Pr Ochr Srod. Sobolew 26.06.2012 - Strona Główna

Transkrypt

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA
DLA GMINY SOBOLEW
na lata 2012 – 2015
z uwzględnieniem perspektywy do 2019 r.
SOBOLEW 2012 r.
1
Spis treści
SPIS TREŚCI.................................................................................................................................................... 2
1. WPROWADZENIE....................................................................................................................................... 3
2. METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU.................................................................................................. 3
3. CHARAKTERYSTYKA GMINY SOBOLEW....................................................................................................... 5
3.1. POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE I ADMINISTRACYJNE....................................................................................... 5
3.2. GEOMORFOLOGIA, BUDOWA GEOLOGICZNA I UKSZTAŁTOWANIE TERENU............................................... 7
3.3. STRUKTURA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO I CHARAKTER ZABUDOWY................................... 9
3.4. KLIMAT...................................................................................................................................................... 11
3.5. DEMOGRAFIA I PROCESY SPOŁECZNE........................................................................................................ 12
3.6. INFRASTRUKTURA TECHNICZNO - INŻYNIERYJNA GMINY.......................................................................... 15
3.7. SYTUACJA GOSPODARCZA......................................................................................................................... 19
3.8. TURYSTYKA I REKREACJA........................................................................................................................... 21
3.9. KOMUNIKACJA I TRANSPORT.................................................................................................................... 23
4. DZIAŁANIA STRETEGICZNE DLA GMINY SOBOLEW
DO 2019 ROKU............................................................................................................................................. 25
4.1. NADRZĘDNY CEL PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SOBOLEW................................................ 26
4.2. PRIORYTETY EKOLOGICZNE....................................................................................................................... 26
5. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY ...........27
5.1. OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU....................................................................................................... 27
5.2. OCHRONA LASÓW..................................................................................................................................... 38
5.3. RACJONALNE GOSPODAROWANIE ZASOBAMI WODY ORAZ OCHRONY WÓD.......................................... 43
5.4. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI................................................................................................................ 52
5.5. GOSPODAROWANIE ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI.................................................................................... 57
6. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO ................................................. 58
6.1. ŚRODOWISKO A ZDROWIE........................................................................................................................ 58
6.2. JAKOŚĆ POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO................................................................................................ 63
6.3. ODDZIAŁYWANIE HAŁASU I PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH.................................................................... 69
7. KIERUNKI DZIAŁAŃ SYSTEMOWYCH.......................................................................................................... 76
7.1. UWZGLĘDNIENIE ZASAD OCHRONY ŚRODOWISKA W STRATEGIACH SEKTOROWYCH .............................. 76
7.2. AKTYWIZACJA RYNKU NA RZECZ OCHRONY ŚRODOWISKA...................................................................... 78
7.3. UDZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA W DZIAŁANIACH NA RZECZ OCHRONY ŚRODOWISKA I EDUKACJA
EKOLOGICZNA ................................................................................................................................................. 78
7.4. ASPEKT EKOLOGICZNY W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM...................................................................... 79
8. HARMONOGRAM RZECZOWO-FINANSOWY NA LATA 2012-2015 Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2016-2019 ......81
9. POTENCJALNE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROGRAMU............................................................................... 88
10. SPOSÓB KONTROLI ORAZ DOKUMENTOWANIA REALIZACJI PROGRAMU ................................................ 88
ZAŁĄCZNIK NR 1 - ZEWNĘTRZNE UWARUNKOWANIA PROGRAMU ............................................................... 91
SPIS TABEL................................................................................................................................................... 99
SPIS RYSUNKÓW.......................................................................................................................................... 99
2
1. WPROWADZENIE
Gminy, jako jednostki administracyjne, zobowiązane są do zrównoważonego rozwoju, co oznacza
prowadzenie szerokiej działalności przy jednoczesnym niedopuszczeniu do degradacji środowiska
naturalnego oraz na podejmowaniu działań zmierzających do naprawy przekształconych elementów.
Stanowi to m.in. Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku, w której zawarto zapis o ochronie
środowiska za pomocą zasady zrównoważonego rozwoju.
Efektywność działań z zakresu ochrony dziedzictwa przyrodniczego zależy przede wszystkim
od polityki i rozwiązań przyjętych na szczeblu lokalnym oraz od zainteresowania i zrozumienia ze
strony społeczności lokalnych. Działania takie, aby były skuteczne, muszą być prowadzone zgodnie
z programem, sporządzonym na podstawie kompleksowej analizy dla danego rejonu. Rolę taką pełnią
wieloletnie programy ochrony środowiska, które wykonuje się dla wszystkich szczebli
administracyjnych: kraju, województwa, powiatu i gminy.
Program ochrony środowiska dla gminy Sobolew na lata 2012 – 2015 z uwzględnieniem perspektywy
do 2019 roku (nazywany dalej Programem ochrony środowiska albo Programem) jest dokumentem
planowania strategicznego, zawierającym cele i kierunki polityki prowadzonej przez gminę
i określającym wynikające z nich działania. Niniejszy dokument jest aktualizacją dokumentu pt.
Program ochrony środowiska dla gminy Sobolew na lata 2004-2011 (Uchwała Nr XXXIV/183/2006
Rady Gminy w Sobolewie z dnia 16 marca 2006 roku).
Program nie jest dokumentem prawa lokalnego, niemniej będzie wykorzystywany jako:
•
•
•
•
•
podstawowy dokument zarządzania gminą w zakresie ochrony środowiska,
pomoc w działaniach edukacyjno – informacyjnych,
wytyczna do tworzenia programów operacyjnych i zawierania porozumień i kontraktów z innymi
jednostkami administracyjnymi i podmiotami gospodarczymi w działaniach związanych
ze środowiskiem,
przesłanka do konstruowania budżetu gminy i wieloletnich prognoz finansowych,
układ odniesienia dla innych podmiotów działających w sektorze ochrony środowiska oraz
podstawa do ubiegania się o fundusze celowe ze źródeł krajowych i Unii Europejskiej.
Zakłada się, że kształtowanie polityki ekologicznej w gminie Sobolew będzie miało charakter procesu
ciągłego, co oznacza cykliczne weryfikowanie celów i wydłużanie horyzontu czasowego Programu
ochrony środowiska w jego kolejnych edycjach.
Jako punkt odniesienia dla Programu przyjęto aktualny stan środowiska oraz stan infrastruktury
ochrony środowiska na dzień 31.12.2011 r., z uwzględnieniem dostępnych danych za okres 2012 roku.
2. METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU
Sposób opracowania Programu został podporządkowany metodologii właściwej dla planowania
strategicznego, polegającej na:
1. Określeniu diagnozy stanu środowiska przyrodniczego na terenie gminy Sobolew, zawierającej
charakterystykę poszczególnych komponentów środowiska wraz z ich oceną.
2. Określeniu działań mających na celu poprawę stanu aktualnego w zakresie ochrony środowiska
poprzez przedstawienie celów strategicznych, celów długo- i krótkookresowych oraz kierunków
3
działań wraz z opracowaniem programów operacyjnych dla poszczególnych segmentów
środowiska
przy czym:
• cele ekologiczne – rozumiane są jako cele, po osiągnięciu których ma nastąpić poprawa
danego elementu środowiska, stanowiące ostateczny efekt podejmowanych działań,
• kierunki działań – prowadzą do osiągnięcia wyznaczonych celów ekologicznych,
• zadania ekologiczne – są to przedsięwzięcia prowadzące do realizacji wyznaczonych
kierunków a tym samym celów ekologicznych. Zadania te mają charakter krótkookresowy
i winny być realizowane aż do osiągnięcia założonego celu.
3. Przedstawieniu uwarunkowań realizacyjnych Programu w zakresie rozwiązań prawnoinstytucjonalnych, źródeł finansowania, systemu zarządzania środowiskiem i Programem.
4. Określeniu zasad monitorowania efektów wdrażania Programu.
Informacje pozyskane zostały ze Starostwa Powiatowego w Garwolinie, Urzędu Gminy w Sobolewie,
a także: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego, Mazowieckiego Urzędu
Wojewódzkiego, Mazowieckiego Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Warszawie,
Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Warszawie, Regionalnego Zarządu
Gospodarki Wodnej w Warszawie, Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Warszawie oraz
Powiatowej Komendy Państwowej Straży Pożarnej w Garwolinie. Znaczącym źródłem danych był
Główny Urząd Statystyczny.
Struktura Programu oparta jest głównie o zapisy trzech dokumentów, którymi są:
1. Ustawa z dnia z 27 kwietnia 2001 roku prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2008
r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) Definiuje ona ogólne wymagania w odniesieniu do programów
ochrony środowiska opracowywanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin. Zgodnie
z ustawą (Art.14 ust.1 poś), program ochrony środowiska, sporządzany w celu realizacji Polityki
ekologicznej Państwa, na podstawie aktualnego stanu środowiska, określa w szczególności:
• cele ekologiczne,
• priorytety ekologiczne,
• rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, środki niezbędne do osiągnięcia celów,
w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe.
2. Polityka ekologiczna państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016, definiująca cele
i zadania ujęte w kilku blokach tematycznych:
• priorytety polityki ekologicznej Rzeczpospolitej Polskiej,
• kierunki działań systemowych,
• ochrona zasobów naturalnych,
• poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego.
3. „Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym
i lokalnym", które podają sposób i zakres uwzględniania polityki ekologicznej państwa
w programach ochrony środowiska oraz wskazówki co do zawartości programów. W Programie
powinny być uwzględnione:
• zadania własne gminy tzn. te przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub
częściowo ze środków będących w dyspozycji gminy,
• zadania koordynowane, tzn. finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków
zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla gminnego, powiatowego,
wojewódzkiego i centralnego, bądź instytucji działających na terenie gminy, ale podległych
bezpośrednio organom gminnym, powiatowym, wojewódzkim bądź centralnym.
4
3. CHARAKTERYSTYKA GMINY SOBOLEW
3.1. POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE I ADMINISTRACYJNE
Gmina Sobolew położona jest w południowo-wschodniej części województwa mazowieckiego,
w powiecie garwolińskim.
Miejscowość Sobolew położona jest w odległości ok. 80 km od Warszawy. Do miasta Garwolin,
pełniącego funkcje stolicy powiatu, jest 23 km.
Powierzchnia gminy zajmuje 9 480,8 ha. W latach 1975-1998 gmina wchodziła w skład województwa
siedleckiego.
Rysunek 1. Położenie gminy Sobolew (źródło: wikipedia.pl)
Rysunek 2. Gmina Sobolew na tle powiatu garwolińskiego (źródło: strona www gminy)
5
Rysunek 3. Rejon gminy Sobolew (źródło: www.targeo.pl)
Gmina Sobolew graniczy z następującymi jednostkami administracyjnymi:
•
•
•
•
od zachodu z gminą Maciejowice,
od północy z gminami Górzno i Łaskarzew,
od wschodu z gminą Żelechów,
od południowego wschodu z gminą Trojanów.
Pod względem administracyjnym obszar gminy dzieli się na 18 sołectw, w skład których wchodzi
16 miejscowości (Sobolew podzielony jest na trzy sołectwa). Największym sołectwem w gminie jest
Sobolew, najmniejszym - Przyłęk. Obszary zajmowane przez poszczególne sołectwa wahają sie od
226 ha do 1 921 ha. Miejscowość Sobolew pełni funkcję lokalnego ośrodka administracyjnousługowego, w którym mieści się Urząd Gminy.
Tabela 1. Powierzchnia gminy Sobolew i poszczególnych sołectw
Nazwa sołectwa
Powierzchnia w ha
% powierzchni gminy
Anielów
240
3
Chotynia
693
7
Godzisz
1 025
11
Gończyce
1 015
11
Grabniak
360
4
Kaleń Drugi
425
4
Kaleń Pierwszy
573
6
Kobusy
299
3
Kownacica
528
6
Nowa Krępa
578
6
Ostrożeń Drugi
348
4
Ostrożeń Pierwszy
315
3
Przyłęk
226
2
Sobolew
1 921
20
Sokół
718
8
6
Nazwa sołectwa
Trzcianka
Powierzchnia gminy
Powierzchnia w ha
229
9 483
% powierzchni gminy
2
100
Źródło danych: Urząd Gminy w Sobolewie
Zgodnie z regionalizacją fizycznogeograficzną według J.Kondrackiego (2002 r.) gmina Sobolew
położona jest w obrębie następujących jednostek:
Tabela 2. Położenie fizyczno-geograficzne gminy Sobolew według regionalizacji J.Kondrackiego
(2002 r.)
Megaregion
Pozaalpejska Europa Środkowa
Prowincja
Niż Środkowoeuropejski
Podprowincja
Niziny Srodkowopolskie
Makroregion
Nizina Południowopodlaska
Mezoregion
Wysoczyzna Żelechowska
Rysunek 4. Regionalizacja fizyczno-geograficzna rejonu gminy Sobolew (źródło: wikipedia.pl)
3.2. GEOMORFOLOGIA, BUDOWA GEOLOGICZNA I UKSZTAŁTOWANIE
TERENU
Geomorfologia
Rzeźba terenu gminy Sobolew ukształtowana została głównie przez działalność lodowca
z okresu zlodowacenia środkowopolskiego oraz procesy peryglacjalne.
Pod względem morfologicznym teren gminy jest mało urozmaicony. Wysokości bezwzględne
wynoszą od 119,3 m n.p.m. (w dolinie rzeki Okrzejki, na zachód od miejscowości Godzisz, tuż przy
granicy gminy) do 178,1 m n.p.m. (we wschodniej części gminy, na południe od Anielowa).
Na południu gminy (na północ od miejscowości Godzisz i na południe od miejscowości Sobolew) oraz
na północy gminy (na południe i północ od miejscowości Gończyce) występują spadki terenu rzędu
5-10 m, tworząc stromą krawędź erozyjną.
Główną formę geomorfologiczną stanowi zdenudowana plejstoceńska wysoczyzna polodowcowa,
charakteryzująca się płaską rzeźbą, miejscami lekko falistą, o niewielkich spadkach terenu.
7
Urozmaicają ją doliny rzek: Promnik, Okrzejka i Łukówka oraz ich dopływów, a także liczne dolinki
erozyjno-denudacyjne.
W zachodniej części gminy (na zachód od wsi Krępa Nowa i południe od wsi Krępa Stara) znajdują
się rozległe podmokłości.
Na północnym-wschodzie gminy, w okolicach wsi Ostrożeń Pierwszy występują wzgórza moreny
czołowej. We wschodniej części gminy (w lesie na wschód od wsi Sokół) oraz w zachodniej części
(w lasach na zachód od Sobolewa i na zachód od Godzisza) występują liczne wydmy, obecnie
porośnięte lasami.
Budowa geologiczna
Obszar gminy Sobolew znajduje się w obrębie depresji wewnętrznej niżu środkowoeuropejskiego,
zbudowanej ze skał osadowych paleozoiku i mezozoiku, o znacznych miąższościach dochodzących do
kilku tysięcy metrów. Miąższość pokrywy osadowej zwiększa się stopniowo w kierunku południowozachodnim, co ma związek z obniżeniem krystaliniku na przełomie kredy i paleogenu.
Powierzchniowa budowa geologiczna Wysoczyzny Żelechowskiej, w obrębie której położona jest
gmina Sobolew, związana jest ze zlodowaceniem środkowopolskim.
Najstarszymi osadami odsłaniającymi się na powierzchni są utwory wodnolodowcowe. Wychodnie
tych utworów znajdują się w okolicy miejscowości Godzisz, na krawędzi wysoczyzny. Są to piaski
drobno- lub różnoziarniste z pojedynczymi głazikami.
Utwory te przykryte są gliną zwałową występującą na znacznym obszarze gminy. Miejscami
bezpośrednio na glinie zwałowej występują pojedyncze zdenudowane zniesienia moren czołowych,
zbudowane z piasków, żwirów i głazów. Na przeważającym obszarze na glinie zwałowej leżą utwory
wodnolodowcowe wykształcone w postaci piasków.
Zlodowacenie północnopolskie zaznaczyło się powstaniem osadów piaszczysto-żwirowych.
Występują one na stosunkowo niewielkiej powierzchni, na terenie przysiółków Michałki
i Jeżyny. W tym też okresie powstały osady eoliczne i formowały się wydmy. Proces powstawania
tych osadów trwa do czasów współczesnych. Utwory eoliczne oraz wydmy miejscami występują
bezpośrednio na glinach zwałowych, najczęściej jednak na utworach piaszczystych:
wodnolodowcowych (zlodowacenie środkowopolskie), ewentualnie rzecznych (zlodowacenie
północnopolskie).
W holocenie w dolinach rzecznych powstały piaski i żwiry tarasów zalewowych.
Rysunek 5. Ukształtowanie terenu rejonu gminy Sobolew
(źródło: wrotamazowsza.pl)
8
3.3. STRUKTURA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO I CHARAKTER
ZABUDOWY
Gmina Sobolew ma charakter typowo rolniczy.
Powierzchnia gminy wynosi 9 480,8 ha, w tym 5 881,7 ha powierzchni (62,0%) to użytki rolne,
w tym:
•
•
•
•
grunty orne - 4 963,1 ha (52,3%),
łąki - 190,3 ha (2,0%),
pastwiska - 647,4 ha (6,8%),
sady - 80,9 ha (0,8%)
Ponadto, 2 560,3 ha zajmują lasy i grunty leśne (27,0%). Pozostałe grunty zajmują powierzchnię
1 038,8 ha, w tym:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
tereny mieszkaniowe - 369,0 ha,
tereny przemysłowe - 9,6 ha,
inne tereny zabudowane - 24,9 ha,
tereny kolejowe - 53,9 ha,
drogi - 232,1 ha,
wody stojące - 20,2 ha,
wody płynące - 12,0 ha,
rowy - 31,9 ha,
tereny rekreacyjno - wypoczynkowe - 2,2 ha,
zakrzaczenia - 242,2 ha,
nieużytki - 40,6 ha,
pozostałe - 0,2 ha.
9
Rysunek 6. Struktura użytkowania powierzchni w gminie Sobolew
(źródło: Urząd Gminy w Sobolewie, stan na dzień 31.12.2010 r.)
Na terenie gminy Sobolew dominuje charakterystyczna dla terenów wiejskich zabudowa zagrodowa
i jednorodzinna (około 2 090 posesji). Zabudowa wielorodzinna występuje jedynie w miejscowości
Gończyce - jest to 6 budynków wielorodzinnych, dwukondygnacyjnych, w których zamieszkuje około
80 osób.
Ponad 60% mieszkań znajduje sie w budynkach o niepalnym materiale ścian. Najwięcej takich
mieszkań znajduje sie w miejscowościach: Sobolew, Grabniak, Gończyce. Najmniej w: Nowej Krępie,
Kobusach, Ostrożniu Pierwszym i Kownacicy.
Zabudowa niemieszkalna na terenie gminy to: Urząd Gminy w Sobolewie, Bank Spółdzielczy
w Łaskarzewie Oddział w Sobolewie, Poczta Polska PPUP w Sobolewie, Niepubliczne Zakłady
Opieki Zdrowotnej w Sobolewie i Gończycach, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Sobolewie,
Zespoły Szkół w Sobolewie i Gończycach, Publiczne Szkoły Podstawowe w Godziszu, Kaleni,
Sokole, Chotyni i Anielowie, Publiczne Przedszkola w Sobolewie i Gończycach, Lecznica dla
Zwierząt w Sobolewie, 2 Stacje Paliw Płynnych w Gończycach i 1 w Sobolewie, 2 Stacje Paliw
Gazowych w Sobolewie oraz 2 piekarnie w Sobolewie, 3 zakłady usług gastronomicznych
w Sobolewie i Gończycach, 3 apteki w Sobolewie i Gończycach, a także około 40 sklepów branży
spożywczej i przemysłowej rozmieszczonych na terenie całej gminy.
Rysunek 7. Budynek Urzędu Gminy w Sobolewie (źródło: strona www gminy)
Zabudowa i zagospodarowanie przestrzenne poszczególnych miejscowości tworzy różnorodne układy
dostosowane do lokalnych uwarunkowań. Przeważają układy liniowe, o zabudowie skupionej wzdłuż
ciągów komunikacyjnych. Na terenie gminy występuje także rozproszone osadnictwo wiejskie
o jednorodnej funkcji zabudowy zagrodowej.
10
Rysunek 8. Zagospodarowanie przestrzenne okolicy Sobolewa
(źródło: mapsgogle.pl)
Pod względem funkcjonalnym gminę Sobolew można podzielić na trzy obszary: centralny, południowy i północny.
Obszar centralny tworzy zespół zabudowy Sobolewa, towarzyszącymi usługami i linią kolejową oraz
drogą wojewódzką Nr 807 przebiegającymi przez środek miejscowości. Centralna część Sobolewa posiada charakter układu miejskiego, koncentruje sie tutaj głównie zabudowa jednorodzinna i usługi. Tereny poza centrum rozciągnięte są wzdłuż głównych dróg i ma charakter ekstensywny.
Obszar południowy odznacza sie dużą atrakcyjnością krajobrazowo - przyrodniczą (część zajmuje
Nadwiślański Obszar Chronionego Krajobrazu) i niskim stopniem urbanizacji. Zabudowa, głównie
o charakterze zagrodowym ma charakter pasmowy, rozciągnięty wzdłuż dróg. Obszar jest słabo wypo sażony w obiekty usługowe. Przez południowo-zachodnia część przepływa rzeka Okrzejka,
o krajowej randze przyrodniczej.
Obszar północny odznacza sie szybkim tempem urbanizacji i dobrymi połączeniami komunikacyjnymi, a także dużą ilością podmiotów gospodarczych. W centralnej części położona jest wieś Gończyce.
Przez obszar przepływa rzeka Promnik o regionalnej randze przyrodniczej. Przeważa zabudowa zagrodowa.
3.4. KLIMAT
Według regionalizacji klimatycznej Polski opracowanej przez W. Okłowicza, gmina Sobolew leży
w granicach Mazowiecko – Podlaskiego regionu klimatycznego.
Teren gminy Sobolew posiada przewagę cech klimatu kontynentalnego, przejawiającego się dużą
amplitudą średnich temperatur oraz dość nagłymi przejściami pór roku i stosunkowo niewielką ilością
opadów.
Średnia roczna temperatura powietrza wynosi ok. 7,5 oC. Średnio w roku jest około 115 dni
przymrozkowych (o temperaturze maksymalnej wyższej od 0 oC i temperaturze minimalnej niższej od
0oC), 50 dni mroźnych (o temperaturze maksymalnej niższej od 0 oC), 25 dni bardzo mroźnych
(o temperaturze minimalnej niższej niż 10oC) oraz 35 dni gorących (o temperaturze maksymalnej
powyżej 25o C). Na terenie gminy okres bezprzymrozkowy (liczba dni pomiędzy datami zaniku
i pojawiania się przymrozków trwa 170 dni. Największe zróżnicowanie warunków termicznych
występuje między dolinami i terenami podmokłymi, a obszarami wyniesionymi o głębszym zaleganiu
wód gruntowych.
11
Okres wegetacji (liczba dni o średniej dobowej temperaturze nie niższej niż 5 oC) trwa około 210 dni.
Na obszarze gminy średnia roczna wilgotność powietrza wynosi ok. 78%. Największą wilgotnością
powietrza charakteryzują się obszary dolin oraz zagłębień terenu. Średnie roczne zachmurzenie na
terenie gminy kształtuje się na poziomie 6,5 stopnia pokrycia nieba. Maksymalne roczne
zachmurzenie występuje w listopadzie i wynosi 8 stopni. Od listopada następuje spadek wielkości
zachmurzenia do występowania minimum rocznego we wrześniu (5,0). Przeciętnie w roku jest 45 dni
pogodnych i 195 dni pochmurnych.
Średnie roczne sumy opadu atmosferycznego wynoszą około 550 mm. Największe miesięczne sumy
opadów występują latem - maksimum w lipcu (80 mm). Najniższym opadem charakteryzują się
miesiące od stycznia do kwietnia (średnio miesięcznie 30 mm).
Na terenie gminy przeważają wiatry południowo-zachodnie i zachodnie. Średnia roczna prędkość
wiatru wynosi 3 m/s, co świadczy, że teren ten jest dobrze przewietrzany. Miejscami zacisznymi są
tereny położone po zawietrznej stronie kompleksów leśnych, polany leśne, wschodnie zbocza dolin
i tereny intensywnej zabudowy.
3.5. DEMOGRAFIA I PROCESY SPOŁECZNE
Liczba ludności na terenie gminy Sobolew wynosiła 8 382 osoby (według Urzędu Gminy
w Sobolewie, 2012). Najwięcej osób mieszka w Sobolewie - 45% populacji gminy, a najmniej
- w Nowej Krępej - 1% populacji.
Gęstość zaludnienia wynosiła 88 osób/km2. Na 100 mężczyzn przypadało 105 kobiet.
W województwie mazowieckim i w całym kraju wartość ta wynosi odpowiednio: 109 i 107 kobiet.
Jednakże, w grupie zawierania małżeństw (18-49 lat) dominują mężczyźni.
Poniższa tabela prezentuje wykaz sołectw gminy wraz z liczbą mieszkańców w każdym z nich
w układzie alfabetycznym.
Tabela 2. Liczba mieszkańców miejscowości na terenie gminy Sobolew
(według stanu na dzień 31.12.2012 r.)
Lp
Miejscowość
Liczba mieszkańców % ludności gminy
1
Anielów
124
1,5
2
Chotynia
475
5,7
3
Godzisz
447
5,3
4
Gończyce
954
11,4
5
Grabniak
241
2,9
6
Kaleń Drugi
382
4,6
7
Kaleń Pierwszy
170
2,0
8
Kobusy
167
2,0
9
Kownacica
307
3,7
10
Nowa Krępa
92
1,1
11
Ostrożeń Drugi
229
2,7
12
Ostrożeń Pierwszy
263
3,1
13
Przyłęk
147
1,7
14
Sobolew
3 754
44,8
15
Sokół
448
5,3
16
Trzcianka
182
2,2
Razem
8 382
100
12
Rysunek 9. Liczba mieszkańców poszczególnych sołectw
(źródło danych: Urząd Gminy w Sobolewie)
Ludność rozmieszczona jest nierównomiernie. Aż 44,8% mieszkańców skupiało sie w miejscowości
Sobolew, a 11,4% w Gończycach. Pozostałe miejscowości liczą od 92 mieszkańców (Nowa Krępa) do
475 mieszkańców (Chotynia). Wzrost liczby mieszkańców notuje sie w kilku miejscowościach:
Sobolewie, Gończycach, Kaleniu Drugim, Kownacicy i Ostrożeniu Drugim, natomiast ubywa ich
w miejscowościach: Nowa Krepa i Grabniak.
Patrząc przekrojowo, ludność gminy wzrosła od lat 50-tych XX wieku, kiedy to liczyła 6 885 osób.
W roku 1960 gminę zamieszkiwało 7 995 osób, w 1970 - 8 139 osób, a w 1980 - 7 965 osób.
W ostatnich 10 latach liczba mieszkańców gminy jest w miarę stała, jednak od 1995 roku zmniejszyła
sie o około 130 osób. W ostatnich kilku latach widać jednak niewielką tendencję wzrostową.
Tabela 3. Wielkość populacji gminy Sobolew i jej zmiany w latach 1995-2010
Rok Liczba ludności Urodzenia Zgony Przyrost naturalny Saldo migracji
1995
8511
121
78
43
-42
1996
8502
118
97
21
-19
1997
8485
104
92
12
-27
1998
8468
114
84
30
-46
1999
8348
96
105
-9
25
2000
8317
96
86
10
-44
2001
8317
100
85
15
1
2002
8312
73
82
-9
-1
2003
8311
84
92
-8
-2
2004
8357
98
71
27
26
2005
8333
91
102
-11
-42
2006
8317
106
98
8
-20
2007
8313
113
103
10
-22
2008
8328
108
79
29
-9
13
Rok Liczba ludności Urodzenia Zgony Przyrost naturalny Saldo migracji
2009
8322
104
96
8
-15
2010
8337
112
80
32
-17
Źródło danych: GUS
Rysunek 10. Liczba ludności na terenie gminy Sobolew w latach 1995-2011 (źródło: GUS)
Rysunek 11. Saldo migracji i przyrost naturalny na terenie gminy Sobolew w latach 1995-2010
(źródło danych: GUS)
14
Struktura ludności według wieku mająca wpływ na kształtowanie się struktur społeczno –
ekonomicznych przedstawia się następująco:
Tabela 4. Struktura wiekowa gminy Sobolew w 2010 r.
Grupa wiekowa
Osób
Wiek przedprodukcyjny (14 lat i mniej)
1 521
Wiek produkcyjny (15-59 lat kobiety, 15-64 lata
5 510
mężczyźni)
Wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat)
1 306
Ogółem
8 337
%
22,9
61,5
15,7
100
Źródło danych: GUS
Struktura wiekowa mieszkańców gminy Sobolew jest mniej korzystna niż średnia krajowa - ludność
w wieku produkcyjnym stanowi 61,5% (dla województwa mazowieckiego - 63,7%, dla Polski
- 64,5%). Ludność w wieku przedprodukcyjnym stanowi 22,9% ogółu (18,7% w województwie
i 18,9% w kraju), a w wieku poprodukcyjnym - 15,7% (17,6% w województwie i 16,5% w kraju).
Struktura wiekowa ma istotny wpływ na szereg sfer życia społeczno – gospodarczego, ale także na
dziedziny bezpośrednio przypisane kompetencjom samorządu. Do najważniejszych należy: oświata,
pomoc społeczna, polityka zatrudnieniowa, rynek pracy oraz gospodarka mieszkaniowa.
W gminie dominują osoby z wykształceniem podstawowym. Przedstawione dane dotyczą wyników
Narodowego Spisu Powszechnego 2002 r. Obserwowane trendy dążenia dużych grup ludności do
podwyższania i uzupełniania wykształcenia pozwalają sądzić, że dane dotyczące wykształcenia z roku
na rok ulegają znaczącej poprawie.
Tabela 5. Struktura wykształcenia mieszkańców gminy Sobolew
Rodzaj wykształcenia
Liczba osób
Mężczyźni
Wyższe
287
85
Policealne
220
47
Średnie
1373
608
Zasadnicze zawodowe
1795
1119
Podstawowe ukończone
2511
1258
Podstawowe nieukończone
532
204
i bez wykształcenia
Kobiety
202
173
765
676
1253
328
Źródło danych: GUS, Narodowy Spis Powszechny 2002
Wskaźnik bezrobocia wynosi około 14%.
Rolniczy charakter gminy przesądza o braku znaczących zakładów pracy, zatrudniających więcej niż
kilku pracowników. Specyfiką rolnictwa jest to, że nawet w okresach rozwojowych nie generuje ono
nowych miejsc pracy.
