marzec 2007 - bip.ujscie.pl

Transkrypt

marzec 2007
Zespół redagujący „Lokalny Program Rewitalizacji”:
Instytut Rozwoju Inicjatyw Europejskich Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w
Poznaniu pod redakcją Agnieszki Kunickiej, przy wsparciu Zdzisława Podrez.
Zespół pracujący przy opracowaniu Lokalnego Programu Rewitalizacji:
1.
Burmistrz Ujścia - Henryk Kazana
2. Przewodniczący Rady Miejskiej w Ujściu - Jerzy Koźma
3.
Wiceburmistrz - Stefan Piechocki
4.
Sekretarz Gminy i Miasta Ujście - Beata Ima
5.
Dyrektor Ujskiego Domu Kultury - Estera Serówka
6.
Historyk, pracownik Ujskiego Domu Kultury - Marzena Rybarczyk
7.
Kierownik Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Poznaniu Delegatura w Pile
- Roman Chwaliszewski
8.
Podinspektor ds. Inwestycji i Zamówień Publicznych Urzędu Miejskiego w Ujściu Norbert Schoenradt
9.
Marcin Sawiński -Samodzielny Referent ds. Gospodarki Terenami i Promocji Urzędu
Miejskiego w Ujściu
Nie ma terenów bogatych lub biednych - to idee ludzi
zamieniają je w bogate lub powodują ich dalszą degradację.
2
LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI MIASTA UJŚCIE W LATACH 2005-2013
SPIS TREŚCI
3
LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI MIASTA UJŚCIE W LATACH 2005-2013
Prace na opracowaniem Planu Rewitalizacji Miasta Ujście rozpoczęły się w 2005r. Pierwszy
etap obejmował powołanie zespołu ds. rewitalizacji oraz przygotowanie koncepcji
rewitalizacji miasta Ujścia wraz z dokumentacją. Następnie opracowano projekt rewitalizacji
w celu aplikowania o wsparcie finansowe na jego realizację w ramach Mechanizmu
Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu
Finansowego. Według pierwszej wersji Programu Rewitalizacji zadania objęte rewitalizacją
planowano zrealizować w latach 2006-2008. Obecnie prace te zostały przesunięte na lata
2007-2009. Natomiast do roku 2013 możliwa będzie realizacja nowych inwestycji
związanych z rewitalizacją w ramach wsparcia ze środków unijnych Agendy 2007-2013.
Wprowadzenie
Rewitalizacja, rozumiana jako proces przemian przestrzennych, społecznych i
ekonomicznych w zdegradowanych częściach miast, przyczyniających się do poprawy jakości
życia mieszkańców, przywrócenia ładu przestrzennego, do ożywienia gospodarczego i
odbudowy więzi społecznych, jest ważnym wyzwaniem współczesności.
Programy odnowy zabudowy, przeciwdziałania marginalizacji wybranych obszarów i
grup społecznych mają określoną pozycję w działaniach samorządów lokalnych. Od połowy
lat dziewięćdziesiątych, gminy podejmowały opracowania i prowadziły lokalne programy
rewitalizacji. Najczęściej obejmowały one śródmiejskie kwartały starej zabudowy i były silnie
powiązane ze strategią mieszkaniową.
Programy rewitalizacji są traktowane jako jedna z dróg rozwiązania problemu niskiego
standardu mieszkaniowego w istniejących zasobach mieszkaniowych. Takie podejście jest
zasadne o ile nie wiąże się z nim oczekiwania, że poprzez programy rewitalizacji
zlikwidowana zostanie w całości potężna luka remontowa w polskim mieszkalnictwie oraz o
ile nie są pomniejszane społeczne i ekonomiczne cele rewitalizacji. Programy te stwarzają
wówczas realne perspektywy rozładowania kryzysu danego obszaru i danej społeczności
lokalnej. Problematyka rewitalizacji obejmuje też humanizację osiedli budowlanych z
wielkiej płyty oraz działania restrukturyzacyjne na terenach poprzemysłowych i
powojskowych.
Do istotnych, pozytywnych wyznaczników koncepcji rozwiązywania sytuacji
kryzysowych poprzez rewitalizację należą: zachowanie walorów historycznych danego
obszaru, podkreślenie jego unikalności i kolorytu lokalnego, działanie zgodnie z
4
potrzebami i wartościami danej społeczności, przy jej aktywnym udziale w
przygotowaniu i realizacji programów rewitalizacji.
Wsparcie i dynamizacja programów rewitalizacji ma podłoże w dokumentach rządowych
określających strategię rozwoju i politykę zagospodarowania przestrzennego. Jednym z celów
Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia jest „tworzenie warunków dla wzrostu
konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej
wzrost
zatrudnienia
oraz
wzrost
poziomu
spójności
społecznej,
gospodarczej
i
przestrzennej.”. Jednym z priorytetów polityki rozwoju regionalnego do 2013 r. jest realizacja
zasady zrównoważonego rozwoju oraz pielęgnowania i zachowania dziedzictwa kulturowego
Polski.
Do tematyki rewitalizacji odnoszą się również strategie rozwoju województw, programy
Unii Europejskiej i Mechanizmy Finansowe składające się z Norweskiego Mechanizmu
Finansowego i Mechanizmu Finansowego dla Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Na
szczególną uwagę zasługują kompleksowość i interdyscyplinarny charakter rewitalizacji.
Tym walorom towarzyszą specyficzne właściwości – wieloletni okres realizacji programu
rewitalizacji, potrzeba ciągłego monitorowania i aktualizacji, partycypacja społeczna we
wszystkich etapach prowadzenia programu rewitalizacji, konieczność pozyskiwania
różnorodnych publicznych i prywatnych źródeł finansowania programów, montaż finansowy
przy szczegółowym planowaniu i publicznym nadzorze przepływu środków.
5
Wstęp
I. Charakterystyka obecnej sytuacji w mieście.
Gmina
miejsko-wiejska
zlokalizowana
jest
w północnej
części
Piła
Ujście
województwa
wielkopolskiego,
w
powiecie
pilskim. Jest jedną z dziewięciu gmin
powiatu, w tym jedną z czterech
gmin miejsko-wiejskich.
Poznań
Zajmuje obszar o powierzchni 126,9
km2, co stanowi 10 % powiatu,
zamieszkiwany przez 8 104 osoby.
Wskaźnik
gęstości
zaludnienia
wynosi 63,8 osób/km2, kwalifikując
gminę do słabo zaludnionych. Gmina
Ujście
miastem
graniczy
Piłą,
od
północy
z
od
północnego
wschodu z gminą Kaczory, natomiast
od południowego zachodu z gminami Czarnków i Trzcianka (powiat czarnkowskotrzcianecki) i od południowego wschodu z gminą Chodzież (powiat chodzieski). W skład
gminy wchodzi osiem sołectw i miasto Ujście. Lokalizację gminy w układzie powiatu
pilskiego przedstawia zamieszczona powyżej mapa.
Gmina Ujście jest członkiem Kapituły Najstarszych Miast i Miejscowości w Polsce,
Wielkopolskiego Ośrodka Kształcenia Samorządu Terytorialnego, Stowarzyszenia Gmin i
Powiatów Nadnoteckich. Uczestnictwo w tych gremiach pozwala Gminie na korzystanie z
doświadczenia innych członków organizacji, z poradnictwa prawnego, szkoleń, a często jest
warunkiem ubiegania się o środki z funduszy unijnych. Przykładem takiej współpracy jest
projekt pt. „Ochrona zlewni rzeki Noteć”, który jest realizowany w ramach Stowarzyszenia
Gmin i Powiatów Nadnoteckich ze środków Funduszu Spójności. Projekt ten obejmuje
budowę kanalizacji sanitarnej we wsi Węglewo, Ługi Ujskie, ulice H. Sawickiej i Łąkową w
Ujściu, przerzut ścieków przez rzekę Gwdę, budowę wodociągu we wsi Byszki i Ługi Ujskie.
6
Gmina Ujście utrzymuje partnerskie stosunki z niemiecką gminą Krakow am See na mocy
porozumienia podpisanego 27 września 1996 r. W ramach tej współpracy corocznie
organizowana jest wymiana młodzieży szkolnej. Miejscem spotkań są na przemian: Ujście i
Krakow am See. W czasie tych spotkań młodzież nawiązuje nowe znajomości i przyjaźnie,
ma możliwość sprawdzenia swoich umiejętności języka niemieckiego w bezpośrednim
kontakcie z Niemcami, poznaje historię, kulturę i obyczaje naszych zachodnich sąsiadów.
Odbywają się również spływy kajakowe z udziałem gości z zagranicy.
Kilka razy w roku włodarze obu miast spotykają się najczęściej z okazji uroczystych
obchodów rocznic różnych organizacji działających na terenie obu gmin. Doskonale rozwija
się współpraca między jednostkami OSP w obu miastach.
Z prowadzonej partnerskiej współpracy Gmina Ujście posiada również materialnie wymierne
korzyści. Dzięki poparciu wniosków Gminy do Fundacji Polsko - Niemieckiej Współpracy
przez naszego partnera o dofinansowanie realizowanych inwestycji, przyznane zostały dotacje
na: budowę oczyszczalni ścieków w Kruszewie, remont kościoła ewangelickiego w Ujściu
oraz adaptację budynków po szkolnych na przedszkole przy ul. Sienkiewicza w Ujściu.
Tabela 1. Struktura administracyjna gminy Ujście
Powierzchnia
L
Wyszczególnienie
.p.
(miejscowość)
1.
miasto Ujście
2.
Byszki
3.
Chrustowo
4.
Jabłonowo
5.
Kruszewo (i Bronisławki)
6.
Ługi Ujskie
7.
Mirosław
8.
Nowa Wieś Ujska
9.
Węglewo
Razem gmina Ujście
km 2
udział %
5,7
19,8
6,6
14,9
15,4
16,7
20,2
16,1
10,5
126,9
4,6
15,6
5,3
11,8
12,2
13,3
16,0
12,8
8,4
100,0
Ludność
stan na
dzień
udział %
31.12.2006
r.
3907
48,2
226
2,8
252
3,1
548
6,8
1037
12,8
505
6,2
588
7,3
854
10,5
187
2,3
8 104
100,0
7
Mapa 1.
Położenie gminy Ujście na tle powiatu
pilskiego
Pradolina Noteci w okolicach Ujścia cechuje się wysokiej jakości walorami środowiska
związanymi z obecnością rozległych i malowniczych łąk, pastwisk i zarośli, jednocześnie
ciekawą, dobrze widoczną strefą graniczną między lasami, polami uprawnymi, łąkami i
obszarami zabudowanymi.
Przez Ujście przebiega w skali makro granica między Wielkopolską a Pomorzem w skali
mikro między Doliną Noteci a Wysoczyzną Chodzieską, która tworzy w tym miejscu wysoką
skarpę poprzerywaną długimi wąwozami.
Takie ukształtowanie terenu spowodowały nasuwające się od północy lodowce w odległych
dziejach Ziemi. Polodowcowe wzniesienia zawierają głównie glinę oraz piaski będące
podstawowym surowcem do produkcji szkła.
W rzeźbie całej gminy zaznacza się spadek obniżenia terenu w kierunku północnym.
Wzniesienia terenu wynoszą od 46,5 do 115 m n.p.m. Ze względu na skomplikowaną rzeźbę
oraz zróżnicowany układ form występuje duża różnorodność typów i gatunków gleb.
Miasto i Gmina Ujście jest częścią Pradoliny Toruńsko - Eberswaldzkiej.
8
1. Zagospodarowanie przestrzenne
Miejscowość Ujście posiada zachowany czytelny układ urbanistyczny w typie ulicówki z
rozszerzeniem w formie placu zbliżonego do prostokąta – obecnie Placu Wiosny Ludów, - w
którego wschodniej części na wzniesieniu zbudowano kościół parafialny. W części północnej
dawnego grodu, obecnie Starego Rynku znajduje się kościół ewangelicki. Układ nie jest
zniekształcony późniejszymi zmianami.
Układ urbanistyczny miasta Ujście objęty jest ochroną konserwatorską i umieszczony jako
chroniony w studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego. Nowe działania
prowadzone powinny być w ten sposób, aby nie wpłynęły na jego zabytkowe walory.
Na tym obszarze obowiązują ograniczenia związane z zachowaniem obiektów zabytkowych
w ich historycznym kształcie i układu urbanistycznego miasta.
1.1 Założenia programu ochrony zabytków w mieście i gminie Ujście
Przy nowych realizacjach obiektów budowlanych w sąsiedztwie zabudowy zabytkowej
należy nawiązać do gabarytów zabudowy zabytkowej:
•
zachować wysokość zabudowy, wielkość bryły,
•
formę dachu, wielkość otworów okiennych i drzwiowych,
•
zastosować przy ich realizacji tradycyjne materiały.
Te same zasady obowiązują przy realizacji nowej zabudowy, wśród zabudowy zabytkowej na
terenie wsi.
Ochroną środowiska kulturowego objęto:
1. obiekty znajdujące się w rejestrze zabytków Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków:
•
obiekty architektury,
•
zespoły pałacowo-parkowe i folwarczne,
•
parki i cmentarze,
2. obiekty objęte ewidencją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków:
•
obiekty architektury i zespoły tych obiektów,
•
cmentarze jako miejsca pamięci i skupiska zieleni,
•
parki, aleje lipowe jako skupiska zieleni,
•
stanowiska archeologiczne.
Celem ochrony jest:
1. zachowanie obiektów architektury i zespołów pałacowo-parkowych (objętych
rejestrem) w tym: ich wartości historycznych i założeń przestrzennych,
9
2. rewitalizacja parków i cmentarzy,
3.
zachowanie obiektów architektury i zespołów zabytkowych (objętych ewidencją) z
dostosowaniem tych obiektów do nowych potrzeb, z zachowaniem ich wartości
historycznych,
4. zachowanie zabytkowych układów:
•
urbanistycznego miasta Ujścia,
•
ruralistycznego wsi: Węglewo, Byszki, Ługi Ujskie, Nowa Wieś Ujska i
Mirosław.
Sposoby ochrony:
1. wyznaczenie strefy pełnej ochrony konserwatorskiej dla założeń:
•
pałacowo-parkowych i zespołu folwarcznego w Jabłonowie,
•
zespołu pałacowo-parkowego w Kruszewie,
2. wyznaczenie strefy ochrony konserwatorskiej układu urbanistycznego miasta Ujścia.
W strefie ochrony konserwatorskiej obowiązuje:
1. zakaz zmiany bryły, formy zewnętrznej i geometrii dachu w obiektach objętych
rejestrem,
2.
ochrona obiektów objętych ewidencją poprzez ograniczenie możliwości zmiany ich
formy zewnętrznej,
3. dostosowanie nowej zabudowy do form spójnych z zabudowa historyczną,
4. zmianę formy obiektów dysharmonizujących,
5.
zapewnienie poprzez ograniczenia w zabudowie właściwej ekspozycji założeń
dworsko-parkowych i obiektów zabytkowych.
1.2 Granice stref ochrony konserwatorskiej
Najbardziej wartościowa część zasobu dóbr kultury znajduje się pod ochroną prawną
wynikającą z ustawy o ochronie dóbr kultury i obejmuje stanowiska archeologiczne wpisane
do rejestru zabytków. Są to zarówno zabytki nieruchome (50 szt.), na które składają się
pojedyncze obiekty, zespoły obiektów, założenia pałacowo-parkowe, założenia urbanistyczne
i cmentarno-parkowe (17 szt.). Ponadto w zasobach Gminy znajdują się: karty adresowe –
240 szt. - opracowane w latach 80-tych XX wieku i zweryfikowane w 2002r., karty
architektury – wykonane dla wszystkich obiektów wpisanych do rejestru zabytków – razem
10
49 szt., dokumentacje – Ujście – studium historyczno-urbanistyczne 1962r. Z najnowszej
historii pochodzi kilkanaście obiektów znajdujących się w ewidencji Rady Ochrony Pamięci i
Męczeństwa.
Wartościowe obszary i obiekty, które nie zostały wpisane do rejestru zabytków
podlegają ochronie, zgodnie z dotychczasową polityką konserwatorską władz miejskich,
w zakresie odpowiednim do charakteru, wartości i stopnia zachowania. Ochrona ta
obejmuje wiele obiektów architektonicznych, które podkreślają charakterystyczną
zabudowę miejską dla tego regionu. Obiekty te, z których znaczną ilość stanowią
budynki, objęte zostały ewidencją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i ochroną
na podstawie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Ma to na celu
ochronę ukształtowanego przez lata obrazu dzielnic i osiedli, który dzięki swej specyfice
jest wartością kulturową pozwalającą na identyfikację i integrację społeczności w
dbałości o warunki życia i ład przestrzenny.
Program w zakresie wpisów do rejestru zabytków wskazuje na potrzebę rozszerzenia
wpisów, scalenia wpisu zespołu pałacowo – folwarczno - parkowego w Jabłonowie, kościoła i
dzwonnicy w Ługach Ujskich, kościoła ewangelickiego i pastorówki w Ujściu, kościoła
katolickiego i Kalwarii w Ujściu.
Wśród obiektów, które należy wpisać do rejestru zabytków wymienia się także: Zespół
dworsko-parkowy w Bronisławkach, Szkołę w Chrustowie, Szkołę w Kruszewie, Zespół
Domu Młynarza i Młynu w Kruszewie, Szkołę w Ługach Ujskich, Szkołę w Nowej Wsi
Ujskiej, Szkoła w Ujściu, Dom parafialny w Ujściu, Szkoła w Węglewie, Kościół filialny w
Węglewie.
Na terenie Gminy znajduje się 18 stanowisk archeologicznych przeznaczonych do wpisu do
rejestru zabytków.
Gmina Ujście położona jest w zasięgu Pradoliny Noteci, stąd i osadnictwo koncentruje się
przede wszystkim wokół krawędzi doliny. Stanowiska archeologiczne zlokalizowane są
wokół miejscowości Kruszewo, Mirosław Ujski, Ujście, Nowa Wieś Ujska oraz Chrustowo.
Dalsze wyraźne skupisko pozostałości po dawnym osadnictwie odnotowuje się w okolicy wsi
Kruszewo, wokół rozciągających się tam cieków wodnych i podmokłych łąk.
