina o
ponownym wyjściu za mąż Anny Estko z Kościuszków.
Zgodnie z miejscową tradycją w Święto Zmarłych na Cmentarzu parafialnym w Cieklinie
Stowarzyszenie Kosynierów Parafii Cieklin oraz miejscowa jednostka O.S. P. przeprowadzą
kwestę na renowację zabytkowych grobowców. W tym roku dochód przeznaczony będzie na
remont pomnika na mogile Bolesława Fiałkowskiego.
Pierwszy remont dokonany z inicjatywy ks. Jana Rudnickiego miał miejsce w latach trzydziestych
minionego wieku, wyremontowano wówczas kryptę grobową. Kolejny gruntowny remont samego
pomnika przeprowadzono na początku lat osiemdziesiątych ubiegłego stuleci na zlecenie
Stowarzyszenia Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego. Obecnie, gdy czas i czynniki
atmosferyczne dokonały swego dzieła pomnik ten wymaga generalnego remontu i zabezpieczenia.
Śp. Bolesław Grzegorz Fiałkowski jak również członkowie jego rodziny za swe zasługi i czyny
godni są naszej pamięci i ofiary.
Cieklin 08.10.2016r.
Ryszard Cygan
BIBLIOGRAFIA
Źródła archiwalne:
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie
Księga zgonów parafii św. Mikołaja w Lwowie nr.1624, nr. na str. 391
Archiwum Abpa Eugeniusza Baziaka w Krakowie
Indeks księgi urodzeń parafii Tartaków, sygn. C-CCXXIX-1
Archiwum parafii św. Michała Archanioła w Cieklinie
Księga zapowiedzi lata 1880-1947, rok 1895, poz. 20
Księga zgonów lata 1889-1905, s.111, poz. 28
Archiwum PP Norbertanek w Krakowie
Kontrakt dzierżawy L. R. 1323 Kraków 16.06.1894r.
Odezwa Ekspozytury c. k. Prokuratoryi Skarbowej w Krakowie z dnia 27.10.1893r. L 4958/93
Wypowiedzenie z c. k. Sądu powiatowego Żmigród 20.03.1896r.
Centralne Archiwum Wojskowe w Warszawie
Lista personalna major Fijałkowski Antoni Bolesław, sygn. 1768/89/1309
Krótki życiorys, sygn. KN9XI31
Wypis z aktu małżeńskiego, sygn.1769/89/1303
Czasopisma:
Czas, nr.182,206/1855, nr.100/1865, nr.1, 50/1865, nr.26/1875, nr.222,223,225/1893,
nr.29,30,35/1895
Gazeta Lwowska, nr.51/1866, nr.184/1919
Gazeta Narodowa, nr.273/1865, nr.4,53/1866
Głos Narodu, nr.128/1894
Gorzelnik, nr.2/1887, nr.10/1888, nr.7, 9/1889, nr.7i8/1892, nr.2,7/1893
Kurier Lwowski, nr.158/1894
Nowiny Rzeszowski, nr.35,58/1978, nr.57/1986
Podkarpacie, nr.32/1979, nr.2/1985
Pogoń, nr.31/1891, nr.23/1892, nr.23/1894
Polityka, nr.28/2009
Opracowania:
Białynia Chołodecki J., Cmentarz Stryjski we Lwowie w: Biblioteka Lwowska, t.2, Warszawa 1990
Białynia Chołodecki J., Dąb Dąbczańscy i Jan Żalplachta-Zapałowicz. Przyczynki do dziejów
powstania styczniowego, Lwów
Białynia Chołodecki J., Księga pamiątkowa opracowana staraniem Komitetu Obywatelskiego w
czterdziestą rocznice powstania r.1863/1864, Lwów 1904
Białynia Chołodecki J., Pamiętnik powstania styczniowego w pięćdziesiątą rocznicę wypadków,
Lwów 1913
Dziedzic J., Lwowskie dzieciństwo w: Instytut Lwowski R.2003, Warszawa 2004
Haiman M. , Kościuszko. Leader and Exile, New York 1946
Korzon T., Kościuszko. Biografia z dokumentów wysnuta, Warszawa-Kraków 1896
Lubicz-Pachoński J. , Kościuszko po insurekcji 1794-1817, ISBN 83-222-0428-0
Lubicz-Pachoński J. , Kościuszko na Ziemi Krakowskiej, ISBN 83-01-05428-X
Micińska M., Galicjanie-zesłańcy po powstaniu styczniowym, ISBN 83-7181-345-7
Nowolecki A., Pamiątka podróży cesarza Franciszka Józefa I w Galicji i dwudziesto-dniowego
pobytu jego w tym kraju, Kraków 1881
Pachoński J., Generał Franciszek Paszowski, ISBN 83-11-06730-9
Pod red. Otrębski T. B. , Kościuszko 1893-1896, ISBN 83-900984-0-7
Sprawozdanie Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie z czynności za rok 1890,
Kraków 1891
Szyndler B. , Tadeusz Kościuszko 1746 – 1817, ISBN 83-11-07728-2
Ślawski T., Bolesław Grzegorz Fiałkowski – prawnuk Kościuszki w: Studia i materiały Muzeum
Okręgowego w Krośnie, t.5, ISBN 83-03-02975-4
Zieliński S., Bitwy i potyczki 1863-1864, Rapperswyll 1913
Relacje:
Maria Lisowicz – Szańca, Julia Żychowska – Kmiecik z Damskich.
[1] Księga zgonów parafii w Cieklin 1889-1905 s. 111, poz. 28. Indeks księgi urodzin parafii w
Tartakowie. s.62, nr74. Sygn. C-CCXXIX-1. Tylko tyle pozostało z: Księga urodzeń parafii
w Tartaków
[2] Lista personalna major Fijałkowski Antoni Bolesław C.A.W. Sygn.1769/89/1309
[3] Relację o śmierci Fiałkowskiego po przyjeździe z sądu złożyła p. Julia Żychowska, a znała ją od
swojej babci Damskiej, która pracowała w tym czasie w dworze
[4] Jeśli dodamy do tego fakt, że wcześniej był wyższym oficerem KOP, to los jego wydaje się być
przesądzony. Sowieci takim ludziom nie darowali
[5] Jego wizytę zapamiętała Maria Lisowicz z domu Szańca, której ojciec Jan Szańca był
miejscowy grabarzem
[6] T. Zalewski Polacy muszą robić hałas. Rozmowa z Alexem Storożyńskim autorem biografii
Tadeusza Kościuszki W: Polityka nr28,11.07.2009br
[7] Czas nr.182,Kraków 12.08.1855. Fiałkowski myli tu imię swej babki-sam twierdzi, że nie ma
jeszcze wszystkich dokumentów
[8] Czas nr 26, Kraków 02.01.1875
[9] Kurier Lwowski, nr.158, 09.06.1894 Lwów, Głos Narodu nr. 128, 09.06.1894 Kraków
FOTOGRAFIE
1. Antoni Bolesław Fiałkowski fot. Tygodnik Ilustrowany nr.14, Kraków 03.04. 1915, domena
publiczna
2. Antoni Bolesław Fiałkowski fot. Mondalski W. Z trzecim pułkiem Legionów Kraków 1916,
domena publiczna