3.6. INFRASTRUKTURA TECHNICZNO - INŻYNIERYJNA GMINY
Gospodarka wodno-ściekowa
Gospodarką wodno-ściekową gminy Sobolew zajmuje się Zakład Budowy i Eksploatacji Urządzeń
Wodociągowo – Kanalizacyjnych Sp. z o. o. Miętne, ul. Główna 45, 08-400 Garwolin.
Gmina Sobolew ma bardzo rozbudowaną sieć wodociągową funkcjonują tu trzy zbiorcze systemu
wodociągowe. Długość sieci wodociągowej wynosiła na koniec 2011 roku 127,34 km, czynnych było
1 762 połączeń wodociągowych do budynków, w tym 1 733 do budynków mieszkalnych. Z sieci
15
wodociągowej korzystały 6 932 osoby (około 82,7% mieszkańców gminy). W miejscowościach
Krępa, Kaleń Pierwszy i Kobusy brak jest sieci wodociągowej.
W 2011 roku dostarczono gospodarstwom domowym 292,2 dam 3 wody. Zużycie wody na jednego
mieszkańca wynosiło 29,8 m3/rok, a na jednego odbiorcę - 39,6 m3.
Ludność gminy zaopatruje sie w wodę z 3 ujęć wody (Sobolew, Gończyce, Grabniak) składających się
z 2 lub 3 studni o głębokości 47 – 72 m ujmujących czwartorzędowe piętro wodonośne. Ocenia się,
że ich zasoby eksploatacyjne są wystarczające dla zaspokojenia potrzeb gminy obecnie
i w perspektywie następnych kilku lat.
Poniżej przedstawiono główne ujęcia wód pitnych na terenie gminy Sobolew.
Tabela 6. Charakterystyka głównych ujęć wód podziemnych i studni
w gminie Sobolew
Nazwa ujęcia/studni
Lokalizacja
Głębokość
Wydajność
studni
ujęcia
(m p.p.t.)
m3/h lub m3/d
Sobolew 57,0 m
Q max d =
ujęcie składa się z 2
Sobolew działka nr 2202/3 w m.
914,5 m3/d
studni
Sobolew
Qmax h =
135,5 m3/ h
Gończyce 47,0 - 48,0 m Q max d =
Gończyce działka nr 33/4 i 33/6
1212,4 m3/d
studni
Qmax h =
126 m3/ h
Grabniak Grabniak, działki nr 717/2,
69,0 - 72,0 m Qmax h =
718/2,718/4
45,5 m3/ h
studni
Wydajności rzeczywiste średniodobowe urządzeń do ujmowania i uzdatniania wody dla
eksploatowanych ujęć wynoszą odpowiednio:
•
•
•
Sobolew - 1200 m3/d,
Gończyce - 1500 m3/d
Grabniak - 600 m3/d.
Wydajności potencjalne wymienionych ujęć są o 15% wyższe.
W ujęciach w Sobolewie i Gończycach woda jest uzdatniana poprzez odżelazianie i odmanganianie.
Sieć kanalizacyjna na terenie gminy jest gorzej rozwinięta - w 2011 roku 22,9 km sieci oraz 595 sztuk
połączeń do budynków. Ludność korzystającą z sieci kanalizacyjnej wynosiła 2 688 osób (32%
mieszkańców gminy). Sieć kanalizacyjna znajduje sie tylko w miejscowości Sobolew. W 2010 roku
odprowadzono siecią kanalizacyjną 58 dam3 ścieków.
Na terenie gminy funkcjonują trzy oczyszczalnie ścieków, w tym dwie lokalne:
1. gminna oczyszczalnia ścieków w Sobolewie, oddana do użytku w 2005 r. Jest to oczyszczalnia
biologiczno-mechaniczna o przepustowości 790 m 3/d. Przystosowana jest do oczyszczania nie
tylko ścieków komunalnych i przemysłowych. Proces oczyszczania jest w pełni monitorowany.
Nadzór nad oczyszczalnią sprawuje jedna osoba.
16
2. mechaniczno - biologiczna oczyszczalnia ścieków typu „MIKROREAKTOR” przy Zespole Szkół
w Gończycach o przepustowości 25 m3/d.
3. oczyszczalnia ścieków przy zakładzie „Sogar” S. C. Sokół 107, 08-460 Sobolew (garbarnia).
Ścieki z oczyszczalni nie są odprowadzane do środowiska)
Ponadto, na terenie gminy funkcjonują 24 oczyszczalnie przydomowe, z których korzysta około
100 osób.
Pozostali mieszkańcy gminy odprowadzają ścieki do zbiorników bezodpływowych, skąd wywożone
są do punktów zlewnych przy oczyszczalniach ścieków. Poza oczyszczalnią w Sobolewie
i Gończycach ścieki z posesji na terenie gminy wywożone są do Przedsiębiorstwa Wodociągów
i Kanalizacji Sp. z o. o., 08-400 Garwolin, ul. Polna 77 oraz do Wielobranżowego Gospodarstwa
Pomocniczego, 08-430 Żelechów, ul. Waisenberga 1. Odbiorem ścieków od mieszkańców zajmują sie
firmy prywatne mające stosowne zezwolenia UG w Sobolewie.
Na terenie gminy funkcjonuje niewielki fragment kanalizacji deszczowej - w kilku ulicach
miejscowości Sobolew (ul. Maciejowicka, ul. Kościuszki, ul. Ogrodowa, ul. Marzysza).
Na terenie gminy znajduje sie kilka obiektów małej retencji - stawy na rzekach: rz. Okrzejka w m.
Godzisz i rz. Pomnik w m. Gończyce. Obiekty spełniają poza tym funkcje rekreacyjne.
Zaopatrzenie w ciepło
Gmina nie posiada zorganizowanego, centralnego systemu cieplnego, co wynika przede wszystkim
z ekstensywnej zabudowy i formy własności obiektów mieszkalno-użytkowych. Budynki ogrzewane
są zarówno indywidualnie jak i przez lokalne małe kotłownie. Kotłownie znajdują się przeważnie
w obiektach użyteczności publicznej lub zakładach produkcyjnych.
Głównym nośnikiem energii dla zabudowy zagrodowej i indywidualnej jest węgiel i koks (około 60%
posesji). Pozostałe budynki opalane są różnymi nośnikami energii, jak: drewno, gaz i olej opałowy.
W pojedynczych budynkach wykorzystywane są odnawialne źródła energii (np. baterie słoneczne).
Jednym z najbardziej ekologicznych sposobów ogrzewania mieszkań jest ogrzewanie gazowe. W 2010
roku na terenie gminy było 441 gospodarstw domowych, wykorzystujących gaz do celów grzewczych.
W 2010 roku na ogrzewanie mieszkań zużyto 431,3 tys. m3 gazu sieciowego.
Zaopatrzenie w gaz
Przez teren gminy Sobolew przebiega magistrala gazowa DN 500 Puławy – Warszawa oraz dwa
odgałęzienia od niej:
•
•
DN 150 Gończyce - Łuków - Siedlce,
DN 150 Korytnica (gm. Trojanów) - Oronne (gm. Maciejowice).
Większość miejscowości objęta jest siecią gazową średniego ciśnienia zasilaną ze stacji redukcyjno –
pomiarowej I stopnia w Gończycach o przepustowości 6 000 m 3/d, która zasila także część gminy
Górzno.
Długość sieci gazowej na terenie gminy Sobolew na dzień 31.12.2011 roku wynosiła 53,6 km. W roku
2011 liczba czynnych połączeń do budynków mieszkalnych wynosiła 430 sztuk, a odbiorcami gazu
sieciowego było 565 gospodarstw domowych (1 881 osób, co stanowi 22,4% populacji gminy).
W 2010 roku zużyto 481,9 tys.m 3 gazu. Zużycie gazu na jednego mieszkańca wynosiło 57,8 m 3,
a na jednego odbiorcę - 852,9 m3.
17
Pozostali mieszkańcy gminy zaopatrują się w gaz propan-butan z wymiennych butli. Dostawcami
gazu są indywidualne podmioty. Gaz sprzedawany jest z usytuowanych w różnych miejscach
poszczególnych gmin punktach sprzedaży gazu.
18
Zaopatrzenie w energię elektryczną
Gmina Sobolew ma bardzo rozbudowany układ zewnętrznych sieciowych powiązań
elektroenergetycznych. Przez jej teren przebiegają cztery linie wysokiego napięcia 110 kV oraz sześć
linii średniego napięcia 15 kV, które przesyłają energię elektryczną SN na teren gminy Sobolew oraz
gmin sąsiednich. Na zespół linii wysokiego napięcia składają się:
•
•
•
•
„Kozienice – Siedlce”,
„Kozienice – Garwolin – Pilawa – Mińsk Mazowiecki”,
„Kozienice – Sobolew – Ryki”,
„Kozienice – Stoczek Łukowski – Łuków”.
Gmina Sobolew posiada własną stację 110/15 kV. Jest ona podstawowym źródłem zasilania dla 93,7%
pracujących w niej stacji 15/0,4/kV. Pozostałe 6,3% stacji 15/0,4 kV zasila stacja w Garwolinie.
W zasilaniu gminy Sobolew udział bierze siedem magistralnych linii SN 15 kV tj.:
•
•
•
•
•
•
•
„Sobolew – Gończyce”,
„Sobolew – Trojanów”,
„Sobolew – Maciejowice”,
„Sobolew – Życzyn”,
„Sobolew – Mroków”,
„Sobolew – Łaskarzew”,
„Garwolin – Żelechów”.
W energię niskiego napięcia odbiorców poszczególnych wsi zaopatrują lokalne urządzenia
elektroenergetyczne. W gminie Sobolew urządzenia lokalne to niemal wyłącznie promieniowo
zasilane sieci napowietrzne.
3.7. SYTUACJA GOSPODARCZA
Gmina Sobolew to obszar o stosunkowo niskim stopniu uprzemysłowienia i urbanizacji. W 2011 roku
funkcjonowało na jej terenie 474 podmiotów gospodarki narodowej, w strukturze których dominowały
podmioty z sektora prywatnego (450 podmiotów- 94,9%). Największy udział 413 - miały zakłady
osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Sektor publiczny składał się
z 24 podmiotów. Większość podmiotów - ponad 90% - zatrudnia do 5 pracowników.
Od lat 90-tych roku nastąpił znaczny wzrost liczby podmiotów gospodarczych. W 1995 roku
zarejestrowanych było 212 podmiotów, a w 2000 roku - 361. Niewielki spadek nastąpił jedynie
w stosunku do roku 2010, kiedy na terenie gminy funkcjonowało 488 podmiotów.
Podmioty gospodarcze działają we wszystkich miejscowościach, jednak ich główna siedzibą jest
Sobolew, a w dalszej kolejności Gończyce i Sokół.
Na terenie gminy dominują podmioty produkcyjne z branży spożywczej, metalowej, garbarskiej oraz
obiekty usługowe: handlowe, z branży rolniczej, gastronomicznej, transportowej i budowlanej. Formą
prowadzonej działalności są najczęściej małe warsztaty i obiekty drobnej wytwórczości.
Największe zakłady w gminie, zatrudniające ponad 50 osób to:
•
Przedsiębiorstwo Produkcyjno - Handlowe "SOGAR" sp.j. Zbigniew i Witold Wiśniccy
w Sokole (garbarnia skór),
19
•
"SANTE" Sp.j.A. Kowalski w Sobolewie (produkcja tzw. zdrowej żywności).
Na terenie gminy Sobolew nie wytwarza się wyrobów związanych z lokalną tradycją oraz nie oferuje
się specyficznych, związanych wyłącznie z tym obszarem usług.
Sieć sklepów na terenie gminy Sobolew jest dobrze rozwinięta i dostosowana do potrzeb lokalnego
rynku. Dominują placówki oparte na samozatrudnieniu prowadzących je osób i ich rodzin.
Jak w całym kraju, poddane są one presji ze strony dużych sieci handlowych.
W 2002 roku na obszarze gminy funkcjonowały 1222 gospodarstwa rolne, w tym o powierzchni
powyżej 1 ha – 1001. Najliczniejszą grupę stanowiły gospodarstwa w przedziale od 2 do 5 ha.
Spośród ogólnej liczby gospodarstw 829 prowadziło działalność wyłącznie rolniczą, natomiast
wyłącznie pozarolniczą – 36.
Zgodnie z wynikami Powszechnego Spisu Rolnego (2002) ogólna powierzchnia zasiewów wynosiła
na terenie gminy Sobolew 4 377,61 ha, przy czym cały areał zasiewów znajdował się w wyłącznym
posiadaniu gospodarstw indywidualnych. Sadzono głównie: żyto (25,6% powierzchni zasiewów),
mieszanki zbóż (23,8%), pszenżyto (19,1%), ziemniaki (8,8%), kukurydzę (6,7%), owies (5,5%),
pszenicę (4,1%), jęczmień (1,9%) i warzywa gruntowe 0,3%).
W produkcji zwierzęcej przeważa chów trzody chlewnej, na dość wysokim poziomie utrzymuje się
chów drobiu i pogłowie bydła (około 50 gospodarstw utrzymujących ponad 50 sztuk tuczników
i bydła mlecznego - około 38 ferm).
Rysunek 12. Liczba podmiotów gospodarczych funkcjonujących na terenie gminy Sobolew
w latach 1995-2011 (źródło danych: GUS)
20
3.8. TURYSTYKA I REKREACJA
Gmina Sobolew jest obszarem atrakcyjnym dla wszystkich spragnionych ciszy, kontaktów z przyrodą
i wodą. Największe walory turystyczne posiadają wsie Godzisz i Kobusy. Bogate w ryby wody, tereny
pod zabudowę rekreacyjną bezpośrednio przy akwenie wodnym, stanowią atrakcję dla wędkarzy.
Walory rekreacyjne mają lasy w okolicy miejscowości Sokół, Chotynia czy Kownacica.
Rysunek 13. Okolice Sobolewa (źródło: http://hugo.bikestats.pl)
Rysunek 14. Zalew na rzece Okrzejka w Godziszu (źródło: strona www gminy)
Uzupełnieniem wartości przyrodniczych terenu są obiekty dziedzictwa kulturowego, które mogłyby
zainteresować potencjalnych turystów. Do najciekawszych i wartych zobaczenia należą:
21
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kopiec Kościuszki w Krępie (leżący w gm. Maciejowice na granicy z gm. Sobolew),
upamiętniający bitwę pod Maciejowicami, pamiątkowe drzewo pod którym odpoczywał Tadeusz
Kościuszko przed bitwą pod Maciejowicami w roku 1794,
Grodzisko w Kaleniu Drugim będące pozostałością fortyfikacji,
Zespół Kościoła Parafialnego w Gończycach P.W. Trójcy Świętej z 1740 roku,
Zespół Kościoła Parafialnego w Sobolewie P.W. Św. Piotra i Pawła z 1708 roku,
Zespół Dworski w Godziszu z lat 30 – XX w,
Zespół Dworski w Gończycach z połowy XIX w,
Zespół Dworski w Chotyni z I połowy XIX w,
Zespół Dworski w Nowej Krępie z końca XIX w,
Zespół Dworski „Ustronie” w Sokole z pocz. XX w,
Drewniany młyn wodny w Kobusach z pocz. XX w,
Wiatrak “KOŹLAK” w Sokole z pocz. XX w,
Cmentarz parafialny w Sobolewie, znajduje sie tu mogiła nieznanych żołnierzy poległych
w obronie ojczyzny w latach 1939-1945 r.,
Cmentarz parafialny w Gończycach. Wśród nagrobków występują groby żołnierzy WP
z września 1939 r.,
Pomnik w miejscu straceń żołnierzy Polski Podziemnej w latach 1939-1945 przy Zespole Szkół
w Sobolewie.
Na terenie gminy występują także historyczne obiekty mieszkalne, głównie drewniane oraz liczne
kapliczki, figury, krzyże przydrożne datowane od XIX do lat 40 XX wieku. Do kapliczek o wysokich
wartościach historycznych i artystycznych na skalę Polski należy drewniana kapliczka z rzeźbą
Chrystusa Frasobliwego w miejscowości Anielów, pochodząca z 1658 roku. Została ona przeniesiona
do Muzeum Etnograficznego w Krakowie, zaś w Anielowie ustawiono jej wierną kopię.
Przez obszar gminy przebiega żółty „Szlak Kościuszkowski”. Jego trasa prowadzi przez następujące
punkty: Maciejowice - Podzamcze - Oronne - Drzewo Kościuszki - Nowa Krępa - Stara Krępa rezerwat „Kopiec Kościuszki" - Biel - Pogorzelec - Wielkie Pole - Zakręty – Maciejowice. Szlak jest
bardzo źle oznakowany w terenie. Jest szlakiem typowo historycznym. Ma postać pętli o długości 11,5
km. Rozpoczyna się i kończy w Maciejowicach na rynku. Szlak przechodzi przez miejscowości
związane z Tadeuszem Kościuszką i bitwą maciejowicką. Są to: Maciejowice, Oronne, Stara i Nowa
Krępa. Przy trasie szlaku zlokalizowane są pomniki - kosynierów T. Kościuszki, drzewo pomnik, pod
którym odpoczywał T. Kościuszko przed bitwą pod Maciejowicami oraz kopiec w Starej Krępie,
gdzie Kościuszko został ranny i wzięty do niewoli. Przy trasie znajdują się również: dwa pałace
- w Podzamczu i Krępie oraz trzy cmentarze wojenne z 1915r.
Pomimo zasobów przyrodniczych turystyka na terenie gminy jest słabo rozwinięta, brak jest ośrodków
rekreacyjnych i wypoczynkowych, funkcjonują jedynie nieliczne obiekty bazy noclegowe i zaplecza
gastronomicznego.
Placówki gastronomiczne na terenie gminy to restauracja „Dwór Chotynia” oraz Stacja Paliw
„Mazurki” w Gończycach. Na terenie gminy funkcjonuje pensjonat „Dwór Chotynia”. Oferuje on
24 miejsca noclegowe w wysokim standardzie.
Na terenie gminy funkcjonują dwa gospodarstwa turystyczne „Błażejówka” w miejscowości Chotynia
i w Sobolewie. Brak jest zarejestrowanych pól namiotowych i biwakowych.
Gmina Sobolew posiada miejsca parkingowe przy drodze krajowej nr 17 w miejscowości Anielów
(około 15 stanowisk) oraz przy Stacji Paliw „Mazurki” w Gończycach.
22
3.9. KOMUNIKACJA I TRANSPORT
Gmina Sobolew ma dobre połączenia komunikacyjne z całą Polską. Podstawowy układ
komunikacyjny oparty jest o:
•
•
•
•
drogę krajową nr 17 relacji Warszawa - Lublin - Hrebenne, stanowi połączenie z sąsiednim
województwem lubelskim oraz powiązanie z Warszawą i najbliższymi miastami
Garwolinem i Rykami,
droga wojewódzka nr 807 realizuje powiązania z sąsiednimi gminami – Żelechowem
i Maciejowicami. Jej trasa przechodzi przez miejscowości Ostrożeń, Gończyce, Sobolew.
sieć dróg powiatowych, która równocześnie pełni funkcję głównych powiązań sieci osadniczej
gminy,
drogi gminne i dojazdowe.
Długość dróg publicznych o twardej nawierzchni wynosi 292 km.
Lp
1.
2.
3.
4.
5.
Tabela 7. Sieć dróg na terenie gminy Sobolew
Drogi
Km
Krajowe
7
Wojewódzkie
15
Powiatowe
36
Gminne
141
Inne (dojazdowe)
93
Razem
292
Stan techniczny dróg ocenia sie jako niezadowalający. Dotyczy to nie tylko nawierzchni, ale również
szerokości pasa drogowego czy szerokości poboczy.
Tabela 8. Drogi powiatowe na terenie gminy Sobolew
Lp.
Nr
drogi
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
1343W
1346W
1347W
1348W
1355W
1356W
1357W
1364W
Rodzaj
nawierzchni
Nazwa drogi
Gończyce –Chotynia –Wólka Ostrożeńska -Piastów
Korytnica –Sokół – Przyłęk – Nowy Pilczyn
Sobolew – Kownacica -Gończyce
Wola Łaskarzewska – Budy Krępskie – Sobolew
Godzisz –Oronne
Sobolew –Wola Życka – Podebłocie
Sobolew –Damianow
Anielów -Stefanów
Razem
utwardzona
utwardzona
utwardzona
utwardz./gruntowa
utwardzona
utwardz./gruntowa
utwardzona
utwardzona
Długość
odcinka
(km)
3,494
6,062
6,955
4,811
2,763
4,600
4,856
2,600
36,141
Komunikację z sąsiednimi jednostkami administracyjnymi na obszarze gminy Sobolew zapewniają
połączenia autobusowe i kolejowe. Kolej umożliwia połączenie w relacjach Warszawa – Dęblin Lublin. Jest ona dostępna dla mieszkańców gminy, gdyż w miejscowości gminnej funkcjonuje stacja
kolejowa - Sobolew. Komunikacja autobusowa jest prowadzona w relacjach regionalnych
i wojewódzkich i odbywa się po drogach:
•
krajowej: Warszawa – Lublin – Zamość – Lwów,
23
•
•
wojewódzkiej: Łuków – Żelechów – Maciejowice,
powiatowych, stanowiących połączenie z sąsiednimi gminami: Górznem,
Maciejowicami.
Trojanowem,
Rysunek 15. Układ drogowy rejonu gminy Sobolew (źródło: www.wrotamazowsza.pl)
Dynamicznie rozwija się transport indywidualny.
24
4. DZIAŁANIA STRETEGICZNE DLA GMINY SOBOLEW
DO 2019 ROKU
Zagadnienia związane z ochroną środowiska są od wielu lat nieodłącznym elementem procesów
rozwojowych gminy Sobolew. Zostały one uwzględnione w innych dokumentach programowych:
Strategii Rozwoju i Planie Rozwoju Lokalnego. Wyróżniono tam następujące cele i zadania, mające
związek z tematyką Programu ochrony środowiska:
Tabela 9. Cele dokumentów strategicznych dla gminy Sobolew
Strategia Rozwoju Gminy Sobolew
Plan Rozwoju Lokalnego
na lata 2007-2013
na lata 2007-2013
Poprawa jakości życia na
Rozbudowa i modernizacja
Budowa i modernizacja
obszarze gminy
infrastruktury wodnogminnych urządzeń do poboru i
kanalizacyjnej
zaopatrzenia w wodę
Budowa i modernizacja gminnej
infrastruktury drogowej i
infrastruktury kanalizacyjno komunikacyjnej
ściekowej
infrastruktury sportowej i
infrastruktury drogowej
rekreacyjnej
Rozbudowa i modernizacja sieci Budowa i modernizacja gminnej
gazowej i telefonicznej
infrastruktury gazociągowej
Rozwinięcie systemu segregacji Gospodarowanie odpadami
odpadów
stałymi
Zwiększenie turystycznego
Zainicjowanie lokalnego
zainteresowania gminą
stowarzyszenia na rzecz rozwoju infrastruktury sportowej i
turystyki w gminie Sobolew
rekreacyjnej
Opracowanie specyfikacji
Zagospodarowanie parku
produktu turystycznego na
zabytkowego w Gończycach
terenie gminy
Rozbudowa infrastruktury
turystycznej
Ochrona i promocja dziedzictwa
przyrodniczego i kulturowego
Wzrost jakości kapitału
Wzrost świadomości
ludzkiego i aktywizacja
ekologicznej mieszkańców
zawodowa mieszkańców
gminy
gminy
Poniższe cele, priorytety, kierunki działań i zadania stanowią w znacznej mierze kontynuację
i rozwinięcie dotychczasowych kierunków działań realizowanych w gminie w latach ubiegłych,
jak również zapisanych w innych dokumentach strategicznego zarządzania gminą.
Cele i zadania odnoszą się do różnych dziedzin środowiska i zgodnie z układem Polityki ekologicznej
państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016 przedstawiono je w trzech rozdziałach:
•
•
•
ochrona zasobów naturalnych,
poprawa stanu środowiska i zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego,
kierunki działań systemowych.
25
Przedstawione poniżej cele i kierunki działań będą obowiązywać w perspektywie krótkoterminowej czteroletniej (lata 2011 – 2014) oraz w perspektywie długoterminowej ośmioletniej (lata 2011-2018).
4.1. NADRZĘDNY CEL PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY
SOBOLEW
Nadrzędny cel Programu ochrony środowiska dla gminy Sobolew sformułowano następująco:
Dbałość o środowisko naturalne i zrównoważony rozwój gminy Sobolew
4.2. PRIORYTETY EKOLOGICZNE
Wyboru priorytetów ekologicznych dokonano w oparciu o diagnozę stanu poszczególnych
komponentów środowiska na terenie gminy, uwarunkowania zewnętrzne (obowiązujące akty prawne)
i wewnętrzne, a także inne wymagania w zakresie jakości środowiska.
Wybór priorytetowych przedsięwzięć ekologicznych na terenie gminy Sobolew na lata 2012 - 2019
przeprowadzono przy zastosowaniu następujących kryteriów organizacyjnych i środowiskowych.
Kryteria o charakterze organizacyjnym
•
•
•
konieczność realizacji przedsięwzięcia ze względów prawnych lub wymogów dokumentów
wyższego rzędu,
wymiar przedsięwzięcia (preferowany ponadlokalny i publiczny),
spełnienie wymogów zrównoważonego rozwoju.
Kryteria o charakterze środowiskowym
•
•
•
•
•
zgodność z celami i priorytetami ekologicznymi określonymi w Polityce ekologicznej państwa,
zgodność z międzynarodowymi zobowiązaniami Polski w zakresie ochrony środowiska,
zgodność z celami ekologicznymi i zasadniczymi kierunkami zadań wynikających z dokumentów
strategicznych gminy Sobolew i dokumentów wyższego rzędu,
skala dysproporcji pomiędzy aktualnym i prognozowanym stanem środowiska a stanem
oczekiwanym,
możliwość likwidacji lub ograniczenia najpoważniejszych zagrożeń dla środowiska i zdrowia
ludzi.
Kierując się podanymi powyżej kryteriami, wyznaczono następujące cele i zadania priorytetowe dla
gminy Sobolew:
Priorytet 1
Rozwój infrastruktury służącej ochronie środowiska, w szczególności odprowadzaniu
i oczyszczaniu i ścieków, służąca poprawie jakości wód powierzchniowych i podziemnych
Priorytet 2
Ochrona cennych obszarów przyrody i zwiększanie spójności systemu przyrodniczego
Priorytet 3
Ograniczanie niskiej emisji
26
Priorytet 4
Podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa gminy poprzez zintegrowany system
edukacji ekologicznej
Wiele przedsięwzięć proponowanych w ramach jednego zagadnienia wpisuje się także w pozostałe
zagadnienia. Wynika to z faktu, że poszczególne elementy środowiska i uciążliwości środowiskowe są
ze sobą powiązane i poprawa jakości lub ochrona jednego z nich zwykle skutkuje poprawą lub
ochroną pozostałych.
5. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE
UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY
5.1. OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU
5.1.1. STAN WYJŚCIOWY
W podziale geobotanicznym Polski według W. Szafera obszar gminy Sobolew został zaliczony do
Działu Bałtyckiego, Pododdziału Pasa Wielkich Dolin, Krainy Mazowieckiej, Okręgu
Warszawskiego. Według regionalizacji geobotanicznej J.M. Matuszkiewicza teren gminy należy do
działu
Mazowiecko-Podlaskiego,
Krainy
Południowomazowiecko-Podlaskiej,
Podkrainy
Południowopodlaskiej, Okręgu Żelechowsko - Łukowskiego, wydzielenia Łaskarzewskiego
(E.3c.12.a).
Rysunek 16. Rejon gminy Sobolew w klasyfikacji geobotanicznej Polski
(wg. J.M. Matuszkiewicza, źródło: www.igipz.pan.pl)
Na terytorium gminy występują różne typy ekosystemów odmiennych pod względem przyrodniczym
i krajobrazowym. Są to zarówno ekosystemy naturalne, jak i półnaturalne, przy czym do
najważniejszych zalicza się:
•
•
zwarte kompleksy leśne,
roślinność siedlisk łąkowych, w tym zespoły roślinności łąk wilgotnych,
27
•
•
•
•
•
•
•
•
•
trawiastą roślinność pastwisk,
siedliska drzewiaste i krzewiaste wokół zbiorników wodnych,
zbliżone do naturalnych siedliska roślinności przywodnej i bagiennej,
alejowe nasadzenia przydrożne i kępy zieleni śródpolnej,
zespoły komponowanej roślinności wysokiej parków i cmentarzy,
zespoły roślinne w obrębie zabudowy i na obrzeżach terenów rolnych oraz w strefach
przydrożnych,
kępowe formacje drzewiaste i krzewiaste towarzyszące zabudowie lub stanowiące skupienia
śródpolne,
rośliny kultur rolniczych z charakterystycznym składem gatunkowym.
roślinność ruderalną, występującą w miejscach o intensywnej zabudowie.
Cechą główną krajobrazu rolniczego gminy są pola uprawne i osiedla wiejskie. Podstawową funkcją
jest tutaj produkcja rolna. Pomimo niewielkiej bioróżnorodności tego środowiska jest to obszar
wyłącznego występowania wielu gatunków roślin i zwierząt - tylko w tym środowisku występują
gatunki typowo polne lub charakterystyczne dla półotwartego krajobrazu rolniczego. Cechą
charakterystyczną jest duże rozdrobnienie pól oraz znaczna liczba zadrzewień pojedynczych drzew
lub kęp na miedzach, drogach dojazdowych do pól i łąk, często ze szpalerami drzew oraz rozproszona
zabudowa wiejska.
Gmina Sobolew jest jednostką administracyjną o niskim udziale obszarów prawnie chronionych.
Powierzchnia tych terenów wynosi 620,0 ha, co stanowi 6,5% powierzchni gminy.
Rysunek 17. Obszary prawnie chronione na terenie gminy Sobolew (www.wrotamazowsza.pl)
Na terenie gminy wydzielono:
•
•
•
1 rezerwat przyrody o łącznej powierzchni 6,1 ha (znajdujący sie w granicach obszaru
chronionego krajobrazu),
1 obszar chronionego krajobrazu o powierzchni 620,0 ha,
6 pomników przyrody.
28
Rezerwaty przyrody
Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym,
ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska
grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami
przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. Rezerwat ustanawiany jest
na mocy zarządzenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska.
Na terenie gminy Sobolew znajduje sie jeden rezerwat przyrody - "Kopiec Kościuszki", utworzony
Zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych z dnia 8 grudnia 1989 r.
w sprawie uznania za rezerwaty przyrody - M.P. Nr 44 poz. 357).