Do wpisu do rejestru wytypowano stanowiska o dużej wartości poznawczej, reprezentatywne
dla badań nad pradziejami Pradoliny Noteci. Obszar ten w przeszłości zasiedlany był przez
mezolityczne społeczności myśliwsko – rybackie. Wśród punktów osadniczych pochodzących
z okresu neolitu szczególną wartość reprezentują osady z Kruszewa, Nowej Wsi Ujskiej i
Mirosławia. Uwagę zwracają osady i cmentarzyska ludności kultury łużyckiej i pomorskiej w
11
okolicach Kruszewa, Chrustowa i Ujścia oraz osady z okresu wpływów rzymskich w
Kruszewie, Chrustowie i Mirosławiu.
Z wczesnego średniowiecza pochodzą rozległe osady o dużym rozrzucie ceramiki w
okolicach Jabłonowa, Nowej Wsi Ujskiej i Ujścia związane niewątpliwie z istniejącym w
Ujściu we wczesnym średniowieczu grodem obronnym.
Gmina będzie realizowała również plany związane z wykonaniem nowej dokumentacji
dotyczącej zabytków m.in. studia historyczno-urbanistyczne – miasto Ujście, studia
historyczno-ruralistyczne Byszki, Kruszewo, Ługi Ujskie, Węglewo, studia historycznoarchitektoniczne – założenia dworsko-parkowe w Kruszewie i Jabłonowie, uzupełnienie i
weryfikacja ewidencji zabytków ruchomych – w obiektach sakralnych wykonanie ewidencji:
Kruszewo – kościół, Nowa Wieś Ujska – kaplica, Węglewo – kościół, Ujście – kościół,
ewidencje parkowe – wykonanie dokumentacji ewidencyjnej Chrustowo – park dworski,
Bronisławki – park dworski, Jabłonowo – park dworski, karty cmentarzy – weryfikacja kart
cmentarzy oraz wykonanie kart najbardziej wartościowych nagrobków i ewentualne
uzupełnienie brakujących kart cmentarzy.
Gmina Ujście została przebadana metodą Archeologicznego Zdjęcia Polski w latach 80.
Jednakże od tego czasu proces destrukcji stanowisk archeologicznych wynikający przeważnie
z działalności gospodarczej człowieka znacznie się spotęgował, dlatego konieczne jest
zweryfikowanie dotychczasowej wiedzy o zabytkach archeologicznych z terenu gminy i
przeprowadzenie badań weryfikacyjnych AZP na niektórych obszarach.
Do wykonania zdjęć lotniczych wytypowano grodziska i osady wpisane do rejestru zabytków
oraz stanowiska wskazane do przeprowadzenia badań weryfikacyjno - sondażowych.
Zdjęcia lotnicze umożliwiają odkrycie szeregu nowych stanowisk a do wiedzy o znanych
stanowiskach wnoszą wiele istotnych elementów, jak rozplanowanie stanowiska i ich stan
zachowania, które świadczą o koncentracji osadnictwa wokół krawędzi doliny Noteci i
zlokalizowane są wokół miejscowości Kruszewo, Mirosław, Ujście, Nowa Wieś Ujska oraz
Chrustowo.
Dla ochrony zasobów dziedzictwa kulturowego przyjęto następujące sposoby jej ochrony:
1. wyznaczenie strefy pełnej ochrony konserwatorskiej dla założeń:
•
pałacowo-parkowych i zespołu folwarcznego w Jabłonowie,
•
zespołu pałacowo-parkowego w Kruszewie,
2. wyznaczenie strefy ochrony konserwatorskiej układu urbanistycznego miasta Ujścia.
12
13
Wykaz obiektów zabytkowych – objętych rejestrem Wojewódzkiego Konserwatora
Zabytków:
Położenie, adres
miasto Ujście:
Obiekt
•
kościół parafialny p.w. św. Mikołaja murowany
1906-1907 r.
•
kościół ewangelicki Stary Rynek murowanoszachulcowy 1851 r., przebudowany 1927-1929
r.
•
pastorówka,
Stary
Rynek
9
murowano-
szachulcowy, ok. poł. XIX w.
wieś Byszki
wieś Chrustowo
wieś Jabłonowo
•
ratusz, Plac Wiosny Ludów 1903 r.
•
cmentarz rzymsko-katolicki ul. Staszica poł.
•
•
•
XIX w.
cmentarz katolicki koniec XIX w.
cmentarz ewangelicko-augsburski 2 poł. XIX w.
zespół pałacowo-parkowy:
a) dwór pocz. XIX w. Oficyna I poł. XIX w.
b) pałac ok. 1870 r. park XVII/XIX w. oraz aleja
bukowa 1825 r.
zespół folwarczny:
•
a) gorzelnia mur. poł. XIX w.
b) kuźnia mur.-kam.-szach. 1853 r.
c) obora 1 mur. ok. 1880 r.
d) obora 2 mur. ok. 1880 r.
e) obora 3 mur. ok. 1880 r.
f) spichlerz obecnie budynek gospodarczy mur. ok.
1880 r.
g) spichlerz obecnie budynek gospodarczy mur. ok.
1868 r.
h) budynek gospodarczy mur. ok. 1880 r.
•
wieś Kruszewo
•
cmentarz ewangelicko-augsburski pocz. XIX w.
zespół pałacowo-parkowy:
a) pałac ok. 1889 r
b) park 2 poł. XIX w.
14
wieś Ługi Ujskie
wieś Mirosław
wieś Nowa Wieś Ujska
wieś Węglewo
•
cmentarz rzymsko-katolicki 2 poł. XIX w.
•
•
•
cmentarz ewangelicko-augsburski 2 poł. XIX w.
kościół p.w. MB Różańcowe
dworski park krajobrazowy 2 poł. XIX w.
•
•
cmentarz katolicki pocz. XX w.
cmentarz ewangelicko-augsburski XIX/XX w.
cmentarz ewangelicki poł. XIX w.
•
Obiekty zabytkowe – objęte ewidencją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i ochroną na
podstawie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego:
Położenie
Miasto Ujście
Adres
Obiekt
15
ulica Browarna:
•
nr
6
dom
mur.
k.
XIX
w.
przebudowany 1990 r.
ulica Chodzieska
ulica Czarnkowska
•
zabudowanie gospodarskie k. XIX w.
•
przebudowane 1990 r.
domy nr 2, 7, 9
domy nr 1, 2, 5, 6, 10/12, 15, 19, 23,
•
26, 27, 28, 29,
•
budynek gospodarczy nr 26
•
cmentarz
ulica Huty Szkła
ulica Łąkowa
ulica Notecka
ulica Podgórna
plac
Powstańców
•
•
•
•
•
nieczynny,
domy nr 1, 2
domy nr 1, 2
dom nr 3
domy nr 1, 2, 3, 4, 7
domy nr 1, 2, 3, 4
Wlkp.
ulica Pilska
•
domy nr 6, 7, 11, 18, 27, 28, 31, 35,
ulica Rybacka
•
39
domy nr 3,4, 5, 6, 11,
ulica Sienkiewicza
•
•
budynki gospodarcze nr 11, 14
domy nr 3, 4, 5, 6, 7, 9, 11, 13, 15, 21
•
ewangelicko-augsburski-
ulica Stary Rynek
•
spichlerz nr 20
domy nr 2, 3, 5, 8
ulica Staszica
•
•
domy nr 1, 13, 20, 24, 27, 28, 29, 36,
38, 42,
ulica Strzelecka
ulica Szpitalna
plac Wiosny Ludów
•
•
•
•
budynek gospodarczy nr 20, 42
domy nr 1, 2, 3, 4
domy nr 6, 7, 9
dom nr 3 (obecnie kaplica), 4, 5, 7, 9,
11, 14 (obecnie kaplica)
wieś Bronisławki
wieś Byszki
•
•
Kalwaria Ujska - park
dwór-rządcówka obecnie mieszkania
•
budynek gospodarczy- gorzelnia
•
•
park krajobrazowy
figura Matki Boskiej,
•
krzyż,
•
domy nr 4, 5, 7, 10, 11
16
wieś Chrustowo
•
kuźnia,
•
remiza,
•
domy nr 10, 11, 13, 17, 18, 19, 24, 27,
30, 32, 43, 44, 45
wieś Jabłonowo
•
•
•
cmentarz rzymsko-katolicki- czynny
domy nr 8, 16, 20, 48
•
zespół
poniatówek
z
budynkami
gospodarczymi
wieś Kruszewo
ulica Dworcowa
•
•
park – skupisko zieleni wysokiej
domy nr 5, 12
ulica Lipowa
ulica Parkowa
•
•
•
aleja lipowa
domy nr 4, 9, 11, 14, 17, 18, 20, 24,
domy nr 5, 8, 24
ulica Pilska
•
•
oficyna pałacowa
domy nr 2, 4, 6, 7, 8, 9, 11, 21, 25, 27,
•
kapliczka z figurą św. Józefa
•
mleczarnia
domy nr 1, 3, 5, 7, 9, 15, 16, 25, 27,
ulica Starowiejska
•
29, 33, 39, 41
•
młyn gospodarczy nr 43
•
kaplica
słupowa
z
figurą
św.
Antoniego
ulica Towarowa
wieś Ługi Ujskie
•
•
•
pomieszczenie na karawan
dom
kościół
parafialny
p.w.
M.B.
Różańcowej
•
dzwonnica
•
mur cmentarny
•
kapliczka- krzyż
•
szkoła podstawowa
•
stodoła nr 9
•
domy nr 66, 67, 71, 76, 82, 83,85,
89,94
•
cmentarz
ewangelicko-katolicki
17
wieś Mirosław
•
czynny
szkoła
podstawowa
i
budynek
gospodarczy
•
remiza strażacka
•
domy nr 15, 26, 27, 32, 48,
•
cmentarz ewangelicki (Wilanowiec)-
wieś Nowa
•
nieczynny
szkoła podstawowa
Wieś Ujska
•
kuźnia
•
przedszkole nr 102
•
domy nr 5, 10, 16, 59, 72, 100,
•
stodoła nr 103
•
cmentarz
katolicki z krzyżem -
czynny
•
cmentarz
ewangelicko-augsburski-
nieczynny
osada Jaśkowo
osada Kolonia
wieś Węglewo
•
•
•
park – skupisko zieleni wysokiej
dom nr 119
domy nr 130, 138
kościół p.w. M.B. Częstochowskiej
•
domy nr 2, 7, 9 (gospoda), 10, 12, 18,
•
27
•
stodoła nr 9
Powyższe wybrane przykłady, dotyczące Miasta i Gminy Ujścia obejmują część z
zabudowy historycznej, tworzącej jego krajobraz. Miasta, którego obraz został ukształtowany
w wyniku dziejów historii, a później brakiem spójnej polityki mieszkaniowej, usługowej i
przemysłowej z lat 70 i 80. Zabudowa posiada także liczne braki zabudowy miejsc istotnych
dla historycznej kompozycji miasta, co znacznie zmniejsza jego atrakcyjność turystyczną.
Powstrzymanie tych i wielu innych niekorzystnych zjawisk dekapitalizacji substancji
miejskiej oraz utrzymanie walorów historycznych i krajobrazowych jest obowiązkiem
mieszkańców i władz miejskich. Takim najistotniejszym działaniem dla krajobrazu
kulturowego jest program rewitalizacji śródmieścia i innych obszarów oraz prace remontowe
w obiektach o znacznej wartości historycznej.
18
1.3 Uwarunkowania ochrony środowiska
Walory środowiskowe i turystyczne Miasta i Gminy przejawiają się m.in. w malowniczych
krajobrazach, położeniu w Dolinie Noteci wśród rozległych łąk, pastwisk i lasów. Miasto i
Gmina Ujście jest bardzo atrakcyjna dla wielu form rekreacji przede wszystkim dla
krajoznawstwa i turystyki przyrodniczej. Przebiegają tutaj liczne szlaki rowerowe, szlaki
wodne oraz trasy spacerowe.
Dolina Noteci
Wschodnia część gminy Ujście oraz środkowy fragment części zachodniej wchodzi w skład
obszarów chronionego krajobrazu „Dolina Noteci”. Dolina Noteci leży niemal w całości w
makroregionie Pradoliny Toruńsko – Eberswaldzkiej i mezoregionie Doliny Środkowej
Noteci. Charakteryzuje ją krajobraz łąkowo – polno – osadniczy, fragmentarycznie jeziorno –
leśno – łąkowy. W samej pradolinie rzeki Noteć przeważa ekosystem łąkowy tzw.
Nadnoteckie Łęgi, które mają duże znaczenie dla gospodarki hodowlanej. Spotyka się
również sady oraz pola z zadrzewieniami.
Nadnoteckie Łęgi
Nadnoteckie Łęgi (pow. ok. 17 tys. ha) to fragment dolnego biegu Noteci. Obszar ten
pokrywają w większości torfowiska niskie i zalewowe łąki - łęgi. Niegdyś w bagiennej
dolinie Noteci dominowały lasy łęgowe wierzbowo - topolowe, które zostały zlikwidowane
przez rozwijające się rolnictwo i przekształcone w żyzne łąki łęgowe. Nadnoteckie Łęgi są
ostoją wielu rzadkich gatunków ptaków związanych z terenami podmokłymi (np. bąk, bocian
biały, błotniak łąkowy, żuraz, ptaki siewkowate, remiz, strumieniówka, podróżniczek).
Natura 2000
„NATURA 2000”, nazywana również „Europejską Siecią Ekologiczną”, to system obszarów
chronionych, który ma zapewnić trwałą egzystencję florze i faunie Starego Kontynentu,
zachowanie cennych, a przy tym zagrożonych siedlisk przyrodniczych oraz integrację
ochrony przyrody z działalnością człowieka.
Jej podstawowym celem jest ochrona przyrodniczego dziedzictwa Europy i realizacja idei
zrównoważonego rozwoju w skali ponad krajowej.
Podstawę prawną ochrony europejskiej flory, fauny i siedlisk stanowią dwa akty:
1.
Dyrektywa 79/409/EWG o ochronie dziko żyjących ptaków, zwana Dyrektywą Ptasią,
uchwalona 2 kwietnia 1979 r., a następnie zmodyfikowana dyrektywami
19
81/854/EWG, 85/411/EWG, 86/122/EWG, 91/244/EWG i 94/24/EWG, na jej
podstawie wyznaczane są obszary specjalnej ochrony (OSO)
2.
Dyrektywa 92/43/EWG o ochronie siedlisk przyrodniczych oraz dziko żyjącej fauny i
flory, zwana Dyrektywą Siedliskową, uchwalona 21 maja 1992 r. i zmieniona
dyrektywą 97/62EWG. Wyznacza ona specjalne obszary ochrony (SOO).
Na terenie Gminy Ujście rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004r. w
sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. Nr 229, poz. 2313)
wyznaczone zostały następujące obszary specjalnej ochrony ptaków Natura 2000:
•
Nadnoteckie Łęgi (kod obszaru PLB300003), obejmujące obszar 16.617,8 ha
położony w województwie wielkopolskim na terenie gmin: Czarnków - gmina wiejska
(7.974,2 ha), Czarnków - gmina miejska (271,3 ha), Trzcianka (3.487,3 ha), Wieleń
(3.139,5 ha), Piła (1,5 ha) i Ujście (1.744,0 ha); Obszar rozciąga się wzdłuż Doliny
Noteci od Wielenia do ujścia Gwdy. Pokrywają go łąki zalewowe, torfowiska niskie,
pośród których występują kanały i rowy odwadniające, starorzecza i wypełnione wodą
doły potorfowe. Łąki są intensywnie użytkowane.Występują tu 23 gatunki ptaków
wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG. Dominują siedliska
łąkowe i zaroślowe zajmujące 87% powierzchni obszaru, mniejszy jest udział siedlisk
rolniczych – 6% obszaru, torfowisk, bagien, roślinności na brzegach wód, młaków –
5% i lasów liściastych – 2%;
•
Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego (kod obszaru PLB300001),
obejmująca obszar 32.408,6 ha, w tym: 21.193,6 ha położonych w województwie
wielkopolskim na terenie gmin: Chodzież 4.240,9 ha), Szamocin (5.460,3 ha),
Białośliwie (2.182,9 ha), Kaczory (2.163,0 ha), Miasteczko Krajeńskie (2.017,0 ha),
Ujście (1.061,4 ha), Wyrzysk (3.541,6 ha) i Gołańcz (526,6 ha)
Ponadto Dolina Noteci (kod obszaru PLH 300004) położona na terenie gminy Ujście znajduje
się na projekcie listy specjalnych obszarów ochrony siedlisk, która obecnie znajduje się w
fazie uzgodnień, w tym z Komisją Europejską..
20
21
22
23
Pomniki przyrody
Na terenie Miasta i Gminy Ujście znajduje się wiele pomników przyrody tj.: ok. 540
chronionych drzew, 9 zabytkowych cmentarzy objętych ścisłą ochroną konserwatorską, 2
parki objęte ochroną konserwatorską oraz 4 parki podlegające ochronie jako skupiska zieleni
wysokiej.
Jako skupiska zieleni wysokiej chronione są również zadrzewienia szpalerowe, przydrożne
oraz zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne. Charakterystyczne dla nadnoteckiego krajobrazu
są też szpalery topól, które porastają niemal cały brzeg tej rzeki. Spotkać można również
kserotermiczne murawy. Do cennych pod względem przyrodniczym siedlisk należą też doły
potorfowe, które dziś porośnięte są roślinnością szuwarową, drzewami i krzewami.
Północne części Gminy objęte są strefą ochronną obszarów zasobowych wody pitnej dla m.
Piły, które zgodnie z art. 21 ustawy z dnia 31.01.1980r. o ochronie i kształtowaniu środowiska
podlegają szczególnej ochronie. Wymagane jest prowadzenie na tych obszarach działań
eliminujących występowanie zagrożeń dla wód podziemnych i powierzchniowych.