Rezerwat położony jest niedaleko miejscowości Stara Kępa i jego celem ochrony jest zachowanie
stanowiska jednego z rzadszych na Niżu Polskim gatunków - bodziszka żałobnego i innych roślin runa
zasługujących na szczególną uwagę m.in.: kozłek bzowy, kokorycz pełna, bniec czerwony, turzyca
drżączkowata, złoć mała i wiele innych. Na terenie rezerwatu występują dobrze zachowane fragmenty
zbiorowisk leśnych: łęgu, gradu i boru mieszanego.
W rezerwacie znajduje się kopiec z tablicą upamiętniającą bitwę pod Maciejowicami w 1794 r. Wokół
kopca rośnie pięć drzew o wymiarach pomnikowych.
Rysunek 18. Położenie rezerwatu "Kopiec Kościuszki" (źródło: www.targeo.pl)
29
Rysunek 19. Rezerwat Kopiec Kościuszki (źródło: eksploratorzy.com.pl)
Rysunek 20. Rezerwat Kopiec Kościuszki (źródło: eksploratorzy.com.pl)
Nadwiślański Obszar Chronionego Krajobrazu położony na terenie powiatów garwolińskiego,
mińskiego i otwockiego.
Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz
o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb
związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. Wyznaczenie
obszaru chronionego krajobrazu następuje w drodze uchwały sejmiku województwa. W Polsce istnieje
450 obszarów chronionego krajobrazu, które zajmują 23,5% powierzchni kraju. Obszary chronionego
krajobrazu są bardzo słabą formą ochrony przyrody, o niewielkich rygorach ochronności. Obszary
chronionego krajobrazu są przeznaczone głównie na rekreację, a działalność gospodarcza podlega
30
tylko niewielkim ograniczeniom (zakaz wznoszenia obiektów szkodliwych dla środowiska
i niszczenia środowiska naturalnego).
Nadwiślański Obszar Chronionego Krajobrazu został powołany na mocy uchwały WRN w Siedlcach
Nr XVII99/86 z dnia 28.10.1986 roku (Dz. Urz. Woj. Siedleckiego z 30.XI.1986 Nr 11, poz. 130
i z 1991 Nr 7 poz. 182). Obszar ten został utrzymany mocą Rozporządzenia Nr 31/98 Wojewody
Siedleckiego z dnia 10.06.1998 roku (Dz. Urz. Woj. Siedleckiego Nr 17, poz. 101 z 29.06.1998 r.).
Obecne jego granice wytycza Rozporządzenie Nr 68 Wojewody Mazowieckiego z dnia 23 czerwca
2005r. w sprawie Nadwiślańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu położonego na terenie powiatów
garwolińskiego, mińskiego i otwockiego (Dz.Urz.Woj.Maz. Nr 164, poz.5193).
Nadwiślański Obszar Chronionego Krajobrazu utworzony został w celu ochrony walorów
przyrodniczych i krajobrazowych rozległego kompleksu leśnego położonego w zachodniej części
Równiny Garwolińskiej i wschodniej części Doliny Środkowej Wisły z dobrze zachowanymi formami
geomorfologicznymi (np. wydmy), jak również z ujściowymi odcinkami prawobrzeżnych dopływów
Wisły i kilkoma kompleksami stawów rybnych o wysokich walorach przyrodniczych.
Nadwiślański" OChK zajmuje powierzchnię ogólną 70 070 ha, w tym 19 689,8 ha lasów. W gminie
Sobolew zajmuje on powierzchnię 620 ha, położoną w południowo-zachodniej części.
Sieć obszarów NATURA 2000
Jest to sieć obszarów chronionych na terenie państw członkowskich Unii Europejskiej. Celem
wyznaczenia tych obszarów (o znaczeniu priorytetowym dla Wspólnoty Europejskiej) jest ochrona
cennych pod względem przyrodniczym i zagrożonych składników różnorodności biologicznej.
Natura 2000 obejmuje:
•
•
obszary specjalnej ochrony (OSO) - (Special Protection Areas-SPA) wyznaczone na podstawie
Dyrektywy Rady 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikich ptaków, tzw. Dyrektywy Ptasiej dla
gatunków ptaków wymienionych w załączniku I do Dyrektywy,
specjalne obszary ochrony (SOO) - (Special Areas of Conservation-SAC) wyznaczone na
podstawie Dyrektywy Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej
fauny i flory, tzw. Dyrektywy Siedliskowej, dla siedlisk przyrodniczych wymienionych
w załączniku I oraz siedlisk gatunków zwierząt i roślin wymienionych w załączniku II do
Dyrektywy.
Na terenie gminy Sobolew nie ma obszarów sieci Natura 2000. Najbliżej znajduje się obszar PLH
140035 "Bagna Orońskie" , zlokalizowany na terenie sąsiedniej gminy Maciejowice.
31
Rysunek 21. Mapa obszarów Natura 2000 w sąsiedztwie gminy Sobolew
(źródło: www.wrotamazowsza.pl)
Pomniki przyrody
Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska
o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz
odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych
rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska,
skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Ustanowienie pomnika przyrody następuje w drodze
uchwały rady gminy.
Na terenie gminy Sobolew znajduje się 6 pomników przyrody:
32
Tabela 10. Pomniki przyrody na terenie gminy Sobolew
Lp Obiekt
Nazwa
1.
drzewo lipa
drobnolistna
2.
drzewo dąb
szypułkowy
3.
grupa
drzew
4.
drzewo lipa
drobnolistna
5.
drzewo wiąz
szypułkowy
drzewo dąb
szypułkowy
6.
sosna
wejmutka 2
szt.
Obwód Wysokość Miejscowość Lokalizacja
w cm
wm
353
26
Gończyce wschodnia
część parku
wiejskiego,
działka nr
ewid.
34/9
280
18
Gończyce teren parku
dworskiego,
działka nr
ewid. 34/9
231,245
28,28
Krępa Nowa teren
zabytkowego
parku,
działka nr
ewid. 462
555
26
Krępa Nowa teren
zabytkowego
parku,
działka nr
ewid. 462
490
16
Przyłęk
działka nr
ewid.101
342
18
Sobolew
po
południowej
stronie drogi
Sobolew Maciejowice
Akt prawny
Rozporządzenie Nr 4
Wojewody
Mazowieckiego z dnia
2 marca 2009r.
w sprawie pomników
przyrody
położonych na terenie
powiatu
garwolińskiego
(DUWM.2009.36.858)
Pozostałe tereny cenne przyrodniczo
Na terenie gminy Sobolew znajdują się cztery zbiorniki wodne odznaczające się wysokim poziomem
różnorodności biologicznej. W „Powszechnej Inwentaryzacji Przyrodniczej gminy Sobolew” (1996)
prof. hab. Z. Głowacki i mgr inż. M. Rzępała zostały one scharakteryzowane następująco:
•
•
Staw na południe od wsi Chotynia - charakteryzuje się on bujną roślinnością szuwarową. Jest to
miejsce gniazdowania perkoza i łyski.
Bagno Chotyńskie znajdujące się w zagłębieniu śródleśnym między Gończycami a Chotynią
z torfowiskami przejściowymi i niskim udziałem gatunków szuwarowych.
Na terenie tym można spotkać zbiorowiska:
- caricetum lasiocarpae z turzycą nitkowatą;
- carici-Agrostietum Canniae z mietlicą psią, fiołkiem błotnym i wełnianką wąskolistną;
- mezotroficzne zbiorowisko z siedmiopalecznikiem błotnym i bobrkiem trójlistnym;
- zbiorowisko trzciny pospolitej z torfowcem zaostrzonym i pałki wąskolistnej.
Na zachodnim obrzeżu bagna znajdują się liczne stanowiska borealnej paproci i naręcznicy
grzebieniastej. W 1999 roku gniazdował tu dzięcioł zielony. Obiekt ten ma duże znaczenie dla
reprodukcji kilku gatunków płazów.
33
•
•
Staw Piekło. Jest to akwen śródleśny znajdujący się pomiędzy miejscowościami wiejskimi
Ostrożeń i Anielów. W północnej części obiektu znajduje się oczeret pałkowy i zarośla wierzbowe
z dominacją wierzby szarej. Do południowej części przylega ols. Gniazdował tu bardzo rzadki na
Mazowszu gatunek brodziec samotny. Jest to miejsce występowania czapli siwej i kaczki
krzyżówki.
Fragment torfowiska wysokiego położony w lesie na zachód od Anielowa. Występuje tu:
chroniona całkowicie rosiczka okrągłolistna i typowe gatunki tego typu zbiorowiska: bagno
zwyczajne, modrzewnica zwyczajna i żurawina błotna. Jest to miejsce występowania kaczki
krzyżówki. Gniazdowała tu między innymi sikora uboga.
Na obszarze gminy znajdują się również tereny, które stanowią korytarze ekologiczne. Wśród nich
znajdują się:
•
•
•
Dolina rzeki Okrzejki wyróżniająca się krajową rangą przyrodniczą,
Dolina rzeki Promnik wyróżniająca się regionalną rangą przyrodniczą,
Dolina rzeki Łukówki wyróżniająca się lokalną rangą przyrodniczą.
W dolinach Okrzejki i Promnika zachowała się ciągłość łęgów olszowo jesionowych. Występują tu
również zbiorniki (dawne młynówki), które odgrywają znaczącą rolę w procesach samooczyszczania
silnie zanieczyszczonych organicznie wód.
Łąki, zadrzewienia i zakrzewienia
Stosunkowo niewielkie powierzchnie na terenie gminy zajmują zbiorowiska łąkowe. Skupione są
głównie w dolinach rzek i cieków wodnych. Zbiorowiska te odznaczają się szczególnymi walorami
przyrodniczymi, umożliwiają zachowanie dużej bioróżnorodności oraz pełnią funkcje wodno
- i glebochronne, hydrologiczne, klimatyczno-higieniczne i krajobrazowe. Specyficznymi walorami
przyrodniczymi odznaczają się występujące głównie w dolinach cieków, rzadziej w zagłębieniach
bezodpływowych zespoły roślinności szuwarowo-torfowiskowej. Stwarzają one możliwości
bytowania dla bogatego zespołu zwierząt związanych ze środowiskiem wodno–błotnym.
Duże znaczenie dla gminy mają zadrzewienia nie będące zbiorowiskami leśnymi. Są to:
•
•
•
zadrzewienia przywodne, ciągnące się wzdłuż cieków wodnych (wierzby, olsze, brzozy,
kruszyna),
zadrzewienia przydrożne, towarzyszące ciągom komunikacyjnym,
zadrzewienia śródpolne, często porastające tereny nie użytkowane rolniczo i miedze (zarośla
tarniny, dzikiej róży, jeżyn, derenia, pojedyncze drzewa).
Zieleń urządzona
Zieleń urządzona to obszary różnej wielkości i rangi stworzone przez człowieka. Zieleń urządzoną
można podzielić na pięć zasadniczych kategorii, które z kolei dzielą się na rodzaje:
1.
2.
3.
4.
5.
tereny zieleni otwartej: parki spacerowo – wypoczynkowe, zieleńce, bulwary i promenady,
tereny zieleni specjalnego przeznaczenia: pasy zieleni izolacyjnej, zieleń przydrożna, ogrody
działkowe, cmentarze, parki i ogrody zabytkowe,
tereny zieleni towarzyszące różnym obiektom: zabudowie osiedlowej, indywidualnej, obiektom
usługowym, handlowym itp.
tereny gospodarki rolniczej, leśnej i ogrodniczej,
tereny zieleni wypoczynkowo – wycieczkowej i turystycznej: ośrodki wypoczynkowe, lasy
komunalne.
Na terenie gminy Sobolew do terenów zieleni urządzonej należą: zieleńce, cmentarze, ogrody
34
przydomowe, zieleń obiektów sportowych, zieleń osiedlowa oraz zieleń izolacyjna tras
komunikacyjnych i zieleń przyuliczna. Powierzchnia poszczególnych terenów wynosi:
•
•
•
•
zieleńce – 0,6 ha,
zieleń uliczna – 0,7 ha,
tereny zieleni osiedlowej – 2,4 ha,
cmentarze – 3,6 ha.
Najcenniejszym obiektem jest park dworski z aleją dojazdową w Gończycach. Są to pozostałości
parku krajobrazowego założonego w pierwszej połowie XIX wieku z okazami starodrzewu. Obiekt
wymaga renowacji i pielęgnacji. Park jest własnością gminną i został wpisany do rejestru zabytków
(nr rej.: A-371 z 16.07.1985 i z 7.09.2000).
Rysunek 22. Park dworski w Gończycach
(Zdjęcie nr 1 oraz zdjęcie nr 3 - Waldemar Sosnowski, Zdjęcia nr 2 - www.dwory.cal.pl)
Zagrożenia szaty roślinnej i obszarów chronionych na terenie gminy
Obecnie do największych zagrożeń szaty roślinnej zalicza się postępującą presję procesów
urbanizacyjnych, przejawiającą się w żywiołowym i nie zawsze zgodnym z planem zagospodarowania
przestrzennego gmin rozwojem budownictwa mieszkaniowego i rekreacyjnego. Występuje tutaj
niekorzystny proces synatropizacji na terenach wartościowych przyrodniczo. Następuje stałe
zastępowanie istniejącej roślinności półnaturalnej roślinnością zbiorowisk zastępczych.
35
Kolejną nieprawidłowością jest zaśmiecanie terenów leśnych oraz sukcesywne wycinanie drzew na
terenach zurbanizowanych i wymiana ich na owocowe i ozdobne. Również na pozostałych terenach
następuje stałe zastępowanie istniejącej roślinności półnaturalnej roślinnością zbiorowisk zastępczych.
Obecny stan terenów zieleni jest wynikiem m.in. braku kompleksowego programu ich rozwoju,
uwzględniającego zarówno istniejące tereny, jak i te o potencjale przyrodniczym czy kulturowym.
Problemem jest także nierównomierne rozmieszczenie obszarów zieleni urządzonej, przez co dostęp
do terenów przyrodniczo cennych jest niejednakowy dla wszystkich mieszkańców. Brak jest środków
na nowe inwestycje, a dotacje budżetowe gmina przeznacza się na bieżącą pielęgnację istniejących
terenów i obiektów zieleni.
Walory krajobrazowe
Na terenie gminy Sobolew wyróżnić można trzy podstawowe typy krajobrazu: rolniczy (dominujący,
obejmuje blisko 65% powierzchni), dolinny (około 10% powierzchni) i leśny (25% powierzchni).
Lokalnie występują niewielkie zbiorniki wodne, urozmaicające poszczególne typy krajobrazu.
5.1.2. PROGRAM DZIAŁAŃ
Cel długoterminowy do 2019 roku:
Ochrona walorów i zasobów przyrodniczych gminy
Cele krótkoterminowe do 2015 roku:
Ochrona obszarów i obiektów przyrodniczo cennych, a także ich udostępnienie mieszkańcom
gminy w sposób gwarantujący przetrwanie chronionych walorów
Zwiększenie powierzchni terenów zieleni urządzonej wraz z poprawą standardu
zagospodarowania tych terenów
Uwzględnianie wartości środowiska przyrodniczego w polityce przestrzennej i kierunkach
rozwoju gminy
Kierunki działań długo- i krótkoterminowych oraz zadania
Ochrona obszarów i obiektów przyrodniczo cennych, a także ich udostępnienie mieszkańcom gminy
w sposób gwarantujący przetrwanie chronionych walorów:
•
•
•
•
Pielęgnacja i konserwacja drzew - pomników przyrody (jednostki realizujące: Wójt Gminy).
Rozważenie możliwości i zasadności wprowadzenia obszarowych form ochrony przyrody
(jednostki realizujące: Wójt Gminy, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Warszawie,
Sejmik Województwa Mazowieckiego).
Dążenie do wzmocnienia ciągów przyrodniczych poprowadzonych wzdłuż cieków na terenie
gminy, ochrona korytarzy ekologicznych. Istniejące korytarze ekologiczne powinny być miejscem
urządzania zielonych ścieżek (tras rowerowych, ciągów spacerowych) (jednostki realizujące:
Wójt Gminy).
Budowa przejść dla zwierząt nad trasami komunikacyjnymi i przepławek dla organizmów
wodnych (jednostki realizujące: inwestorzy poszczególnych inwestycji).
Obszary przyrodniczo cenne projektowane do objęcia ochroną prawną
36
Według „Powszechnej Inwentaryzacji Przyrodniczej gminy Sobolew 1996” centralną część uroczyska
Godzisz proponuje się do ochrony rezerwatowej. Dobrze wykształcony jest tu łęg jesionowy
i przylegający do niego bór wilgotny i świeży. Występują tu gatunki całkowicie chronione jak: widłak
jałowcowaty, widłak goździsty i najrzadszy z nich widłak wroniec, w borze świeżym występuje
pomocnik baldaszkowy. Gatunki częściowo chronione reprezentowane są przez porosty takie jak:
płucnica islandzka i brodaczka kępkowa oraz rośliny naczyniowe: kruszyna pospolita, kalina koralowa
i konwalia majowa. Z roślin rzadkich występują tu: czartawa drobna, gruszyczka zielonawa,
a z częstszych i ważnych siedliskowo gruszyczki - mniejsza i jednostronna.
Część proponowana do ochrony to obszar torfowiska wysokiego w różnym stopniu wykształcenia.
Fazę początkową stanowi wykształcające się na obniżonym torfie zbiorowisko, z obficie występującą
rosiczką okrągłolistną i przygiełką białą, a w wilgotniejszych miejscach - sitem drobnym.
Na kępkach i obniżeniach znajduje się typowe torfowisko wysokie z gatunkami: wełnianką
pochwowatą, modrzewnicą zwyczajną, żurawiną bagienną, bagnem zwyczajnym, borówką bagienną,
mchami z rodzaju torfowców. W wyniku sukcesji przechodzi ono w bór bagienny. Występują tu
stanowiska grzybieni północnych, które znajdują się na czerwonej liście gatunków zagrożonych
w skali całego kraju. Zbiorniki z grzybieniami otoczone są zbiorowiskiem trzcinnika lancetowatego
oraz turzyc i wełnianki wąskolistnej.
Na kępach pojawiają się gatunki torfowisk wysokich, takich jak żurawina czy modrzewnica
zwyczajna.
Użytki ekologiczne
Użytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie
dla zachowania różnorodności biologicznej – naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka
wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności,
starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub
chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca
sezonowego przebywania. Ustanowienie użytku ekologicznego następuje w drodze uchwały rady
gminy. Istotnym powodem tworzenia użytków ekologicznych jest potrzeba objęcia ochroną
niewielkich powierzchniowo obiektów, ale cennych pod względem przyrodniczym.
Zwiększenie powierzchni terenów cennych przyrodniczo oraz zieleni urządzonej wraz z poprawą
standardu zagospodarowania tych terenów:
•
•
•
•
•
•
•
•
Urządzanie, rozbudowa, modernizacja i rewitalizacja zarówno istniejących, jak i nowych terenów
zieleni urządzonej (jednostki realizujące: Wójt Gminy, właściciele i administratorzy terenu).
Zagospodarowanie i estetyzacja terenów gminnych, tj. zieleńce, skwery, centra miejscowości,
zbiorniki wodne, itd. (jednostki realizujące: Wójt Gminy, właściciele i administratorzy terenu).
Realizacja planu odnowy zieleni przyulicznej - zagospodarowanie istniejących pasów drogowych
oraz nowo realizowanych i modernizowanych ulic na terenie miejscowości (jednostki realizujące:
Wójt Gminy, zarządcy dróg).
Opracowanie Kodeksu Dobrych Praktyk Zieleni Przyulicznej (jednostki realizujące: Wójt Gminy).
Rozbudowa infrastruktury rekreacyjnej i turystycznej na terenach o wysokich walorach
przyrodniczo – krajobrazowych i kulturowych (jednostki realizujące: Wójt Gminy, właściciele
terenu, nadleśnictwo, inwestorzy).
Prowadzenie ciągłej edukacji ekologicznej na temat form ochrony przyrody (jednostki
realizujące: Wójt Gminy, nadleśnictwo, szkoły, organizacje pozarządowe, media).
Rewaloryzacja parków podworskich (jednostki realizujące: Wójt Gminy, właściciele obiektów).
Wprowadzanie (głównie na gruntach nie użytkowanych rolniczo) zadrzewień i zakrzewień
(jednostki realizujące: Wójt Gminy, właściciele i administratorzy terenu).
37
•
Obsadzanie pobocza dróg drzewami i krzewami (jednostki realizujące: Wójt Gminy, zarządy
dróg).
W celu poprawy stanu zieleni przyulicznej należy opracować Kodeks Dobrych Praktyk Zieleni
Urządzonej. Zawarte w nim zostaną w nim wytyczne, informacje, rady, itp. dotyczące najlepszych
praktyk związanych z zakładaniem, utrzymaniem i pielęgnacją zieleni urządzonej.
Przykładowo:
•
•
•
•
•
•
Należy zadbać, aby stworzyć warunki do przenikania wody opadowej do systemu korzeniowego
drzew rosnących przy parkingach i ciągach komunikacyjnych.
W pobliżu miejsc parkowania drzewa powinny być zabezpieczone specjalnymi osłonami. Osłony
drzew w pobliżu miejsc parkowania wykonane powinny być z trwałych i lekkich konstrukcji.
Do uzupełnień istniejącej zieleni oraz przy wprowadzaniu nowych nasadzeń należy zrezygnować
ze stosowania pospolitych szybkorosnących gatunków jak: wierzba biała, topola czarna, topola
osika, klon jesionolistny na rzecz gatunków szlachetnych dobrze znoszącymi warunki
antropogeniczne, jak np. modrzew europejski, daglezja zielona, świerk kłujący, klon pospolity,
jesion wyniosły, dąb czerwony, jarząb pospolity.
Należy dążyć do zagospodarowania zielenią nowo realizowanych i modernizowanych ulic,
zwiększać obszary zieleni izolacyjnej, towarzyszącej obiektom oświaty, rekreacji i sportu.
Należy zwrócić uwagę na jakość i fachowość projektowania i wykonawstwa realizowanych
przedsięwzięć z zakresu zieleni urządzonej.
Należy dbać, aby dostosowywano zasoby zieleni urządzonej do warunków siedliskowych.
Uwzględnienie wartości środowiska przyrodniczego w polityce przestrzennej i kierunkach rozwoju:
•
•
•
Planowanie rozwoju przestrzennego w harmonii ze środowiskiem przyrodniczym i kulturowym,
dostosowanie przeznaczenia terenów i form zagospodarowania do zróżnicowanych predyspozycji
środowiska (jednostki realizujące: Wójt Gminy, właściciele terenu).
Wprowadzanie precyzyjnych zapisów dotyczących terenów zieleni (alei, skwerów, placów zabaw
itp.) przy sporządzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (jednostki
realizujące: Wójt Gminy).
Stosowanie standardów powierzchniowych i programowych, dotyczących publicznych terenów
zieleni jako norm obowiązujących przy opracowaniu miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego (jednostki realizujące: Wójt Gminy).
5.2. OCHRONA LASÓW
Zgodnie z podziałem Polski na 8 krain i 57 dzielnic przyrodniczo – leśnych (wg T. Tramplera) teren
gminy Sobolew należy do Krainy (IV) Mazowiecko – Podlaskiej, Dzielnicy Niziny Podlaskiej
i Wysoczyzny Siedleckiej (IV5).
Na terenie gminy lasy są rozproszone i rozdrobnione na wiele kompleksów, które są najczęściej
izolowane od siebie. Największe obszary leśne położone są na zachód i południowy-zachód od
Sobolewa, na północny wschód od wsi Sokół, na północ i zachód od wsi Kaleń i w okolicach wsi
Godzisz. Tylko niektóre kompleksy połączone są naturalnymi, leśnymi korytarzami oraz są na tyle
duże, że wytworzyła się strefa wewnątrz lasu.
W 2010 roku powierzchnia lasów i gruntów leśnych wynosiła 2 560,3 ha, a lesistość gminy wynosiła
27%. Należy podkreślić, że w przeciągu ostatnich 10 lat powierzchnia lasów zwiększyła sie o 3%
(287 ha). Dużą powierzchnię zajmują także zakrzaczenia - 242,2 ha.
38
Na terenie gminy przeważają lasy będące własnością prywatną, zajmujące powierzchnię 2 284 ha
(co stanowi 90,5% wszystkich lasów w gminie). Lasy publiczne zajmują powierzchnię 276,3 ha,
w tym należące do Skarbu Państwa - 239,2 ha. W zarządzie Lasów Państwowych znajduje się 222,6
ha lasów publicznych należących do Skarbu Państwa. Lasy publiczne gminne zajmują powierzchnię
jedynie 0,8 ha.
Lasy państwowe należące do Skarbu Państwa są pod nadzorem Nadleśnictwa Garwolin, z siedzibą
w miejscowości Miętne, ul. Główna 3. Nadleśnictwo wchodzi w skład Regionalnej Dyrekcji Lasów
Państwowych (RDLP) w Warszawie, która posiada certyfikat Dobrej Gospodarki Leśnej FSC. Lasy
państwowe przyporządkowane są do trzech obrębów leśnych: Podzamcze, Malamówka i Huta
Garwolińska i czterech leśnictw: Śliz, Malamówka, Żelechów i Krępa.
Nadleśnictwo Garwolin sprawuje także nadzór nad lasami nie stanowiącymi własności Skarbu
Państwa, na mocy porozumienia ze Starostą Powiatu Garwolińskiego. Lasy niepaństwowe należą do
indywidualnych właścicieli i są zróżnicowane powierzchniowo. Przeciętna powierzchnia działki leśnej
wynosi 0,38 ha, a przeciętna powierzchnia przypadająca na jednego właściciela to 1,0 ha.
Rysunek 23. Leśnictwa w rejonie gminy Sobolew (źródło: garwolin.warszawa.lasy.gov.pl)
Głównym gatunkiem w lasach na terenie Nadleśnictwa Garwolin (w tym gminy Sobolew) jest sosna,
zajmująca około 80% powierzchni leśne). Drugim pod względem udziału gatunkiem jest dąb, który
stanowi około 10% powierzchni, następnie brzoza oraz olsza. Pozostałe gatunki takie jak: osika,
świerk, modrzew, topola, grab, jesion, lipa, klon łącznie zajmują 1% powierzchni leśnej. W podszycie
39
występują: kruszyna, jarząb, bez koralowy, jałowiec i czeremcha amerykańska. W runie leśnym
dominują: borówki, jeżyny, szczawik zajęczy, paprocie i trzcinnik piaskowy.
Rysunek 24. Gatunki drzew na terenie Nadleśnictwa Garwolin
(źródło: garwolin.warszawa.lasy.gov.pl)
Na terenie Nadleśnictwa występuje 14 typów siedliskowych lasu. Dominują siedliska borowe, które
stanowią około 40% powierzchni leśnej (bór świeży 39,98%, bór wilgotny 0,63%, bór bagienny
zaledwie 0,03%). Bory mieszane zajmują blisko 24% powierzchni (w tym bór mieszany świeży –
21,10%, bór mieszany wilgotny – 2,46% i bór mieszany bagienny – 0,09%). Około 16% powierzchni
stanowią lasy mieszane w tym: las mieszany świeży – 14,15%, las mieszany wilgotny – 1,51%, las
mieszany bagienny – 0,12%. Lasy zajmują 17% powierzchni leśnej (15,15% to las świeży, a 1,63% las
wilgotny). Powierzchnia zajmowana przez olsy i łęgi wynosi około 500 ha, co stanowi ponad 3%
powierzchni leśnej nadleśnictwa (w tym: ols typowy – 0,89%, ols jesionowy – 1,95%, las łęgowy
0,31%).
Rysunek 25. Siedliska leśne na terenie Nadleśnictwa Garwolin
(źródło: garwolin.warszawa.lasy.gov.pl)
Najbardziej zróżnicowane siedliskowo są drzewostany w kompleksie Godzisz. W inwentaryzacji
przyrodniczej gminy z 1996 roku został on wskazany do objęcia ochrona rezerwatową.
W lasach Nadleśnictwa Garwolin przeważają drzewostany w średnim wieku (41-60 lat) i nieco starsze
(61-80 lat), które łącznie zajmują 55% powierzchni leśnej. Najliczniej reprezentowane są drzewostany
w wieku 41-60 lat, których udział w stosunku do powierzchni leśnej wynosi 31%. Największe
powierzchnie drzewostanów starszych znajdują się w lasach położonych na północny wschód od wsi
Sokół.
Lasy Nadleśnictwa Garwolin z uwagi swoją różnorodność cechuje wysoka odporność na niekorzystne
czynniki środowiskowe. Plan Urządzenia Gospodarstwa Leśnego Nadleśnictwa Garwolin
zakwalifikował lasy państwowe gminy Sobolew do lasów I strefy - słabych uszkodzeń od przemysłu.
40
Rysunek 26. Rozmieszczenie lasów na terenie gminy Sobolew (źródło: www.geoportal.gov.pl)
Do lasów ochronnych (w kategorii - wodochronne) uznano lasy Uroczyska Chotynia o powierzchni
63,35 ha. Pozostałe to lasy gospodarcze.
Lasy w gminie Sobolew można uznać za średnio przydatne do rekreacji. Wykorzystanie lasów przez
mieszkańców polega głównie na zbieraniu runa leśnego.
Zagrożenia lasów na terenie gminy
Głównymi zagrożeniami zasobów leśnych gminy Sobolew są:
•
•
nierównomierna struktura lasów – występowanie wielu małych kompleksów leśnych będących
w rękach prywatnych, przeważający monokulturowy skład gatunkowy. W lasach gminy Sobolew
znaczny udział siedlisk stanowią lasy i lasy mieszane, na których często gatunkiem panującym jest
sosna. Taki stan powoduje powolną degradację żyźniejszych siedlisk, niewykorzystanie ich
potencjalnych możliwości produkcyjnych, a także straty ekonomiczne, gdyż drewno sosnowe
uzyskane z takich powierzchni cechuje obniżona jakość techniczna (liczne sęki, niższa
wytrzymałość mechaniczna).
gorszy przeciętnie stan lasów prywatnych i stan ich zagospodarowania w porównaniu z lasami
administrowanymi przez Lasy Państwowe. Lasy prywatne często są zaniedbane pielęgnacyjnie,
tzn.: drzewa rosną zbyt gęsto, a niewłaściwy skład gatunkowy drzewostanów (monokultury
sosnowe na żyznych siedliskach) powoduje dodatkowe osłabienie drzewostanów, stwierdza się
dodatkowo zły stan zdrowotny drzewostanów (duża ilość posuszu i pozostawionego na dnie lasu
chrustu) - te wszystkie czynniki decydują o częstszym wybuchu pożarów na terenie lasów
niepaństwowych.