Niestety ilość mokradeł i bagien w Dolinie Noteci z roku na rok maleje. Łagodne zimy
powodują, że Noteć wylewa zaledwie raz na kilka lat. Sytuację pogorszyły również
prowadzone w latach siedemdziesiątych prace melioracyjne. Mimo tych niekorzystnych
zmian Noteć należy do najlepiej zachowanych bagiennych dolin rzecznych. Pojawia się
jednak coraz więcej zagrożeń dla tego terenu. Cenne zbiorowiska roślinne zanikają, a
niszczenie naturalnych siedlisk, spowodowane wypalaniem łąk, osuszaniem pastwisk i
niekorzystnymi tendencjami w rolnictwie, wpływa na drastyczny spadek liczebności ptaków
nad Notecią. Duży wpływ na awifaunę doliny Noteci ma gwałtowna ekspansja bobrów w
ostatnim dziesięcioleciu z wyraźnym nasileniem w ciągu ostatnich lat. Budując tamy na
rowach i kanałach melioracyjnych lub zatykając przepusty pod drogami zwierzęta te
powodują powstawanie niewielkich zastoisk i rozlewisk. Czasami podtopieniu ulegają
większe powierzchnie liczące nawet 20-30 ha. Podczas bardzo suchej wiosny w 2003 roku
wszystkie rozlewiska i podtopienia w dolinie powstały właśnie na skutek działania tych
zwierząt.
Dolina Noteci i jej okolice bez wątpienia zasługują na opiekę i ochronę. Rejon ten, ze swoimi
licznymi atrakcjami, może stać się celem turystyki przyrodniczej. Jednak brak odpowiedniej
reklamy oraz brak dobrej infrastruktury turystycznej sprawia, że ten ciekawy teren nie jest
dostatecznie wykorzystany. Stąd konieczne jest przygotowanie dużego projektu ochrony
24
doliny Noteci, który będzie korzystny zarówno dla przyrody, jak i dla gospodarujących tutaj
rolników.
1.4 Uwarunkowania historyczne
Niewielkie dziś miasto, jakim jest Ujście, leżące w północnej części Wielkopolski, ma
długą i ciekawą historię. Ujście zawdzięcza swą nazwę położeniu obok miejsca, gdzie Gwda
wpada do Noteci.
Rzeka Noteć jest naturalną granicą, pomiędzy Niziną Wielkopolsko-Kujawską a Pomorzem.
W dość jednolitym pasie zbocza istnieje wyrwa w postaci głębokiego parowu, umożliwiająca
wygodne zejście z wysoczyzny moreny dennej w dolinę.
Ujście było we wczesnym średniowieczu jednym z ważniejszych grodów na pograniczu
pomorsko – wielkopolskim. Jak wykazały badania archeologiczne tereny te były zasiedlone
już przed tworzeniem się torfu przez neolityczna ludność kultury amfor kulistych, a w okresie
żelaznym przez ludność kultury łużyckiej.
Pierwotnie na terenie dzisiejszego miasta znajdowało się grodzisko, które można
zlokalizować w pobliżu dawnego zboru ewangelickiego na Starym Rynku.
Początki osady sięgają VII w. n.e. Podstawą gospodarczą osady była przede wszystkim
hodowla bydła i uprawa roli, później dopiero rybołówstwo, zbieractwo i rzemiosło.
Przypuszcza się, że osada w Ujściu mogła należeć do rozwijającego się nad Notecią zespołu
osadniczego
o
charakterze
małego
plemienia,
które
w
wyniku
ekspansji
wczesnopiastowskiego ośrodka gnieźnieńskiego zostało do niego włączone. Grodzisko z
czasem zostało otoczone potężnym wałem. Powstanie wału datuje się na koniec X – Xi w., co
najwyżej pocz. XII w. Jak można przypuszczać budowa potężnego wału może być związana z
wzmacnianiem pogranicznych grodów nadnoteckich w związku z nasileniem się walk
pomorsko – polskich, od końca panowania Bolesława Chrobrego do zwycięskich działań
Krzywoustego. Za panowania tego ostatniego władcy pochodzą pierwsze historyczne
wiadomości w źródle pisanym o Ujściu.
Jak podaje najstarszy kronikarz Gall Anonim ,w 1108 r. Bolesław Krzywousty zdobył na
Pomorzanach podstępnie zrabowany gród Ujście nad Notecią.
Zorganizował również pierwszą wyprawę apostolską biskupa Ottona z Bambergu w 1124 r. z
Gniezna przez Ujście, w celu chrystianizacji Pomorza. Kasztelan sanocki, Paweł, prowadził
straż rycerską aż do granicy Pomorza. Ujście spełniało wtedy ważną rolę pogranicznego
25
grodu, położonego na ważnym szlaku komunikacyjnym. Po śmierci Krzywoustego Ujście
stało się widownią walk bratobójczych miedzy dzielnicowymi książętami. Wypędzony z swej
dzielnicy Władysław Odonic zawarł z księciem pomorskim Świętopęłkiem, sojusz
skierowany przeciwko Laskonogiemu, aby wymusić na nim zwrot jego utraconej dzielnicy. W
1223 r., a dokładniej 9 października książę Władysław Odonic przy pomocy księcia
pomorskiego, zdobył na swoim stryju Władysławie Laskonogim gród ujski. Dnia 30 listopada
1223 r. na podstawie zawartego pokoju w Kcyni Laskonogi oddał bratankowi panowanie nad
ziemią, leżącą po obu brzegach Noteci wraz z najważniejszymi grodami: Ujściem i Nakłem.
Odtąd Odonic tytułował się w dokumentach jako „ książę na Ujściu „ ( dux de Usce ). Z
śmiercią Odonica kończy się największa rola jaką odegrał gród ujski w dziejach
Wielkopolski.
Kiedy Ujście zostało stolicą księstwa Władysława Odonica, wówczas stało się ono także
siedzibą kasztelanii. Ustanowienie kasztelani ujskiej mogło nastąpić około 1225 r. Pierwszym
znanym kasztelanem ujskim był około 1227 r. Olbracht, po nim w 1233 r. Domarat z rodu
Grzymalitów, w 1242 r. Starsz Pałuka w 1256 r. Przecław, a dalej Bogusław. Imiona tych
dwóch ostatnich kasztelanów wskazują na to, że byli to Grzymalici. W ciągu XII i XIII w.
Ujście utrzymało nadal swoje znaczenie jako ośrodek administracyjny.
Pod rokiem 1249 Jan Długosz wspomina o zamku w Ujściu. Stał on na wzniesieniu, które
nazwano górą zamkową, w miejscu gdzie dzisiaj znajduje się kościół ewangelicki. W XVIII
w. dawna siedziba kasztelanów była tak zrujnowana, że w 1773 r. został rozebrany przez
władze pruskie.
Jednak skąpe informacje w źródłach pisanych nie pozwalają na głębszą i wnikliwą
charakterystykę tego okresu. Trudno jest cokolwiek powiedzieć o jego początkach, o życiu
jego mieszkańców jak i kulturze.
W czerwcu 1413 r. miasto otrzymało z rąk króla Władysława Jagiełły prawa miejskie.
Pierwszy przywilej lokacyjny niestety zaginął podczas pożarów miasta. Potwierdzenia praw
miejskich dokonali królowie Stefan Batory w 1576 r. i Jan Kazimierz w 1650 r.
Odzwierciedleniem średniowiecznego znaczenia było założenie starostwa ujskiego, później
przemianowanego na starostwo ujsko – pilskie.
Powstanie starostwa ujsko – pilskiego datuje się na przełom XIV i XV wieku. W tym okresie
po raz pierwszy pojawił się w dokumentach tytuł starosty ujskiego, który był używany przez
właściciela dóbr Krajenka Macieja Danaborskiego. Pierwotnie obszar starostwa wynosił
około 1000 km, ale już w połowie XVI w. obszar jego zmniejszył się do 840 km.
Zmniejszenie się obszaru było wynikiem rozwoju osadnictwa na terenie starostwa. Sprzyjało
26
to rozkradaniu dóbr przez okoliczna szlachtę. Starostwo ujsko – pilskie podobnie jak inne
dobra królewskie było oddawane magnatom w dzierżawę lub rozdawane jako wynagrodzenie
za sprawowane urzędy.
Siedzibą starostwa początkowo było Ujście, jednak na początku XVII w. starosta Mikołaj
Kołaczkowski przeniósł ją do Łubianki, gdzie funkcjonowała do 1772 r.
W latach 30 – tych XVII w. miasto zostało zniszczone przez ogień. W wyniku pożaru uległo
zniszczeniu większość drewnianych budynków. Straty były na tyle poważne, że miasto
zostało osobnym przywilejem królewskim zwolnione na 5 lat od wszelkich podatków.
Z jednej strony klęski żywiołowe ( pożary, powodzie), a z drugiej wyzysk ze strony starostów
przyczynił się do pogorszenia kondycji gospodarczej miasta.
Rok 1655 przyczynił się do upadku miasta. W tym, bowiem czasie miało miejsce niechlubne
dla miasta wydarzenie.
Do historii Polski miasto przeszło jako miejsce kapitulacji pospolitego ruszenia szlachty
wielkopolskiej Szwedom w lipcu 1655 r. Pospolite ruszenie w liczbie 15 tys. żołnierzy,
dowodzone przez wojewodę poznańskiego Krzysztofa Opalińskiego i wojewodę kaliskiego
Karola Grudzińskiego stanęło naprzeciw 17 tys. armii szwedzkiej dowodzonej przez
marszałka A. Wittenberga. Hieronim Radziejowski nakłonił wojewodów do poddania się
Szwedom bez walki.
Ujście było jednak w dalszym ciągu ważnym węzłem drogowym i punktem strategicznym. W
1773 r. król pruski Fryderyk II wraz z wojskami zajął bezprawnie Ujście i cały okręg
nadnotecki, łamiąc tym samym postanowienia traktatu rozbiorowego.
W latach 1807 – 1815 Ujście znajdowało się w Księstwie Warszawskim.
W 1815 r., po upadku Napoleona, odbył się Kongres Wiedeński. Ziemie polskie ponownie
zostały podzielone pomiędzy państwa zaborcze. Obszar zagarnięty przez Prusy od tego
momentu nazwano Wielkim Księstwem Poznańskim. Włączone ziemie stały się integralną
częścią państwa pruskiego. W tym czasie, Ujście tak jak inne miasta nadnoteckie zostało
włączone do powstałego Wielkiego Księstwa Poznańskiego.
W trzy lata później, w 1818 r. Ujście zostało odłączone od utworzonego kilka lat wcześniej
powiatu czarnkowskiego. Znalazło się ono obok Piły, Budzynia, Chodzieży w powiecie
chodzieskim.
W I połowie XIX w. ujscy mieszczanie zajmowali się sukiennictwem, piwowarstwem,
gorzelnictwem, hodowlą, rolnictwem i rybołówstwem. Mieszkańcy Ujścia również
znajdowali zatrudnienie w powstałej w 1809 r. hucie szkła, rozbudowanej w roku 1820.
27
Dziesięć lat później stała się ona własnością towarzystwa akcyjnego z siedzibą w Ujściu. Był
to w tym czasie jeden z najistotniejszych czynników miastotwórczych.
W latach 30 – tych XIX w. liczba zatrudnionych w hucie robotników wahała się od 50 – 60.
Dwadzieścia lat później zatrudniała ona już od 100 – 120 osób.
W 1860 r. na okres 20 lat huta przeszła w ręce polskiego właściciela.
Huta produkowała szkło taflowo – okienne, jednak z chwilą przejęcia jej przez Polaka
produkcja objęła wyrób szkła gospodarczo – stołowego.
Największy przyrost ludności w Ujściu przypadł na lata 1831 – 1861. Mieszkańców Ujścia w
tym czasie można było podzielić ze względu na wyznanie na trzy grupy: katolików,
ewangelików i Żydów.
Katolicy mieli swój XVIII-wieczny kościół parafialny p.w. św. Mikołaja oraz cmentarz
parafialny przy kościele oraz na ul. Czarnkowskiej. W poł. XIX w. katolicy stanowili około
37% ogółu mieszkańców. Na jesieni 1880 r. liczba wyznawców katolicyzmu wynosiła 1271
osób.
Żydzi na kartach ujskiej historii pojawili się w XVI w. W latach 70 – tych XVIII w Ujściu
przebywało tylko 11 Żydów. Na początku XIX w. było już ich około 52 osób. Do r. 1837
liczba ludności żydowskiej nieznacznie zwiększyła się, lecz po tym roku zauważyć można
było jej powolny ubytek.
W połowie lat 50 – tych XIX w. grupa ta przekroczyła ponad 140 wyznawców.
Gmina żydowska posiadała w mieście synagogę na ul. Rybackiej oraz cmentarz sąsiadujący
zarówno z cmentarzem katolickim jak i ewangelickim.
Niemcy byli w przeważającej liczbie protestantami.
Zbudowali oni w latach 1851 - 1852 kościół ewangelicki z muru pruskiego, który stanął na
miejscu, nie istniejącego zamka.
W 1849 r. w mieście mieszkało 666 osób tego wyznania. Kilka lat później, w 1858 r. liczba ta
powiększyła się o 92 osoby. Liczbę mieszkających protestantów w Ujściu, można ocenić w
sumie na około 800 osób.
Jednak na pocz. lat 30 – tych liczba ludności przekroczyła już 1000 osób. W 1858 r. w
mieście było ogółem 2043 osoby, w tym około: 1305 Polaków, 659 Niemców i 79 Żydów.
W ostatnim dziesięcioleciu XIX w. uregulowano Noteć i zmeliorowano łąki nadnoteckie.
Jednym z ważniejszych wydarzeń XIX wieku była budowa na przykościelnym wzgórzu
kalwarii. Inicjatorem tego dzieła był ówczesny proboszcz ks. Franciszek Renkawitz. W 1893
r. postawiono na owej górze pierwsze drewniane krzyże w miejscach, gdzie miały kiedyś
stanąć przyszłe kaplice.
28
Od tego momentu przez 15 lat, długich lat, rozpoczęła się budowa, która pochłonęła wiele
środków finansowych, ale jednocześnie rozsławiła nadnoteckie miasteczko na cały kraj.
Efektem tak długiej pracy było 14 kaplic, Kaplica Najświętszego Serca Jezusowego, Grota
Matki Boskiej z Lourdes, figura św. Franciszka i Ogrójec. We wrześniu 1908 r. zakończone
zostało dzieło życia ks. Renkawitza – w obecności dziewięciu księży poświęcił Kalwarię
Ujską. Proboszcz ten również przyczynił się do wybudowania w latach 1905 – 1907 nowego
kościoła katolickiego. Ową świątynię można podziwiać do dnia dzisiejszego.
Ujście zostało włączone w granice odrodzonej Polski 19 stycznia 1920 r.
W Wersalu ustalono granicę na linii rzeki Noteć i Gwdy, co podzieliło miasto na dwie części.
Na Gwdzie powstał zwodzony most graniczny. Po niemieckiej stronie miasta pobudowano
kanał przy ujściu Gwdy i port rzeczny. Pierwszym polskim burmistrzem został aptekarz
Litwiński. Okres między wojenny to czas działalności wielu organizacji i towarzystw w
Ujściu.
W 1936 r. powstał Objazdowy Teatr Ludowy kierowany przez Leona Grusa, Klarę i Józefa
Budnowskich. Był to jedyny teatr objazdowy w Wielkopolsce.
W końcu lat 30 – tych XX w. dało się odczuć niepokój w pasie przygranicznym. Dochodziło
do coraz częstszych prowokacji na granicy ze strony Niemców. W maju 1939 r.
społeczeństwo Ujścia uczestniczyło w uroczystym przekazaniu wojsku broni. Uroczystości
odbyły się 28 maja. Wśród zaproszonych gości znaleźli się m.in.: starosta powiatowy
Siekierzyński, inspektor szkolny Krzanowski, chodzieski burmistrz Koppe, gen. Tokarzewski
z Torunia , płk. Skroczyński, major Pawłowski.
Przekazano sprzęt składający się z: 4 ciężkich kulomiotów ofiarowanych przez dyrekcję i
pracowników miejscowej huty, 4 lekkich kulomiotów przekazanych przez miasto i gminę
Ujście. Miejscowa szkoła natomiast przekazała 10 rowerów i 50 hełmów stalowych.
Nieuchronnie jednak zbliżał się moment wybuchu kolejnej wojny. O świcie 1 września 1939
r. wybuchła II wojna światowa. Jednak dopiero 2 września oddziały niemieckie wkroczyły do
Ujścia. Zorganizowano niemieckie władze. Burmistrzem został W. Schulz, a sekretarzem G.
Bergmann.W
Ujściu
hitlerowcy
nie
próżnowali.
Zburzyli
pomnik
Powstańców
Wielkopolskich, przydrożne figury i krzyże oraz ujską synagogę. Niewątpliwie największą
stratą dla miasta było całkowite zburzenie Kalwarii Ujskiej. Kościół katolicki został
zamieniony na magazyn. Wielu mieszkańców zostało wysiedlonych do Generalnej Guberni,
na roboty przymusowe oraz do obozów koncentracyjnych. W okresie okupacji w Ujściu
pozostało tylko 16 rodzin polskich.
29
Rok 1945 przyniósł początek ofensywy sowieckiej, która w kilka tygodni później zatrzymała
się na linii Odry. Tym samym nastąpiło rozbicie głównych sił niemieckich na terytorium
zachodniej Polski. Rozpoczął się kres III Rzeszy.
Wyzwolenie Ujścia miało miejsce 27 stycznia. Na skutek działań wojennych miasto zostało
zniszczone w około 25 %. Zniszczeniu uległy mosty na Gwdzie i Noteci jak i kolejowy na tej
ostatniej.
Już 10 lutego powstaje pierwsza władza w postaci Rady Narodowej.
Na jej czele stanął Franciszek Kamiński. Tymczasowym burmistrzem został Michał
Wojcikiewicz.
W mieście organizuje się szkoła. Na początku marca 1945 r. odbyły się pierwsze zajęcia w
budynku przy ul. Strzeleckiej 2. Kierownikiem placówki oświatowej został Stanisław
Dereziński.
Do swych domów po wielu latach tułaczki powracają wysiedleni mieszkańcy Ujścia.
Pierwszego lipca 1945 r. burmistrzem Ujścia został dotychczasowy wice burmistrz Wincenty
Kolanowski.
W pierwszych miesiącach po wyzwoleniu dla nowego gospodarza stało się ważne
odbudowanie zniszczonego ratusza.
W kwietniu 1949 r. tworzy się Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”.
Działalność spółdzielni związana była z handlem, obsługą rolnictwa, produkcją i usługami.
Zajmowała się także prowadzeniem klubów rolnika.
W 1946 r. po raz pierwszy po działaniach wojennych nastąpiło uruchomienie huty. Produkcję
uruchomiono na jednym automacie i 4 półautomatycznych maszynach.
W kilka miesięcy później zatrudniała ona już 350 robotników, a dzienna produkcja osiągnęła
liczbę 70 tys. butelek.
W okresie powojennym huta została w znacznym stopniu rozbudowana i zautomatyzowana.
Pod koniec lat 50 – tych huta rozpoczęła eksportować swe produkty na rynki Europy
Zachodniej. Produkcja dzienna sięgała poziomu 550 tys. butelek.
Na początku lat 70 – tych zastosowano po raz pierwszy w Polsce do formowania ładunków
paletowych folię termokurczliwą. Dwa lata później, w 1972 r. zastosowano po raz pierwszy w
przemyśle szklarskim dwóch automatów S-10.
W tym okresie w hucie pracowało 930 pracowników, a dzienna produkcja wynosiła około 750
tys. butelek. W drugiej połowie lat 70 – tych w hucie pracowało 875 osób. Nastąpiło również
wprowadzenie automatycznej kontroli butelek.
30
Produkcja w hucie to przede wszystkim butelki w kolorach: zielonym i brązowym, o
pojemności od 100 do 1500 ml. Ta licząca ponad 190 lat fabryka jest nadal tak jak przed laty
jednym z najważniejszych zakładów na terenie gminy.
Po wojnie został uruchomiony elewator zbożowy w porcie rzecznym w Ujściu. W mieście od
22 listopada 1949 r. zaczęła funkcjonować biblioteka. Początkowo siedziba biblioteki
znajdowała się przy ul. Szpitalnej.
Okres lat 50 – tych to czas wytężonej pracy nad odbudową zniszczonego w czasie wojny
miasta. Na początku tego okresu drewniane mosty na rzekach Gwdzie i Noteci zostały
zastąpione mostami betonowymi. W 1956 r. przeznaczono drugi budynek szkolny przy ul.
Sienkiewicza 9.
Na początku lat 60 – tych Ujście liczyło 2588 mieszkańców. Samo miasto zajmowało
powierzchnię 13,79 km².
W ramach krajowej akcji „Tysiąc szkół na tysiąclecie” w Ujściu w latach 60-tych
wybudowano nową szkołę.
W 1971 r. Zarząd Pracowniczych Ogródków Działkowych przy Hucie Szkła wystąpił z
inicjatywą budowy Domu Działkowca. Jednak z powodu oddalenia od miasta działek
pracowniczych zrezygnowano z tego pomysłu. W to miejsce postanowiono wybudować
Zakładowy Dom Kultury, który znajdowałby się na terenie miasta.
Jesienią 1972 r. powołano Społeczny Komitet Budowy Domu Kultury.
W tym mniej więcej czasie miała również miejsce inna inwestycja, którą można oglądać do
dziś. Mianowicie w 1978 r. rozpoczęto budowę Osiedla Górnego popularnie zwanym
Olimpem. W styczniu 1984 r. oddano do użytku nowe przedszkole. Budowa trwała 3 lata.
Powstał nowy budynek gdzie było sześć oddziałów z pełnym wyposażeniem dla 170 dzieci.
W dwa lata później oddano do użytku Ośrodek Zdrowia im. Stanisława Dróżdża –
miejscowego lekarza.
Przełom 1989 i 1990 zmienił wiele. Porozumienie „okrągłego stołu”, wybory parlamentarne,
reformy czy też powołanie samorządów lokalnych to tylko nieliczne kroki, jakie stawiano w
drodze ku demokracji.
31
1.5 Własność gruntów i budynków Gminy
Opis mienia
wg grup
rodzajowych
1. grunty rolne
2. drogi, ulice,
chodniki
3. lasy
4. place i tereny
zielone
5. tereny
rekreacyjne
6. działki
budowlane
7. działki przem. handl.
8. cmentarze
9. inne
10. OGÓŁEM
Łączna
ilość
Wartość
szacunk.
w tys. zł
10,4544
22,1771
55 733,20
68 748,49
10,4544
22,1771
-
-
-
4,2743
-
ha
9,7579 108 196,75
9,7579
-
-
-
0,07
-
ha
19,3631 385 120,42
19,3631
-
-
7,0658
4,5823
-
ha
42,8479
42,8479
-
-
12,5594
6,7127
-
5,0512
96,072
477,8352
-
2,33
7,8899
10,2199
19,6252
16,2963
90,2007
-
Jedn.
miary
ha
ha
ha
ha
ha
ha
ha
Dane dotyczące
rodzaju praw
Sposób zagospodarowania
majątkowych
prawo
użytkow.
w
użytkow.
dzierżawa najem
własności Wieczyste zarządzie wieczyste
58,2451
76,7873 463 274,32
76,7873
195,3243 504 785,61 195,3243
0,02
-
1 194
116,32
5,0512 85 659,40
96,0720 158 247,09
477,8352
3 023
881,60
32
1.6 Infrastruktura techniczna
Zaopatrzenie w wodę
Średni wskaźnik zwodociągowania dla Miasta i Gminy wynosi 95%. W Gminie Ujście
wodociągu nie ma we wsiach Byszki i Ługi Ujskie mieszkańcy korzystają z ujęć lokalnych.
Średnie zużycie wody wodociągowej wynosi 120 l/M/d.
Na terenie miasta i gminy istnieją wodociągi grupowe o długości 95,2 km – stan dobry:
•
Nowa Wieś Ujska – Chrustowo – Ujście
•
Jabłonowo – Kruszewo – Węglowo - Mirosław
Miasto i gmina posiada 3 ujęcia wody. Woda do celów pitnych jak i produkcyjnych pobierana
jest na terenie gminy z ujęć wód podziemnych w Ujściu, Nowej Wsi Ujskiej i Jabłonowie.
Woda pobierana z tych ujęć poddawana jest procesowi uzdatniania
Ujęcie w m. Ujście, ul. Jagiełły: 1 studnia (poziom 30 m), pobór wody 110 m³/d. Proces
uzdatniania: odżelazianie, odmanganianie, filtrowanie, chlorowanie w miarę potrzeb.
Ujęcie w m. Jabłonowo:2 studnie, pobór wody 310 m³/d, poziom czwartorzędu 76 m. Proces
uzdatniania: odżelazianie, odmanganianie, chlorowanie w miarę potrzeb. Planuje się prace
modernizacyjne.
Ujęcie m. Nowa Wieś Ujska: 2 studnie), pobór wody 640 m³/d, poziom czwartorzędu 86 m..
Proces uzdatniania: odżelazianie, filtrowanie, chlorowanie w miarę potrzeb.
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Miejscowość
Ujście
Chrustowo
Jabłonowo
Mirosław
Węglewo
Kruszewo
Nowa Wieś Ujska
Byszki
Ługi Ujskie
Ogółem:
Dł. sieci (bez przyłączy)
[km]
12,8
13,1
15,3
4
6,6
17,6
10,9
80,3
% do realizacji
% liczba ludności
podłączonej
100
100
0
0
Gospodarka ściekowa
W ostatnich latach w Gminie zlikwidowano 3 oczyszczalnie osiedlowe:
- w 1995 roku zlikwidowano oczyszczalnię osiedlową w Nowej Wsi Ujskiej (typ OLA - 25),
- w 2000 roku zlikwidowano oczyszczalnię osiedlową w Ujściu ul. Jagiełły (typ ELA - 25)
33
- w 2002 roku zlikwidowano oczyszczalnię osiedlową w Mirosławiu (tym MU-100)
Obecnie w gminie funkcjonują dwie oczyszczalnie ścieków. Są to: Oczyszczalnia CMM - 100
w Kruszewie oraz oczyszczalnia BIOBLOK WS - 2x400 Ujście (ul. Wierzbowa).
Poniżej przedstawiono charakterystykę poszczególnych oczyszczalni.
Kanalizacja
Systemem kanalizacyjnym objęte są następujące miejscowości: miasto Ujście, Nowa Wieś
Ujska, Mirosław, Jabłonowo, Kruszewo i Bronisławki.
Z usług kanalizacyjnych korzysta 6 289 mieszkańców, co daje wskaźnik skanalizowania
około 77%. Długość sieci kanalizacyjnej (bez przykanalików) odprowadzającej ścieki do
oczyszczalni wynosi 32,1 km (kanalizacja sanitarna).
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Miejscowość
Ujście
Chrustowo
Jabłonowo
Mirosław
Węglewo
Kruszewo
Nowa Wieś Ujska
Byszki
Ługi Ujskie
Ogółem:
Dł. sieci (bez
przykanalików) [km]
8
5,3
4,3
6,6
10,2
5,3
39,7
% do realizacji
% liczba ludności
podłączonej
100
0
100
100
0
0
Liczba osób nie podłączonych do kanalizacji
Nowa Wieś
Kruszewo
Ujście
Węglowo
Byszki
Ługi Ujskie
Chrustowo
Jabłonowo
100
50
76
187
213
476
30
90
Energetyka
34
Miasto i gmina zasilane są w energię liniami SN 15 kV z GPZ Czarnków i GPZ Piła. Na
terenie gminy Ujście usytuowana jest linia elektroenergetyczna 110 kV i 220 kV relacji Piła
Krzewina-Chodzież-Wągrowiec. Pas terenu wzdłuż ww. linii winien być wyłączony z
zabudowy budynkami.
Infrastruktura gazownicza
Zgazyfikowane jest miasto Ujście w 90%. Na terenie gminy jest usytuowany gazociąg
magistralny wysokiego ciśnienia Ф 500 mm na trasie Krobia-Kórnik-Chodzież-Ujście -PiłaPolice oraz gazociąg wysokiego ciśnienia Ф 250 mm na trasie Ujście-Kaczory-KrajenkaKoszalin i gazociąg Ф 200 mm na trasie Ujście-Trzcianka, gazociąg Ф 80 mm na trasie
Ujście-Czarnków.
Pas terenu wzdłuż gazociągu wysokiego ciśnienia winien być wyłączony z zabudowy
budynkami.
Z gazu ziemnego korzystają jedynie mieszkańcy miasta Ujście. Na terenie miasta są
wybudowane stacje redukcyjne I° i II°.
Gospodarka odpadami
Gmina posiada własne wysypiska śmieci o pojemności 40.649 m³ i powierzchni 1,8 ha.
Sposób składowania odpadów jest nieselektywny. Na terenie gminy funkcjonuje
zorganizowany odbiór odpadów. W latach 2001 – 2003 rozpoczęła się budowa II etapu
składowiska odpadów wraz z selektywnym gromadzeniem odpadów.
Komunikacja
Przez Gminę Ujście przebiegają dwie główne drogi droga krajowa (ekspresowa) nr 11 oraz
droga wojewódzka nr 182 łącząca Międzychód z Ujściem. Pozostałą część dróg stanowią
drogi powiatowe oraz gminne. Zestawienie dróg gminnych wraz ich stanem aktualnym
nawierzchni przedstawia tabela poniżej
Lp.
1.
2.
Nazwa drogi - przebieg drogi
Byszki droga przez wieś od dr. powiatowej
Ujście-Kalina do drogi powiatowej UjścieKalina
Ługi Ujskie przez wieś od dr. powiatowej
Ługi Ujskie - Stobno do drogi powiatowej
Długość
drogi
Ocena stanu
Rodzaj
nawierzchni
nawierzchni
skala 1 – 5
4014 m
A
2
2145 m
G
2
35
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
Lp.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30
Stobno - Ługi Ujskie
Ługi Ujskie od drogi powiatowej Ługi
Ujskie-Stobno do pos. nr 27
Nowa Wieś Ujska –Plany do drogi
wojewódzkiej nr182
Nowa Wieś Ujska – Jaśkowo do granicy wsi
Nowa Wieś Ujska droga przez wieś
Nowa Wieś Ujska – Kolonia do granic gminy
Jabłonowo - Jabłonówko przez wieś od drogi
wojewódzkiej nr 182
Jabłonowo - Jabłonówko – Węglewo
Jabłonowo droga przez wieś od drogi
woj.nr182 do dr. woj. nr 182
Jabłonowo – Nowie do drogi powiatowej
Mirosław - Walkowice od drogi powiatowej
Mirosław – Walkowice do Nowie
Węglewo – Kruszewo od drogi powiatowej
Jabłonowo-Węglewo
Węglewo – Cisze do granicy gminy
Węglewo – Gołe Pole
Mirosław droga przez wieś od dr. Powiatowej
Mirosław - Walkowice do drogi powiatowej
Mirosław – Walkowice
Nowa Wieś Ujska – Cisze do lasu
Chrustowo droga przez wieś od drogi
powiatowej Nowa Wieś Ujska- Chrustowo w
kierunku Nietuszkowa i posesji nr 14
Kruszewo droga przez wieś ul. Lipowa od
drogi woj.nr182
ul. Towarowa od drogi woj.nr182,ul.Szkolna
od drogi woj. nr 182
ul. Starowiejska i ul. Dworcowa od drogi
powiatowej Romanowo – Marunowo
Bronisławki od Zakładu Rolnego do drogi
pow. Romanowo - Marunowo
Ujście ul. Chodzieska od dr. kraj. nr 11
Nazwa drogi - przebieg drogi
Ujście ul. Szpitalna od dr. kraj. nr 11
Ujście ul. Wodna od dr. woj. nr 182
Ujście ul. Notecka
Ujście ul. Zeidlera od dr. kraj. nr 11
Ujście ul. Szkolna
Ujście ul. Portowa od dr. kraj. nr 11
Ujście ul.50lecia Niepodległości
Ujście ul. Sienkiewicza od dr. kraj. nr 11
Ujście ul. Kanałowa od dr. kraj. nr 11
Ujście ul. Polna od dr. kraj. nr 11
2124 m
A/G
3
2325 m
G
2
2044 m
2167 m
3120 m
G
A
K/G
3
4
3
1133 m
G
3
2233 m
G
3
1064 m
G
2
5085 m
G
3
4588 m
G
3
1508 m
2309 m
G
G
3
2
1862 m
B/G
2
1700 m
G
3
1046 m
G
2
3337 m
B/G
3
A/G
4/3
A/G
4/3
800 m
A
5
216 m
A
Długość
drogi
241 m
220 m
176 m
467 m
981 m
137 m
176 m
288 m
382 m
74 m
3
Ocena stanu
Rodzaj
nawierzchni
nawierzchni
skala 1 – 5
A
4
A
4
A
4
T
3
A/G
4/3
T
2
P
4
A
2
A/G
4/2
G
2
36
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
Ujście ul. Kręta
Ujście ul. Hanki Sawickiej od dr. powiatowej
Ujście-Kalina
Ujście ul. Strzelecka
Ujście ul. Stary Rynek
Ujście ul. Rybacka od dr. kraj. nr 11
Ujście ul. Huty Szkła od dr. woj. nr 182
Ujście ul. Strażacka od dr. kraj. nr 11
Ujście ul. Wojska Polskiego od dr.kraj.nr11
Ujście ul. Podgórna od dr.woj.nr182
Ujście ul. Spokojna od dr. krajowej nr 11 do
dr.kraj.nr11
Ujście ul. Jagiełły od drogi krajowej nr 11
Ujście ul. Ogrodowa od drogi woj. nr 182
Ujście ul. Wierzbowa od dr. kraj. nr 11
Ujście ul. Osiedle Górne od dr. woj. nr182
Ujście ul. Browarska od dr. kraj. nr 11
Mirosław do Ujścia od dr. powiatowej
Mirosław-Walkowice
63 m
G
2
223 m
G
2
230 m
105 m
266 m
367 m
68 m
631 m
92 m
A/BE
B
B
A
A
T
B
4/2
2
2
2
4
3
2
295 m
G
2
250 m
2000 m
700 m
300 m
350 m
G
P/G
A
P
B
2
4/2
4
5
3
1700 m
B/G
3
Głównym problemem jest stan techniczny dróg: zły jest stan nawierzchni, w której
występują liczne ubytki i spękania, niewystarczająca nośność dróg. Wiele dróg Gminnych jest
nieutwardzona lub utwardzona w sposób niewystarczający. Nie wszystkie drogi asfaltowe
posiadają odwodnienia, co przyczynia się do dalszego pogłębiania spęknięć w okresie
zimowym jak również wpływa negatywnie na bezpieczeństwo osób poruszających się
pojazdami oraz pieszych poruszających się przyległym chodnikiem lub poboczem.
Brak obwodnicy Ujścia stanowi znaczną uciążliwość dla mieszkańców z uwagi na hałas jak i
zanieczyszczenie spalinami szczególnie w przypadku tworzenia się kongestii (korków) na
drogach. Przebieg przez Ujście trasy tranzytowej wpływa niekorzystnie poprzez drgania na
budynki umiejscowione przy drodze powodując liczne pęknięcia ścian tych budynków.
Żegluga śródlądowa
W Ujściu zachował się port rzeczny na Noteci połączony kanałem o długości kilkuset
metrów. Wyposażony jest w bocznicę kolejową i posiada czynne silosy zbożowe. Wznawiana
jest żegluga na Noteci, jednak konieczne są prace przystosowujące do przywrócenia na Noteci
II klasy żeglugowej. Odbywają się rejsy turystyczne. Istnieje możliwość odtworzenia
regularnej żeglugi Wisła-Noteć-Odra. Potencjał przemysłowy zlokalizowany wzdłuż drogi
wodnej E-70, (na terenach przyległych do rzek) może korzystać z transportu towarów za
pomocą żeglugi śródlądowej.
37
1.7 Identyfikacja problemów
•
Ryzyko degradacji centrum miasta z powodu złego stanu zasobów mieszkaniowych i
mało atrakcyjnej przestrzeni publicznej,
•
Znaczna ilość zabytków i związana z tym duża potrzeba remontów i konserwacji,
•
Mały kontakt mieszkańców miasta z rzeką Notecią,
•
Złe warunki mieszkaniowe w starych rejonach miasta, szczególnie w budynkach
komunalnych
2. Gospodarka
2.1 Główni pracodawcy
Gmina Ujście jest gminą rolniczo-przemysłową. O jej funkcji rolniczej decydują głównie
przyrodnicze warunki do produkcji rolnej, a także położenie gminy w bezpośrednim
sąsiedztwie z miastem Piłą, co sprawia że gmina pełni funkcję strefy żywicielskiej dla tego
miasta.