41
•
•
•
•
•
•
•
•
•
niski poziom formalnej realizacji funkcji ochronnych (brak łub sporadycznie wyznaczone
w lasach prywatnych lasów ochronnych, rezerwatów przyrody, stref ochronnych zwierząt
chronionych).
ewentualny wzrost populacji szkodliwych owadów, rozprzestrzenianie się rozległych terytorialnie
chorób drzew,
znaczące zagrożenie dla upraw leśnych stwarza zwierzyna (sarna, jeleń, łoś), która chętnie posila
się pędami młodych drzewek, co prowadzi do deformacji, a często do obumarcia tych roślin.
wzrost zagrożenia pożarowego, zarówno naturalny, jak i związany z nieostrożnością lub
wandalizmem. Na podstawie Zarządzenia Nr 12 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych
z dnia 15.03.1993 r. w sprawie przydziału lasów do kategorii zagrożenia pożarowego, całość
lasów Nadleśnictwa Garwolin została zaliczona do I kategorii zagrożenia.
obniżenie poziomu wód gruntowych, deficyt opadów atmosferycznych, wiatr i śnieg powodujące
osłabienie drzew, susze powodujące zagrożenie pożarami. W ubiegłym stuleciu na obszarach
użytkowanych rolniczo i w lasach powszechnie prowadzone były melioracje wodne. Przedmiotem
tych zabiegów były bagna, torfowiska i zagłębienia terenu ze stagnującą wodą. Na obszarze gminy
przeprowadzono szereg zabiegów odwadniających, które spowodowały obniżenie poziomu wód
gruntowych oraz zanik biotopów wodnych i podmokłych wraz z towarzyszącymi im
zbiorowiskami roślinnymi i fauną. Ponadto spowodowało to cykliczne podtapianie drzewostanów
wczesną wiosną i nadmierne przesuszanie ich w miesiącach letnich. Konsekwencją zaburzeń
stosunków wodnych było postępujące osłabienie naturalnej odporności drzewostanów oraz wiele
innych negatywnych skutków w środowisku,
kradzieże drewna, nielegalne pobieranie choinek i surowców mineralnych,
nadmierna penetracja turystyczna miejsc atrakcyjnych przyrodniczo,
zanieczyszczenie terenów leśnych (dzikie wysypiska śmieci, nielegalne wydobycie piasku),
niewystarczające środki finansowe przeznaczone na wdrażanie ekologicznych metod
gospodarowania w leśnictwie.
Cele długoterminowe do 2018 roku i krótkoterminowe do 2014 roku:
Powiększenie zasobów leśnych gminy i zwiększenie ich spójności
Polepszenie stanu zasobów leśnych i ich kompleksowa ochrona
•
•
•
•
•
•
Uaktualnienie lub opracowanie planów urządzania lasów (jednostki realizujące: nadleśnictwo).
Uaktualnianie lub opracowywanie uproszczonych planów urządzenia lasów nie stanowiących
własności Skarbu Państwa (jednostki realizujące: Starosta Garwoliński, nadleśnictwo)
Prowadzenie gospodarki leśnej zgodnie z ustaleniami planów urządzenia lasów, uwzględniając
zasadę powszechnej ochrony, trwałości utrzymania ciągłości użytkowania oraz dostosowanie do
ustalonych w planie funkcji i form użytkowania niezależnie od struktury własnościowej lasów
(jednostki realizujące: nadleśnictwo, właściciele lasów prywatnych).
Minimalizacja ryzyka wystąpienia zagrożeń naturalnych (m.in. szkodniki, pasożyty)
i antropogenicznych (m.in. pożary, nielegalne pozbywanie się odpadów) w środowisku leśnym
(jednostki realizujące: nadleśnictwo, właściciele lasów, straż pożarna, mieszkańcy gminy).
Bieżące wykonywanie w lasach zabiegów ochronnych i pielęgnacyjnych (preferowanie
biologicznych i mechanicznych metod: zakładanie remiz, wywieszanie budek lęgowych, ochrona
mrowisk, wykładanie pułapek na owady, korowanie) w sposób profesjonalny i terminowy
(jednostki realizujące: nadleśnictwo, właściciele lasów prywatnych).
Zalesianie terenów, wprowadzanie systemu zadrzewień i zakrzaczeń (jednostki realizujące:
nadleśnictwo, właściciele terenów).
42
•
•
•
•
•
Przebudowa drzewostanów ma na celu zmniejszenie udziału sosny (jednostki realizujące:
nadleśnictwo).
Uwzględnianie w planach przestrzennego zagospodarowania gminy optymalnej granicy
polnoleśnej, struktury przestrzennej lasów w krajobrazie, systemu zadrzewień oraz korytarzy
ekologicznych między kompleksami leśnymi i usuwania barier ekologicznych, a przede
wszystkim ograniczeń lub eliminacji zewnętrznych presji na ekosystemy leśne przez przyjazne
lasom zagospodarowanie terenów przyległych do lasu (jednostki realizujące: Wójt Gminy).
Współpraca z nadleśnictwem w zakresie tworzenia nowych szlaków turystycznych (jednostki
Odbudowa zaburzonej retencji wodnej na terenach leśnych (jednostki realizujące: nadleśnictwo,
Wójt Gminy, właściciele terenów).
Uregulowanie i ukierunkowanie rekreacji i turystyki na obszarach leśnych w sposób godzący
funkcje społeczne lasów z ochronnymi i produkcyjnymi leśnych. Zagospodarowania turystyczne
lasów - wyznaczenie pieszych i rowerowych szlaków (jednostki realizujące: nadleśnictwo,
mieszkańcy gminy).
5.3. RACJONALNE GOSPODAROWANIE ZASOBAMI WODY ORAZ OCHRONY
WÓD
Wody powierzchniowe
Gmina Sobolew odznacza się przeciętnym stopniem rozwinięcia sieci hydrograficznej i ubóstwem
zbiorników wodnych.
Na terenie gminy Sobolew wody powierzchniowe (płynące i stojące) zajmują powierzchnię 64,1 ha.
Przez gminę przepływają trzy rzeki wraz ze swymi dopływami: Okrzejka, Promnik, Łukówka. Są to
prawostronne dopływy Wisły. Przez gminę przebiega dział wodny II rzędu rozdzielający dorzecza
Okrzejki i Promnika.
Rysunek 27. Sieć hydrograficzna rejonu gminy Sobolew (źródło: www.wrotamazowsza.pl)
Rzeka Okrzejka ma długość 73,6 km i powierzchnie dorzecza 528,3 km 2. Rzeka wypływa ze wsi Wola
Okrzejska, a do Wisły uchodzi poniżej ujścia Radomki, przyjmując nazwę Bączycha.
43
Rysunek 28. Rzeka Okrzejka w rejonie gminy Sobolew
(źródło: http://hugo.bikestats.pl i googlemaps)
Rzeka Promnik ma długość około 32 km i powierzchnię zlewni 154 km 2. Bierze początek
niedaleko miejscowości Stefanów i Podwierzbie, a uchodzi do Wisły koło miejscowości Ruda
Tarnowska. Promnik jest jedyną rzeką Mazowsza o charakterze podgórskim (średni spadek
3,5 promila). Na całej długości rzeki zachowały się liczne progi żelbetowe -m.in. w miejscowościach
Gończyce i Ostrożeń.
44
Rysunek 29. Rzeka Promnik (źródło: www. comartin.pl i googleMaps)
Stany wód w rzekach są ściśle powiązane ze stanami rzeki Wisły charakteryzującej się śnieżno –
deszczowym zasilaniem w wodę, a co za tym idzie wczesnowiosennymi wezbraniami i jesiennymi
niżówkami. Notowane na Wiśle wezbrania powodziowe są pochodzenia roztopowego lub
deszczowego i pojawiają się w okresie luty – kwiecień i lipiec.
Na obszarze gminy nie występują naturalne zbiorniki wodne. Licznie natomiast występują
zbiorniki sztuczne (pochodzenia antropogenicznego) - na terenie gminy znajduje się
45 zbiorników wodnych o łącznej powierzchni 12,62 ha. Wśród nich są m.in.:
•
•
•
•
niewielkie stawy przyzagrodowe głównie w dolinie Promnika oraz prawobrzeżnego dopływu tej
rzeki w Gończycach,
stawy rybne na Okrzejce i Promniku,
młynkówki na Okrzejce i Promniku,
wypełnione wodą wyrobiska po eksploatacji kopalin mineralnych (żwirownie, glinianki) oraz
kopalin organicznych (torfianki).
Przy założeniu średniej głębokości około 0,7 m, objętość wód powierzchniowych retencjonowanych
w zbiornikach stałych (z wodą stagnującą przez cały rok) wynosi około 88 000 m 3.
Jakość wód powierzchniowych
Monitoring jakości wód powierzchniowych rzek płynących przez gminę Sobolew jest realizowany
przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie. Od roku hydrologicznego
1991/1992 WIOŚ prowadzi system pomiarów, analiz i ocen stanu czystości wód powierzchniowych
w oparciu o jednolity program państwowego monitoringu środowiska. Od 2007 roku rozpoczęło się
wdrażanie nowego systemu oceny jakości wód zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną (RDW),
którego najważniejszym założeniem jest oparcie oceny stanu wód o elementy biologiczne oraz
45
wspierające je elementy fizykochemiczne. Schemat postępowania przy ocenie stanu ekologicznego
jednolitych części wód (jcw) przedstawia poniższy rysunek.
Rysunek 30. Schemat oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych
(źródło: WIOŚ Warszawa)
Od 2007 r. wprowadzono trzy rodzaje monitoringu wód powierzchniowych:
•
•
•
monitoring diagnostyczny: mający na celu ustalenie stanu jcw, określenie rodzajów i oszacowanie
wielkości znacznych oddziaływań antropogenicznych, dokonanie oceny długoterminowych zmian
stanu jcw w warunkach naturalnych,
monitoring operacyjny: prowadzony w jcw zagrożonych nieosiągnięciem dobrego stanu wód
i służący kontroli zmian ich stanu,
monitoring badawczy (operacyjny celowy): podejmowany doraźnie m.in. w celu określenia
wielkości i wpływów przypadkowych zanieczyszczeń lub ustalenia przyczyn wyraźnych
rozbieżności między wynikami oceny stanu ekologicznego.
46
Wytyczne co do prowadzenia monitoringu wód powierzchniowych zawiera obecnie rozporządzenie
Ministra Środowiska z dnia 13 maja 2009 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu
jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. 2009 Nr 81, poz. 685).
Ocenę jakości wód powierzchniowych na terenie gminy Sobolew wykonano w oparciu
o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu
jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 162, poz. 1008) i rozporządzenie Ministra
Środowiska z dnia 22 lipca 2009 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału
ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 122, poz.
1018).
W 2009 r. wykonano badania mające na celu ocenę jakości wód rzeki Okrzejki. Punkt pomiarowokontrolny znajduje się w miejscowości Trojanów (gmina Trojanów). W 2010 nie wykonywano badań
wód tej rzeki.
Według WIOŚ, wody rzeki Okrzejki miały w 2009 r. III klasę elementów biologicznych.
Decydującym elementem były makrofity (makrofitowy indeks rzeczny). Wody rzeki otrzymały klasę
elementów fizykochemicznych: stan poniżej dobrego.
Poszczególne elementy fizykochemiczne zostały zakwalifikowane do następujących klas:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
temperatura - I klasa,
tlen rozpuszczony - II klasa,
BZT5 - II klasa,
OWO - poniżej stanu dobrego,
przewodność - I klasa,
substancje rozpuszczone - I klasa,
odczyn pH - I klasa,
azot amonowy - I klasa,
azot Kjeldahla - poniżej stanu dobrego,
azot azotanowy - ponizej stanu dobrego,
azot ogólny - II klasa,
fosfor ogólny - II klasa.
Z badan prowadzonych przez WIOŚ wynika, że wody rzeki Okrzejka charakteryzują się
umiarkowanym stanem/potencjałem ekologicznym.
Poprzednio prowadzono badania rzeki Okrzejka w 2008 roku i stan ogólny wód określono jako
zły. Badania rzeki prowadzone są od 1983 roku i za każdym razem stwierdza sie niedostateczną
jakość wód.
Badania rzeki Promnik prowadzone w 2005 roku wykazały we wszystkich punktach pomiarowych IV
klasę jakości, ze względu wskaźniki: barwa, azot Kjeldahla, fosforany, selen, ogólna liczba bakterii
grupy coli oraz liczba bakterii grupy coli typu kałowego. W stosunku do lat poprzednich stan wód
rzeki Promnik nieznacznie się pogorszył.
Wody podziemne
Wody podziemne stanowią podstawowe źródło zaopatrzenia ludności w wodę do picia i na potrzeby
gospodarcze. Głównym źródłem zaopatrzenia ludności w wodę są wodociągi publiczne, które
dostarczają wodę dobrej jakości.
47
Na terenie gminy Sobolew występują wody podziemne związane przede wszystkim z utworami
geologicznymi czwartorzędowymi i trzeciorzędowymi.
Szacunkowe zasoby dyspozycyjne piętra trzeciorzędowego wynoszą około 0,06 l/s/km 2, a na
niewielkim fragmencie północno-zachodnim - 0,1 l/s/km2. Wody tej warstwy odznaczają się
podwyższoną zawartością związków żelaza. Jest to główną przyczyną konieczności uzdatniania tych
wód w przypadku wykorzystywania ich dla celów konsumpcyjnych.
Zasadnicze znaczenie ma poziom czwartorzędowy ze względu na największe zasoby, najłatwiejszą
odnawialność oraz najpłytsze występowanie. Charakteryzuje się zmienną głębokością występowania,
różną miąższością i wydajnością uzyskiwaną z poszczególnych ujęć oraz zróżnicowanym stopniem
izolacji.
Na około 70% powierzchni gminy wody podziemne związane z piętrem czwartorzędowym występują
głębiej niż 3,0 m p.p.t. Lokalnie, we wschodniej części gminy, znajdują się tzw. wody
wierzchówkowe, na głębokości 2,0 – 2,5 m p.p.t. Na pozostałym obszarze (dolinach Okrzejki
i Promnika oraz lokalnych obniżeniach) pierwszy poziom wodonośny podnosi się bardzo płytko 0 – 1.
Większość obszaru gminy odznacza się dobrą izolacją pierwszego użytkowego poziomu
wodonośnego. Wody te nie są izolowane jedynie w dolinie Okrzejki, a w północno-wschodniej części
gminy w dolinie Promnika. Lokalnie, w południowo-zachodniej części gminy, poziom ten jest średnio
izolowany.
W 2010 roku na terenie gminy nie prowadzono badań wód podziemnych w monitoringu krajowym.
Punkt pomiarowy dla powiatu garwolińskiego znajduje się w miejscowości Łaskarzew (dwa otwory).
Badania pozwalają zakwalifikować wody podziemne do III klasy – wody zadowalającej jakości,
ze względu na stężenia żelaza (wskaźnik zanieczyszczenia geogenicznego).
Jakość wód pitnych z ujęć wód podziemnych nadzoruje Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Garwolinie (PSSE) w oparciu o ustawę z dnia 7 czerwca 2001r. o zbiorowym
zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków (Dz. U. z 2006r. nr 123, poz. 858 z późn.
zm.) oraz rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007r. w sprawie jakości wody
przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417 z późn. zm.).
Rysunek 31. Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Garwolinie
(źródło: http://www.garwolin.psse.waw.pl)
48
Zagrożenia wód powierzchniowych i podziemnych
Do najważniejszych źródeł zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemne na terenie gminy
Sobolew należą:
•
•
•
•
•
•
•
•
nieuregulowana gospodarka ściekowa w zlewni rzek (brak kanalizacji i oczyszczalni ścieków na
większości terenu gminy)
spływy obszarowe z terenów rolnych, nadmierne dawki nawozów azotowych i fosforowych do
nawożenia pól i łąk,
nieuregulowane spływy wód deszczowych z terenów zurbanizowanych i uprzemysłowionych,
źle składowane i zabezpieczone pryzmy obornika oraz zbiorniki na gnojowicę położone w pobliżu
cieków wodnych,
niesprawnie działające systemy urządzeń melioracyjnych,
przesięki z nieszczelnych szamb,
nielegalne wysypiska odpadów,
niedostateczna zdolność samooczyszczania się wód powierzchniowych.
5.3.2. PROGRAM DZIAŁAŃ - RACJONALNE GOSPODAROWANIE ZASOBAMI WODY
Cele strategiczne do 2019 roku
Zapewnienie wystarczającej ilości wody o odpowiedniej jakości
Racjonalizacja zużycia wody
Zapewnienie wszystkim mieszkańcom odpowiedniej ilości i jakości wody do picia
Dążenie do relatywnego zmniejszenia zużycia wody w gospodarstwach domowych, rolnictwie,
usługach i przemyśle - racjonalizacja zużycia wody poprzez obniżenie popytu na wodę
Zapewnienie wszystkim mieszkańcom odpowiedniej ilości i jakości wody do picia:
•
•
•
•
•
Budowa systemu poboru i rozprowadzania wody sieciowej: budowa ujęć komunalnych, stacji
uzdatniania wody, sieci wodociągowej (jednostki realizujące: Wójt Gminy, przedsiębiorstwa
wodociągowe):
- opracowanie koncepcji gospodarki wodno-ściekowej gmin, wstępne analizy
opłacalności,
- budowa sieci wodociągowej.
Likwidacja nieczynnych ujęć wody (jednostki realizujące: właściciele ujęć).
Realizacja zadań zapisanych w Wojewódzkim Programie Małej Retencji (jednostki realizujące:
Wójt Gminy, WZMiUW, RZGW Warszawa, Marszałek Województwa Mazowieckiego).
Prawidłowa eksploatacja i konserwacja systemów melioracji (jednostki realizujące: Wójt Gminy,
WZMiUW, właściciele gruntów).
Zapewnienie ochrony naturalnych zbiorników retencyjnych, takich jak tereny podmokłe i cieki,
oczka wodne, torfowiska (jednostki realizujące: Wójt Gminy, WZMiUW).
49
Dążenie do relatywnego zmniejszenia zużycia wody w gospodarstwach domowych, rolnictwie,
przemyśle i usługach:
•
•
•
Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców gminy w zakresie ograniczania zużycia
wody, poprzez edukację i informowanie w kierunku zmian nawyków korzystania z wody oraz
wprowadzenie nowych przyzwyczajeń mających na celu zrównoważone korzystanie z zasobów
wodnych (jednostki realizujące: Wójt Gminy, placówki oświatowe, media, organizacje
pozarządowe).
Wprowadzania zamkniętych obiegów wody i wodooszczędnych technologii produkcji
w przemyśle (jednostki realizujące: przedsiębiorcy).
Remonty i modernizacja istniejących urządzeń służących do poboru wody i sieci wodociągowej
(jednostki realizujące: Wójt Gminy, przedsiębiorstwa wodociągowe).
Przykładowe informacje, jakie zostaną przekazane w ramach edukacji ekologicznej związanej
z oszczędzaniem wody są następujące:
W gospodarstwie domowym można zmniejszyć zużycie wody dzięki:
•
•
•
rozważnemu i świadomemu obchodzeniu się z wodą,
zainstalowaniu wodooszczędnych urządzeń,
przemyślanym zakupom nowych urządzeń.
Podstawowe zasady, jakie należy przekazywać mieszkańcom, dotyczą następujących kwestii:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
nie zostawianie otwartego kranu, gdy nie jest to niezbędne,
naprawy cieknących urządzeń - kranów lub rezerwuarów,
oszczędzanie wody w łazience – korzystanie z prysznica, zamiast z kąpieli,
zmywanie naczyń - na kilkakrotne zmywanie małej ilości naczyń zużywa się więcej wody
i środków myjących niż na dużą partię jednorazowo,
wypracowanie wodooszczędnych przyzwyczajeń dotyczących prania bielizn: wypełnianie
całkowicie pralki, nie stosowanie prania wstępnego, skrócenie programu płukania bielizny,
zaopatrzenie się w wodooszczędną końcówkę prysznica,
zakup urządzeń ograniczających przepływ wody (perlator),
zakup stoperów do urządzeń w toalecie lub montaż przycisków dwudzielnych,
zainstalowanie wodooszczędnego rezerwuaru,
instalacja baterii jednouchwytowych,
kupno nowych urządzeń, kierując się zużyciem przez nie wody i energii (np. pralki),
kupno termy czy kotła o odpowiedniej wydajności,
instalacja zbiornika na wodę deszczową (np. do podlewania ogródka, spłuczki w toalecie).
50
5.3.3. PROGRAM DZIAŁAŃ - OCHRONA WÓD
Cel długoterminowy do 2019 roku
Poprawa jakości wód powierzchniowych
Dążenie do osiągnięcia właściwych standardów wód powierzchniowych pod względem
jakościowym poprzez ich ochronę przed zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł
przemysłowych, komunalnych i rolniczych
Budowa infrastruktury ochrony środowiska, szczególnie w zakresie odprowadzania
i oczyszczania ścieków
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Likwidacja nieczynnych ujęć wody - szczególnie studni kopanych (jednostki realizujące:
właściciele ujęć).
Prowadzenie rejestru zbiorników bezodpływowych (szamb) oraz kontrola umów na opróżnianie
szamb i stanu technicznego szamb (jednostki realizujące: Wójt Gminy).
Likwidacja "dzikich" wysypisk, szczególnie tych, które są zlokalizowane na brzegach cieków
(jednostki realizujące: Wójt Gminy, właściciele terenu).
Budowa systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków (jednostki realizujące: Wójt Gminy,
przedsiębiorstwa kanalizacyjne, właściciele nieruchomości):
- opracowanie koncepcji gospodarki ściekowej gmin, wstępne analizy,
- opracowanie dokumentacji technicznych na budowę oczyszczalni ścieków,
- budowa i uruchomienie oczyszczalni na potrzeby,
- budowa sieci kanalizacyjnej,
Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków dla posesji rozproszonych lub poza zasięgiem
istniejącej i projektowanej sieci kanalizacyjnej (jednostki realizujące: właściciele lub zarządcy
nieruchomości).
Uporządkowanie i modernizacja gospodarki ściekowej w zakładach przemysłowych (jednostki
realizujące: przedsiębiorcy).
Budowa systemu odprowadzania wód opadowych z terenów zurbanizowanych (jednostki
Utrzymanie czystości w zlewni, sprzątanie jej, ale też nakładanie powszechnych kar za
zanieczyszczenia np. jezdni (jednostki realizujące: Wójt Gminy, policja).
Zagospodarowanie zielenią ulic i dróg w celu ograniczenia wymywania do gruntu zanieczyszczeń
(jednostki realizujące: Wójt Gminy, zarządcy dróg).
Instalacja separatorów zanieczyszczeń na stacjach benzynowych, myjniach, przy warsztatach
samochodowych i wszędzie tam, gdzie mogą wystąpić spływy deszczu z olejami napędowymi
i benzyną (jednostki realizujące: podmioty prowadzące ww. zakłady).
Wprowadzanie programów rolno-środowiskowych (jednostki realizujące: osoby uprawiające
ziemię).
Stosowanie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej (jednostki realizujące: osoby uprawiające
ziemię).
Budowa w gospodarstwach rolnych instalacji do bezpiecznego przechowywania nawozów
naturalnych, tj. zbiorników na gnojowicę i gnojówkę oraz płyt obornikowych, zgodnie z ustawą
o nawozach i nawożeniu, uchwalona przez Sejm RP w dniu 10 lipca 2007 r. (jednostki
51
realizujące: producenci rolni, prowadzący produkcję zwierzęcą, zgodnie z wymaganiami ww.
ustawy).
5.4. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI
Zmiany powierzchnia ziemi prowadzące do jej degradacji mogą obejmować przekształcenia
mechaniczne lub chemiczne gleby i ziemi oraz przekształcenia obiektów, które ją pokrywają
(np. lasów). Jest to proces stopniowego zmniejszania się zdolności do pełnienia naturalnych funkcji
przypisanych ziemi, glebie lub obiektowi. Degradacja powierzchni ziemi może być wynikiem
pogorszenia się warunków przyrodniczych, zmian środowiska, prowadzenia działalności
przemysłowej lub wadliwej działalności rolniczej, nieodpowiedniej eksploatacji zasobów naturalnych
lub awarii urządzeń infrastruktury technicznej (np. ropociągu).
Powierzchnię ziemi na terenie gminy Sobolew można określić jako mało przekształconą i mało
zdegradowaną. Jej odporność na degradację jest mała i lokalnie średnia, co ma bezpośredni związek
z budową geologiczną i rzeźbą terenu, stosunkami gruntowo- wodnymi oraz chemizmem gleby
i występującą roślinnością.
Tereny mocno przekształcone zurbanizowane (w tym: mieszkaniowe, przemysłowe
i komunikacyjne) zajmują powierzchnię 689,5 ha, co stanowi 7,3% powierzchni gminy. Największy
jest udział użytków rolnych (grunty orne, pastwiska, sady, łąki), które są przekształcone w znacznie
mniejszym stopniu, niż tereny zurbanizowane.
Wrażliwym na przekształcenia elementem środowiska są gleby. Na terenie gminy nie wykazano
znacznego zróżnicowania typologicznego gleb, które w przewadze wytworzyły się z piasków, glin
zwałowych oraz piasków gliniastych. Przeważają w związku z tym gleby bielicowe i pseudobielicowe,
szczególnie rozpowszechnione we wschodniej i północno-wschodniej części gminy. W obniżeniach
terenu, w dolinach rzek i cieków wodnych występują gleby torfowe, mułowe i glejowe oraz mady
brunatne i właściwe. Najmniejszy jest udział gleb brunatnych wyługowanych, czarnych ziem oraz gleb
murszowo mineralnych.
Biorąc pod uwagę bonitację gleb stwierdza się, że na obszarze gminy Sobolew nie występują gleby
I i II klasy, zaś największą powierzchnię zajmują gleby IV i V klasy:
Rysunek 32. Klasy bonitacyjne gruntów ornych na terenie gminy Sobolew
(źródło danych: Urząd Gminy w Sobolewie)
W obrębie trwałych użytków zielonych dominują użytki słabe i bardzo słabe. Łącznie stanowią one
62,2% powierzchni użytków zielonych.
52
Według danych IUNG w obrębie gruntów ornych największy udział stanowią kompleksy: żytni słaby
i żytni bardzo słaby (zajmują 25% powierzchni gruntów ornych). Dalej klasyfikują się żytni bardzo
dobry (zajmuje 18%) i żytni dobry (zajmuje 17,6 % powierzchni).
Wskaźnik ogólny jakości rolniczej przydatności gleb gminy Sobolew wynosi według Instytutu
Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach (IUNG) 55,4.
Na terenie gminy Sobolew nie prowadzono kompleksowych badań jakości gleb i gruntów.
Rysunek 33. waloryzacja gruntów rolnych rejonu gminy Sobolew
Na poniższym rysunku pokazano procentową zawartość próchnicy w wierzchniej warstwie gleby
(na powierzchni użytków rolnych). W zależności od zawartości próchnicy wydzielono:
•
•
•
gleby mineralne właściwe (zawartość próchnicy 0-3%),
gleby mineralno próchnicze (zawartość próchnicy 3-10%),
gleby mineralno organiczne (zawartość próchnicy 10-20%).
Analiza wykazała dominację na terenie gminy mało wartościowych gleb mineralnych właściwych.
Wyjątek stanowią doliny rzek, gdzie występują gleby mineralno organiczne i organiczne.
Rysunek 34. Zawartość próchnicy w glebach w rejonie gminy Sobolew
Na rysunku poniżej przedstawiono zdolności gleb gminy do magazynowania wody. Mapa ta ilustruje
jedną z ważniejszych właściwości gleby - decydującej o możliwościach efektywnej uprawy roślin zdolności do magazynowania wody pochodzącej z opadów atmosferycznych, spływów
powierzchniowych, poziomych przepływów gruntowych oraz podsiąku kapilarnego. Na terenie gminy
retencja wody potencjalnie dostępnej dla roślin jest przeważnie średnia, do wysokiej.
53
Rysunek 35. Retencja wody potencjalnie dostępnej dla roślin w rejonie gminy Sobolew
Jednocześnie, rzeczywisty zapas wody w glebach jest niski lub niedostateczny, jedynie na niewielkich
obszarach określono go jako dostateczny. Obszar gminy jest narażony na tzw. suszę glebową.
W perspektywie zmian klimatu i pogłębienia ujemnych bilansów wodnych w sezonie wegetacyjnym,
należy przewidywać dalsze wyłączanie z produkcji rolniczej znacznych obszarów gleb lekkich
Rysunek 36. Rzeczywisty zapas wody w glebach w rejonie gminy Sobolew
Zjawiska erozyjne na obszarze gminy Sobolew nie występują lub są bardzo małe. Potencjalne
natężenie erozji wodnej i wietrznej gleb pokazują poniższe rysunki.
Rysunek 37. Potencjalne natężenie erozji wodnej gleb w rejonie gminy Sobolew
54
Rysunek 38. Potencjalne natężenie erozji wietrznej gleb w rejonie gminy Sobolew
Rozmieszczenie gleb marginalnych na terenie gminy przedstawia poniższy rysunek. Mapa ta ilustruje
gleby, które w wyniku naturalnej lub nabytej na skutek degradacyjnej działalności człowieka
posiadają wadliwość ograniczającą ich wykorzystanie w produkcji rolniczej. Za czynniki podstawowe
do określenia gleb marginalnych przyjęto budowę i właściwości profilu gleby oraz przydatność gleby
do upraw podstawowych roślin rolniczych. Poprzez gleby marginalne należy rozumieć pozostające
w użytkowaniu rolniczym, lub ewidencji gruntów rolnych, gleby które mają małe znaczenie dla
rolnictwa ze względu na nieopłacalność produkcji, lub też nie nadają się do produkcji żywności. Są to
zazwyczaj gleby o niskiej bonitacji ( V, VI, VIz ).
Rysunek 39. Rozmieszczenie gleb marginalnych w rejonie gminy Sobolew
Na terenie gminy nie ma punktu pomiarowego monitoringu chemizmu gleb. Na zlecenie Urzędu
Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w 2006 r. wykonane zostały badania gleb, których
graficzne odwzorowanie przedstawiono na rysunku poniżej. Wynika z nich, że spośród przebadanych
próbek gleb na terenie gminy Sobolew występują gleby nie zanieczyszczone lub słabo
zanieczyszczone metalami ciężkimi, a w dwóch próbkach stwierdzono podwyższoną zawartość metali
ciężkich w glebach.