Zakłady przemysłowe zlokalizowane są głównie w dwóch w miejscowościach: miasto Ujście
i Mirosław. Największymi zakładami w gminie są:
•
Huta Szkła "Ujście" S.A. w Ujściu, jest to najstarszy producent opakowań szklanych
(huta funkcjonuje od 1809 roku),
•
Wytwórnia Podkładów Strunobetonowych w Mirosławiu,
•
Zakład Przetwórstwa Tworzyw Sztucznych "PLASTWIL" w Ujściu, produkujący
elementy dla kolejnictwa, branży meblarskiej, rowerowej i opakowań dla takich branż
jak: kolejowa, opakowań, meblarska, rowerowa;
•
oraz Stacja Dealerska TOYOTA, Hodowla i Ubojnia Drobiu, Farma Strusi
Afrykańskich.
Huta Szkła Ujście S.A. jest najstarszym producentem opakowań szklanych w Polsce. Huta
powstała w 1809 roku, a w 1929 roku uruchomiono w Ujściu pierwszą w Polsce w pełni
maszynową produkcję butelek. Zakład produkuje butelki w kolorach: zielonym i brązowym o
pojemnościach od 100 do 1500 ml. Huta może spełnić wszystkie oczekiwania klientów
odnośnie kształtu butelek począwszy od przekroju okrągłego po owal, prostokąt oraz trójkąt.
Przedsiębiorstwo dysponuje nowoczesnym parkiem maszynowym, a poszczególne fazy
produkcji sterowane są automatycznie. Specjalne urządzenia kontrolne nadzorują przebieg
38
sortowania butelek. Zapewnia to wysoki i stabilny poziom jakości produkowanych wyrobów.
Wytwarzane przez Hutę butelki poddawane są procesowi uszlachetniania na gorąco i na
zimno w celu przeciwdziałania rysowaniu się ich powierzchni i zakleszczeniu na liniach
rozlewniczych. Butelki są paletowane i foliowane na w pełni zautomatyzowanej linii
załadunkowej. W 1999 roku Huta Szkła "Ujście" S.A. uzyskała Certyfikat jakości ISO 9001.
Huta posiada również Certyfikat GOST, który jest niezbędny przy wysyłce towarów na rynki
wschodnie.
Klientami Huty są nie tylko odbiorcy krajowi, ale również zagraniczni z takich państw jak:
Francja, Belgia, Holandia, Rosja, Kanada. Obecnie Huta zatrudnia około 300 osób.
Wytwórnia Podkładów Strunobetonowych - Zakład wybudowany został w drugiej połowie lat
sześćdziesiątych, rozpoczął swoją pierwszą produkcję w 1970 roku, wytwarzając podkłady
dla potrzeb Polskich Kolei Państwowych. W 1994 roku w Wytwórni przeprowadzono
modernizację linii technologicznej. Zainstalowano nowe maszyny i urządzenia oraz
wprowadzono nowoczesną technologię włoskiej firmy Strutture Industriali Armamenti S.P.A.
z Arezzo.
W Wytwórni w 1996 roku nastąpiły przekształcenia własnościowe, w wyniku których
powstała pracownicza Spółka Akcyjna. Zakład zatrudnia około 150 pracowników.
Zakład Tworzyw Sztucznych PLASTWIL - Zakład zajmuje się przetwórstwem tworzyw
sztucznych od ponad 20 lat. Specjalizuje się w produkcji dla kolejnictwa i tramwaji. Zakład
posiada wtryskarki najnowszej generacji oraz narzędziownie pracującą dla potrzeb własnych i
usługowych wyposażoną w nowoczesne frezarki numeryczne, szlifierki, tokarki. W zakładzie
zatrudnionych jest około 100 osób.
Autoryzowana Stacja Dealerska TOYOTA Tadeusz Ukleja to firma z 25-letnim
doświadczeniem na rynku motoryzacyjnym. Przedmiotem działalności jest sprzedaż
samochodów nowych i używanych, serwis gwarancyjny i pogwarancyjny, sprzedaż części
oryginalnych, akcesoriów i naprawy blacharskie.
2.2 Pozostali pracodawcy według branż
Według wykazu na dzień 31.X.2005r. przedsiębiorców wpisanych do ewidencji
działalności gospodarczej na terenie Gminy Ujście funkcjonuje 14 zakładów produkcyjnych,
78 zakładów budowlanych, 61 sklepów, 19 hurtowni. Handlem obwoźnym zajmuje się 27
39
przedsiębiorców, a handlem zagranicznym 16. Działalność gastronomiczną prowadzi 16
przedsiębiorców. Sektor usług wykonywany jest przez 36 firm. Znaczna w skali Gminy jest
działalność w obszarze transportu drogowego towarowego (36). Ponadto działają 2 szkoły
jazdy, 12 gabinetów lekarskich, Ilość 18 przedsiębiorców zajmuje się lakiernictwem.
Łącznie na terenie Gminy działa obecnie 352 podmiotów gospodarczych.
Liczba przedsiębiorstw w ostatnich latach utrzymuje się na podobnym poziomie:
Branża
Zakłady produkcyjne
Zakłady budowlane
Sieć sklepowa i drobnodetaliczna
Sprzedaż hurtowa
Handel obwoźny
Działalnośc gastronomiczna
Handel zagraniczny
Usługi
Transport drogowy towarowy
Lakiernictwo pojazdowe, mechanika
pojazdowa
Nauka jazdy
Inne
Ogółem
2001 2002 2003 2004 2005 2006
14
15
15
14
13
14
82
78
75
77
81
85
55
57
58
59
60
60
20
22
21
20
20
20
28
28
26
27
25
26
13
15
15
16
13
11
16
16
16
16
16
16
37
39
35
36
35
38
34
37
33
35
38
40
16
17
17
18
18
20
2
15
332
2
16
342
2
17
330
2
17
337
3
27
349
3
30
363
40
Ze względu na rolniczy charakter gminy, działalność gospodarcza została w naturalny
sposób wypchnięta do ośrodków miejskich, głównie Ujścia, dla którego problem rozwoju
związany jest głównie z ogólną tendencją związaną z zahamowaniem w ostatnich latach
tempa wzrostu gospodarczego, obniżenie przychodów ze sprzedaży wyrobów i usług,
pogorszenie wyników finansowych zakładów.
Główni pracodawcy w Gminie posiadają wielo, tak jak w przypadku Huty Ujście czy
kilkunastu letnią historię działalności, tworząc w sumie niespełna 500 miejsc pracy. Od czasu
ich założenia nie powstały żadne większe podmioty gospodarcze. Pozostali przedsiębiorcy,
których zestawienie według branż zostało przedstawione powyżej, stanowią dosyć stabilną
grupę mikro i małych przedsiębiorstw. Analizując strukturę tych przedsiębiorstw wskazać
należy, że nie będą one w dalszych latach generować nowych miejsc pracy, a raczej
utrzymywać pozycję dotychczasową, która polega na ograniczaniu kosztów, w tym także
pracowniczych. Ponadto większość z tych przedsiębiorstw to przedsięwzięcia rodzinne.
Brakuje inicjatyw związanych z turystyką, podmiotów, które zajęłyby się nie tylko obsługą
ruchu turystycznego, ale także kwatero-dawców, wiele do życzenia pozostawiają także usługi
gastronomiczne.
41
2.4 Turystyka
Miasto i Gmina Ujście jest bardzo atrakcyjna dla wielu form rekreacji przede wszystkim
dla agroturystyki, krajoznawstwa i turystyki przyrodniczej. Miasto Ujście jest jednym z 36
najstarszych miast Polski, (należy do Kapituły Najstarszych Miast Polskich) a jego położenie
wśród pagórków moreny czołowej, nad dwiema rzekami (na terenie miasta rzeka Gwda
uchodzi do Noteci) sprawia, że jest chętnie odwiedzane przez turystów. Na terenie Gminy
znajdują się liczne zabytki, co stanowi niewątpliwą atrakcję.
Ujście leży nad dwiema rzekami Gwdą i Notecią, które tu właśnie się łączą. Kończy się tu
szlak kajakowy wiodący z miejscowości Drężno przez Piłę do Ujścia długości 145 km.
Walory przyrodnicze gmin położonych wzdłuż drogi wodnej, w tym Noteci, zachowane
pomniki dziedzictwa kulturowego stwarzają możliwości rozwoju międzynarodowej turystyki
wodnej.
Gwda jest największym, mierzącym 145,1 km dopływem Noteci. Wypływa z łąk powyżej
jeziora Wierzchowo koło Szczecinka, wpada do Noteci w miejscowości Ujście koło Piły.
Gwda jest atrakcyjnym szlakiem kajakowym, wiodącym przez malowniczy krajobrazowo
teren. Płynąc statkiem można tu zobaczyć żurawie, bobry, bociany, łabędzie, sarny, żubry, a
nawet łosie. Poza obcowaniem z przyrodą i pięknem krajobrazu, rzeka pozwala zaznajomić
się z zabytkami kultury znajdującymi się w Szczecinku, Jastrowiu i Pile. Niewątpliwą
atrakcją dla miłośników militariów jest pozycja przednia niemieckiej linii obronnej tzw. Wału
Pomorskiego, która przebiega wzdłuż Gwdy. Dla zainteresowanych zabytkami techniki
ciekawostką jest zbudowany na początku XX wieku zespół elektrowni wodnych. Szlak
podzielony jest wyraźnie na części. Część górna z jeziorami: Studnica, Wierzchowo,
Smolęsko, Wielimie, rzeką Dołgą, jeziorami: Dołgim, Stępińskim, Dębno i Łąkim tworzy
szlak kajakowy nazywany „Pętlą Szczeciniecką". Kolejny odcinek wiedzie wśród łąk i lasów
malowniczą równiną w kierunku Lędyczka, dalej Jastrowie, Piłę i dopływa do Ujścia.
Pokonanie całej trasy bez wycieczek bocznych zajmuje 7-8 dni.
Szlaki kajakowe
Rzeka Noteć - Osiek - Ujście
Rzeka Gwda - od jeziora Studnica do Ujścia
Rzeka Łobzonka – od Czyżykowskigo Młyna (gm. Lipka) do Noteci
Rzeka Rurzyca – od Trzebieszek (gm. Jastrowie) do Krępska, szlak im.
Jana Pawła II.
42
Turystyczne wykorzystanie Noteci jest wielką szansą na rozwój i promocję Gminy.
Wyjątkową atrakcją dla turystów jest miejsce, w którym rzeka Gwda wpływa do Noteci.
Urokliwy zakątek jest odwiedzany przez licznych turystów z kraju i za granicy, przyciąga
nawet fotografów z województwa robiących zdjęcia parom młodym. Nieopodal stworzono
punkt widokowy przy drodze wojewódzkiej, z którego podziwiać można panoramę Doliny
Noteci. Drugi punkt widokowy ma być udostępniony w roku 2006 z widokiem rozciągającym
się na 40 km. Nieopodal znajduje się miejsce, gdzie przebiegała granica polsko-niemiecka.
Regionalnym produktem turystycznym Gminy są rejsy organizowane na rzece i w tym
kierunku Gmina upatruje szansę na zachęcenie turystów i pasjonatów żeglugi do odwiedzania
Ujścia. Co roku odwiedza powiat, w tym również Ujście około 20 tysięcy turystów
niemieckich, którzy w drodze na Warmię i Mazury zatrzymują się w Pile w Hotelu „Rodło”.
Turyści zagraniczni przypływają także na jachtach. Problemem jednak jest brak przystani.
Gmina podjęła szereg starań w kierunku wykorzystania turystycznego Noteci. Realizuje
programy „Szlakiem grodów noteckich”, „Noteć bez patentu” i wiele pomysłów cieszących
się dużym zainteresowaniem m.in. rejsy statkiem dla mieszkańców oraz turystów
zagranicznych, spływy kajakowe, festyny, liczne imprezy gminne. Planowane jest stworzenie
muzeum Noteci. Szansą na rozwój współpracy polsko-niemieckiej jest pomysł organizowania
rejsów od Hamburga do Gdańska.
Ponadto Gmina Ujście jako członek Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Nadnoteckich w
ramach Funduszu Spójności realizuje Projekt dotyczący "Ochrony wód zlewni rzeki Noteć"
czyli inwestycje kanalizacyjno-wodociągowe. Po realizacji tego projektu tj. usunięciu źródeł
zanieczyszczających rzekę Noteć planuje się wdrożenie programu pt. „Turystyczne
wykorzystanie rzeki Noteć”.
Gmina uczestniczy również w Projekcie w Ramach Leadera + pn. "Aktywizacja
Społeczeństwa i Rozwój Obszarów Wiejskich Gmin Doliny Noteci przez promocje energii
odnawialnej".
Godne uwagi jest również to, że co roku między innymi przez Gminę Ujście (w tym Ujście)
organizowany jest przez Towarzystwo Kolarskie "Karkonosze TOUR" Jelenia Góra
Międzynarodowy Wyścig Kolarski Bałtyk - Karkonosze TOUR i właśnie w Ujściu
zlokalizowana jest Premia Górska.
W Nowej Wsi Ujskiej k. Ujścia zlokalizowany jest Skansen indiański prowadzony przez
firmę „Cztery”, w którym zobaczyć można domostwa Indian Ameryki Północnej wraz z ich
charakterystycznym wyposażeniem. Wyjątkowym obiektem jest największe z istniejących w
43
Polsce tipi (namiot indiański). W skansenie znajdują się również obiekty dające możliwość
aktywnego wypoczynku. Co roku organizowany jest Ogólnopolski Zlot Przyjaciół Indiannajwiększa doroczna impreza w kraju.
Atrakcje turystyczne stanowią liczne zabytki na terenie Gminy, m.in.: Odbudowująca się
Kalwaria Ujska, Rzymsko-katolicki kościół parafialny p.w. św. Mikołaja zbudowany w stylu
neobarokowym, Kościół ewangelicko-augsburski wybudowany przez protestantów w poł.
XIX w., Zespół pałacowo-parkowy wraz z folwarkiem z II poł. XIX w. W Jabłonowie,
Kościół filialny z 1893 roku z dzwonnicą w Ługach Ujskich, Kościół p.w.św. Wojciecha z
1928 roku w Kruszewie, Rządówka z parkiem z II poł. XIXw. w Bronisławach, Cmentarz z
zabytkowymi Grobami Żołnierzy Powstania Wielkopolskiego w Mirosławie, Śluza na Noteci
w Nowym zbudowana w1896 roku.
Baza gastronomiczna w Gminie Ujście to 10 obiektów z 500 miejscami konsumpcyjnymi.
Natomiast bazę noclegową stanowi 100 miejsc noclegowych (w tym prywatne): 2 pensjonaty
funkcjonują, 2 pensjonaty w budowie, 1 pole namiotowe.
Uzupełnieniem dla Gminy jest baza turystyczna powiatu pilskiego stanowiąca ogółem
różnego rodzaju obiekty turystyczne z 1982 miejscami noclegowymi ( w tym 713 miejsc
sezonowych)
oraz
pola
namiotowe.
W
Powiecie
Pilskim
jest
17
gospodarstw
agroturystycznych. Gospodarstwa te oferują swoje usługi nie tylko latem, ale niektóre
również przez cały rok. Maksymalnie na gości czeka w tych gospodarstwach 324 miejsca
noclegowe. Gospodarstwa agroturystyczne chętnie przyjmują gości zagranicznych.
Na zainteresowanie agroturystyką na tym terenie wpływają: nieskażone środowisko,
gościnność mieszkańców, duża lesistość terenu, wiele urokliwych rzek, liczne jeziora, wysoki
standard usług.
Rozwój agroturystyki jako formy wypoczynku na terenach wiejskich o charakterze rolniczym,
opartej na bazie noclegowej, najczęściej również żywieniowej oraz aktywności rekreacyjne
związane z gospodarstwem rolnym i jego otoczeniem stanowi dużą szansę na uzyskanie przez
rolników dodatkowego źródła dochodu.
Na terenie Powiatu Pilskiego istnieje 13 biur podróży. Większość biur, w tym przede
wszystkim Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, Oddział w Pile przygotowują
ofertę imprez turystycznych adresowaną do hobbystów jak i do wczasowiczów
wypoczywających w tym regionie. Biura turystyczne przygotowują oferty imprez, kampanię
reklamową i promocyjną w miejscowym radiu, lokalnej prasie, promocja w szkołach,
zakładach pracy, na targach m.in. w Poznaniu i Berlinie.
44
Ujście może być atrakcyjnym turystycznie miastem. Na walory turystyczne składają się nie
tylko walory w postaci licznych obiektów dziedzictwa kulturowego, ale także położenie
miasta nad rzeką Notecią stanowiącą szlak wodny do głównych miast historycznych Polski.
Ujście może wykorzystać rentę swojego położenia dzięki dobrze rozwiniętej bazie
gastronomiczno – hotelowej ulokowanej bezpośrednio w mieście i gminie jak i okolicach, w
tym mieście Piła.
Turystyka jest obecnie uznawana za jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się
dziedzin, a jej szczególne znaczenie wynika z faktu, iż oprócz jednostek rynku turystycznego
aktywizuje wiele innych sektorów gospodarki (m.in. transport, łączność, przemysł,
budownictwo, rolnictwo, działalność finansową i ubezpieczeniową). Wydatki ponoszone
przez turystów w danej miejscowości generują dodatkowy strumień pieniądza, który zasila
lokalną gospodarkę i uruchamia dodatkowe korzyści w poszczególnych sektorach gospodarki
kooperujących z branżą turystyczną.
Przy czym zaznaczyć należy, że turystów przyciągną te podmioty i obszary, które zaoferują
niepowtarzalny, odpowiednio zróżnicowany, atrakcyjny produkt turystyczny, nie wystarczą
same walory naturalne czy antropogeniczne, jeśli nie są one właściwie zagospodarowane i
udostępnione.
Z uwagi na uwarunkowania przestrzenne Ujścia oraz ze względów ekonomicznych funkcja
turystyczna powinna być preferowana jako jedna z głównych funkcji sprzyjających
rozwojowi miasta. Należy dążyć do stworzenia w Ujściu silnego centrum obsługi ruchu
turystycznego, umocnienia pozycji atrakcyjnego ośrodka turystycznego z bazą recepcyjną dla
turystyki krajoznawczej, krótko-pobytowej turystyki wypoczynkowej oraz specjalistycznej –
spływy kajakowe, spływy rzeczne małymi stateczkami.
Dla poprawy turystycznej atrakcyjności miasta niezbędne jest podjęcie działań w kierunku:
zagospodarowania istniejących walorów (zwłaszcza potencjału związanego z rozwojem
turystyki
wodnej),
zwiększenie
dostępności
komunikacyjnych
(połączeń
wodnych,
kolejowych i drogowych), zapewnienia turystom niezbędnych warunków egzystencji na
miejscu (baza noclegowa, gastronomiczna i sanitarna) oraz rozbudowa systemu promocji i
informacji jak również poszerzenie oferty kulturowej. Niezwykle ważna jest także baza
towarzysząca wykorzystywana w równym stopniu przez turystów jak i mieszkańców miasta.
Wchodzące w jej skład obiekty sportowo-rekreacyjne i zagospodarowane, zielone tereny
rekreacyjne czy centra rozrywki mają duży wpływ na przyciągnięcie turystów i
uatrakcyjnienie ich pobytu.
45
2.5 Dziedzictwo kulturowe
Na terenie miasta znajdują się następujące obiekty wpisane do rejestru zabytków:
Kościół par. p.w. św. Mikołaja, neobarokowy z 1905-06r. wraz z cmentarzem
przykościelnym, stoi na miejscu kilku poprzednich świątyń, z których pierwsza powstała na
początku XVII wieku Jest on na bieżąco naprawiany i remontowany. Zespół zabytków
ruchomych w kościele obejmuje: rokokowe ołtarze boczne z obrazami i rzeźbami, ambonę,
chrzcielnicę przeniesione z poprzedniego kościoła, ołtarz główny z pocz. XXw., witraże,
ławki, konfesjonały, feretrony, wyroby metalowe. Stan zachowania wyposażenia jest
zróżnicowany: ołtarze, ambona, chrzcielnica po pracach konserwatorskich wykonanych na
początku lat 90-tych XXw. Wskazana jest konserwacja neobarokowych witraży z ok.1907r. w
szczególności tych w transepcie. Jest to
jedno z nielicznych na terenie naszego kraju
Sanktuarium Przelania Przenajdroższej Krwi Pana Jezusa i najokazalsza budowla w mieście.
Drewniane ołtarze boczne, ambona, chrzcielnica i płaskorzeźby przedstawiające drogę
krzyżową pochodzą z poprzedniego kościoła zburzonego w 1766 r.
Na wzgórzu za kościołem znajduje się Kalwaria Ujska zbudowana w latach 1891-1908. W
1998r. wykonano koncepcję rekonstrukcji kalwarii i rozpoczęto odbudowę kilku stacji; prace
będą kontynuowane w miarę posiadanych środków. Przy Pl. Wiosny Ludów znajduje się
ratusz, wybudowany w 1903r., w wyniku działań wojennych zostały zniszczone wystawka w
dachu, ostrosłupowe zwieńczenie wykusza i szczyt z datą budowy. Podczas remontu obiektu
w połowie lat 90-tych XXw. wykonano ich rekonstrukcję i przywrócono historyczny wygląd
elewacji.
Na terenie Starego Rynku w latach 1851-52 wzniesiono szachulcowy kościół ewangelicki.
Przebudowany w latach 1927 – 29. Od 1945 r. wykorzystywany jako magazyn. Kościół
szachulcowy
konstrukcji
słupowo
–
ramowej
wypełnionej
cegłą.
Salowy,
bez
wyodrębnionego prezbiterium, zamknięty prostokątnie z małą trójbocznie zamkniętą absydą.
Dach jednokalenicowy kryty dachówką. Mała wieża od frontu osadzona na nawie,
zwieńczona okapem i blaszanym, czworobocznym, ostrosłupowym hełmem. Wewnątrz
drewniane empory. Strop belkowy. Ołtarz główny neogotycki z poł. XIX w. Drewniana
tablica z nazwiskami poległych członków zboru z I wojny światowej. Obok szachulcowa
pastorówka z ok. XIX w. „
Na Starym Rynku znajduje się również szachulcowa pastorówka, obiekt jest własnością
prywatną. W 1991r. spalił się dach budynku i został zabezpieczony niższym dachem
46
drewnianym. Obiekt jest w złym stanie technicznym i pilnie należy znaleźć dla niego nową
funkcję i podjąć prace remontowe.
Na obszarze gminy znajdują się 4 zespoły ruralistyczne, w tym: Ługi Ujskie – pierwsza osada
olęderska w Wielkopolsce 1597r., Węglewo – owalnica istniejąca w średniowieczu, Byszki i
Kruszewo – ulicówki XV, XVIIw.
Z zabytków sakralnych na terenie gminy do rejestru zabytków wpisane są: kościół par. p.w.
św.Wojciecha w Kruszewie, powstały w latach 1928-31 oraz kościół filialny p.w MB
Różańcowej z 1868r. i dzwonnica drewniana z 1855r. w Ługach Ujskich. W/w obiekty
zostały wyremontowane w latach 90-tych XXw.
Na terenie miasta i gminy Ujście znajduje się 10 cmentarzy wpisanych do rejestru
zabytków. Znajdują się one w następujących miejscowościach: cmentarze ewangelickie w
Chrustowie, Jabłonowie, Kruszewie, Nowej Wsi Ujskiej i Węglewie, cmentarze katolickie w
Byszkach, Kruszewie, Mirosławiu Ujskim, Ujściu – 2 obiekty. Cmentarze ewangelickie są
zaniedbane, nie wykonuje się na nich prac porządkowych ani sanitarnych. W dobrym stanie
są cmentarze katolickie, na których systematycznie wykonuje się prace porządkowe i
pielęgnacyjne.
Kalwaria w Ujściu
Kalwaria powstała na przełomie XIX i XX wieku (w latach 1893-1908). Usytuowana na
niewielkim obszarze stromego wzniesienia, wielość stylów architektonicznych kaplic,
różnorodność barw i materiałów użytych do ich budowy. Kalwaria została zbudowana dzięki
ofiarności i staraniom całego lokalnego społeczeństwa. Inne historyczne budowle nie
przetrwały II wojny światowej. Zniszczenia wojny znacznie osłabiły zabytek, ale już od
pierwszych lat po wojnie postanowiono odbudować Kalwarię. Wspólnymi siłami rozpoczęto
działania zmierzające do całkowitej odbudowy kalwarii Ujskiej. W 1998r. zbudowana
pierwszą kaplicę, w 1999r. dwie kolejne. Na tyle na ile mogą sobie pozwolić mieszkańcy
Gminy i jej władze Kalwaria jest odnawiana, ale środki na ten cel są wciąż nie wystarczające.
Kalwaria w Ujściu usytuowana jest na stromym zboczu moreny czołowej, znajdującej się w
bezpośredniej bliskości kościoła parafialnego z prawej strony drogi krajowej nr 11.
Pomysłodawcą i budowniczym Kalwarii był rdzenny ujścianin, a po latach proboszcz ujskiej
parafii ks. Franciszek Renkawitz. Przy kalwaryjskich dróżkach stanęło 14 kaplic Stacji Drogi
Krzyżowej Jezusa Chrystusa, w tym 9 z wnętrzem, ponadto 3 inne kaplice (z tego 2 z
wnętrzem) i szereg mniejszych obiektów oraz Belle Vue, budowla przypominająca zamek a
47
stanowiąca jednocześnie doskonały punkt widokowy na okolicę i miejsce pamiątkarskogastronomiczne dla pielgrzymów i turystów odwiedzających tłumnie Kalwarię. Budynek
Belle Vue jako jedyny dotrwał do naszych czasów i od 1966r. służy jako Kaplica Grobu
Pańskiego.
Kaplice pierwotnie były bardzo okazałe, niektóre z nich miały 8 m wysokości. Każda została
zbudowana w innym stylu architektonicznym, co nie było przypadkiem, a wynikało z tego, co
miała sobą przekazać oraz określoną treścią religijną. Do budowy użyto wielu nietypowych
materiałów, chociażby takich jak: białe i kolorowe szkło z ujskiej huty, stopioną cegłę,
naturalne skały - w tym wapień z Turyngii. Kaplice były bogato i misternie zdobione. We
wnętrzu znajdowały się w większości figury naturalnej wielkości, z których trzy zachowały
się do dzisiaj. Projekty części kaplic były prezentowane i nagrodzone na Wystawie Światowej
w Paryżu w roku 1889. Kalwaria miała wielu fundatorów, takich chociażby jak rodzina
Renkawitzów, czy państwo Bilażewscy z Poznania, ale cenne jest, iż w budowę zaangażowani
byli niemal wszyscy parafianie. wielu fundatorów spoczęło po śmierci przy kalwaryjskich
dróżkach.
Pierwotna Kalwaria w Ujściu przetrwała do 1942r. Od tego roku do końca okupacji zabytek
był niszczony przez Niemców.
Kościół ewangelicko-augsburski wybudowany został przez protestantów w poł. XIX w.
Postawiono go na miejscu zamku rozebranego w 1773 roku. Zarówno kościół jak i
pastorówka obok kościoła, zostały zbudowane z muru pruskiego.
Na terenie gminy usytuowane są 2 duże zespoły pałacowo-parkowe w Jabłonowie (z
folwarkiem) i Kruszewie. Pałac i park w Jabłonowie z II połowy XIXw. jest własnością
prywatną od 1996r., po nabyciu rozpoczęto remont zrujnowanego obiektu oraz przystąpiono
do uporządkowania parku. Wykonano prace remontowe przy części elewacji obiektu oraz
przystosowano część dworską na potrzeby mieszkalne, wykonano prace porządkowe,
sanitarne w parku, uregulowano cieki wodne oraz odtworzono główną oś widokową. Na
południe od pałacu znajduje się folwark składający się z gorzelni, kuźni, spichlerza, obory,
stajni, stodół i oficyny. W/w obiekty utrzymywane są w stanie zadowalającym, oprócz
budynku kuźni na dziedzińcu folwarku, która w 2002r. uległa częściowemu spaleniu. Obiekt
został prowizorycznie zabezpieczony i w 2003r. wykonano projekt rewaloryzacji i
rekonstrukcji budynku.
48
Przy pałacu istnieje do dziś piękna zabytkowa aleja lipowa. Obecnie pałacem i folwarkiem
zawiadują prywatni właściciele. Jabłonowo występuje w dokumentach od 1403 roku.
Własność Jabłonowskich, później od lat 80-tych XIX wieku do 1939 roku w rękach rodziny
Kegel.
Pałac będący mieszaniną kilku stylów, wynikającą z kolejnych przebudów. Pierwotny dwór
klasycystyczny widoczny od prawej strony frontu. Był to duży dwór parterowy, nakryty
dachem dwuspadowym. W jego fasadzie ryzalit z wejściem zwieńczonym trójkątnym
frontonem. Do tego pierwotnego dworu pochodzącego z początków XIX wieku dobudowano
koło roku 1880 skrzydło składające się z okazałego trójkondygnacyjnego ryzalitu,
zwieńczonego trójkątnym frontonem i części piętrowej - widoczne w środku pałacu. Ostatnia
przebudowa wiąże się z boczną dwuwieżową fasadą. Do najstarszej części pałacu przylega
oranżeria. Pałac obecnie w trakcie gruntownego remontu - został doprowadzony w okresie
komunistycznym do stanu kompletnej ruiny.
Przy pałacu rozciąga się przepiękny park o powierzchni około 12 hektarów ze stawami w
bardzo dobrym stanie, z wieloma pomnikami przyrody. Obecny park jest częścią parku, który
obejmował około 30 ha.
Zespół pałacowo-parkowy w Kruszewie jest własnością prywatną. Pałac o neorenesansowej
bryle, z okrągłą basztą, z ok. 1889r. jest nieużytkowany, a remont rozpoczęty w 2000r. jednak
niezakończony, dotychczas sporządzono koncepcję planu zagospodarowania zespołu i
częściowo uporządkowano park i budynki folwarczne. Bogata jest historia samego pałacu i
przylegającego do niego pięknego parku krajobrazowego ze stawem. W czasie II wojny
światowej urządzono w nim najpierw dom matki i dziecka, później siedzibę dla
"zbombardowanych Niemców". Po wojnie, kiedy władze zamknęły seminarium, w pałacu
funkcjonował ośrodek zdrowia, później dom dziecka, sanatorium, a od 1960 szpital
ftyzjatryczny. Dopiero w 1995 r. obiekt wrócił do zakonu oo. św. Rodziny, który ponownie
urządził w nim niższe seminarium duchowne. W 1998 roku obiekt został sprzedany przez
zakon oo. św Rodziny właścicielom firmy ABSOLUT s.c., która to jest również właścicielem
"KEMPA CENTER" na Ukrainie. Obecnie trwają prace remontowe mające na celu
utworzenie Wielkopolskiego Centrum Konferencyjnego.
Pod koniec XVI w. powstał w Ujściu browar, który produkował dzięki doskonałej jakości
wody piwo o wspaniałym smaku. Browar zlokalizowany był przy samej rzece, w okolicy
dzisiejszych budynków mieszkalnych na ul. Browarskiej nr 11 i 12. Uległ likwidacji w latach
49
20 – tych naszego stulecia. Sam budynek przetrwał do r. 1942, kiedy to z polecenia
niemieckich władz Ujścia został rozebrany. Z odzyskanych cegieł zbudowano stojące do dziś
domy na ul. Szpitalnej ( za „starymi łazienkami” ).
50
2.6 Czynniki ograniczające możliwość wzrostu ruchu turystycznego w mieście
Do tych najważniejszych należy zaliczyć zróżnicowanie obiektów gastronomicznych i
bazy noclegowej. I to zarówno rozpatrując je pod względem indywidualnym – standard
świadczonych usług, pomieszczenia lokalowe, - jak i otoczenia, w którym funkcjonują. Jako
otoczenie rozumieć tutaj należy zabudowę miejską Ujścia i wykorzystanie naturalnych
uwarunkowań zabudowy, które przy ich prawidłowym zagospodarowaniu winny stanowić
deptak dla spacerów nie tylko mieszkańców, ale także turystów.
Istotnym elementem jest także pewna sezonowość ruchu turystycznego, która związana jest z
rodzajami oferowanych produktów turystycznych polegających głównie na wykorzystaniu
zasobów wodnych dla licznych spływów i wycieczek wodnych, a także wycieczek
krajoznawczych, których główną tematyką są pomniki przyrody bądź obiekty zabytkowe.
Wiele do życzenia pozostawia miejscowa baza noclegowa, która większość swoich miejsc
noclegowych oferuje także w sezonie letnim co sprawia, że jeśli turysta już musi korzystać z
miejsc noclegowych w okolicy, w tym najbliższej miejscowości Piła to Ujście stanowi dla
niego poza sezonem letnim jedynie punkt tranzytowy bądź miejsce wypadku kilkugodzinnego
do głównych miejsc dziedzictwa kulturowego takich jak Góra Kalwaria.
Ważną barierę dla rozwoju turystyki może stanowić także słabo rozbudowana infrastruktura
obiektów sportowych.
3. Sfera społeczna
3.1 Demografia
Aktualnie na stałe mieszka w Gminie 8.104 osób (stan na 31. 12.2006r.) , z czego w
samym mieście 3.907.
Biorąc pod uwagę podział ludności wg grup wiekowych wg danych z 2002r. Narodowego
Spisu Powszechnego najliczniejszą grupę stanowią osoby w wieku od 50 do 59 lat (około
11% tj. 896). Drugą pod względem liczebności grupą jest młodzież w wieku 19 do 24 lat,
którzy stanowią prawie 10% ogółu mieszkańców Gminy Ujście tj. 785. Podobny procent tj.
stanowią dzieci w wieku 7-12 lat – 745. Najmniej jest ludzi starszych w wieku 80 lat i więcej
– 138.
W latach 2000-2006 liczba ludności zamieszkałej na terenie Gminy utrzymuje się na
podobnym poziomie:
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
51
8098
8092
8099
8085
8089
8107
8104
Podział ludności w Gminie na podstawie ewidencji ludności na koniec 2005r. przedstawia się
następująco:
wiek przedprodukcyjny 0-18 wiek produkcyjny
wiek poprodukcyjny
(1998-2005)
1886
kobiety
mężczyźni
kobiety
mężczyźni
18-60
18-65
pow. 60 lat
pow. 65 lat
(1946-
(1941-1987)
(do 1945)
(do 1940)
1987)
2488
2690
694
337
3.2 Bezrobocie
Tabela. Struktura i bilans bezrobotnych
Powiatowego Urzędu Pracy w Pile
Wyszczególnienie
Ogółem
Razem
Ogółem
417
Osoby poprzednio pracujące 341
W tym zwolnione z przyczyn 7
Miasta i Gminy Ujście według danych
Bezrobotni zarejestrowani
W tym z prawem do zasiłku
Kobiety
Razem
Kobiety
285
62
38
229
62
38
4
1
-
dotyczących zakładu pracy
Dotychczas nie pracujące
76
56
Dane: PUP w Pile (na dzień 31 stycznia 2007)
-
-
Tabela. Bezrobocie wg kategorii bezrobotnych
Wyszczególnienie
Ogółem
Razem
Zamieszkali na wsi
220
W
tym
posiadający -
Bezrobotni zarejestrowani
W tym z prawem do zasiłku
Kobiety
Razem
Kobiety
155
31
16
-
gospodarstwo rolne
Osoby w okresie do 12 m-cy 17
13
1
-
od dnia ukończenia nauki
Cudzoziemcy
Do 25 roku życia
85
Które ukończyły szkołę, do 3
60
2
10
-
7
-
27 roku życia
Długotrwale bezrobotne
242
Powyżej 50 roku życia
59
Bez
kwalifikacji 145
176
30
96
2
10
13
1
4
7
52
zawodowych
Samotnie wychowuje
co 26
26
1
1
2
1
najmniej jedno dziecko do 7
roku życia
Niepełnosprawni
9
5
Tabela. Bezrobotni wg wykształcenia
Wyższe
Policealne i średnie zawodowe
Średnie ogólnokształcące
Zasadnicze zawodowe
Gimnazjalne i poniżej
Ogółem
14
72
17
142
172
w tym kobiety
9
61
14
94
107
Tabela. Bezrobotni wg wieku
Ogółem
18-24
85
25-34
132
35-44
78
45-54
106
55-59
15
w tym kobiety
60
99
54
66
6
Tabela. Bezrobotni wg stażu pracy
Ogółem
Do 1 roku
42
1-5
96
5-10
80
10-20
73
45
26
30 lat i więcej
5
bez stażu
76
w tym kobiety
31
72
55
45
15
0
56
3.3 Organizacje pozarządowe
Ludowe Zespoły Sportowe
Ludowe Zespoły Sportowe powstały w 1974r. a reprezentowane jest przez radę MiejskoGminną LZS, której Przewodniczącym jest Pan Paweł Rowicki.