55
Rysunek 40. Zanieczyszczenie gleb metalami ciężkimi w rejonie gminy Sobolew
Zapobieganie zanieczyszczeniu i niekorzystnemu przekształceniu powierzchni ziemi
Użytkowanie gleb i gruntów w sposób zapobiegający ich degradacji
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Prowadzenie racjonalnej gospodarki gruntami i glebami w sposób odpowiadający ich
przeznaczeniu, w tym w sposób uwzględniający ich zanieczyszczenie i klasę bonitacyjną
((jednostki realizując: osoby uprawiające ziemię).
Uwzględnianie w mpzp rozwiązań zapewniających ochronę gleb i gruntów cennych przyrodniczo
(jednostki realizujące: Wójt Gminy).
Racjonalne użytkowanie środków ochrony roślin i nawozów (jednostki realizujące: osoby
uprawiające ziemię).
Wprowadzanie programów rolno-środowiskowych (jednostki realizujące: osoby uprawiające
ziemię).
Stosowanie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej (jednostki realizujące: osoby uprawiające
ziemię).
Zachowanie śródpolnych zadrzewień, zakrzaczeń, kompleksów leśnych i nieużytków
-podmokłych jako ważnych elementów funkcjonalnych struktury ekologicznej i obiektów
warunkujących utrzymanie odpowiedniego poziomu wód gruntowych na obszarach rolniczych
(jednostki realizujące: właściciele i dzierżawcy gruntów).
Utrzymanie i odbudowa urządzeń melioracyjnych, zapewniających odpowiedni poziom wód
gruntowych i zabezpieczających użytki rolne przed okresowymi przesuszeniami lub zalaniami
Zabezpieczenie terenów narażonych na erozję poprzez wprowadzanie zadrzewień i zakrzaczeń
Organizacja szkoleń i kursów dla rolników podnoszących świadomość ekologicznego
gospodarowania i uprawiania roślin (jednostki realizujące: ośrodki doradztwa rolniczego).
Scalanie gruntów i zagospodarowanie nieużytków rolnych w ramach programu właściwej
gospodarki gruntami (jednostki realizujące: właściciele i dzierżawcy gruntów).
56
5.5. GOSPODAROWANIE ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI
Według Systemu Gospodarki i Ochrony Bogactw Mineralnych MIDAS prowadzonego przez
Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie na terenie gminy Sobolew zarejestrowane jest jedno
złoże surowców mineralnych - Gończyce. Jego użytkownikiem jest Grzegorz Kostyra "Kopalnia
Kruszywa Naturalnego". Jest to złoże piasku, eksploatowane czasowo. Posiada zatwierdzone zasoby
bilansowe (według stanu na dzień 31.12.2007 r. nr decyzji RŚ 7510-23/08) w kategorii C1 wynoszące
98,26 tys. ton. W 2010 roku wydobycie wynosiło 9 tys. ton.
Dokument "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego dla gminy
Sobolew" (1999 r.) podaje, że na terenie gminy odbywała sie nielegalna eksploatacja surowców
budowlanych, głównie piasków. Zewidencjonowano 12 odkrywek, m.in. dwie w miejscowości
Gończyce.
Według "Studium zaopatrzenia lokalnego przemysłu budowlanego w surowiec ceramiczny i kruszywo
naturalne woj. siedleckiego, gm. Sobolew" (1986 r.) na obszarze gminy występuje osiem rejonów
perspektywicznych złóż surowców budowlanych.
Tabela 11. Rejony perspektywiczne surowców budowlanych na terenie gminy Sobolew
Nazwa rejonu/miejscowość
Rodzaj Surowca
Zasoby szacunkowe w mln m3
Ostrożeń
Glina
bd
Jeżyny
Piasek kwarcowy
0,05
Michałki
Piasek kwarcowy
0,2
Nowiny Sobolewskie
Piasek kwarcowy
0,5
Nowiny Sobolewskie
Piasek kwarcowy
0,08
Sadek
Piasek kwarcowy
0,4
Kobusy
Glina
Bd
Kobusy
Piasek
1,5
Źródło danych: Studium zaopatrzenia lokalnego przemysłu budowlanego w surowiec ceramiczny i kruszywo
naturalne woj. siedleckiego, gm. Sobolew" (1986 r.)
Ochrona zasobów złóż nieeksploatowanych
Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych
•
•
Rekultywacja wyrobisk poeksploatacyjnych w celu przywrócenia właściwej wartości terenu
(jednostki realizujące: użytkownicy złoża).
Minimalizacja szkodliwych dla środowiska skutków eksploatacji kopalin, zgodnie z decyzjami
określającymi warunki prowadzenia eksploatacji (jednostki realizujące: użytkownicy złoża).
57
•
•
Ochrona obszarów, na którym występują, przed zainwestowaniem uniemożliwiającym późniejsze
wykorzystanie złoża. Osiągnąć to można poprzez odpowiednie zapisy w miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego (jednostki realizujące: Wójt Gminy).
Eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin (jednostki realizujące: Wójt Gminy).
Organami administracji publicznej, posiadającymi zadania i kompetencje związane z prowadzeniem
działalności gospodarczej, polegającej na wydobywaniu kopalin pospolitych z tzw. małych złóż
nieobjętych własnością górniczą, są starostowie i okręgowe urzędy górnicze.
Organem właściwym w sprawach nielegalnych wysypisk odpadów na powierzchni ziemi, w tym
w nieeksploatowanych wyrobiskach odkrywkowych jest wójt gminy.
Obowiązki związane z eksploatacją złoża i późniejszą rekultywacją wyrobiska ciążą na użytkowniku
złoża, natomiast rolą administracji publicznej jest określenie warunków prowadzenia eksploatacji,
jej zakończenia i rozliczenia. Zasady korzystania z kopalin uregulowane są przepisami ustawy Prawo
geologiczne i górnicze. Ustawa ujmuje zagadnienia związane z własnością kopalin, użytkowaniem
oraz koncesjonowaniem. Ponadto, ujęta jest również ochrona środowiska, w tym złóż kopalin i wód
podziemnych, w związku z wykonywaniem prac geologicznych i wydobywaniem kopalin. Regulacje
dotyczące ochrony kopalin zawarte zostały również w ustawie Prawo ochrony środowiska.
Obowiązek rekultywacji spoczywa na użytkowniku złoża. Obowiązek ten musi zostać wypełniony
w ciągu 5 lat od zakończenia działalności wydobywczej. Tam, gdzie jest to możliwe, preferować się
będzie wodno - leśny kierunek rekultywacji z przeznaczaniem na cele wypoczynkowo - rekreacyjne.
Należy podjąć ścisłą współpracę z użytkownikami złoża w celu takiego prowadzenia eksploatacji,
aby docelowo uzyskać od razu atrakcyjny teren (akwen) rekreacyjny. W przypadku, gdy nie jest
możliwe wskazanie przedsiębiorcy, który wydobywał złoże, bądź jego następcy prawnego, obowiązek
rekultywacji ciąży na budżecie państwa i działającym w jego imieniu ministrze właściwym do spraw
Skarbu Państwa.
Do rekultywacji gruntów stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie
gruntów rolnych i leśnych.
Decyzje w sprawach rekultywacji i zagospodarowania wydaje starosta, po zasięgnięciu opinii
dyrektora właściwego terenowo okręgowego urzędu górniczego – w odniesieniu do działalności
górniczej, w odniesieniu do gruntów o projektowanym leśnym kierunku rekultywacji - wójta gminy.
6. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA
EKOLOGICZNEGO
6.1. ŚRODOWISKO A ZDROWIE
Na stan zdrowia społeczeństwa gminy Sobolew w znacznym stopniu wpływa jakość środowiska.
Stan poszczególnych elementów środowiska został opisany w poszczególnych rozdziałach niniejszego
Programu. W kolejnych rozdziałach przedstawiono także działania zaradcze, zmierzające do poprawy
elementów środowiska. Z tematem zdrowia i środowiska nierozerwalnie łączy się także
przeciwdziałanie zagrożeniom naturalnym, katastrofom i awariom, gdyż każda taka sytuacja stanowi
potencjalne poważne zagrożenie dla zdrowia i życia mieszkańców gminy.
Na terenie gminy Sobolew nie ma zakładów mogących stanowić źródło poważnej awarii, stąd też
ewentualne zagrożenia to:
58
•
•
katastrofy naturalne: powodzie (opadowe i roztopowe), silne wiatry (huragany), anomalie
pogodowe, epidemie, plagi zwierzęce, ruchy tektoniczne (osunięcia ziemi,
katastrofy techniczne: pożary, awarie gazowe, awarie i wypadki z użyciem środków toksycznych,
awarie i wypadki radiacyjne, katastrofy komunikacyjne, katastrofy budowlane, awarie urządzeń
infrastruktury technicznej).
Za niebezpieczeństwo dla ludności uznano także ryzyko utonięcia i naruszenia porządku publicznego.
Istnieje potencjalne zagrożenie poważnej awarii związane z transportem substancji niebezpiecznych
drogami o charakterze tranzytowym. Rozmieszczenie stacji paliw i LPG na terenie gminy powoduje
konieczność transportu produktów naftowych po ulicach w obszarze zabudowanym. Poważnym
źródłem zagrożeń są przewozy toksycznych środków przemysłowych transportem kolejowym.
Wynika to z dużych ilości przewożonych jednorazowo chemikaliów.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Transportu z dnia 4 czerwca 2007 r. w sprawie towarów
niebezpiecznych, których przewóz podlega obowiązkowi zgłoszenia (Dz.U. Nr 107, poz. 742)
przewóz drogowy towarów niebezpiecznych wymienionych w załączniku ww. rozporządzenia
podlega obowiązkowi zgłoszenia do komendanta wojewódzkiego Policji oraz do komendanta
wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej.
Do lokalnego skażenia może również dojść w pobliżu stacji paliw (na terenie gminy znajdują się dwie
stacje paliw płynnych, gdzie są gromadzone znaczne ilości etyliny i oleju napędowego oraz dwie
stacje gazowe).
Pożary stanowią jedno z najważniejszych zagrożeń występujących w gminie. Największe zagrożenie
stanowią pożary pojedynczych zabudowań mieszkalnych, lasów i upraw rolnych, a także nieliczne
zakłady produkcyjne lub stacje paliw. Na terenie gminy występuje, w przeważającym stopniu,
zabudowa murowana o pokryciu niepalnym zabudowa, występują jednak pojedyncze przypadki
zabudowań drewnianych, stanowiących duże zagrożenie pożarowe. W gminie dominuje zabudowa
jednorodzinna i zagrodowa. Ze względu na charakter zabudowy największe zagrożenie występuje
w miejscowościach o zwartej zabudowie. Szczególne zagrożone są gospodarstwa rolne, w których
przechowuje się duże ilości suchych pasz (siano, słoma). Dodatkowym czynnikiem zwiększającym
ryzyko wystąpienia pożaru jest nieodpowiednie posługiwanie się urządzeniami elektrycznymi,
używanie prowizorycznych punktów oświetleniowych i gniazd zasilających. Czynnikami
zwiększającymi zagrożenie pożarowe są również: rozwój infrastruktury oraz starzenie się instalacji
elektrycznych.
W dużym stopniu zagrożone są obszary leśne (np. 22 maja 2012 roku w pobliżu miejscowości Krępy
płonęły trzy hektary lasu). Lokalnie zagrożenie pożarowe może wystąpić w suchych siedliskach lasu,
na których brak jest podszytów z gatunków liściastych utrudniających rozprzestrzenianie się ognia
w lesie. Ponadto, ryzyko pożaru istnieje również w rejonach penetrowanych przez ludność (gęsta sieć
dróg lokalnych, działki rekreacyjno- letniskowe).
Zagrożenie powoduje brak prowadzenia prac pielęgnacyjnych. Duży problem stanowi zaleganie
dużych ilości gałęzi i podsuszu, a także brak pasów przeciwpożarowych w stanie zmineralizowanym.
Niekorzystne czynniki stanowią również: zły stan dróg dojazdowych, niewystarczająca ilość zasobów
wodnych do celów gaśniczych, a także niepełne oznakowanie tablicami informacyjnymi
i ostrzegawczymi, dotyczącymi bezpieczeństwa pożarowego. Statystycznie najwięcej pożarów
powstaje w wyniku nieumyślnego zaprószenia ognia oraz coraz częściej przyczyną pożaru jest
podpalenie. Zagrożenie to nasila się w okresie wiosennym i letnim (kwiecień- październik).
W Nadleśnictwie Garwolin istnieje system obserwacyjno - alarmowy, którego zadaniem jest jak
najszybsze wykrycie i zlokalizowanie pożaru Nadleśnictwo Garwolin ma w swoim wyposażeniu
w bazie Miętne samochód terenowy typu NISSAN, który wyposażony jest w moduł gaśniczy wodno
– pianowy.
59
Jednostki organizacyjne Lasów Państwowych codziennie określają stopnie zagrożenia pożarowego
lasu dla 42 stref prognostycznych nie obejmujących obszarów górskich. Aktualna
prognoza zagrożenia pożarowego i okresowe zakazy wstępu do lasu prognozy przygotowuje
Samodzielna Pracowania Ochrony Przeciwpożarowej Lasu Instytutu Badawczego Leśnictwa.
Na terenie gminy Sobolew funkcjonuje siedem jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej
w miejscowościach: Sobolew, Gończyce, Sokół, Kaleń/Grabniak, Chotyń, Ostrożeń i Kownacica.
Rysunek 41. Ochotnicza Straż Pożarna w Sobolewie (źródło: www.strazsobolew.pl)
Powodzie nie stanowią dużego zagrożenia dla mieszkańców gminy i ich dobytku. Cieki tworzące sieć
hydrograficzną gminy Sobolew mogą powodować jedynie lokalne podtopienia w następstwie
roztopów wiosennych.
Bezpieczeństwem ludności na terenie gminy zajmują się jednostki zarządzania kryzysowe.
Ich działanie polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad
nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji
kryzysowych, usuwaniu ich skutków oraz odtwarzaniu zasobów i infrastruktury krytycznej.
Organy właściwe w sprawach zarządzania kryzysowego oraz ich zadania i zasady działania, a także
zasady finansowania zadań zarządzania kryzysowego określa Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r.
o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. z 2007 Nr 89, poz.590 z poź. zmianami).
Wydzielono cztery poziomy zarządzania kryzysowego:
1. Poziom Krajowy:
•
•
•
Rada Ministrów z Prezesem Rady Ministrów na czele
Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego - organ opiniodawczo-doradczy właściwy
w sprawach inicjowania i koordynowania działań podejmowanych w zakresie zarządzania
kryzysowego
Rządowe Centrum Bezpieczeństwa podległe Prezesowi Rady Ministrów - zapewnia obsługę Rady
Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, Zespołu i Ministra właściwego do spraw wewnętrznych
w sprawach zarządzania kryzysowego oraz pełni funkcję Krajowego Centrum Zarządzania
Kryzysowego
2. Poziom Wojewódzki
•
Wojewoda
60
•
•
Wojewódzki Zespół Zarządzania Kryzysowego - organ pomocniczy wojewody powoływany przez
wojewodę, który określa jego skład, organizację, siedzibę oraz tryb pracy
Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego, którego obsługę zapewniają komórki
organizacyjne właściwe w sprawach zarządzania kryzysowego w urzędach wojewódzkich
3. Poziom Powiatowy
•
•
•
Starosta
Powiatowy Zespołu Zarządzania Kryzysowego - organ pomocniczy powołany przez Starostę,
który określa jego skład, organizację, siedzibę oraz tryb pracy
Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego
4. Poziom Gminny
•
•
•
Wójt, Burmistrz lub Prezydent Miasta
Gminny Zespół Zarządzania Kryzysowego - organ pomocniczy powołany przez Wójta,
Burmistrza lub Prezydenta Miasta, który określa jego skład, organizację, siedzibę oraz tryb pracy
Gminne (Miejskie) Centrum Zarządzania Kryzysowego - utworzone przez Wójta, Burmistrza lub
Prezydenta Miasta tylko w przypadku gdy uzna on to za konieczne.
Na terenie powiatu garwolińskiego funkcjonuje Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego.
Do jego zadań należy:
•
•
•
•
•
•
monitorowanie występujących klęsk żywiołowych i prognozowanie rozwoju sytuacji,
realizowanie procedur i programów reagowania w czasie stanu klęski żywiołowej,
opracowywanie i aktualizowanie planów reagowania kryzysowego,
planowanie wsparcia organów kierujących działaniami na niższym szczeblu administracji publicznej,
przygotowywanie warunków umożliwiających koordynację pomocy humanitarnej,
realizowanie polityki informacyjnej związanej ze stanem klęski żywiołowej.
W Starostwie Powiatowym w Garwolinie funkcjonuje od 1999 r. Wydział Zarządzania Kryzysowego,
Ochrony Ludności, Spraw Społecznych i Obywatelskich stanowiący Centrum Zarządzania
Kryzysowego w Powiecie Garwolińskim. Wydział ten funkcjonuje w oparciu o „Plan Reagowania
Kryzysowego”.
Jednostka realizuje zadania z zakresu:
•
•
•
•
•
•
•
zatwierdzania programów działania powiatowych służb, inspekcji i straży,
koordynacji działań w zakresie prawidłowego przepływu informacji pomiędzy służbami,
inspekcjami i strażami a starostą,
zapewnienia całodobowego funkcjonowania Powiatowego Centrum Zarządzania Kryzysowego,
koordynacji akcji społecznej na obszarze zagrożonym lub dotkniętym klęską żywiołową
i współdziałania w tym zakresie z organizacjami społecznymi,
prowadzenie analiz i opracowywania prognoz dotyczących zagrożeń na terenie powiatu oraz
koordynacja akcji ratowniczych i procesu odbudowy,
koordynacji działań na terenie powiatu w zapobieganiu skutkom klęski żywiołowej lub ich
usunięciu,
zapewnienia działania Powiatowego Zespołu Reagowania Kryzysowego
61
Cele długookresowe do 2019 roku
Poprawa stanu zdrowotnego mieszkańców w wyniku wspólnych działań sektora ochrony
środowiska z sektorem zdrowia
Ochrona przed zagrożeniami naturalnymi, katastrofami i awariami
Podejmowanie działań prewencyjnych zapobiegających wystąpieniu zagrożeń naturalnych,
awarii oraz katastrof spowodowanych działalnością człowieka oraz minimalizacja skutków
w przypadku ich wystąpienia
Doskonalenie systemu zarządzania kryzysowego w aspekcie ochrony środowiska, oraz rozwój
monitoringu zagrożeń środowiska
•
•
•
•
•
•
•
Utrzymywanie w dobrym stanie technicznym i gotowości systemu zapobiegawczo –
interwencyjno – ratunkowego na wypadek wystąpienia klęski żywiołowej, katastrofy lub
poważnej awarii (jednostki realizujące: Wójt Gminy, Straż Pożarna, Ochotnicze Straże Pożarne,
Centrum Zarządzania Kryzysowego, Obrona Cywilna, Policja, służby ratownictwa medycznego).
Realizacja zapisów zawartych w dokumentach strategicznych z zakresu zarządzania ryzykiem
opracowanych na szczeblu wojewódzkim, powiatowym i gminnym oraz wdrożenie i aktualizacja
tych zapisów w gminnym Planie Zarządzania Kryzysowego (jednostki realizujące: Wójt Gminy,
Centrum Zarządzania Kryzysowego).
Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wymogów związanych
z ochroną przeciwpożarową i ochroną przeciwpowodziową (jednostki realizujące: Wójt Gminy).
Informacji i edukacja ekologiczna mieszkańców oraz przedsiębiorców prowadzących działalność
na terenie gminy w zakresie ryzyka wystąpienia awarii i klęsk żywiołowych, a także w zakresie
sposobu postępowania w momencie ich wystąpienia (jednostki realizujące: Wójt Gminy, Straż
Pożarna, Ochotnicze Straże Pożarne, Centrum Zarządzania Kryzysowego, Obrona Cywilna,
Policja, służby ratownictwa medycznego, media, placówki oświatowe).
Promowanie systemu ubezpieczeń dla obiektów i działań, które w sytuacji awaryjnej będą
wymagać sfinansowania działań ratowniczych i naprawczych (jednostki realizujące: Wójt Gminy,
Centrum Zarządzania Kryzysowego, media).
Eliminacja substancji uznanych za groźne dla zdrowia ludzi - realizacja programu usuwania
z budynków pokryć dachowych i ściennych zawierających azbest (jednostki realizujące:
właściciele i zarządcy obiektów, Wójt Gminy).
Poprawa stanu bezpieczeństwa na drogach przynależnych do gminy (jednostki realizujące:
zarządcy dróg, kierowcy, policja).
62
6.2. JAKOŚĆ POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO
Głównymi źródłami zanieczyszczeń powietrza na terenie gminy są:
1.
2.
3.
4.
5.
źródła komunalno – bytowe: kotłownie lokalne, indywidualne paleniska domowe, emitory
z zakładów użyteczności publicznej. Mają one znaczący wpływ na lokalny stan zanieczyszczenia
powietrza, są głównym powodem tzw. niskiej emisji. Emitują najczęściej zanieczyszczenia
pyłowe i gazowe. Aktualnie większość obiektów użyteczności publicznej (urzędy, szkoły,
obiekty służby zdrowia) zaopatrywanych jest w ciepło z kotłowni gazowych,
źródła transportowe – emisja zanieczyszczeń następuje na niskiej wysokości, tworząc niską
emisję. Główne zanieczyszczenia to: węglowodory, tlenki azotu, tlenek węgla, pyły, związki
ołowiu, tlenki siarki,
źródła rolnicze – związane z uprawą ziemi, nawożeniem i opylaniem roślin,
pylenie wtórne z odsłoniętej powierzchni terenu,
zanieczyszczenia alochtoniczne, napływające spoza terenu gminy, zgodnie z dominującym
kierunkiem wiatru.
Jednym z największych źródeł zanieczyszczenia powietrza na terenie gminy Sobolew jest tzw. niska
emisja, czyli emisja pochodząca ze źródeł o wysokości nie przekraczającej kilku - kilkudziesięciu
metrów wysokości. Zjawisko to występuje na terenach zwartej zabudowy, gdzie nie ma możliwości
przewietrzania.
Źródłem zanieczyszczenia jest spalanie w domowych piecach odpadów, w tym tworzyw sztucznych,
gumy i tekstyliów. W związku z tym do atmosfery przedostają się duże ilości sadzy, węglowodorów
aromatycznych, merkaptanów i innych szkodliwych dla zdrowia ludzi związków chemicznych. Nasila
się to szczególnie w okresie grzewczym.
Na stan powietrza w gminie oddziałują także źródła komunikacyjne. Największe zanieczyszczenie
powietrza substancjami pochodzącymi ze spalania paliw w silnikach pojazdów występuje na
skrzyżowaniach głównych dróg, w centrach miejscowości i przy trasach komunikacyjnych o dużym
natężeniu ruchu biegnących przez obszary o zwartej zabudowie. Przyczyną nadmiernej emisji
zanieczyszczeń ze środków transportu jest przede wszystkim zły stan techniczny pojazdów, ich zła
eksploatacja, przestoje w ruchu spowodowane złą organizacją ruchu lub zbyt małą przepustowością
dróg.
Inne źródła zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego gminy znajdują się poza jego granicami.
Emisja i dyfuzja zanieczyszczeń w atmosferze ma charakter transgraniczny co oznacza,
że zanieczyszczenia pochodzące z terenów sąsiednich mogą mieć pewien wpływ na wielkość imisji na
terenie gminy Sobolew. Może to być potencjalnie odczuwalne przy wiatrach zachodnich i północnych,
gdyż w tych kierunkach położone są tereny, gdzie stężenia zanieczyszczeń są znaczące (miasta
Warszawa, Radom i Kozienice).
W celu scharakteryzowania stanu aktualnego w zakresie jakości powietrza atmosferycznego na terenie
gminy Sobolew odniesiono się do „Rocznej oceny jakości powietrza w województwie mazowieckim"
- raport za 2011 rok, sporządzonego przez WIOŚ.
Zgodnie z art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska co
roku dokonuje oceny poziomów substancji w powietrzu w poszczególnych strefach. W rozumieniu
założeń do projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska przyjmuje się, że od
stycznia 2010 r. dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnionych w ocenie strefę stanowi:
63
•
•
•
aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tysięcy,
miasto nie będące aglomeracją o liczbie mieszkańców powyżej 100 tysięcy,
pozostały obszar województwa, nie wchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100 tys.
mieszkańców.
W województwie mazowieckim klasyfikację wykonano w 4 strefach: aglomeracji
warszawskiej, mieście Radom, mieście Płock i w strefie mazowieckiej. Gmina Sobolew została
włączona do strefy mazowieckiej (PL1404).
Klasyfikacji stref dokonuje się oddzielnie dla dwóch grup kryteriów ze względu na ochronę zdrowia
oraz ze względu na ochronę roślin.
Podstawą klasyfikacji stref w rocznej ocenie jakości powietrza są wartości poziomów:
dopuszczalnego, dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji (PM2.5), docelowego i celu
długoterminowego, określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r.
w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz. 281) oraz w dyrektywie
2008/50/WE – CAFE, przy czym:
•
•
•
•
•
•
poziom dopuszczalny (odpowiednik w dyrektywie: wartość dopuszczalna) oznacza poziom
substancji w powietrzu ustalony na podstawie wiedzy naukowej, w celu unikania, zapobiegania
lub ograniczania szkodliwego oddziaływania na zdrowie ludzkie lub środowisko jako całość,
który powinien być osiągnięty w określonym terminie i po tym terminie nie powinien być
przekroczony,
poziom docelowy (odpowiednik w dyrektywie: wartość docelowa) oznacza poziom substancji
w powietrzu ustalony w celu unikania, zapobiegania lub ograniczania szkodliwego oddziaływania
na zdrowie ludzkie lub środowisko jako całość, który ma być osiągnięty tam gdzie to możliwe
w określonym czasie,
poziom krytyczny oznacza poziom substancji w powietrzu ustalony na podstawie wiedzy
naukowej,
po przekroczeniu którego mogą wystąpić bezpośrednie niepożądane skutki w odniesieniu do
niektórych receptorów, takich jak drzewa, inne rośliny lub ekosystemy naturalne, jednak nie
w odniesieniu do człowieka,
poziom celu długoterminowego (odpowiednik w dyrektywie: cel długoterminowy) oznacza
poziom substancji w powietrzu, który należy osiągnąć w dłuższej perspektywie z wyjątkiem
przypadków, gdy nie jest to możliwe w drodze zastosowania proporcjonalnych środków – w celu
zapewnienia skutecznej ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska,
margines tolerancji oznacza procentowo określoną część poziomu dopuszczalnego, o którą
poziom ten może zostać przekroczony, zgodnie z warunkami ustanowionymi w Dyrektywie
2008/50/WE.
64
Rysunek 42. Podział stref na terenie województwa mazowieckiego, w których dokonuje się oceny
poziomów substancji w powietrzu (źródło: WIOŚ w Warszawie)
W wyniku klasyfikacji, w zależności od analizy stężeń w danej strefie, można wydzielić następujące
klasy stref:
•
•
•
klasa C – stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne
powiększone o margines tolerancji, w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony –
poziomy dopuszczalne i poziomy docelowe,
klasa B – stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne lecz nie
przekraczają poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji,
klasa A – stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy nie przekraczają poziomów dopuszczalnych
i poziomów docelowych.
dla ozonu:
•
•
klasa D1 – stężenia ozonu nie przekraczają poziomu celu długoterminowego,
klasa D2 – stężenia ozonu przekraczają poziom celu długoterminowego.
dla PM2.5:
•
•
klasa A – stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy nie przekraczają poziomu docelowego,
klasa C2 – stężenia PM2.5 przekraczają poziom docelowy.
W przypadku zakwalifikowania strefy do klasy A wskazane są działania:
65
•
utrzymanie stężeń zanieczyszczenia poniżej poziomu dopuszczalnego oraz próba utrzymania
najlepszej jakości powietrza zgodnej ze zrównoważonym rozwojem.
W przypadku zakwalifikowania strefy do klasy B konieczne są działania:
•
•
określenie obszarów przekroczeń poziomu dopuszczalnego,
określenie przyczyn przekroczenia poziomu dopuszczalnego substancji w powietrzu, podjęcie
działań w celu zmniejszenia emisji substancji
W przypadku zakwalifikowania strefy do klasy C, konieczne są działania:
•
•
•
•
określenie obszarów przekroczeń poziomów dopuszczalnych,
opracowanie Programu Ochrony Powietrza POP w celu osiągnięcia odpowiednich poziomów
dopuszczalnych substancji w powietrzu (jeśli POP nie był uprzednio opracowany),
kontrolowanie stężeń zanieczyszczenia na obszarach przekroczeń i prowadzenie działań mających
na celu obniżenie stężeń przynajmniej do poziomów dopuszczalnych,
dążenie do osiągnięcia poziomu docelowego substancji w określonym czasie za pomocą
ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych,
W przypadku zakwalifikowania strefy do klasy C2, konieczne są działania:
•
dążenie do osiągnięcia poziomu docelowego do 2015 r.
W przypadku zakwalifikowania strefy do klasy D2, konieczne są działania:
•
dążenie do osiągnięcia poziomu celu długoterminowego do 2020 r.
Na terenie gminy Sobolew nie prowadzono 2011 roku badań jakości powietrza. Najbliższy punkt
pomiaru jakości powietrza znajdował się w Otwocku, przy ul. Brzozowej.
Wyniki uzyskane dla strefy mazowieckiej w 2011 roku przedstawiały się następująco:
Tabela 12. Wynikowe klasy dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa ogólna uzyskane
w ocenie rocznej dla strefy mazowieckiej w 2011 roku
Kryteria ochrony roślin
Parametr
Kryteria ochrony zdrowia
Symbol klasy wg
Symbol klasy
Symbol klasy wg
Symbol klasy
poziomu
wg
poziomu
wg
dopuszczalnego
poziomu
dopuszczalnego
poziomu
docelowego
docelowego
Dwutlenek siarki
A
A
SO2
Dwutlenek azotu
A
A
NO2
Tlenek węgla CO
A
Benzen
A
Pył zawieszony
C
PM10
Pył zawieszony
C
C2
PM2,5
Ołów w pyle PM10
A
Arsen, nikiel, kadm
A
w pyle PM10
C
Benzo/a/piren w
66
Parametr
Kryteria ochrony zdrowia
Kryteria ochrony roślin
pyle PM10
Ozon
A
D2
A
D2
Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim. Raport za 2011 rok. WIOŚ, Warszawa
W wyniku rocznej oceny jakości powietrza za 2011 r. dla zanieczyszczeń mających określone
poziomy dopuszczalne w obrębie strefy mazowieckiej, do której przypisana jest gmina Sobolew,
zidentyfikowano obszary przekroczenia standardów imisyjnych dla pyłu PM10, pyłu zawieszonego
PM2,5 i benzo/a/pirenu w pyle zawieszonym PM10 wg kryteriów ochrony zdrowia. Wobec
powyższego strefa ta została zakwalifikowana do klasy C, dla której istnieje ustawowy wymóg
opracowania programów ochrony powietrza.
Dla zanieczyszczeń mających określone poziomy docelowe w wyniku rocznej oceny jakości
powietrza za 2011 r. strefa mazowiecka otrzymała klasę C ze względu na przekroczenie poziomu
docelowego dla benzo/a/pirenu według kryterium ochrony zdrowia. W związku z powyższym istnieje
ustawowy wymóg opracowania Programu Ochrony Powietrza dla benzo/a/pirenu. Dla pozostałych
zanieczyszczeń, dla których określone są poziomy docelowe (arsen, kadm, nikiel oznaczane w pyle
PM10) normy były dotrzymane.
Poziom celu długoterminowego dla ozonu według kryterium ochrony zdrowia oraz według kryterium
ochrony roślin były przekroczone, stąd jednym z celów programów ochrony środowiska powinno być
osiągnięcie wartości kryterialnych dla ozonu do 2020 roku, określonych w rozporządzeniu Ministra
Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U.
Nr 47, poz. 281).
Dla pozostałych zanieczyszczeń: dwutlenek siarki SO2, tlenek węgla CO, benzen C6H6, ołów Pb,
arsen As, kadm Cd, nikiel Ni, ozon O3 standardy imisyjne na terenie mazowieckiej były dotrzymane.
Analiza otrzymanych poziomów stężeń monitorowanych zanieczyszczeń w 2011 r. wskazuje na ścisłą
zależność zmierzonych stężeń od warunków pogodowych. Mroźna zima spowodowała wysoką emisję
zanieczyszczeń, pochodzących ze spalania paliw na cele grzewcze, co bezpośrednio przełożyło się na
wysoki poziom imisji tych zanieczyszczeń, szczególnie w obszarach, gdzie dominująca jest
powierzchniowa emisja indywidualna.
Prowadzone pomiary stężeń substancji na stacjach pomiarowych nie wykazują wyraźnej tendencji
zmniejszania się poziomów stężeń tych substancji, dla których zostały sporządzone programy ochrony
powietrza. Odnotowane niższe stężenia należy łączyć raczej z panującymi warunkami
meteorologicznymi, w tym z wyższymi temperaturami, a co za tym idzie niższą emisją
powierzchniową. W związku z tym w najbliższych latach działania, związane z wdrażaniem
rozwiązań, przewidzianych w programach ochrony powietrza, powinny zostać zintensyfikowane.
67
Cele długoterminowe do 2019 roku
Sukcesywne ograniczanie i eliminacja oddziaływań niekorzystnych dla jakości powietrza
atmosferycznego pochodzących z sektora komunalnego
Ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł komunikacyjnych
Sukcesywne ograniczanie i eliminacja oddziaływań niekorzystnych dla jakości powietrza
atmosferycznego pochodzących z sektora komunalnego
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Realizacja zadań i zaleceń wyznaczonych w Programie ochrony powietrza dla strefy
mazowieckiej (jednostki realizujące: Wójt Gminy, pozostałe jednostki i podmioty wyznaczone jako
realizatorzy).
Opracowanie Planu zaopatrzenia gminy w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe (jednostki
Ograniczenie strat ciepła w budynkach mieszkalnych i obiektach użyteczności publicznej, m.in.
poprzez termorenowację i termomodernizację (jednostki realizujące: właściciele i administratorzy
budynków, Wójt Gminy).
Wymiana starych urządzeń grzewczych na nowocześniejsze i bardziej przyjazne dla środowiska
(np. system gazowy) (jednostki realizujące: właściciele i zarządcy obiektów).
Wyposażenie urządzeń grzewczych w elementy pomiarowe i regulacyjne (np. termostaty)
(jednostki realizujące: właściciele i zarządcy obiektów).
Edukacja mieszkańców gminy w zakresie kształtowania właściwych postaw i zachowań
sprzyjających oszczędzaniu energii cieplnej i elektrycznej oraz w zakresie uświadamiania
o szkodliwości spalania paliw niskiej jakości (jednostki realizujące: Wójt Gminy, organizacje
i stowarzyszenia ekologiczne, placówki oświatowe, media).
Promocja alternatywnych źródeł energii, propagowanie działań zmierzających do
wykorzystywania odnawialnych źródeł energii (m.in. słonecznej i geotermalnej) (jednostki
realizujące: Wójt Gminy, organizacje i stowarzyszenia ekologiczne, placówki oświatowe, media).
Wprowadzanie energooszczędnego oświetlania ulic i budynków użyteczności publicznej
(jednostki realizujące: Wójt Gminy).
Usuwanie wyrobów zawierających azbest (jednostki realizujące: Wójt Gminy, właściciele
i zarządcy obiektów).
Rozbudowa sieci gazowej (jednostki realizujące: Mazowiecka Spółka Gazownicza, właściciele
i zarządcy nieruchomości).
Ograniczenie wielkości emisji zanieczyszczeń ze źródeł komunikacyjnych:
•
•
•
•
Intensyfikacja okresowego czyszczenia ulic (jednostki realizujące: Wójt Gminy, właściciele
terenu i zarządcy dróg).
Modernizacja dróg i ulic (jednostki realizujące: Wójt Gminy, właściciele i zarządcy dróg).
Wprowadzanie ograniczeń prędkości na drogach o pylącej nawierzchni (jednostki realizujące:
Wójt Gminy, właściciele i zarządcy dróg).
Stosowanie przy modernizacji dróg i parkingów materiałów i technologii gwarantujących
ograniczanie emisji pyłu podczas eksploatacji (jednostki realizujące: Wójt Gminy, właściciele
i zarządcy dróg).
68
•
•
•
Rozwój i promocja komunikacji zbiorowej w celu zwiększenia jej udziału w całkowitych
przewozach pasażerskich (jednostki realizujące: przewoźnicy).
Budowa ciągów pieszo-rowerowych wraz z infrastrukturą towarzyszącą (jednostki realizujące:
Wójt Gminy).
Zachęcanie i promowanie do proekologicznych zachowań właścicieli pojazdów (wysoka jakość
paliwa, promocja środków transportu zbiorowego, organizacja płynnego ruchu komunikacyjnego,
popularyzacja ruchu rowerowego itp) (jednostki realizujące: Wójt Gminy, media, organizacje
i stowarzyszenia ekologiczne).
Działania w zakresie planowania przestrzennego:
•
Wprowadzanie w planach zagospodarowania przestrzennego zapisów dotyczących lokalizacji
zakładów przemysłowych wprowadzających pył do powietrza na terenach oddalonych od
zabudowy mieszkaniowej (jednostki realizujące: Wójt Gminy, inwestorzy).
Działania w celu zmniejszenia poboru energii proponuje się następujące działania:
•
•
•
•
•
Propagowanie wśród mieszkańców zachowań, które zmniejsza pobór energii elektrycznej lub
zapotrzebowanie na energię cieplną. Mogą to być: obniżanie temperatury pomieszczeń w nocy
i podczas nieobecności w domu. Obniżenie w tych okresach temperatury w pomieszczeniach do
bezpiecznego poziomu, tzw. temperatury dyżurnej, wynoszącej zwykle około 10 - 12 oC, pozwala
znacząco obniżyć zużycie energii (jednostki realizujące: Wójt Gminy, media, organizacje
Kontrola stanu technicznego urządzeń grzewczych. Wpływ na koszty ogrzewania ma również stan
techniczny i poziom technologiczny znajdujących się tam instalacji grzewczych (jednostki
realizujące: użytkownicy mieszkań, właściciele i zarządcy nieruchomości).
Propagowanie prac termomodernizacyjnych. Po dociepleniu ścian i stropów, oraz wymianie okien
zapotrzebowanie na ciepło jest niższe (jednostki realizujące: Wójt Gminy, media, organizacje
Stosowanie energooszczędnych źródeł światła, co pozwala zaoszczędzić do 80% energii
zużywanej na oświetlenie (jednostki realizujące: użytkownicy energii).
Dążenie do zmniejszenia energii zużywanej na podgrzanie ciepłej wody. Prawie jedna czwarta
część energii zużywanej w gospodarstwach domowych przeznaczona jest na podgrzewanie wody.
Zużycie energii można zmniejszyć przez: regulację temperatury, izolowanie rur i zbiorników,
zatrzymanie cyrkulacji ciepłej wody, właściwą konserwację instalacji, stosowania do
podgrzewania wody alternatywnych źródeł energii, m.in. kolektorów słonecznych (jednostki
realizujące: użytkownicy wody).
6.3. ODDZIAŁYWANIE HAŁASU I PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH
6.3.1. STAN WYJŚCIOWY DLA HAŁASU
Hałas pochodzenia antropogenicznego, występujący w środowisku dzieli się na hałas komunikacyjny
(w przypadku gminy Sobolew to hałas drogowy i kolejowy), hałas komunalny i hałas przemysłowy.
Głównym źródłem hałasu na terenie gminy jest ruch drogowy, co wynika przede wszystkim
z powszechności jego występowania, czasu oddziaływania oraz ciągłej intensyfikacji. Pozostałe
źródła hałasu wynikające z funkcjonowania człowieka oraz prowadzonej działalności usługowej
oddziałują na środowisko w znikomym, w porównaniu do hałasu drogowego, stopniu. Stanowią one,
w zdecydowanej większości przypadków tło akustyczne dla hałasu samochodowego, który w głównej
mierze decyduje o akustycznym klimacie na terenach.
Hałas komunikacyjny
69
Na stopień uciążliwości tras komunikacyjnych wpływ mają takie czynniki jak: natężenie ruchu,
struktura pojazdów, prędkość ich poruszania się oraz rodzaj i stan techniczny nawierzchni.
Na terenie gminy Sobolew nie prowadzono badań hałasu komunikacyjnego i struktura ekspozycji na
hałas nie jest w pełni rozpoznana. Największe natężenie ruchu ulicznego występuje w centralnej
części miejscowości oraz wzdłuż dróg, które obsługują ruch napływający i wypływający. Najbardziej
uciążliwe pod względem akustycznym są:
•
•
•
droga krajowa nr 17 relacji Warszawa - Lublin - Hrebenne,
droga wojewódzka nr 807,
linia kolejowa.
Długość dróg publicznych o twardej nawierzchni wynosi 292 km. Długość dróg i szlaków kolejowych
o znacznej uciążliwości akustycznej wynosi na terenie gminy 35 km.
Rysunek 43. główne źródła hałasu komunikacyjnego na terenie gminy Sobolew
W celu zmniejszenia uciążliwości komunikacyjnej Sejmik Województwa Mazowieckiego uchwalił
"Program ochrony środowiska przed hałasem dla terenów poza aglomeracjami położonych wzdłuż
drogi krajowej nr 17 na terenie województwa mazowieckiego" (Uchwała Nr 139/09 z dnia 7 września
2009 r.)
Z uwagi na wzrastającą liczbę pojazdów i zwiększające się natężenie ich ruchu można przyjąć, że na
terenie gminy utrzymywać się będzie tendencja wzrostowa natężenia hałasu związanego z ruchem
kołowym. Według GUS, w 2010 roku w Polsce nastąpił wzrost liczby środków transportu o blisko
60% w stosunku do roku 2010.Przyczyną wzrostu uciążliwości jest również niezadowalająca jakość
nawierzchni dróg.
Hałas przemysłowy
Głównymi źródłami hałasu przemysłowego są:
•
•
•
•
•
•
•
zakłady przemysłu spożywczego,
zakłady przemysłu chemicznego,
zakłady obróbki metali,
wytwórnie betonu,
fermy hodowlane,
duże obiekty handlowe,
restauracje, kluby i inne obiekty realizujące funkcje gastronomiczno-rozrywkowe.
70
Hałas przemysłowy stanowi zagrożenie o charakterze lokalnym, występując głównie na terenach
sąsiadujących z zakładami produkcyjnymi. Jest on uciążliwy głównie dla budynków zlokalizowanych
w pobliżu takich obiektów. Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla
każdego obiektu i zależy od parku maszynowego, zastosowanej izolacji hal produkcyjnych, a także
prowadzonych procesów technologicznych oraz funkcji urbanistycznej sąsiadujących z nim terenów.
Wewnątrz hal przemysłowych hałas może sięgać poziomu 80 - 125 dB i w znacznym stopniu
przenosić się na tereny sąsiadujące. Zagrożenie hałasem przemysłowym wynika także z niewłaściwej
lokalizacji zabudowy mieszkaniowej w sąsiedztwie zakładów przemysłowych i usługowych, jak też
jest zależne od rodzaju, liczby i sposobu rozmieszczenia źródeł hałasu, skuteczności zabezpieczeń
akustycznych oraz ukształtowania i zagospodarowania sąsiednich terenów.
Decyzje w zakresie hałasu przemysłowego wydawane są wtedy, gdy zgłaszane są skargi na
uciążliwość hałasu, a dopuszczalne normy natężenia (według badań Wojewódzkiego Inspektoratu
Ochrony Środowiska) są przekroczone.
W latach 2004 – 2011 na terenie gminy nie przeprowadzano takich badań.
Hałas komunalny
Szacuje się, że w skali kraju około 25% mieszkańców Polski jest narażona na ponadnormatywny hałas
w mieszkaniach występujący w wyniku stosowania nieodpowiednich materiałów i konstrukcji
budowlanych. Hałas wewnątrzosiedlowy spowodowany jest przez pracę silników samochodowych,
wywożenie śmieci, dostawy do sklepów, głośną muzykę radiową. Istotnym źródłem jest sprzęt grający
używany przez turystów i mieszkańców gminy w miejscach przeznaczonych do wypoczynku
i rekreacji. Do tych hałasów dołącza się niejednokrotnie bardzo uciążliwy hałas wewnątrz budynku,
spowodowany wadliwym funkcjonowaniem urządzeń, np. hydroforów, pieców. Według polskiej
normy, poziom hałasu pochodzący od instalacji i urządzeń budynku może wynosić w ciągu dnia 30-40
dB, nocą 25-30 dB.
6.3.2. STAN WYJŚCIOWY PROMIENIOWANIA ELEKTROMAGNETYCZNEGO
Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska pola elektromagnetyczne definiuje się jako pola
elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o częstotliwości od 0 Hz do 300 GHz.
Współczesna cywilizacja opiera się na technologiach wykorzystujących prąd elektryczny oraz pola
elektromagnetyczne. Praktycznie, źródłem promieniowania jest każda instalacja, każde urządzenie,
w którym następuje przepływ prądu (np. sieci energetyczne, stacje radiowe i telewizyjne, aparaty
telefonii komórkowej, stacje bazowe telefonii komórkowej, radiotelefony, CB-radio, urządzenia
radiowo-nawigacyjne, radiowo-komunikacyjne, urządzenia elektryczne wykorzystywane w przemyśle
lub w gospodarstwach domowych).
Głównymi źródłami promieniowania niejonizującego na terenie gminy Sobolew są:
1. urządzenia i sieci energetyczne: elektroenergetyczne linie napowietrzne wysokiego napięcia,
o napięciach znamionowych 110 i 220 kV, stacje transformatorowe, o napięciu znamionowym
110 kV i 220 kV,
2. urządzenia radiokomunikacyjne, radiolokacyjne i radionawigacyjne,
3. stacje przekaźnikowe telefonii komórkowej,
4. urządzenia elektryczne wykorzystywane w zakładach pracy i w gospodarstwach
domowych.
Urządzenia WI-Fi i inne umożliwiające radiowy dostęp do sieci internetowej są nowym źródłem
emitującym pola elektromagnetyczne do środowiska. Ze względu na bardzo szybki wzrost liczby tych
urządzeń, udział ich w emisji pól elektromagnetycznych do środowiska może znacząco wzrosnąć.
71
System jest praktycznie otwarty dla każdego i nie można ocenić liczby urządzeń (każdy, kto chce mieć
radiowy dostęp do Internetu może je kupić i użytkować).
72
Uciążliwość linii wysokiego napięcia mieści się w ich strefach ochronnych:
•
•
•
linie 15 kV i 30 kV – strefa ochronna 5 m,
linia 110 kV – strefa ochronna po 9 m od osi linii w obie strony,
linia 220 kV – strefa ochronna po 19 m od osi linii w obie strony.
Największy udział w emisji mają stacje bazowe telefonii komórkowej z antenami sektorowymi
i antenami radiolinii (antena sektorowa służy do komunikacji z telefonem komórkowym, natomiast
antena radiolinii służy do komunikacji między stacjami bazowymi). W przypadku stacji bazowych
telefonii komórkowej pola elektromagnetyczne są wypromieniowywane na bardzo dużych
wysokościach, w miejscach niedostępnych dla ludzi. Wokół budowanych stacji bazowych telefonii
komórkowych istnieje możliwość tworzenia obszarów ograniczonego użytkowania. Konsekwencją
lokalizacji anten na dużych wysokościach jest konieczność wznoszenia wysokich konstrukcji
wspornych, które szpecą krajobraz.
Rysunek 44. Lokalizacja stacji telefonii komórkowej (bieżacy wykaz uke) w rejonie gminy
Sobolew (źródło: http://mapa.btsearch.pl)
Wpływ pola elektromagnetycznego na zdrowie człowieka jest cały czas badany
i analizowany. Największe oddziaływanie na człowieka występuje w paśmie 50 Hz. Wynika to
między innymi z faktu, że większość urządzeń jest zasilana z sieci energetycznej. W tej kategorii
występuje niekontrolowany wzrost liczby źródeł, a z przyczyn technicznych ich ewidencja nie jest
możliwa do przeprowadzenia.
73
Ocenę oddziaływania pól elektromagnetycznych na środowisko przeprowadza się w ramach
Państwowego Monitoringu Środowiska na podstawie badań monitoringowych oraz informacji
o źródłach emitujących pola. Zgodnie z wymaganiami rozporządzenia Ministra Środowiska na
obszarze województwa mazowieckiego wyznaczono 135 punktów pomiarowych dla trzyletniego
cyklu pomiarowego, po 45 punktów dla każdego roku. W każdym z tych 45 pp pomiary wykonuje
się raz w roku kalendarzowym. W 2011 roku nie prowadzono badań na terenie powiatu
garwolińskiego, natomiast w 2010 roku wykonano 10 pomiarów, na terenach gmin: Maciejowice,
Pilawa, Trojanów i Żelechów.
Rysunek 45. Lokalizacja punktów promieniowania elektromagnetycznego na terenie powiatu
garwolińskiego w 2010 roku (źródło: WIOŚ)
Tabela 13. Wyniki pomiarów promieniowania elektromagnetycznego na terenie powiatu
garwolińskiego w 2010 roku
Numer
Miejscowość, gmina
Natężenie składowej elektrycznej pola w
punktu
V/m
na mapie
0,1-1000
1-40000
0,1-3000
MHz
MHz
MHz
2
Garwolin, ul. Olimpijska 6
0,29
0,31
6
Maciejowice, ul. Rynek
<0,05
<0,2
11
Pilawa, Aleja Wyzwolenia 103
<0,2
<0,05
12
Trojanów nr 62
<0,2
<0,05
15
Żelechów,ul. Długa 126
0,26
0,39
6
Oblin, gmina Maciejowice
<0,05
<0,2
7
Oziemkówka, gmina Miastków
<0,05
<0,2
Kościelny
9
Puznówka, gmina Pilawa
<0,05
<0,2
13
Wilchta, gmina Borowie
<0,05
<0,2
15
Wola Życka, gmina Trojanów
<0,05
<0,2
Źródło danych: WIOS w Warszawie
Analiza wyników pomiarów wykazała, że występujące w środowisku poziomy pól
elektromagnetycznych są mniejsze od poziomów dopuszczalnych (dopuszczalny poziom w zależności
od częstotliwości zawiera się w przedziale od 7 V/m do 20 V/m).
74
Poza pomiarami, w ramach monitoringu prowadzono bazę źródeł pól elektromagnetycznych (łącznie
z pomiarami wokół nich, które zostały wykonane przez zarządzających i jednostki kontrolujące),
znajdujących się na terenie województwa mazowieckiego, mogących wpływać negatywnie na
środowisko. W jednym przypadku - poza terenem gminy Sobolew - (pomiary wykonane w ramach
kontroli instalacji emitujących pola 50Hz ) stwierdzono punktowe przekroczenie wokół linii
wysokiego napięcia. W tej sprawie toczy się postępowanie, które ma dokładnie określić obszar, na
którym występują przekroczenia i ustalić sposób wyeliminowania ich.
Należy mieć na uwadze, że oddziaływanie promieniowania niejonizującego na środowisko
będzie stale wzrastać, co związane jest z postępem cywilizacyjnym.
Cele długoterminowe do 2019 roku
Obniżenie poziomu hałasu drogowego
Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym
Obniżenie poziomu hałasu drogowego:
•
•
•
•
Zintensyfikowanie działań ograniczających negatywny wpływ hałasu na mieszkańców poprzez:
- modernizację nawierzchni dróg istniejących (jednostki realizujące: Wójt Gminy,
zarządcy dróg),
- tworzenie izolacyjnych pasów zieleni przy drogach (jednostki realizujące: zarządcy
dróg, Wójt Gminy),
- budowę ścieżek rowerowych (jednostki realizujące: zarządcy dróg, Wójt Gminy).
Utrzymywanie poziomu hałasu ze źródeł przemysłowych zgodnie z wymogami ustawowymi
(jednostki realizujące: przedsiębiorcy).
Reagowanie na skargi mieszkańców gminy na ponadnormatywny hałas, z uwzględnieniem
technicznych i ekonomicznych możliwości organów władzy (jednostki realizujące: Wójt Gminy,
WIOŚ).
Wprowadzanie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów odnośnie
standardów akustycznych dla poszczególnych terenów (realizator: Wójt Gminy).
Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym:
Zasady ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym i sposób jego kontroli podaje
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku. Zagadnienia te uwzględnione
zostały również w przepisach sanitarnych, prawie zagospodarowania przestrzennego, przepisach
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz w prawie budowlanym.
•
•
•
Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego aspektów związanych z zagrożeniem
polami elektromagnetycznymi, związanych z lokalizacją nowych obiektów mogących być
źródłami takiego promieniowania (jednostki realizujące: Wójt Gminy).
Lokalizowanie wysokich konstrukcji wspornych poza miejscami objętymi szczególna ochroną,
aby ich wpływ na krajobraz był jak najmniejszy (jednostki realizujące: inwestorzy).
Stosowanie zasady lokalizacji kilku źródeł promieniowania na jednej konstrukcji wsporczej, o ile
jest to technicznie możliwe (jednostki realizujące: inwestorzy).
75
•
Wyznaczanie stref ograniczonego użytkowania wokół tych urządzeń emitujących promieniowanie
elektromagnetyczne, gdzie stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów promieniowania
(jednostki realizujące: Wójt Gminy, inwestorzy).
7. KIERUNKI DZIAŁAŃ SYSTEMOWYCH
7.1. UWZGLĘDNIENIE ZASAD OCHRONY ŚRODOWISKA W STRATEGIACH
SEKTOROWYCH
Stan środowiska gminy Sobolew jest ściśle związany z jej rozwojem społeczno-gospodarczym.
Analiza poszczególnych dziedzin gospodarki, tendencji i kierunków zmian z punktu widzenia presji
wywieranej na środowisko pozwala ocenić, jaki wpływ ma rozwój regionu na zachowanie naturalnych
cech środowiska. Poniżej przedstawiono perspektywiczny rozwój wiodących dziedzin gospodarki na
terenie gminy Sobolew w kontekście ochrony środowiska. Dziedzinami tymi są:
•
•
•
rolnictwo i rozwój terenów wiejskich,
system transportowy,
budownictwo i gospodarka komunalna.
7.1.1. ROLNICTWO I ROZWÓJ TERENÓW WIEJSKICH
Rozwój rolnictwa zapewniającego zachowanie walorów środowiska i różnorodności
biologicznej
Kierunki działań krótkoterminowych i długoterminowych
Jednostką odpowiedzialną za wspieranie i tworzenie warunków dla rozwoju przedsiębiorczości
i pomocy w restrukturyzacji rolnictwa są Ośrodki i Zespoły Doradztwa Rolniczego.
Planowane działania są następujące:
•
•
Działania na rzecz edukacji rolników, w tym wdrażanie Kodeksu dobrych praktyk rolniczych.
Optymalne wykorzystania potencjału biologicznego gleb poprzez dostosowanie rodzaju
i wielkości upraw, zalesianie gruntów nieprzydatnych dla rolnictwa, minimalizację gruntów
przekazywanych na cele nierolnicze, zwłaszcza wysokich klas bonitacyjnych.
7.1.2. SYSTEM TRAPORTOWY
Zagadnienia związane z oddziaływaniem transportu na środowisko przedstawiono również
w rozdziałach: Powietrze atmosferyczne oraz Hałas.
Modernizacja systemu transportowego gminy z uwzględnieniem rozwiązań zmniejszających
lub eliminujących negatywny wpływ transportu na środowisko
Budowa i modernizacja dróg oraz całego układu komunikacyjnego
•
Modernizacja dróg w gminie (w tym remonty bieżące i kapitalne) w celu poprawy ich standardów
technicznych.
76
•
•
•
•
•
Projektowanie nowych dróg z uwzględnieniem możliwie małych pochyleń podłużnych, mało
szorstkich nawierzchni oraz elementów drogi redukujących hałas.
Określenie parametrów ulic w centrach miejscowości: np. zawężenie przekrojów ulicznych, fakturowanie i kolorystyka nawierzchni, zmiana rodzaju nawierzchni, i tzw. szykany, czyli progi zwalniające, skosy poziome, itp.
Utwardzanie dróg.
Budowa nowych i remonty istniejących chodników i parkingów.
Zamiana skrzyżowań na ronda, w celu upłynnienia ruchu samochodowego oraz zmniejszenia średniej prędkości.
Modernizacja pojazdów
•
Uzyskanie przez wszystkie eksploatowane środki transportu parametrów w zakresie walorów
użytkowych oraz w zakresie oddziaływania na środowisko, jakie będą w tym czasie obowiązywa ły w Unii Europejskiej.
Działania ograniczające uciążliwość hałasu
•
•
•
Działania techniczne zabezpieczające mieszkańców przed nadmiernym hałasem (zieleń
izolacyjna, wymiana okien).
Szersze stosowanie środków zmniejszających prędkość ruchu w obszarach intensywnie
zabudowanych - głównie drogach lokalnych i osiedlowych (instalacja fotoradarów, instalacja
"szykan drogowych" - progów spowalniających, rond, wzniesionych skrzyżowań, przewężeń
jezdni - wysepek, fragmentów ulic z nawierzchnią w innym kolorze lub innego rodzaju
nawierzchni (np. z kostki brukowej).
Stosowanie "cichych" nawierzchni drogowych, wykazujących właściwości tłumiące hałas
samochodowy. w zależności od rodzaju nawierzchni oraz prędkości ruchu, skuteczność
akustyczna cichych nawierzchni może osiągać do 9 dB.
Poprawa funkcjonowania komunikacji zbiorowej i alternatywnej
•
•
Budowa zatok w miejscach zatrzymywania się autobusów,
Budowa ścieżek rowerowych.
Zapewnienie bezpieczeństwo środowiska
•
•
•
•
Intensyfikacja okresowego czyszczenia ulic.
Wprowadzanie ograniczeń prędkości na drogach o pylącej nawierzchni.
Stosowanie przy modernizacji dróg i parkingów materiałów i technologii gwarantujących brak
pylenia podczas eksploatacji.
Budowa systemów podczyszczania wód (separatorów) na parkingach.
Edukacja ekologiczna
Promowanie proekologicznych zachowań właścicieli samochodów (np. korzystanie kilku osób
z jednego pojazdu, promocja ścieżek rowerowych).
7.1.3. BUDOWNICTWO I GOSPODARKA KOMUNALNA
Podniesienie jakości życia mieszkańców gminy i zachowanie ładu przestrzennego
77
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Wyrównywanie lokalnych zapóźnień w rozwoju infrastruktury. Działania te muszą spełniać
wymagania ochrony środowiska w zakresie jakości poszczególnych jego elementów.
Spełnienie wszystkich wymagań wynikających z przepisów prawa krajowego i regulacji Unii
Europejskiej, a także określonych regułami racjonalności i dobrej praktyki gospodarowania,
dotyczących stanu infrastruktury technicznej gospodarki komunalnej w zakresie: uzdatniania
wody do picia, oczyszczania i odprowadzania ścieków, zagospodarowania odpadów, ograniczania
emisji ze spalania w lokalnych kotłowniach, opomiarowanie zużycia wody.
Budowa systemu kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków.
Rozwój sieci gazowej.
Modernizacja dróg, co znacznie obniża uciążliwości związane z hałasem oraz rozwój terenów
zieleni, szczególnie w zabudowie osiedlowej.
Aktualizacja dokumentów planistycznych z zakresu gospodarki przestrzennej.
Systematyczna zmiana źródeł ogrzewania (wprowadzenie ekologicznych nośników energii, w tym
niekonwencjonalnych, m.in. kolektorów słonecznych).
Doskonalenie systemu gospodarki odpadami komunalnymi.
Ochrona i rozwój systemu zieleni urządzonej.
Edukacja ekologiczna mieszkańców.
Szerokie wdrażanie tzw. dobrych praktyk w zakresie realizacji prac budowlanych (organizacja
zaplecza i placu budowy, stosowane technologie, jakość, a zwłaszcza uciążliwość dla środowiska,
maszyn i urządzeń oraz środków transportu, porządkowanie i rekultywacja zajętego terenu po
zakończeniu inwestycji, itp.), skutecznie wspierane nadzorem inwestorskim i administracyjnym
w pełni wykorzystującym zalecenia zawarte w wykonanych ocenach oddziaływania
projektowanych inwestycji na środowisko.
Promowanie budownictwa energooszczędnego.
Wymiana pokryć dachowych zawierających azbest.
7.2. AKTYWIZACJA RYNKU NA RZECZ OCHRONY ŚRODOWISKA
Kształtowanie proekologicznych postaw konsumenckich
•
•
•
•
Zachęcanie do stosowania oznakowań opakowań produktów przyjaznych dla środowiska.
Promowanie znaków ekologicznych.
Promowanie produktów w opakowaniach łatwo poddających się odzyskowi oraz opakowaniach
wielokrotnego użytku.
Uwzględnianie w przetargach organizowanych przez administrację samorządową wymogów
ekologicznych, o ile jest to ekonomicznie uzasadnione.