53
Ludowe Zespoły Sportowe działają za pośrednictwem 10 ogniw zlokalizowanych we
wszystkich sołectwach gminy. W założeniach programowych celem działalności Rady
Miejsko-Gminnej Zrzeszenia LZS w Ujściu jest krzewienie kultury fizycznej i sportu oraz
aktywizacja
społeczności
wiejskiej.
Działalność
sportowo-turystyczno-rekreacyjna
realizowana jest przez wszystkie działające ogniwa. Wszelkie imprezy organizowane są we
wszystkich wsiach na terenie gminy, co przynosi wspaniałe rezultaty, dając możliwość
zdrowego i aktywnego wypoczynku wszystkim zainteresowanym mieszkańcom. Działalność
LZS spotyka się nie tylko z uznaniem mieszkańców Gminy, ale doceniona została również
przez władze LZS zarówno na szczeblu wojewódzkim, jak i krajowym. Do największych
imprez sportowych organizowanych, które cieszą się zainteresowaniem należą: Wiejskie
turnieje tenisa stołowego, Turniej Wsi Gminy Ujście, Powiatowa Zimowa Spartakiada LZS,
Miejsko-Gminny Turniej „Piłkarska kadra czeka”, Święto Sportu Wsi, Turniej Asów w tenisie
stołowym, Rajd Samochodowy im. Jana Dziubakiewicza w Kruszewie, „Jabłonada” w
Jabłonowie.
Klub Sportowy „Unia Ujście”
Klub sportowy „Unia” Ujście powstał w 1997r. z inicjatywy władz lokalnych. Klub
posiada dwie sekcje piłki nożnej, tj. sekcję seniorów i sekcję juniorów. Obie sekcje biorą
udział w rozgrywkach ligowych klasy „A” Okręgowego Związku Piłki Nożnej w Pile.
Obecnie zarejestrowanych jest 55 zawodników. Sekcja seniorów skupia 22 zawodników, a
sekcja juniorów 33 zawodników; w większości z terenu Gminy Ujście.
Parafialny Zespół Caritas
Działa na zasadzie postanowień Statusu Caritas Archidiecezji Gnieźnieńskiej i w oparciu o
instrukcję Konferencji Episkopatu Polski „O pracy charytatywnej w parafiach”. Celem
Zespołu jest niesienie pomocy potrzebującym jej osobom (rodzinom) zamieszkałym na
terenie parafii bez względu na ich wyznanie i przekonania. Zadaniem natomiast jest:
•
pełne i stałe rozpoznawanie potrzeb i możliwości pomocy charytatywnej na terenie
parafii,
•
mobilizowanie wspólnoty parafialnej do wspierania działalności charytatywnej
ofiarami, czynem i modlitwą,
•
organizowanie i świadczenie konkretnej pomocy osobom potrzebującym. Dla osób
szczególnie uwzględniając dzieci i młodzieży.
54
Bractwo strzeleckie w Ujściu
Bractwo strzeleckie zostało powołane przywilejem z dnia 27 IV 1662 roku przez króla
Jana Kazimierza na wypadek najazdu wojsk nieprzyjacielskich na miasto. Aktywnie działało
w Ujściu w latach trzydziestych ubiegłego wieku. Wtedy też Bractwo miało własną strzelnicę,
która mieściła się na terenie zajętym obecnie przez ujskie gimnazjum. Przez okres II wojny
światowej i później działalność bractwa była zawieszona, dopiero 21 września 1999 roku na
spotkaniu członków założycieli dokonano wyboru komitetu założycielskiego.
Dnia 7 marca 2000 roku decyzją Sądu Okręgowego w Poznaniu Bractwo Strzeleckie w Ujściu
zostało zarejestrowane, a już 31 marca 2000 roku na pierwszym Walnym Zebraniu wybrany
został Zarząd, którego Prezesem do dnia dzisiejszego jest Jerzy Koźma. Obecnie Bractwo
liczy 23 członków.
Program współpracy samorządu Gminy Ujście z organizacjami pozarządowymi oraz innymi
podmiotami, o których mowa w art.3 ust.3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003r. o działalności
pożytku publicznego i wolontariacie w roku 2005 określa jak o priorytetowe zadania w
zakresie:
a) upowszechniania kultury fizycznej i sportu:
- organizacji imprez sportowych,
- upowszechnianie kultury fizycznej i sportu w szczególności wśród dzieci i młodzieży,
- wypoczynku dzieci i młodzieży.
b) pomocy społecznej, działalności charytatywnej oraz działalności na rzecz osób
niepełnosprawnych :
- wyżywienia i zaopatrzenia w żywność osób najuboższych,
- realizacji programów terapeutycznych,
- organizacji i wypoczynku dzieci i młodzieży z rodzin najuboższych i patologicznych,
- przeciwdziałania bezdomności,
- rehabilitacji osób niepełnosprawnych,
- likwidacji barier utrudniających funkcjonowanie osobom niepełnosprawnym.
c) nauki, edukacji, oświaty oraz rozwoju społeczności lokalnej:
- edukacji permanentnej, zwłaszcza ludzi w starszym wieku,
- nowatorskich programów edukacyjnych i wychowawczych adresowanych do dzieci
i młodzieży najzdolniejszej lub sprawiającej problemy wychowawcze,
55
d) porządku i bezpieczeństwa publicznego oraz przeciwdziałania patologiom społecznym:
- prowadzenia świetlic terapeutycznych, w tym wyżywienia i zatrudnienia specjalistów,
- poradnictwa specjalistycznego,
- organizowania kolonii, warsztatów terapeutycznych,
- propagowania zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym.
e) ekologii:
- propagowanie zachowań proekologicznych, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży,
- propagowanie akcji społecznych mających na celu usuwanie odpadów i poprawę estetyki
gminy.
f) kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i tradycji regionalnej w zakresie:
- propagowanie historii gminy i miasta Ujście, jej osiągnięć,
- promocji osiągnięć w zakresie kultury i sztuki,
- organizacji imprez kulturalnych,
- organizacji uroczystości państwowych i lokalnych.
Współpraca Gminy z organizacjami pozarządowymi odbywa się poprzez powierzenie zadań
publicznych wraz z udzieleniem dotacji na finansowanie ich realizacji oraz wspieranie
wykonywania zadań publicznych poprzez dofinansowanie ich realizacji. Wzajemne
informowanie się o planowanych kierunkach działalności i współdziałania odbywa się w
formie:
a) publikowania ważnych informacji dotyczących organizacji na stronie internetowej Gminy
Ujście oraz udzielania informacji w mediach lokalnych,
b) udziału przedstawicieli organizacji w obradach Rady Miejskiej w Ujściu oraz jej komisji,
c) prowadzenie działalności promocyjnej i informacyjnej w sprawach i dziedzinach, w
których podejmowane są wspólne działania, w tym organizowanie szkoleń nt. możliwości
korzystania z dofinansowania i zlecania organizacjom realizacji zadań publicznych oraz w
przygotowaniu wniosków o pozyskanie funduszy strukturalnych.
Zlecanie zadań organizacjom odbywa się na zasadach otwartego konkursu ofert.
Otwarte konkursy ofert ogłaszane są przez Burmistrza Ujścia i przeprowadzane są
w oparciu o przepisy ustawy. Burmistrz Ujścia wykaz zadań przewidzianych do realizacji w
roku 2005 przez organizacje pozarządowe podaje do publicznej wiadomości na stronie
56
internetowej Gminy, na tablicy ogłoszeń Urzędu Miejskiego oraz poprzez publikacje w
mediach
lokalnych.
4. Organizacja może z własnej inicjatywy złożyć ofertę wykonania zadań publicznych, które
są dotychczas realizowane w inny sposób.
Wskazać należy, że prawie połowa mieszkańców gminy zamieszkuje miejscowość Ujście,
która staje się w ten sposób ważnym ośrodkiem w ich życiu. Rozwój miasta w istotny sposób
będzie kreował zatrudnienie jak i dochody mieszkańców, które wykazują aktualnie niski
poziom w porównaniu z innymi dużymi ośrodkami miejskimi, przy jednoczesnym wzroście
kosztów utrzymania.
Populacja zamieszkująca teren gminy wykazuje pewną stałość, która jest uwarunkowana nie
tylko historycznie, ale także pewną równowagą pomiędzy zgonami a narodzinami nowych
obywateli. Gmina w ciągu najbliższych lat stanie przed problemem starzenia się
mieszkańców, który dotknął już w znacznym stopniu inne większe ośrodki miejskie. Już dziś
bowiem ludność w przedziale pomiędzy 50-59 lat stanowi najliczniejszą grupę wiekową.
Wzrost liczby ludności w wieku poprodukcyjnym wpłynie na konieczności zmian w systemie
ochrony zdrowia, systemie świadczeń społecznych, zabezpieczenia farmaceutycznego, wzrost
zapotrzebowania na różnego rodzaju usługi.
Problemem jest również wystepowanie bezrobocia na terenie gminy. W styczniu 2007r. w
ewidencji osób bezrobotnych Powiatowego Urzędu Pracy w Pile zarejestrowanych było 1005
osób. Liczba ta zwiększyła się w stosunku do grudnia 2006r. o 253 osoby, tj. o 21 %,
natomiast w porównaniu ze styczniem 2006r. zmniejszyła się o 244 osoby. Stopa bezrobocia
w powiecie pilskim na koniec grudnia 2006 wynosiła 13,2 %. Dla województwa
wielkopolskiego stopa bezrobocia wynosiła na koniec grudnia 2006r. 11,8%, natomiast dla
kraju – 14,9%.
Spadek liczby bezrobotnych na koniec września 2006r. (w granicach 15,4% - 0,8%) wystąpił
w 8 jednostkach administracyjnych powiatu:
gm. Białośliwie 15,4% (37 osób)
gm. Miasteczko Krajeńskie 11,2% (18 osób)
mig. Łobżenica 5,2% (38 osób)
m. Piła 4,2% (159 osób)
gm. Szydłowo 3,5% (21 osób)
mig. Wysoka 2,9% (15 osób)
57
mig. Wyrzysk 2,4% (23 osoby)
gm. Kaczory 0,8% (3 osoby)
Wzrost bezrobocia nastąpił w mieście i gminie Ujście o 5 osób ( o 1,2%).
Na terenie gminy rośnie liczba przestępstw. Zjawisko to obrazuje poniższa tabela:
Ogółem
Włamania
Kradzieże
Bójki i pobicia
inne
2004
64
6
6
2
50
2005
126
21
20
3
82
2006
146
15
30
7
94
58
4. Analiza SWOT dla miasta Ujścia
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
MOCNE STRONY
bogata historia miasta,
układ
przestrzenny
związany
z
dziedzictwem historycznym i kulturowym
miasta,
zabytki architektoniczne,
pomniki przyrody,
istniejące wartościowe układy i zespoły
architektoniczno-urbanistyczne,
dobre warunki dla rozwoju gospodarki
turystycznej związanej z wykorzystaniem
zasobów wodnych,
położenie
przy
rzecze
żeglownej
posiadającej liczne połączenia z systemem
dróg wodnych,
ujście rzeki, port rzeczny
bogaty zasób zieleni, w tym liczne prawem
chronione i wpisane do NATURA 2000,
kapitał ludzki,
prężne władze miejskie
atrakcyjne trasy rowerowe, szlaki spływów
kajakowych, trasy spacerów krajoznawczych
SZANSE
możliwość zewnętrznego finansowania w
szczególności ze środków UE,
możliwość rozwoju turystyki krajobrazowej
i wodnej dzięki położeniu na głównym
szlaku wodnym,
zwiększenie kontaktu mieszkańców z rzeką
Noteć, dzięki wykorzystaniu uwarunkowań
urbanistycznych dla budowy deptaków,
spacerniaków i punktów widokowych,
atrakcyjność
„sentymentalna”
dla
zagranicznych sąsiadów,
moda na aktywną turystykę pieszą, spływy
kajakowe,
bliskie położenie Piły zarówno jako ośrodka
miejskiego z dużą liczbą mieszkańców
stanowiących potencjalnych turystów, jak i
bazy
noclegowej
stanowiących
zabezpieczenia
potrzeb
turystów
przyjezdnych do Ujścia,
integracja z gminami UE,
decentralizacja uprawnień decyzyjnych,
polityka rządu zmierzająca do likwidacji
bezrobocia
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
SŁABE STRONY
rosnące bezrobocie,
mieszkalnictwo,
brak infrastruktury turystycznej,
opieka zdrowotna,
przedsiębiorczość,
infrastruktura drogowa,
słaba kondycja największych zakładów
niedobór inwestycji dywersyfikujących
gospodarkę miasta,
degradacja
techniczna,
estetyczna
i
społeczna zabudowy mieszkaniowej,
mała czytelność układu urbanistycznego dla
przyjezdnych,
brak
deptaków,
zagospodarowania w zakresie zieleni,
brak wykorzystania istniejących zasobów w
postaci portu rzecznego,
sezonowość bazy noclegowej,
mała ilość obiektów sportowych,
małe dochody mieszkańców,
brak firm stosujących zaawansowane
technologie,
ZAGROŻENIA
ryzyko degradacji centrum miasta z powodu
złego stanu zasobów mieszkaniowych,
pogłębiające się zróżnicowanie socjalne
grup społecznych,
niski budżet Gminy na finansowanie
projektów infrastruktury technicznej w
mieście,
brak skutecznej polityki mieszkaniowej
państwa,
rosnące bezrobocie w skali makro,
likwidacja największych zakładów pracy,
narkomania,
zanieczyszczenia rzek,
migracja zarobkowa,
59
II. Nawiązanie do strategicznych dokumentów dotyczących rozwoju przestrzennospołeczno-gospodarczego miasta i regionu.
1. Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015
Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 jest podstawowym dokumentem strategicznym
określającym cele i priorytety rozwoju społeczno-gospodarczego Polski oraz warunki, które
powinny ten rozwój zapewnić. Strategia wyznacza cele oraz identyfikuje obszary uznane za
najważniejsze z punktu widzenia osiągnięcia tych celów, na których koncentrowane będą
działania państwa. Uwzględnia jednocześnie najważniejsze trendy rozwoju światowej
gospodarki oraz cele, jakie stawia Unia Europejska w odnowionej Strategii Lizbońskiej.
Strategia Rozwoju Kraju nadaje priorytet działaniom, jakie będą podejmowane w latach
2007-2015 w celu realizacji wizji Polski.
W ramach priorytetu 2. Poprawa infrastruktury technicznej i społecznej dokument
wskazuje na potrzebę wspierania budowy i modernizacji obiektów kultury na poziomie
ogólnokrajowym, lokalnym i regionalnym, które pozwalają upowszechniać dobra kultury oraz
umacniać tożsamość narodową, a także więzi w ramach społeczności lokalnych przez
pielęgnowanie i promocję ich dziedzictwa. Nowoczesne i dostosowane do współczesnego
konsumenta obiekty przyczynią się do promocji kultury narodowej oraz uzupełnienia oferty
turystycznej i zagospodarowania czasu wolnego mieszkańców. Równolegle z budową nowych
obiektów kultury będą rozwijane działania nakierowane na zachowanie, ochronę i
rewitalizację materialnego dziedzictwa kulturowego poprzez renowację, konserwację,
adaptację obiektów zabytkowych dla celów kulturalnych i turystycznych, a także wdrożenie
systemu monitoringu i zabezpieczeń tych obiektów. Działania te będą dotyczyć również
obiektów kultu religijnego.
Wspierane też będą działania na rzecz infrastruktury turystycznej. Polskie miejscowości,
aby funkcjonować i konkurować na rynku turystycznym muszą mieć bogaty wachlarz usług
wymagających powstania lub rozbudowy obiektów bazy noclegowej, gastronomicznej,
konferencyjno-kongresowej, infrastruktury rekreacyjnej i rozrywkowej. Jako jeden z
podstawowych czynników rozwoju turystyki Strategia wskazuje dostępność terenów i
obiektów.
2. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury
Dokument formułuje następujące cele:
60
Cel strategiczny: zrównoważenie rozwoju kultury w regionach.
Cele cząstkowe:
•
Wzrost efektywności zarządzania sferą kultury,
•
Wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań w systemie organizacji działalności
kulturalnej i w systemie upowszechniania kultury,
•
Zmniejszenie dysproporcji regionalnych w rozwoju kultury,
•
Wzrost uczestnictwa i wyrównanie szans w dostępie do szkolnictwa artystycznego,
dóbr i usług kultury,
•
Poprawa warunków działalności artystycznej,
•
Efektywna promocja twórczości,
•
Zachowanie dziedzictwa kulturowego i aktywna ochrona zabytków,
•
Zmniejszenie luki cywilizacyjnej poprzez modernizację i rozbudowę infrastruktury
kultury.
Wyznaczone cele, a przede wszystkim zachowanie dziedzictwa kulturowego i aktywna
ochrona zabytków są konsekwentnie realizowane przez władze Gminy, co potwierdzają liczne
prace remontowe i odnawialne obiektów zabytkowych prowadzone na terenie Miasta i Gminy
Ujście oraz projekt rewitalizacji Starego Rynku.
Zwiększenie roli kultury w procesie społeczno-ekonomicznym kraju jest jednym z celów
NPR na lata 2007-2013, który jako kierunki rozwoju kultury wskazuje:
•
Kompleksową
rewaloryzację
zabytków
oraz
obiektów
poprzemysłowych
i
powojskowych oraz ich adaptację na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne,
rekreacyjne, a także inne cele społeczne,
•
zwiększenie roli zabytków w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości,
•
tworzenie zintegrowanych narodowych produktów turystycznych,
•
budowa i rozbudowa sieci informatycznych w celu promocji potencjału kulturowego
regionów,
3. Narodowy Program Kultury „Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego na lata
2004-2013
Założeniem Narodowego Programu Kultury „Ochrona zabytków i dziedzictwa
kulturowego” jest uznanie sfery dziedzictwa za podstawę rozwoju kultury i upowszechniania
61
kultury, a także za potencjał regionów, służący wzrostowi konkurencyjności regionów dla
turystów, inwestorów i mieszkańców.