7.3. UDZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA W DZIAŁANIACH NA RZECZ OCHRONY
ŚRODOWISKA I EDUKACJA EKOLOGICZNA
Cel długoterminowy do roku 2019 i krótkoterminowy do 2015 roku
Wykształcenie u mieszkańców gminy nawyków kultury ekologicznej oraz poczucia
odpowiedzialności za stan i ochronę środowiska
78
•
•
•
•
•
•
Organizowanie akcji lokalnych służących ochronie środowiska (jednostki realizujące: Wójt
Gminy, placówki oświatowe, media, nadleśnictwa, stowarzyszenia i organizacje ekologiczne).
Szkolenia dla pracowników instytucji publicznych w zakresie przepisów o dostępie społeczeństwa
do informacji o środowisku (jednostki realizujące: firmy szkoleniowe).
Współpraca z organizacjami ekologicznymi, służbami powiatowymi i wojewódzkimi, mediami,
instytucjami, itp. w zakresie edukacji ekologicznej wszystkich grup społecznych (jednostki
Informowanie społeczeństwa o możliwości oraz zachęcanie do uczestniczenia w procedurach
prawnych i kontrolnych dotyczących ochrony środowiska. Przestrzeganie zasad udostępniania
informacji wynikających z aktualnego prawodawstwa (jednostki realizujące: Wójt Gminy).
Upowszechnienie i zapewnienie każdemu mieszkańcowi gminy dostępu do informacji na temat
ochrony środowiska i płynących z tego korzyści ekologicznych i ekonomicznych (jednostki
Aktywna edukacja ekologiczna dzieci i młodzieży w formalnym systemie kształcenia (jednostki
realizujące: Wójt Gminy, placówki oświatowe, nadleśnictwa, , stowarzyszenia i organizacje
ekologiczne).
Poniżej przedstawiono kilka wytycznych, mogących usprawnić edukację ekologiczną.
•
Stworzenie systemu zajęć terenowych prowadzonych w ramach edukacji ekologicznej
w szkolnictwie. Przygotowanie odpowiednich materiałów dydaktycznych, objęcie nauczycieli
edukacją w terenie (doskonalenie nauczycieli).
• Zwiększenie zainteresowania szkół ponadlokalnymi programami z zakresu edukacji ekologicznej,
zwłaszcza tymi, które łączą w sobie elementy ochrony środowiska lokalnego i globalnego.
• Kontynuowanie akcji edukacyjnej z uwzględnieniem proekologicznych zachowań
konsumenckich. Należy podkreślać korzyści płynące z wybierania produktów w opakowaniach
wielokrotnego użytku, nie kupowania produktów nadmiernie opakowanych, wybierania
produktów w opakowaniach nadających się do recyklingu (np. kupowanie napojów w butelkach
szklanych oraz produktów pakowanych w papier), wybierania produktów wytworzonych
z surowców wtórnych, używania koncentratów oraz kupowania produktów trwałych.
• Edukowanie mieszkańców w drodze przekazywania informacji bezpośrednich, np. obejmujących
ogłoszenie Wójta Gminy zachęcające do udziału w zbiórce i wyjaśniające cele i korzyści
wynikające ze zbiórki selektywnej, zmiany sposobu ogrzewania na bardziej ekologiczny,
oszczędzania energii, itp.
• Bardzo dużą rolę w proekologicznych kampaniach może odegrać zwracanie uwagi na ekonomię.
Niewielka samodyscyplina jednostek w dziedzinie wodooszczędności, energooszczędności,
zmniejszeniu wytwarzania odpadów po upowszechnieniu mogłaby przynieść bardzo duże
oszczędności.
W polityce informacyjnej należy podkreślać takie zależności i pokazywać je na przykładach. Dobrym
argumentem może być porównanie kwot możliwych do zaoszczędzenia przez określoną społeczność
np. na ważne inwestycje publiczne odwlekane z braku funduszy.
7.4. ASPEKT EKOLOGICZNY W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM
Harmonizacja planowania przestrzennego z ochroną środowiska
•
Planowanie rozwoju przestrzennego i gospodarowanie przestrzenią w harmonii ze środowiskiem
przyrodniczym i kulturowym, co oznacza dostosowanie przeznaczenia terenów i form zagospodarowania do zróżnicowanych predyspozycji środowiska, przy wskazaniu granicznych wartości jego
odporności na przekształcenia.
79
•
•
Intensywniejsze wykorzystanie terenów już zainwestowanych i rehabilitacja obszarów zdegradowanych.
Preferencje dla transportu zbiorowego i tworzenie pieszych oraz warunków dla rozwoju ruchu rowerowego.
Planowane działania są następujące:
•
•
•
Przeprowadzanie strategicznych ocen oddziaływania na środowisko dla dokumentów
planistycznych (jednostki realizujące: Wójt Gminy, organy opiniujące, społeczeństwo gminy).
Uwzględnianie w miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów dotyczących
wymogów ochrony środowiska (jednostki realizujące: Wójt Gminy).
Uwzględnianie w decyzjach lokalizacyjnych zasad ochrony środowiska (w szczególności
w przypadku terenów, dla których nie został uchwalony miejscowy plan zagospodarowania
przestrzennego) (jednostki realizujące: Wójt Gminy).
80
8. HARMONOGRAM RZECZOWO-FINANSOWY NA LATA 2012-2015 Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2016-2019
Lp
Zadanie
1.
Bieżące, coroczne utrzymanie
i pielęgnacja terenów zieleni
2.
Rewitalizacja zieleni w parku
dworskim w Gończycach
3.
4.
Wykonanie inwentaryzacji i
/lub waloryzacji zasobów
przyrody
Systematyczna pielęgnacja
pomników przyrody
Realizatorzy
Wójt Gminy
Sobolew
Wójt Gminy
Sobolew
Termin
realizacji
Szacunkowe koszty
w tys. PLN
2013
2014
2015
2016-2019
10
10
40
2012
Ochrona przyrody
2012-2019
10
10
2012-2019
Wójt Gminy
Sobolew
2012-2016
Wójt Gminy
Sobolew
2012-2019
5
100
200
150
-
-
10
20
10
-
1
1
1
1
4
171
44 tys.
PLN
Razem
16
121
231
Ogółem sektor: Ochrona przyrody w latach 2012-2015 i 2016-2019
539 tys. PLN
Ochrona i zrównoważony rozwój lasów
Starostwo
2012-2019
Uaktualnianie uproszczonych
Powiatowe
planów urządzenia lasów nie
Garwolin
5.
bd
bd
bd
stanowiących własności
Właściciele
Skarbu Państwa
gruntów leśnych
nadleśnictwo
Starostwo
2012-2019
Opracowywanie
Powiatowe
uproszczonych planów
Garwolin
6.
urządzenia lasów nie
bd
bd
bd
Właściciele
stanowiących własności
gruntów leśnych
Skarbu Państwa
nadleśnictwo
7.
Prowadzenie zalesień
Wójt Gminy
2012-2019
200
300
300
Sobolew
Właściciele
gruntów
81
bd
bd
bd
bd
300
1200
Planowane źródła
finansowania
budżet gminy
Sobolew
budżet gminy
Sobolew
WFOŚiGW, PROW
budżet gminy
Sobolew
budżet gminy
Sobolew
budżet gminy
Sobolew
budżet powiatu
budżet gminy
Sobolew
budżet powiatu
budżet gminy
Sobolew
środki prywatnych
inwestorów
Lp
Zadanie
Realizatorzy
Termin
realizacji
2012
Szacunkowe koszty
w tys. PLN
2013
2014
2015
Planowane źródła
finansowania
2016-2019
środki UE
Ogółem sektor: Ochrona i zrównoważony rozwój lasów w latach
1 100 tys. PLN
2012-2015 i 2016-2019
Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi i ochrona wód
Opracowanie dokumentacji
Wójt Gminy
8.
na budowę sieci
Sobolew
2012-2015
100
wodociągowej
Budowa sieci
Wójt Gminy
9.
wodociągowych
Sobolew
2012-2019
100
150
150
10.
11.
12.
13.
14.
15.
Rozbudowa stacji
Uzdatniania wody w
miejscowości Grabniak
Opracowanie dokumentacji
na budowę sieci
kanalizacyjnej
Budowa sieci kanalizacyjnej
w miejscowości Sobolew,
Sokół i Gończyce
Podłączanie budynków do
istniejących sieci
kanalizacyjnych
urządzeń odprowadzających
oraz oczyszczających ścieki
opadowe oraz roztopowe
Budowa przydomowych
oczyszczalni ścieków
1 200 tys.
PLN
-
-
150
600
Wójt Gminy
Sobolew
2012-2014
-
300
-
-
-
Wójt Gminy
Sobolew
2012-2015
-
100
-
-
-
Wójt Gminy
Sobolew
2012-2015
1000
5 000
6 000
6 000
20 000
Wójt Gminy
Sobolew
2012-2015
20
30
40
50
200
2012-2019
30
40
40
50
200
Wójt Gminy
Sobolew
Wójt Gminy
Sobolew, Prywatni
inwestorzy
2012-2019
bd
82
bd
bd
bd
bd
budżet gminy
Sobolew
budżet gminy
Sobolew
WFOŚiGW, PROW
budżet gminy
Sobolew
WFOŚiGW, PROW
budżet gminy
Sobolew
budżet gminy
Sobolew
WFOŚiGW, PROW
budżet gminy
Sobolew,
mieszkańcy
budżet gminy
Sobolew
Budżet Gminy
Sobolew, środki
prywatnych
inwestorów,
fundusze zewnętrzne
Lp
16.
17.
Zadanie
Rejestr zbiorników
bezodpływowych oraz
kontrola stanu technicznego
zbiorników bezodpływowych
(szamb) i umów na
opróżnianie zbiorników
bezodpływowych
Właściwe stosowanie i
przechowywanie nawozów
naturalnych (m.in.
wyposażenie jak największej
liczby gospodarstw rolnych w
zbiorniki na gnojowicę i płyty
obornikowe)
18.
Modernizacja i remont
zbiornika wodnego w
miejscowości Gończyce
19.
Modernizacja i remont
zbiornika wodnego w
miejscowości Godzisz
Realizatorzy
Termin
realizacji
2012
Szacunkowe koszty
w tys. PLN
2013
2014
2015
2016-2019
Wójt Gminy
Sobolew
budżet gminy
Sobolew
2012-2019
0,5
0,5
0,5
0,5
2
Właściciele
gospodarstw
rolnych
środki prywatnych
inwestorów
2012-2019
Wojewódzki
Zarząd Melioracji i
Urządzeń Wodnych
Polski Związek
Wędkarski
Planowane źródła
finansowania
bd
bd
bd
bd
bd
2013-2015
-
50
200
50
-
2013-2015
-
50
300
150
-
6 450,5
21 002
tys. PLN
10
40 tys.
PLN
Razem 1 150,5
5 820,5
6 730,5
Ogółem sektor: Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi i
20 152 tys. PLN
ochrona wód w latach 2012-2015 i 2016-2019
Ochrona powierzchni ziemi i zasobów geologicznych
Likwidacja „dzikich”
Wójt Gminy
2012-2019
20.
10
10
10
wysypisk
Sobolew
Ogółem sektor: Ochrona powierzchni ziemi i zasobów
40 tys. PLN
geologicznych w latach 2012-2015 i 2016-2019
Środowisko a zdrowie
21.
Modernizacja i wyposażenie
Wójt Gminy
2012-2019
300
320
330
jednostek straży pożarnych
Sobolew
83
340
1 400
tys. PLN
Wojewódzki Zarząd
Melioracji i
Urządzeń Wodnych
Polski Związek
Wędkarski
-
budżet gminy
Sobolew
budżet gminy
Sobolew
Lp
Zadanie
Realizatorzy
Termin
realizacji
2012
Ogółem sektor: Środowisko a zdrowie w latach 2012-2015 i 20162019
Szacunkowe koszty
w tys. PLN
2013
2014
2015
2016-2019
Planowane źródła
finansowania
budżet
województwa
-
1 290 tys. PLN
Jakość powietrza
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
Budowa ciągów pieszorowerowych wraz z
infrastrukturą towarzyszącą
chodników
Poprawa układu
komunikacyjnego (budowa,
remonty i modernizacja dróg)
Organizacja systemu
parkingów na obrzeżach
miast łącznie z systemem
taniego transportu
zbiorowego do centrum
miasta (m.in. parkingów typu
Parkuj i Jedź)
Intensyfikacja okresowego
czyszczenia ulic
Termomodernizacja
obiektów będących
w zarządzie Urzędu
Gminy Sobolew
Wprowadzanie
energooszczędnego
oświetlania ulic i budynków
użyteczności publicznej
Budowa elektrowni
wiatrowych
Wykorzystanie energii
budżet gminy
Sobolew
Wójt Gminy
Sobolew
2012-2019
200
200
300
300
1200
Wójt Gminy
Sobolew
2012-2019
1000
1100
1100
1200
5000
budżet gminy
Sobolew
zarządy dróg
Wójt Gminy
Sobolew, PKP
Wójt Gminy
Sobolew
Wójt Gminy
Sobolew
Wójt Gminy
Sobolew
Prywatni
inwestorzy
Wójt Gminy
2012-2019
20
50
60
70
240
budżet gminy
Sobolew,
PKP, fundusze
zewnętrzne
2012-2019
10
12
13
14
60
budżet gminy
Sobolew
2012-2019
30
200
200
150
400
budżet gminy
Sobolew
2012-2019
50
50
80
80
200
budżet gminy
Sobolew, fundusze
zewnętrzne
2012-2019
bd
bd
bd
bd
bd
2012-2019
bd
bd
bd
bd
bd
84
środki prywatnych
inwestorów
środki prywatnych
Lp
Zadanie
odnawialnej poprzez montaż
instalacji solarnych oraz
ogniw fotowoltaicznych
30.
31.
32.
Budowa biogazowni
Inwentaryzacja wyrobów
zawierających azbest
znajdujących się na terenie
Gminy Sobolew
Usuwanie wyrobów
znajdujących się na terenie
Gminy Sobolew
Realizatorzy
Termin
realizacji
2012
Szacunkowe koszty
w tys. PLN
2013
2014
2015
2016-2019
inwestorów
Sobolew, Prywatni
inwestorzy
Prywatni
inwestorzy
Wójt Gminy
Sobolew
2013-2015
bd
bd
bd
bd
bd
2013
-
50
50
-
-
Wójt Gminy
Sobolew
Prywatni
inwestorzy
Planowane źródła
finansowania
2012-2019
100
150
150
Razem
1 410
1812
1 953
Ogółem sektor: Jakość powietrza w latach 2012-2015 i 2016-2019
7 189 tys. PLN
Oddziaływanie hałasu
Wójt Gminy
Wymiana okien i stolarki
Sobolew
drzwiowej na
33.
właściciele i
2012-2019
bd
bd
bd
dźwiękoszczelne w
zarządcy obiektów
budynkach
Ogółem sektor: Oddziaływanie hałasu w latach 2012-2015 i 20162019
Edukacja ekologiczna
Organizowanie kampanii
Urząd Gminy
2012-2019
informacyjno-edukacyjnych
Sobolew, szkoły
34.
oraz akcji lokalnych
znajdujące się na
1
1
służących
terenie gminy
ochronie środowiska
35.
Prowadzenie działań
Wójt Gminy
2012-2019
1
1
85
200
1 000
2 014
8 100 tys.
PLN
bd
bd
środki prywatnych
inwestorów
budżet gminy
Sobolew
budżet gminy
Sobolew
WFOSiGW
środki prywatnych
inwestorów
-
budżet gminy
Sobolew
środki inwestorów
bd
bd
2
2
10
budżet gminy
Sobolew
2
2
10
budżet gminy
Lp
36.
37.
38.
39.
Zadanie
związanych z edukacją
przyrodniczo-leśną ze
szczególnym uwzględnieniem
zwiększenia świadomości
społeczeństwa w zakresie
potrzeb i właściwych metod
ochrony przyrody
Organizowanie kampanii i
akcji edukacyjno
-informacyjnych, dla
wszystkich grup społecznych,
dotyczącej zasad i podstaw
prawidłowego
funkcjonowania gospodarki
odpadami
Promocja rozwoju
odnawialnych źródeł energii
oraz technologii
ograniczających zużycie
energii
Prowadzenie akcji
edukacyjnych mających na
celu uświadamianie
społeczeństwa o szkodliwości
spalania odpadów i wypalania
traw
Organizacja cyklicznych
konkursów ekologicznych dla
dzieci i młodzieży
Realizatorzy
Termin
realizacji
2012
Szacunkowe koszty
w tys. PLN
2013
2014
2015
Planowane źródła
finansowania
2016-2019
Sobolew,
nadleśnictwo
Sobolew
Wójt Gminy
Sobolew
Wójt Gminy
Sobolew
2012-2019
1
1
2
2
10
budżet gminy
Sobolew
1
1
2
2
10
budżet gminy
Sobolew
1
1
2
2
10
budżet gminy
Sobolew
10
15
15
20
80
budżet gminy
Sobolew
2012-2019
Wójt Gminy
Sobolew
szkoły znajdujące
się na terenie
gminy
2012-2019
Wójt Gminy
Sobolew, szkoły
znajdujące się na
terenie gminy
2012-2019
Razem
Ogółem sektor: Edukacja ekologiczna w latach 2012-2015 i 2016-
15
86
20
90 tys. PLN
25
30
130
130 tys.
-
Lp
Zadanie
Realizatorzy
Termin
realizacji
2012
2019
OGÓŁEM:
2012 rok - 3 101,5 tys. PLN
2013 rok - 8 403,5 tys. PLN
2014 rok - 9 579,5 tys. PLN
2015 rok - 9 315,5 tys. PLN
w latach 2012-2015: 30 400 tys. PLN
w latach 2016-2019: 31 916 tys. PLN
87
Szacunkowe koszty
w tys. PLN
2013
2014
2015
2016-2019
PLN
Planowane źródła
finansowania
9. POTENCJALNE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROGRAMU
Warunkiem wdrożenia zapisów Programu ochrony środowiska jest pozyskanie środków finansowych
na realizację poszczególnych zadań.
Część środków pochodzić będzie z budżetu gminy, budżetu powiatu, budżetu województwa,
Wojewódzkiego i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Środki
finansowe na realizację Programu będą pochodziły także z pozostałych funduszy ekologicznych
i innych funduszy celowych. Niektóre inwestycje będą pokrywane ze środków własnych różnych
podmiotów gospodarczych i inwestorów prywatnych.
Część działań finansowana będzie gminę poprzez
i w międzynarodowych instytucjach finansujących.
zaciągnięcie
kredytów
komercyjnych
10. SPOSÓB KONTROLI ORAZ DOKUMENTOWANIA REALIZACJI PROGRAMU
Wójt Gminy Sobolew odpowiada za wdrożenie systemu opracowanego w Programie ochrony
środowiska i jest zobowiązany do opracowania oraz wdrożenia systemu monitoringu. Monitoring
ochrony środowiska polegał będzie głównie na działaniach organizacyjno – kontrolnych.
Kontrola realizacji Programu wymaga także oceny stopnia realizacji przyjętych w nim celów i działań,
przewidzianych do wykonania w określonym terminie. Należy systematycznie oceniać też stopień
rozbieżności między założeniami a realizacją programu oraz analizować przyczyny tych niespójności.
Opiniowanie projektu programu
Proces uchwalania aktualizacji Programu ochrony środowiska jest poprzedzony etapem opiniowania.
Zgodnie z ustawą projekt Programu podlega zaopiniowaniu przez Zarząd Powiatu Garwolińskiego,
który ma 30 dni na wydanie opinii.
Raport z postępów we wdrażaniu planu
Zgodnie z Prawem ochrony środowiska, Wójt Gminy Sobolew co 2 lata sporządza raport z wykonania
programu ochrony środowiska i przedstawia go Radzie Gminy. W 2014 roku nastąpi ocena realizacji
przedsięwzięć priorytetowych przewidzianych do realizacji w latach 2012 - 2013. Ten cykl będzie się
powtarzał co dwa lata, co zapewni ciągły nadzór nad wykonaniem Programu.
Raport z realizacji gminnego programu ochrony środowiska będzie obejmować:
•
•
•
•
ocenę stopnia realizacji określonych w programie celów i kierunków działań,
sprawozdanie z wykonanych zadań pozainwestycyjnych i inwestycyjnych,
zgodność wykonanych zadań z harmonogramem prac,
sprawozdanie z realizacji harmonogramu finansowania założonych przedsięwzięć.
Wskaźniki monitorowania efektywności Programu ochrony środowiska
System monitoringu realizacji Programu ochrony środowiska składa się z podstawowych elementów:
•
•
•
•
monitoring środowiska,
monitoring wdrażania zapisów programu ochrony środowiska, a także jego przygotowania, oceny
i aktualizacji,
monitoring społeczny (odczucia i skutki),
monitoring, inspekcje i egzekucje leżące w zakresie zadań WIOŚ i innych instytucji.
88
W celu nadzoru nad realizacją opracowanego Programu wybrano wskaźniki, które będą pomocne
w przedstawianiu stopnia realizacji założonych zadań. Analiza tych wskaźników będzie podstawą do
korekty i weryfikacji przedsięwzięć planowanych w przyszłych aktualizacjach Programu ochrony
środowiska.
Tabela 14. Proponowany zestaw wskaźników monitoringu realizacji Programu ochrony
środowiska
Wskaźnik
Jednostka
Stan na dzień
31.12.2011 r.
Długość sieci wodociągowej
km
127,34
Połączenia sieci wodociągowej prowadzące do budynków
sztuk
1 762
mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania
Ludność korzystająca z sieci wodociągowej
osoba
6 932
Ludność korzystająca z sieci wodociągowej
%
82,7
Woda dostarczona gospodarstwom domowym siecią wodociągową
dam3
292,2
Zużycie wody na 1 mieszkańca
m3/rok
29,8
3
Zużycie wody na jednego odbiorcę
m /rok
39,6
Liczba ujęć wody
sztuk
3
Zużycie wody w przemyśle
dam3/rok
71
Pobór wód podziemnych na cele przemysłowe
dam3/rok
71
Długość sieci kanalizacyjnej
km
22,9
Połączenia sieci kanalizacyjnej prowadzące do budynków
sztuk
595
mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania
Stosunek długości sieci kanalizacyjnej do sieci wodociągowej
0,18
Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej
osoba
2 688
Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej
%
32
Ścieki komunalne odprowadzone siecią kanalizacyjną
dam3
58
3
Ścieki oczyszczone komunalne doprowadzone siecią
dam
146
kanalizacyjną, dowożone i wody infiltracyjne
Ścieki komunalne oczyszczane biologicznie
%
58
Odprowadzane ścieki przemysłowe
dam3
68
3
Ścieki oczyszczone przemysłowe
dam
68
Oczyszczalnie ścieków przemysłowe
sztuk
0
Przepustowość oczyszczalni ścieków przemysłowych
m3/doba
0
Oczyszczalnie ścieków komunalne
sztuk
3
Ludność obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków
osoba
2 688
Długość czynnej sieci gazowej
km
53,6
Odbiorcy gazu z sieci
gosp.
565
domowe
Ludność korzystająca z sieci gazowej
osoba
1 881
Ludność korzystająca z sieci gazowej
%
22,4
Czynne połączenia sieci gazowej do budynków mieszkalnych
sztuk
430
Odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem
gosp.
441
domowe
Zużycie gazu z sieci
tys. m3
481,9
Zużycie gazu z sieci na jednego mieszkańca
m3
57,8
3
Zużycie gazu z sieci na jednego odbiorcę
m
852,9
Zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań
tys. m3
431,3
Wskaźnik lesistości
%
27
Powierzchnia obszarów prawnie chronionych
ha
620,0
Powierzchnia rezerwatów przyrody
ha
6,1
Parki krajobrazowe
ha
0
89
Wskaźnik
Jednostka
Obszary chronionego krajobrazu
Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe
Użytki ekologiczne
Pomniki przyrody
Wydatki budżetu gminy ogółem na ochronę środowiska i
gospodarkę komunalną
Wydatki budżetu gminy na oczyszczanie gminy
Wydatki budżetu gminy na usuwanie wyrobów i odpadów
Wydatki budżetu gminy na utrzymanie zieleni
Wydatki budżetu gminy na gospodarkę ściekową, zaopatrzenie
mieszkańców w wodę pitną i ochronę wód
Wydatki budżetu gminy na bezpieczeństwo publiczne i ochronę
przeciwpożarową
Jakość powietrza - klasa strefy mazowieckiej określona na
podstawie kryterium ochrona zdrowia
Liczba wydanych decyzji środowiskowych
Rodzaje i liczba zdarzeń mogących spowodować nadzwyczajne
zagrożenia środowiska
Dane liczbowe o imprezach, festynach, akcjach, wydawnictwach
propagujących ekologiczne postawy
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
90
ha
ha
ha
sztuk
złoty
Stan na dzień
31.12.2011 r.
620,0
0
0
6
5 629 306,8
złoty
złoty
5 072 933,3
48 428,8
złoty
złoty
0
5 273 395,7
złoty
290 679,9
-
C
sztuk
opis
1
0
opis
Akcja “Sprzątanie
Świata”, informacja
dotycząca segregacji
odpadów podana do
publicznej
wiadomości na
stronie internetowej
oraz na tablicach
ogłoszeń w
sołectwach
ZAŁĄCZNIK NR 1 - ZEWNĘTRZNE UWARUNKOWANIA PROGRAMU
Znaczącą rolę w definiowaniu polityki ekologicznej gminy Sobolew pełnią zapisy zawarte
w opracowaniach szczebla krajowego i wojewódzkiego. Kształt Programu ochrony środowiska
determinują ustalenia, rekomendacje, cele i zadania wynikające:
•
•
•
z obowiązującego systemu prawa ochrony środowiska w Polsce, w tym zobowiązań Polski
przyjętych w zakresie ochrony środowiska w ramach procesu akcesji do Unii Europejskiej oraz
innych zobowiązań międzynarodowych,
z dokumentów koncepcyjnych i strategicznych z obszaru ochrony środowiska i planowania
przestrzennego,
ze strategii i polityk sektorowych (zwłaszcza w zakresie energetyki, energetyki odnawialnej,
rozwoju regionalnego, edukacji ekologicznej, transportu, leśnictwa).
Poziom krajowy
Polityka ekologiczna Państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016
W dniu 22 maja 2009 roku Sejm Rzeczpospolitej Polskiej Uchwałą (M.P. z 2009 r., Nr 34, poz. 501)
przyjął Politykę ekologiczną Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016.
Polityka ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 stanowi aktualizację
poprzedniego dokumentu Polityki ekologicznej Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem
perspektywy na lata 2007-2010 w odniesieniu do celów i niezbędnych działań wynikających
z aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej oraz stanu środowiska.
W kolejnych rozdziałach (rozdziały 2-5) przedmiotowego dokumentu scharakteryzowano
szczegółowo kierunki działań, jakie powinny być podjęte w najbliższych latach. Ujęte one zostały
jako:
1. Kierunki działań systemowych (uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach
sektorowych, aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska, zarządzanie środowiskowe, udział
społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska, rozwój badań i postęp techniczny,
odpowiedzialność za szkody w środowisku, aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym).
2. Ochrona zasobów naturalnych (ochrona przyrody, ochrona i zrównoważony rozwój lasów,
racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi, ochrona powierzchni ziemi, gospodarowanie
zasobami geologicznymi).
3. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego (środowisko a zdrowie, jakość
powietrza,
ochrona
wód,
gospodarka
odpadami,
oddziaływanie
hałasu
i pól
elektromagnetycznych, substancje chemiczne w środowisku).
Analiza zapisów Polityki ekologicznej Państwa w latach 2009-2012... wskazuje, że najważniejsze
zadania objęte charakteryzowanym dokumentem będą wiązać się z: poprawą jakości środowiska,
realizacją zasady zrównoważonego rozwoju, powstrzymaniem niekorzystnych zmian klimatu oraz
ochroną zasobów naturalnych, w tym różnorodności biologicznej.
Zgodnie z zapisami Polityki ekologicznej Państwa w latach 2009-2012..., szeroko rozumiana
problematyka ochrony środowiska powinna być uwzględniana w planach zagospodarowania
przestrzennego. Szczególnie chodzi tu o wdrożenie przepisów umożliwiających przeprowadzanie ocen
oddziaływania na środowisko już na etapie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego.
91
W dokumencie duży nacisk położono również na ochronę zasobów naturalnych. Będzie to miało
istotne znaczenie dla przyspieszenia realizacji inwestycji infrastrukturalnych, takich jak: autostrady,
kolektory kanalizacyjne czy też linie energetyczne, itp. Ważnym zadaniem będzie kontynuacja
zalesień i zadrzewianie tzw. korytarzy ekologicznych (łączących kompleksy leśne), które mają
ogromne znaczenie dla zachowania i rozwoju różnorodności biologicznej fauny oraz flory.
W ciągu najbliższych lat jeszcze ważniejsze stanie się racjonalne gospodarowanie zasobami
naturalnymi, w szczególności wodą. Założono również bardziej racjonalne korzystanie z zasobów
geologicznych i poprawę gospodarki odpadami, zwłaszcza komunalnymi.
Wśród innych działań uwzględnionych w dokumencie należy wymienić m.in.: bezpieczeństwo
ekologiczne, ochronę gleb, rekultywację terenów zdegradowanych czy też ochronę przed hałasem.
Podkreślono także znaczenie edukacji ekologicznej.
Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007 – 2013 (NSRO)
Dokument został opracowany w celu realizacji w latach 2007-2013 na terytorium Polski polityki
spójności Unii Europejskiej. NSRO prezentuje strategię rozwoju społeczno-gospodarczego kraju,
w tym cele polityki spójności w Polsce w latach 2007-2013 oraz określa system wdrażania funduszy
unijnych w ramach budżetu Wspólnoty na lata 2007–2013. Dokument został przygotowany
w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego i zaakceptowany przez Komisję Europejską 9 maja 2007 r.
Cel główny NSRO to: tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej
na wiedzy i przedsiębiorczości zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności
społecznej, gospodarczej i przestrzennej. Koszty realizacji NSRO wyniosą około 85,6 mld euro.
NSRO wdrażane są poprzez programy operacyjne, m.in. Program Operacyjny Infrastruktura
i Środowisko oraz Regionalne Programy Operacyjne.
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 został przyjęty przez Radę
Ministrów dnia 29 listopada 2006 roku. Stanowi on jeden z programów operacyjnych będących
podstawowym narzędziem do osiągnięcia założonych w NSRO celów przy wykorzystaniu środków
Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Głównym celem Programu jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez
rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia,
zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej.
W ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko realizowanych jest 17 osi
priorytetowych, w tym m.in. : gospodarka wodno-ściekowa, gospodarka odpadami i ochrona
powierzchni ziemi, zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska,
przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska, ochrona przyrody
i kształtowanie postaw ekologicznych, transport przyjazny środowisku, infrastruktura energetyczna
przyjazna środowisku. Na realizację Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata
2007-2013 zostało przeznaczonych ponad 36 mld euro.
Krajowa strategia ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej oraz
program działań na lata 2007 – 2013
Włączenie ustaleń krajowej strategii ochrony różnorodności biologicznej do programów ochrony
środowiska wynika z zapisów Programu Wykonawczego do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata
2002 – 2010 (Rozdział 2. Przedsięwzięcia ukierunkowane na poprawę jakości środowiska;
2.6. Ochrona przyrody. Różnorodność biologiczna i krajobrazowa).
Dokument został przyjęty uchwałą Rady Ministrów nr 270 / 2007 z dnia 26 października 2007 r.
(Dz.U. z 2002 r. Nr 184, poz. 1532). Definiuje on pojęcie różnorodności biologicznej w świetle
Konwencji o różnorodności biologicznej ogłoszonej i przyjętej podczas międzynarodowej konferencji
92
w Rio de Janeiro w 1992 r. - Środowisko i Rozwój. Rozszerzone pojęcie „ochrona przyrody”
obejmuje ochronę wszystkich elementów przyrody i ekosystemów ekologicznych, także tych
podległych użytkowaniu, ekosystemów bogatych i zróżnicowanych oraz ubogich, znajdujących się
w różnych stadiach sukcesyjnych, a także ochronę elementów dotychczas niedocenianych czy
niszczonych z premedytacją.
Nadrzędny cel Strategii sformułowano następująco: „Zachowanie bogactwa różnorodności
biologicznej skali lokalnej, krajowej i globalnej oraz zapewnienie trwałości i możliwości rozwoju
wszystkich
poziomów
jej
organizacji
(wewnątrzgatunkowego,
międzygatunkowego
i ponadgatunkowego), z uwzględnieniem potrzeb rozwoju społeczno-gospodarczego Polski oraz
konieczności zapewnienia odpowiednich warunków życia i rozwoju społeczeństwa”. W dokumencie
określono również cele strategiczne oraz operacyjne, których realizacja ma zapewnić spełnienie
nadrzędnych założeń Strategii.
Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych
Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych (KPOŚK) został zatwierdzony przez Radę
Ministrów 16 grudnia 2003 r. Program ten zawierał informacje o aktualnym stanie i zamierzeniach
gmin w zakresie uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej. Założenia programu są zgodne
z zapisami Traktatu Akcesyjnego i dotyczą osiągnięcia następujących efektów:
•
•
•
•
do 31 grudnia 2015 roku wszystkie aglomeracje ≥ 2000 RLM muszą być wyposażone w systemy
kanalizacji zbiorczej i oczyszczalnie ścieków, o efekcie oczyszczania uzależnionym od wielkości
oczyszczalni,
do 31 grudnia 2015 roku powinna być zapewniona 75% redukcja związków azotu i fosforu
ogólnego pochodzącego ze źródeł komunalnych na terenie Polski i odprowadzanych do wód,
do 31 grudnia 2015 roku aglomeracje < 2000 RLM wyposażone w dniu przystąpienia Polski do
Unii Europejskiej w systemy kanalizacyjne powinny posiadać do tego terminu oczyszczalnie
zapewniające odpowiednie oczyszczenie,
do 31 grudnia 2010 roku zakłady przemysłu rolno-spożywczego o wielkości > 4000 RLM są
zobowiązane do redukcji zanieczyszczeń biodegradowalnych.
Spośród powyższych wymagań, priorytetowymi są wymagania dotyczące redukcji azotu i fosforu oraz
aglomeracji ≥ 2000 RLM.
Program określa terminy realizacji zaplanowanych inwestycji oraz terminy uzyskania efektów
ekologicznych przez aglomerację w poszczególnych latach realizacji programu tj. w 2005 r., 2010 r.,
2013 i 2015 r. KPOŚK 2003 obejmował swoim zakresem 1 378 aglomeracji i przewidywał: budowę,
rozbudowę i /lub modernizację 1 163 oczyszczalni ścieków oraz budowę ok. 21 tys. km sieci
kanalizacyjnej w aglomeracjach. KPOŚK w latach 2004-2005 został poddany pierwszej aktualizacji
zatwierdzonej przez Radę Ministrów dnia 7 czerwca 2005 r. W wyniku przeprowadzonej aktualizacji,
program obejmował 1 577 aglomeracji i przewidywał budowę, rozbudowę i /lub modernizację 1 734
oczyszczalni ścieków oraz budowę ok. 37 tys. km sieci kanalizacyjnej w aglomeracjach. Druga
aktualizacja została zatwierdzona przez Radę Ministrów 2 marca 2010 roku i obejmowała łącznie
1 635 aglomeracji, w tym 1 313 aglomeracji priorytetowych, wynikających z postanowień Traktatu
Akcesyjnego. Realizacja programu zapewni dla ok. 60% ludności wiejskiej i prawie 100% ludności
miejskiej obsługę systemami kanalizacyjnymi i oczyszczalniami ścieków ok. 28,7 mln mieszkańców
Polski.
93
Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku
W dniu 10 listopada 2009 roku Rada Ministrów Uchwałą Nr 202/2009 przyjęła Politykę energetyczną
Polski do 2030 roku.
Dokument przedstawia strategię państwa w perspektywie krótkoterminowej jak i długoterminowej do
roku 2030 w zakresie bezpieczeństwa energetycznego i zobowiązań ekologicznych. Podstawowymi
kierunkami polityki energetycznej są:
•
•
•
•
•
•
poprawa efektywności energetycznej,
wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii,
dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzanie energetyki
jądrowej,
rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw,
rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii,
ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko.
Realizacja założeń polityki energetycznej Polski odbywać się będzie poprzez wytyczone główne
i szczegółowe cele oraz działania.
Zgodnie z wytyczonymi celami, działania zapisane w dokumencie koncentrować się będą na
zmniejszeniu energochłonności gospodarki i zwiększeniu bezpieczeństwa energetycznego,
zmniejszeniu stopnia uzależnienia Polski od importu gazu ziemnego, ropy naftowej i paliw płynnych
z jednego kierunku oraz zwiększeniu udziału gazu wydobywanego w kraju lub produkowanego na
bazie polskich surowców, wdrożeniu polskiej polityki jądrowej (w tym podniesienie świadomości
społecznej, przygotowanie infrastruktury organizacyjno-prawnej), rozwoju wykorzystania energetyki
odnawialnej, w tym biopaliw. Ponadto działania koncentrować się będą na ograniczaniu
oddziaływania energetyki na środowisko. Głównymi celami w tym obszarze są:
•
•
•
•
•
ograniczenie emisji CO2 do 2020 roku przy zachowaniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa
energetycznego,
ograniczenie emisji SO2 i NOx oraz pyłów (w tym PM10 i PM2,5) do poziomów wynikających
z obecnych i projektowanych regulacji unijnych,
ograniczanie negatywnego oddziaływania energetyki na stan wód powierzchniowych
i podziemnych,
minimalizacja składowania odpadów poprzez jak najszersze wykorzystanie ich w gospodarce,
zmiana struktury wytwarzania energii w kierunku technologii niskoemisyjnych.
Działania te pozwolą na ograniczenie emisji SO 2 i NOx zgodnie z zobowiązaniami w Traktacie
Akcesyjnym oraz dostosowanie poziomów emisji pozostałych parametrów zgodnie z obowiązującymi
uregulowaniami unijnymi.
Poziom wojewódzki
Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2020 roku
Strategia rozwoju województwa stanowi główne narzędzie polityki regionalnej i określa procesy
rozwojowe. Zaktualizowana strategia została uchwalona przez Sejmik Województwa Mazowieckiego
w dniu 29 maja 2006 r. Dokument wyznacza perspektywę rozwoju regionu do 2020 r. Na podstawie
zaproponowanych scenariuszy rozwoju województwa (optymistyczny, realistyczny i pesymistyczny)
94
przedstawia układ zamierzeń rozwojowych dla Mazowsza w hierarchii: wizja, misja, cel nadrzędny,
a następnie urzeczywistniające je cele strategiczne, pośrednie i kierunki działań.
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego uchwalony został przez Sejmik
Województwa w dniu 7 czerwca 2004 r. W dokumencie przedstawiono kształtowanie polityki
przestrzennej jako wyzwanie związane z realizacją zasady zrównoważonego rozwoju. Zapewnienie
zrównoważonego i harmonijnego rozwoju województwa ma następować poprzez zachowanie
właściwych relacji pomiędzy poszczególnymi systemami i elementami zagospodarowania
przestrzennego. Realizacja tego celu ma się opierać między innymi na: ochronie i racjonalnym
gospodarowaniu zasobami naturalnymi, ochronie krajobrazu i wzroście bezpieczeństwa
ekologicznego. Wykorzystanie walorów przyrodniczych dla celów turystyczno rekreacyjnych ma
przyczynić się do wzrostu konkurencyjności regionu i poprawy warunków życia. Priorytetowym
kierunkiem wojewódzkiej polityki przestrzennej jest poprawa warunków funkcjonowania środowiska
przyrodniczego. W zakresie ochrony walorów przyrodniczych dąży się do realizacji spójnego systemu
obszarów chronionych miedzy innymi poprzez zapewnienie ciągłości powiązań przyrodniczych.
W zakresie poprawy standardów środowiska za priorytetowe cele przyjęto: zachowanie korzystnych
warunków sanitarnych, racjonalizację gospodarki wodnej, ochronę gleb oraz porządkowanie
gospodarki odpadami.
Program Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego
Realizacją polityki ekologicznej na szczeblu wojewódzkim jest „Program Ochrony Środowiska
Województwa Mazowieckiego na lata 2007 – 2010 z uwzględnieniem perspektywy do 2014 r.”
przyjęty przez Sejmik Województwa Mazowieckiego w dniu 19 lutego 2007 r. Priorytetowym
zadaniem dla Samorządu jest dbałość o zrównoważony rozwój, równoprawne traktowanie aspektów
ekonomicznych, ekologicznych i społecznych życia zbiorowego oraz indywidualnego.
W dokumencie zdefiniowano politykę długofalową na lata 2007 – 2014 poprzez sformułowanie celów
i kierunków ochrony środowiska oraz przedstawiono plan operacyjny na lata 2007 – 2010 obejmujący
cele szczegółowe krótkoterminowe i proponowane działania, których realizację uznano za szczególnie
ważną dla poprawy środowiska naturalnego województwa mazowieckiego.
Celem nadrzędnym dokumentu jest: „Ochrona walorów przyrodniczych i poprawa standardów
środowiska”. W Programie przyjęto następujące priorytety:
•
•
•
•
Ochrona zasobów wodnych, ochrona przed powodzią i suszą, gospodarka wodno-ściekowa.
Racjonalna gospodarka odpadami.
Ochrona powietrza atmosferycznego przed zanieczyszczeniami.
Ochrona i zwiększanie zasobów przyrody, w szczególności różnorodności biologicznej.
Program możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii dla Województwa
Mazowieckiego
„Program możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii dla Województwa Mazowieckiego”
został przyjęty przez Sejmik Województwa Mazowieckiego uchwałą Nr 208/06 z dnia 9 października
2006 r. Idea dokumentu wpisuje się w realizację przez Województwo Mazowieckie polityki rozwoju
zgodnej z zasadą zrównoważonego rozwoju. Program stanowi rozwinięcie kierunków rozwoju
województwa w odniesieniu do ochrony środowiska, w tym racjonalnego użytkowania zasobów
naturalnych, a przede wszystkim zmniejszenia energochłonności gospodarki i wzrostu wykorzystania
energii ze źródeł odnawialnych.
Kierując się potrzebą racjonalnego korzystania z zasobów przyrody, oszacowano zasoby i wskazano
obszary preferowane dla rozwoju odnawialnych źródeł energii w Województwie Mazowieckim.
95
Opracowanie miało na celu:
•
•
•
•
•
•
identyfikację zasobów energii odnawialnej na terenie województwa,
identyfikację zakresu wykorzystania zasobów energii odnawialnej w chwili obecnej,
wskazanie obszarów szczególnie predestynowanych dla wykorzystania zasobów energii
odnawialnej oraz obszarów wykluczenia dla inwestycji,
opracowanie zagadnień formalno-prawnych związanych z budową źródeł energii
wykorzystujących energię odnawialną,
omówienie dostępnych źródeł finansowania projektów,
ocenę kosztów pozyskania energii z poszczególnych źródeł.
Na podstawie analizy powyższych zagadnień, opracowanych w stosunku do biomasy, energetyki
wodnej, wiatrowej, solarnej i geotermalnej, określono szacunkowo poziom wykorzystania oraz
potencjał zasobów energii odnawialnej na terenie Mazowsza. W opracowaniu uznano, że technicznie
dostępny, niewykorzystany potencjał energetyki stanowią zasoby biomasy oraz mała energetyka
wodna.
Możliwości pozyskania energii solarnej opierają się na zastosowaniu kolektorów słonecznych.
Wykorzystywane są one przede wszystkim w sezonie letnim do podgrzewania wody użytkowej
(budownictwo mieszkaniowe, szpitale, ośrodki wypoczynkowe itp.), w suszarnictwie oraz do
podgrzewania wody w basenach kąpielowych. Według opracowania, w przyszłości ilość
wykorzystywanych kolektorów słonecznych ulegnie znacznemu zwiększeniu. Większość znajdzie
zastosowanie w systemach przygotowania ciepłej wody. Opracowanie zakłada również stopniowy
wzrost wykorzystania ogniw fotowoltaicznych do produkcji energii elektrycznej.
Przeprowadzona ocena przewidywanego, znaczącego oddziaływania na środowisko w odniesieniu
do poszczególnych kierunków rozwoju energetyki wskazuje, że z wykorzystaniem energii solarnej
i geotermalnej związanych będzie najwięcej korzystnych oddziaływań.
Do najważniejszych korzyści ekologicznych związanych z wykorzystaniem odnawialnych źródeł
energii zaliczono:
•
•
•
•
zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego (dwutlenek siarki, pyły, tlenek
węgla),
ograniczenie emisji gazów cieplarnianych,
zmniejszenie zużycia nieodnawialnych paliw kopalnych,
zmniejszenie ilości deponowanych odpadów komunalnych i osadów ściekowych oraz odpadów
z rolnictwa, leśnictwa i przemysłu drzewnego.
Program małej retencji dla Województwa Mazowieckiego
„Program małej retencji dla Województwa Mazowieckiego” (przyjęta przez Sejmik Województwa
Mazowieckiego Uchwałą Nr 75/08 z dnia 21 kwietnia 2008 r.) obejmuje analizę przyrodniczych
uwarunkowań oraz możliwości retencjonowania wód w obszarze województwa, koncepcję lokalizacji
obiektów i urządzeń małej retencji oraz ocenę oddziaływania programu na środowisko.
W opracowaniu nie zostały szczegółowo ujęte obszary zurbanizowane ze względu na specyficzne
własności klimatyczne i hydrologiczne oraz szczególne zasady gospodarki wodami opadowymi
i roztopowymi. Wskazano konieczność opracowania odrębnych studiów dla obszarów
zurbanizowanych.
96
Pogram zwiększania lesistości dla Województwa Mazowieckiego do 2020 roku
„Pogram zwiększania lesistości dla Województwa Mazowieckiego do 2020 roku” został przyjęty
przez Sejmik Województwa Mazowieckiego w dniu 19 lutego 2007 r.”. W dokumencie
zaprezentowano przesłanki zwiększania lesistości województwa mazowieckiego oraz cele programu.
Na podstawie analizy 17 powodów do zwiększania lesistości wskazano rejony rekomendowane
do zwiększenia powierzchni zalesionych oraz określono zasady zalesień.
Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2007-2013
Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2007-2013 (RPO WM) jest jednym
z 16 programów regionalnych realizujących Strategię Rozwoju Kraju na lata 2007-2015 oraz
Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013. RPO WM odzwierciedla politykę rozwoju
realizowaną przez Samorząd Województwa Mazowieckiego, której podstawę stanowi Strategia
Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2020. Program operacyjny realizuje cele Strategii,
których współfinansowanie jest możliwe z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Głównym celem RPO WM jest: „Poprawa konkurencyjności regionu i zwiększenie spójności
społecznej, gospodarczej i przestrzennej województwa.”
Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa
Mazowieckiego na lata 2007-2013 został zatwierdzony Uchwałą Nr 446/217/09 Zarządu
Województwa Mazowieckiego z dnia 3 marca 2009r. w sprawie przyjęcia Szczegółowego Opisu
Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007 – 2013
(Uszczegółowienie RPO WM) i zmieniony uchwałą Nr 2476/404/10 Zarządu Województwa
Mazowieckiego z dnia 29 listopada 2010 r.
Strategia Rozwoju Turystyki Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2013
Strategia Rozwoju Turystyki Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2013 została przyjęta
Uchwałą Nr 52/08 Sejmiku Województwa Mazowieckiego w dniu 31 marca 2008 r.
Celem nadrzędnym Strategii jest: „Zwiększanie znaczenia gospodarczego turystyki w województwie
mazowieckim”.
Dla realizacji tego celu zdefiniowano obszary priorytetowe wraz z właściwymi im celami
strategicznymi oraz działaniami, które pokazują szczegółowe zadania, jakie muszą zostać wykonane,
by osiągnąć cele. W obszarze ochrony środowiska mieszczą się następujące działania zaplanowane
w Strategii:
•
•
•
•
•
dokonanie inwentaryzacji walorów, atrakcji i produktów oraz infrastruktury turystycznej
i paraturystycznej,
rozsądne wsparcie budowy infrastruktury na obszarach chronionych, w ich otulinach i obszarach
cennych przyrodniczo,
rewitalizacja i zabezpieczenie obiektów i układów urbanistycznych o dużej wartości kulturowej,
a także cennych układów przyrodniczych,
poprawa ładu i walorów estetycznych krajobrazu naturalnego i kulturowego,
wspieranie podnoszenia jakości środowiska naturalnego, a przede wszystkim:
- rozwój infrastruktury technicznej, ograniczającej zanieczyszczenie środowiska naturalnego,
m.in. przydomowe oczyszczalnie ścieków, doprowadzenie kanalizacji do miejsc atrakcyjnych
97
-
-
-
turystycznie, promowanie i wprowadzanie segregacji odpadów, promowanie
wykorzystywania źródeł odnawialnej energii,
utrzymywanie czystości miejsc o dużym natężeniu ruchu turystycznego np. szlaków
turystycznych, plaż, brzegów jezior oraz sztucznych zbiorników wodnych przeznaczonych na
cele rekreacyjne również poprzez ich wyposażenie w kosze na śmieci, rozwój sieci
publicznych toalet,
ograniczanie emisji hałasu dzięki rozwojowi alternatywnych form transportu lub jego
wyciszanie (uniemożliwienie rozprzestrzeniania się hałasu w otoczeniu poprzez obudowy
dźwiękochłonno-izolacyjnych źródeł hałasu przemysłowego, ekrany akustyczne oraz ekrany
naturalne;
zagospodarowanie rzek i zbiorników wodnych dla celów turystycznych.
98
Spis tabel
TABELA 1. POWIERZCHNIA GMINY SOBOLEW I POSZCZEGÓLNYCH SOŁECTW..................................................6
TABELA 2. LICZBA MIESZKAŃCÓW MIEJSCOWOŚCI NA TERENIE GMINY SOBOLEW
(WEDŁUG STANU NA DZIEŃ 31.12.2012 R.)................................................................................................... 12
TABELA 3. WIELKOŚĆ POPULACJI GMINY SOBOLEW I JEJ ZMIANY W LATACH 1995-2010...............................13
TABELA 4. STRUKTURA WIEKOWA GMINY SOBOLEW W 2010 R....................................................................15
TABELA 5. STRUKTURA WYKSZTAŁCENIA MIESZKAŃCÓW GMINY SOBOLEW.................................................15
TABELA 6. CHARAKTERYSTYKA GŁÓWNYCH UJĘĆ WÓD PODZIEMNYCH I STUDNI
W GMINIE SOBOLEW................................................................................................................................... 16
TABELA 7. SIEĆ DRÓG NA TERENIE GMINY SOBOLEW...................................................................................23
TABELA 8. DROGI POWIATOWE NA TERENIE GMINY SOBOLEW....................................................................23
TABELA 9. CELE DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH DLA GMINY SOBOLEW....................................................25
TABELA 10. POMNIKI PRZYRODY NA TERENIE GMINY SOBOLEW...................................................................33
TABELA 11. REJONY PERSPEKTYWICZNE SUROWCÓW BUDOWLANYCH NA TERENIE GMINY SOBOLEW.........57
TABELA 12. WYNIKOWE KLASY DLA POSZCZEGÓLNYCH ZANIECZYSZCZEŃ ORAZ KLASA OGÓLNA UZYSKANE
W OCENIE ROCZNEJ DLA STREFY MAZOWIECKIEJ W 2011 ROKU...................................................................66
TABELA 13. WYNIKI POMIARÓW PROMIENIOWANIA ELEKTROMAGNETYCZNEGO NA TERENIE POWIATU
GARWOLIŃSKIEGO W 2010 ROKU................................................................................................................ 74
TABELA 14. PROPONOWANY ZESTAW WSKAŹNIKÓW MONITORINGU REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY
ŚRODOWISKA.............................................................................................................................................. 89
Spis rysunków
RYSUNEK 1. POŁOŻENIE GMINY SOBOLEW (ŹRÓDŁO: WIKIPEDIA.PL)..............................................................5
RYSUNEK 2. GMINA SOBOLEW NA TLE POWIATU GARWOLIŃSKIEGO (ŹRÓDŁO: STRONA WWW GMINY)........5
RYSUNEK 3. REJON GMINY SOBOLEW (ŹRÓDŁO: WWW.TARGEO.PL)..............................................................6
RYSUNEK 4. REGIONALIZACJA FIZYCZNO-GEOGRAFICZNA REJONU GMINY SOBOLEW (ŹRÓDŁO: WIKIPEDIA.PL)
...................................................................................................................................................................... 7
RYSUNEK 5. UKSZTAŁTOWANIE TERENU REJONU GMINY SOBOLEW
(ŹRÓDŁO: WROTAMAZOWSZA.PL)................................................................................................................ 8
RYSUNEK 6. STRUKTURA UŻYTKOWANIA POWIERZCHNI W GMINIE SOBOLEW
(ŹRÓDŁO: URZĄD GMINY W SOBOLEWIE, STAN NA DZIEŃ 31.12.2010 R.).....................................................10
RYSUNEK 7. BUDYNEK URZĘDU GMINY W SOBOLEWIE (ŹRÓDŁO: STRONA WWW GMINY)............................10
RYSUNEK 8. ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE OKOLICY SOBOLEWA
(ŹRÓDŁO: MAPSGOGLE.PL).......................................................................................................................... 11
RYSUNEK 9. LICZBA MIESZKAŃCÓW POSZCZEGÓLNYCH SOŁECTW
(ŹRÓDŁO DANYCH: URZĄD GMINY W SOBOLEWIE)......................................................................................13
RYSUNEK 10. LICZBA LUDNOŚCI NA TERENIE GMINY SOBOLEW W LATACH 1995-2011 (ŹRÓDŁO: GUS)..........14
99
RYSUNEK 11. SALDO MIGRACJI I PRZYROST NATURALNY NA TERENIE GMINY SOBOLEW W LATACH 1995-2010
(ŹRÓDŁO DANYCH: GUS).............................................................................................................................. 14
RYSUNEK 12. LICZBA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH FUNKCJONUJĄCYCH NA TERENIE GMINY SOBOLEW
W LATACH 1995-2011 (ŹRÓDŁO DANYCH: GUS)............................................................................................ 20
RYSUNEK 13. OKOLICE SOBOLEWA (ŹRÓDŁO: HTTP://HUGO.BIKESTATS.PL).................................................21
RYSUNEK 14. ZALEW NA RZECE OKRZEJKA W GODZISZU (ŹRÓDŁO: STRONA WWW GMINY)..........................21
RYSUNEK 15. UKŁAD DROGOWY REJONU GMINY SOBOLEW (ŹRÓDŁO: WWW.WROTAMAZOWSZA.PL).........24
RYSUNEK 16. REJON GMINY SOBOLEW W KLASYFIKACJI GEOBOTANICZNEJ POLSKI
(WG. J.M. MATUSZKIEWICZA, ŹRÓDŁO: WWW.IGIPZ.PAN.PL)......................................................................27
RYSUNEK 17. OBSZARY PRAWNIE CHRONIONE NA TERENIE GMINY SOBOLEW (WWW.WROTAMAZOWSZA.PL)
.................................................................................................................................................................... 28
RYSUNEK 18. POŁOŻENIE REZERWATU "KOPIEC KOŚCIUSZKI" (ŹRÓDŁO: WWW.TARGEO.PL).........................29
RYSUNEK 19. REZERWAT KOPIEC KOŚCIUSZKI (ŹRÓDŁO: EKSPLORATORZY.COM.PL)......................................30
RYSUNEK 20. REZERWAT KOPIEC KOŚCIUSZKI (ŹRÓDŁO: EKSPLORATORZY.COM.PL)......................................30
RYSUNEK 21. MAPA OBSZARÓW NATURA 2000 W SĄSIEDZTWIE GMINY SOBOLEW
(ŹRÓDŁO: WWW.WROTAMAZOWSZA.PL)................................................................................................... 32
RYSUNEK 22. PARK DWORSKI W GOŃCZYCACH
(ZDJĘCIE NR 1 ORAZ ZDJĘCIE NR 3 - WALDEMAR SOSNOWSKI, ZDJĘCIA NR 2 - WWW.DWORY.CAL.PL)..........35
RYSUNEK 23. LEŚNICTWA W REJONIE GMINY SOBOLEW (ŹRÓDŁO: GARWOLIN.WARSZAWA.LASY.GOV.PL). .39
RYSUNEK 24. GATUNKI DRZEW NA TERENIE NADLEŚNICTWA GARWOLIN
(ŹRÓDŁO: GARWOLIN.WARSZAWA.LASY.GOV.PL)........................................................................................40
RYSUNEK 25. SIEDLISKA LEŚNE NA TERENIE NADLEŚNICTWA GARWOLIN
(ŹRÓDŁO: GARWOLIN.WARSZAWA.LASY.GOV.PL)........................................................................................40
RYSUNEK 26. ROZMIESZCZENIE LASÓW NA TERENIE GMINY SOBOLEW (ŹRÓDŁO: WWW.GEOPORTAL.GOV.PL)
.................................................................................................................................................................... 41
RYSUNEK 27. SIEĆ HYDROGRAFICZNA REJONU GMINY SOBOLEW (ŹRÓDŁO: WWW.WROTAMAZOWSZA.PL).43
RYSUNEK 28. RZEKA OKRZEJKA W REJONIE GMINY SOBOLEW
(ŹRÓDŁO: HTTP://HUGO.BIKESTATS.PL I GOOGLEMAPS)..............................................................................44
RYSUNEK 29. RZEKA PROMNIK (ŹRÓDŁO: WWW. COMARTIN.PL I GOOGLEMAPS)........................................45
RYSUNEK 30. SCHEMAT OCENY STANU JEDNOLITYCH CZĘŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH
(ŹRÓDŁO: WIOŚ WARSZAWA)..................................................................................................................... 46
RYSUNEK 31. POWIATOWA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W GARWOLINIE
(ŹRÓDŁO: HTTP://WWW.GARWOLIN.PSSE.WAW.PL)...................................................................................48
RYSUNEK 32. KLASY BONITACYJNE GRUNTÓW ORNYCH NA TERENIE GMINY SOBOLEW
(ŹRÓDŁO DANYCH: URZĄD GMINY W SOBOLEWIE)......................................................................................52
RYSUNEK 33. WALORYZACJA GRUNTÓW ROLNYCH REJONU GMINY SOBOLEW
RYSUNEK 34. ZAWARTOŚĆ PRÓCHNICY W GLEBACH W REJONIE GMINY SOBOLEW
(ŹRÓDŁO: WWW.WROTAMAZOWSZA.PL).................................................................................................... 53
RYSUNEK 35. RETENCJA WODY POTENCJALNIE DOSTĘPNEJ DLA ROŚLIN W REJONIE GMINY SOBOLEW
100
RYSUNEK 36. RZECZYWISTY ZAPAS WODY W GLEBACH W REJONIE GMINY SOBOLEW
RYSUNEK 37. POTENCJALNE NATĘŻENIE EROZJI WODNEJ GLEB W REJONIE GMINY SOBOLEW
RYSUNEK 38. POTENCJALNE NATĘŻENIE EROZJI WIETRZNEJ GLEB W REJONIE GMINY SOBOLEW
RYSUNEK 39. ROZMIESZCZENIE GLEB MARGINALNYCH W REJONIE GMINY SOBOLEW ..................................55
RYSUNEK 40. ZANIECZYSZCZENIE GLEB METALAMI CIĘŻKIMI W REJONIE GMINY SOBOLEW ..........................56
RYSUNEK 41. OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA W SOBOLEWIE (ŹRÓDŁO: WWW.STRAZSOBOLEW.PL)..............60
RYSUNEK 42. PODZIAŁ STREF NA TERENIE WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO, W KTÓRYCH DOKONUJE SIĘ
OCENY POZIOMÓW SUBSTANCJI W POWIETRZU (ŹRÓDŁO: WIOŚ W WARSZAWIE).......................................65
RYSUNEK 43. GŁÓWNE ŹRÓDŁA HAŁASU KOMUNIKACYJNEGO NA TERENIE GMINY SOBOLEW
RYSUNEK 44. LOKALIZACJA STACJI TELEFONII KOMÓRKOWEJ (BIEŻACY WYKAZ UKE) W REJONIE GMINY
SOBOLEW (ŹRÓDŁO: HTTP://MAPA.BTSEARCH.PL).......................................................................................73
RYSUNEK 45. LOKALIZACJA PUNKTÓW PROMIENIOWANIA ELEKTROMAGNETYCZNEGO NA TERENIE POWIATU
GARWOLIŃSKIEGO W 2010 ROKU (ŹRÓDŁO: WIOŚ)......................................................................................74
101

Pr Ochr Srod. Sobolew 26.06.2012 - Strona Główna

Transkrypt

Podobne dokumenty

Uchwała Nr XXVI/210/2013 z dnia 28 listopada 2013 r.

Jak segregowac smieci

Protokół Nr IX/2015 - bip.sobolew.pl

Wykład prof. Musielaka

REGULAMIN PROMOCJI „BORELIOZA”

Stefanos Ewangielu- Przewodniczący Zarządu Członkowie Zarządu

390/2014

Plakat akcji

informacja dla wyborców niewidomych i niedowidzących