Celem strategicznym programu jest intensyfikacja ochrony i upowszechniania dziedzictwa
kulturowego, w tym szczególnie kompleksowa poprawa stanu zabytków nieruchomych.
1Celami cząstkowymi programu są:
•
poprawa warunków instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w sferze
dokumentacji i ochrony zabytków,
•
kompleksowa rewaloryzacja zabytków i ich adaptacja na cele kulturalne, turystyczne,
edukacyjne, rekreacyjne i inne cele społeczne,
•
zwiększenie roli zabytków w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości poprzez tworzenie
zintegrowanych narodowych produktów turystycznych,
•
promocja polskiego dziedzictwa kulturowego w Polsce i za granicą, w szczególności
za pomocą narzędzi społeczeństwa informacyjnego,
•
rozwój zasobów ludzkich oraz podnoszenie świadomości społecznej w sferze ochrony
dziedzictwa kulturowego,
•
tworzenie warunków dla rozwoju i ochrony dziedzictwa kultury ludowej,
•
zabezpieczenie zabytków przed nielegalnym wywozem zagranicę.
4. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013
Dokument określa działania o charakterze rozwojowym na lata 2007-2013 w zakresie
promowania trwałego wzrostu gospodarczego, wzrostu konkurencyjności oraz wzrostu
zatrudnienia. NSRO służą jednocześnie zapewnieniu skutecznej pomocy na rzecz regionów i
grup społecznie zmarginalizowanych oraz pomocy w restrukturyzacji sektorów i regionów
problemowych.
Celem strategicznym Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia dla Polski jest tworzenie
warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości
zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i
przestrzennej.
Jako jedno z realizacji tego celu NSRO wskazuje działania w dziedzinie infrastruktury kultury
i ochrony dziedzictwa kulturowego zwiększające dostęp do kultury mieszkańców Polski oraz
podniesienie kompetencji kulturalnych społeczeństwa, a także atrakcyjności turystycznej i
inwestycyjnej kraju. Działania te będą koncentrować się na wykorzystaniu istniejącego już
potencjału dziedzictwa kulturowego o znaczeniu światowym i europejskim, ochronie i
62
zachowaniu dziedzictwa kulturowego, poprawie stanu infrastruktury kultury oraz rozwijaniu
nowych, alternatywnych form korzystania z kultury.
Dodatkowo, istniejący potencjał kulturowy (w tym przebiegające przez Polskę europejskie
szlaki kulturowe) i przyrodniczy oraz planowane działania w obszarze kultury, tworzą
korzystne warunki dla rozbudowy infrastruktury turystycznej. Dla zapewnienia dostępu do
odpowiedniej, wysokiej jakości usług turystycznych oraz podniesienia atrakcyjności
turystycznej Polski i jej regionów środki zostaną skoncentrowane przede wszystkim na
poprawie jakości funkcjonującej infrastruktury turystycznej poprzez projekty z zakresu jej
rozbudowy, modernizacji i wyposażenia. Przedsięwzięcia w tym zakresie będą również
ukierunkowane na powstawanie nowych obiektów służących do prowadzenia działalności
turystycznej, które będą spełniały standardy UE. Miejsca pracy w sektorze turystki przyczynią
się do wzrostu zatrudnienia w infrastrukturze towarzyszącej produkcji towarów i usług
niezbędnych dla obsługi turystów.
5. Regionalny Program Operacyjny Województwa Wielkopolskiego
Jest instrumentem realizującym działania prowadzące do zmniejszenia dysproporcji
gospodarczych, społecznych i terytorialnych na terenie Wspólnoty. Głównym celem
programu jest wzmocnienie potencjału rozwojowego Wielkopolski na rzecz wzrostu
konkurencyjności i zatrudnienia.
Zasadą, stanowiącą nadrzędne kryterium rozwiązań strategicznych na wszystkich szczeblach
zarządzania powinna być konstytucyjna zasada zrównoważonego rozwoju. Zakłada ona takie
prowadzenie polityki i działań w poszczególnych sektorach gospodarki i życia społecznego,
aby zachować zasoby i walory środowiska w stanie zapewniającym trwałe, nie doznające
uszczerbku, możliwości korzystania z nich, zarówno przez obecne jak i przyszłe pokolenia,
przy jednoczesnym zachowaniu trwałości funkcjonowania procesów przyrodniczych oraz
naturalnej różnorodności biologicznej na poziomie krajowym, ekosystemowym, gatunkowym
i genowym. W praktyce oznacza to równorzędne traktowanie racji ekologicznych,
społecznych i gospodarczych oraz powoduje konieczność integrowania zagadnień ochrony
środowiska z polityką sektorową w pozostałych dziedzinach gospodarki.
Głównym celem programu jest poprawa jakości przestrzeni województwa, systemu edukacji,
rynku pracy, gospodarki oraz sfery społecznej skutkująca wzrostem poziomu życia
mieszkańców.
63
Osiągnięciu tego celu sprzyja również wykorzystanie funkcji rozwojowych miast,
rewitalizacja obszarów o niewłaściwym potencjale oraz wsparcie inicjatyw na rzecz rozwoju,
wykorzystujących głównie lokalne atuty w zakresie turystyki.
6. Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020
Turystyka i kultura
Kierunki rozwoju turystyki i kultury na obszarze Wielkopolski wyznaczone zostały w
podstawowym dokumencie strategicznym województwa wielkopolskiego Strategii Rozwoju
Województwa Wielkopolskiego.
W ramach celu operacyjnego 1.3. Wzrost znaczenia i zachowanie dziedzictwa kulturowego
została zaakcentowana rola dziedzictwa kulturowego w rozwoju Wielkopolski. Jest ono
czynnikiem integracji społecznej, stanowi instrument promocji regionu oraz przyczynia się do
rozwoju gospodarczego, gdyż może być bazą dla turystyki i usług kulturalnych. Szczególnie
ważnym elementem tego dziedzictwa jest wielkopolska kultura przedsiębiorczości.
Cel ten realizowany będzie przede wszystkim poprzez:
•
Inwestycje w instytucje kultury
•
Ochronę dorobku kulturowego
•
Wsparcie działań powiększających dorobek kulturalny regionu
•
Promocję aktywności kulturalnej mieszkańców.
Zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego
Strategia podkreśla znaczenie środowiska kulturowego wskazując jednocześnie na istotę
rozpoznania i ochrony tego, co pozostało po zniszczeniach historycznych, ale i równocześnie
wzbogacanie zasobów o nowe wartości. Działania zmierzające do ochrony i poprawy stanu
środowiska kulturowego powinny być rozłożone na kilka lat, wzajemnie się uzupełniać i być
przygotowane równocześnie na kilku poziomach.
Trzy podstawowe i równorzędne cele działania to:
•
Ochrona istniejącego zasobu materialnego i duchowego,
•
Kształtowanie przestrzeni kulturowej,
•
Kształtowanie świadomości.
Do ich spełnienia:
64
•
Potrzebna jest wspólna polityka ochrony środowiska kulturowego na terenie całego
regionu i jeden ośrodek koordynujący. Trzeba przy tym wykonać nowe opracowanie
stanu zasobów środowiska kulturowego całego regionu, uwzględniając jego
różnorodność,
•
należy
uwzględniać
znaczenie
dóbr
kultury
w
urbanistyce
i
planowaniu
przestrzennym,
•
ważna jest ochrona całych układów przestrzennych i to zarówno w miastach jak i na
wsiach,
•
krajobraz kulturowy skutecznie chronić mogą obowiązujące już akty prawne (ustawa
o ochronie dóbr kultury, o ochronie środowiska, o planowaniu przestrzennym czy
prawo budowlane), muszą być one jednak wprowadzane w życie i egzekwowane
przez odpowiednie służby (nadzór budowlany, służby konserwatorskie) oraz sądy,
•
ochronę obszarową zapewniają zapisy w obowiązującej ustawie o ochronie dóbr
kultury, które mówią, że można powoływać Parki Kulturowe, Pomniki Kultury i
Rezerwaty Kulturowe. Ich powołanie w Wielkopolsce jest możliwe i bardzo
potrzebne. Przyczyniłoby się do reklamy regionu, zwiększyłoby napływ turystów, a co
za tym idzie również i pieniędzy, które można by przeznaczyć na konserwację
zabytków i ich otoczenia. Dałoby też miejsca pracy i znacznie pomnożyły dochody
ludności,
•
jednym z elementów rozwoju regionu, a przy tym zachowania i ochrony tradycyjnego
budownictwa mogłaby być agroturystyka,
•
istotny jest powszechny kontakt dzieci i młodzieży z placówkami kultury i patronat
nad ginącymi zawodami,
•
ważna jest współpraca rozmaitych środowisk twórczych i naukowych w kreowaniu
pozytywnych wzorców regionalnych poprzez badanie i upowszechnianie wiedzy o
historii regionu, odtwarzanie zanikających odrębności subregionalnych, a także
kreowanie nowych,
•
ogromnie ważna jest rola telewizji regionalnej i innych środków przekazu, która
swoim zasięgiem powinna obejmować cały region. Szczególną rolę ma tu telewizja
regionalna i lokalna. Ważna jest promocja Wielkopolski na poziomie regionu, kraju i
zagranicy,
•
do zaistnienia Wielkopolski jako regionu atrakcyjnego kulturowo potrzebne są:
65
- materiały promujące (widokówki, foldery, albumy, opracowania naukowe), w wielu
językach, profesjonalnie przygotowane, które można kupić w lub przy obiekcie
zabytkowym,
- uczestnictwo w cyklicznych imprezach międzynarodowych promujących region w
kraju i za granicą (np. Europejskie Dni Dziedzictwa Kulturowego w Wielkopolsce),
- przygotowanie filmów o poszczególnych obszarach Wielkopolski i wyświetlanie ich
w programach regionalnych, ogólnopolskich i europejskich,
•
trzeba opracować wspólny dla całego regionu atrakcyjny system cyklicznych
(powtarzających się co roku o tej samej porze) imprez ściągających turystów polskich
i zagranicznych (informacja o nich powinna znajdować się w internecie, w rozmaitych
przewodnikach polskich i obcojęzycznych),
•
potrzebny
jest
zintegrowany
program
rewaloryzacji
szlaków
turystyczno-
krajoznawczych i włączenia ich w europejski i krajowy system w porozumieniu z
sąsiednimi regionami.
Dla utrzymania odpowiedniego poziomu intelektualnego i kulturowego społeczeństwa
(szczególnie młodzieży) muszą być utrzymywane instytucje kultury tam, gdzie one dziś
istnieją, gdyż stanowią swoiste kulturowe centra subregionalne. Ich utrzymywanie spoczywa
na samorządach gminnych lub powiatowych, ale w szczególnych przypadkach instytucje te
powinny być dofinansowywane przez samorząd wojewódzki, mogą też starać się o granty
Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego czy innych ministerstw, a także szukać
sponsorów prywatnych. W trosce o dobra kultury warto stworzyć grupy nacisku na wzór
ekologów.
Wszystkie te aspekty wykorzystane na szczeblu lokalnym w Gminie Ujście pozwolą na
zwiększenie atrakcyjności Gminy w zakresie turystyki i kultury. Walory przyrodniczokrajobrazowe Gminy oraz bogata przeszłość historyczna w połączeniu z zaplanowanymi
działaniami na rzecz rozwoju turystyki mają szansę stworzyć miejsce cieszące się
zainteresowaniem turystów.
7. Strategia Rozwoju Krajowego Produktu Turystycznego
Istotnym dokumentem umożliwiającym stworzenie koncepcji rozwoju turystyki w
Wielkopolsce jest „Strategia Rozwoju Krajowego Produktu Turystycznego”. W Strategii tej
nie określono w sposób bezpośredni, jakie rejony Wielkopolski mogłyby być wykorzystane
66
dla potrzeb turystyki, ale zostały one pośrednio wskazane. Wielkopolska wyróżnia się
wieloma elementami, które określono jako mocne strony produktu turystycznego na szczeblu
krajowym. Do tych mocnych stron zaliczono:
•
bogatą, zróżnicowaną kulturę,
•
zabytkowe miasta (zamki, pałace, architektura sakralna, muzea),
•
dobre warunki do uprawiania turystyki aktywnej (szczególnie wędrówek, turystyki
rowerowej i jeździectwa).
W województwie wielkopolskim wyróżnionych zostało 10 atrakcyjnych obszarów z punktu
widzenia walorów naturalnych oraz z punktu widzenia walorów antropogenicznych.
W przypadku kryterium walorów naturalnych są to:
•
Pojezierze Międzychodzko-Sierakowskie.
•
Puszcza Notecka w granicach Wielkopolski.
•
Dolina Noteci od Ujścia do Wielenia i lasy na północ tej doliny na linii Wieleń –
Człopa – Wałcz – Trzcianka – Ujście.
•
Puszcza Zielonka (Czerwonak – Murowana Goślina – Rejowiec – Wronczyn – Milno).
•
Wielkopolski Park Narodowy.
•
Rejon Powidzko-Skorzęciński (jeziora Powidzkie i Nadzięgiel oraz lasy na północ i
wschód od nich).
•
Przemęcki Park Krajobrazowy wyznaczony przez jego aktualne granice.
•
„Rejon Ostrzeszowski” obramowany miejscowościami: Kępno – Kobyla Góra –
Odolanów – Przygodzice – Mikstat – Grabów i na południe do Kępna.
•
Pałuki oraz rejon na północ od Piły o bokach: Piła – Wałcz – Jastrowie – Krajenka –
Piła.
•
Zespół jezior na północ od Konina.
Z punktu widzenia drugiego kryterium (walorów antropogenicznych) są to:
•
Poznań i strefa podmiejska o promieniu ok. 20 km zakreślona kołem, na obwodzie
którego znajdują się takie miejscowości, jak: Stęszew – Skrzynki – Gaj Wielki –
Kaźmierz – Pamiątkowo – Ocieszyn – Murowana Goślina – Pobiedziska – Siedlec –
Kórnik – Mosina i z powrotem do Stęszewa. Jest to obszar intensywnej urbanizacji i
penetracji turystycznej zarówno przyjezdnych, jak i mieszkańców.
67
•
Szlak Piastowski z już wykorzystywanymi, jak i jeszcze nie wykorzystywanymi
obiektami historycznymi. Obszar ze względu na dziedzictwo kulturowe o
pierwszoplanowym znaczeniu, który podzielić można na 2 odcinki: Poznań –
Uzarzewo – Ostrów Lednicki – Dziekanowice – Gniezno – Czerniejewo – Giecz –
Gułtowy i Iwno do Poznania (w granicach Wielkopolski); Gniezno i dalej przez
Rogowo, Gąsawę i Biskupin do Żnina, a stąd do Strzelna i Kruszwicy (w granicach
Kujaw).
•
Park Krajobrazowy Dezyderego Chłapowskiego w aktualnie obowiązujących
granicach, wraz z pozostałymi obszarami wchodzącymi w skład Międzygminnego
Związku Turystycznego „Wielkopolska Gościnna”.
•
Pałace wokół Poznania, poza wyznaczonym w pkt. 1 obwodem, a w szczególności
Czerniejewo, Arcugowo, Niechanowo, Krześlice, Zakrzewo, Objezierze, Posadowo,
Gułtowy czy Miłosław.
•
Pałace wokół Leszna i samo Leszno, a w szczególności Włoszakowice,
Święciechowa, Rydzyna, Osieczna, Pawłowice, Poniec.
•
Rejon: Kalisz – Gołuchów – Lewków w trójkącie Kalisz – Ostrów – Pleszew.
•
Rejon między Jarocinem a Pyzdrami z takimi obiektami, jak: pałace w Śmiełowie,
Żerkowie, Radlinie, Raszewach i Towcach.
•
Tereny nadwarciańskie na południe od Słupcy, a w szczególności: Pyzdry – Ląd –
Ciążeń aż do Goliny.
•
Piła i najbliższe okolice na południe od miasta przez Ujście do Chodzieży.
•
Wolsztyn – parowozownia, trasa unikalnej kolei parowej (szczególnie w kierunku
Leszna).
Zadaniem strategicznym dla danych obszarów jest dostosowanie programów rozwoju różnych
rodzajów turystyki do potencjału i właściwości, a także potrzeb wyodrębnionych obszarów,
charakteryzujących się wysokim stopniem atrakcyjności turystycznej.
Jako najważniejsze zadania, możliwe do zrealizowania w krótszym czasie (3-5 lat) dokument
wskazuje:
•
określenie obszarów intensywnego rozwoju turystyki na podstawie mapy preferencji
oraz wynikających z tej mapy scenariuszy rozwoju,
•
sprecyzowanie rodzajów turystyki, które winny być rozwijane na tych obszarach
(odpowiednie propozycje zostały zawarte w raporcie finalnym),
68
•
zastopowanie niekontrolowanego rozwoju bazy zakładowej i bazy prywatnych
domków oraz bezwzględne dostosowanie przyszłego budownictwa do wymagań
architektonicznych, wynikających z planu zagospodarowania przestrzennego,
•
skorelowanie działań w zakresie budowy infrastruktury turystycznej i paraturystycznej
z zasadami ochrony środowiska.
8. Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego do 2020r.
Jest to dokument strategiczny województwa wielkopolskiego, który jako jeden z celów
strategicznych wskazuje wzrost znaczenia i zachowanie dziedzictwa kulturowego.
Dziedzictwo kulturowe w rozwoju Wielkopolski pełni kilka funkcji. Jest ono czynnikiem
integracji społecznej, stanowi instrument promocji regionu oraz przyczynia się do rozwoju
gospodarczego, gdyż może być bazą dla turystyki i usług kulturalnych. Szczególnie ważnym
elementem tego dziedzictwa jest wielkopolska kultura przedsiębiorczości.
Cel ten realizowany będzie przede wszystkim poprzez:
•
Inwestycje w instytucje kultury
•
Ochronę dorobku kulturowego
•
Wsparcie działań powiększających dorobek kulturalny regionu
•
Promocję aktywności kulturalnej mieszkańców.
9. Projekt Strategii Rozwoju Turystyki na lata 2007-2013
Projekt Strategii podparty założeniami Projektu NPR na lata 2007-2013 zakłada obok
rozwoju infrastruktury technicznej nadanie turystyce priorytetu w regionalnym rozwoju
gospodarczym i prowadzeniu aktywnej polityki turystycznej.
Misja Projektu Strategii brzmi następująco: „Wykorzystanie dziedzictwa kultury, tradycyjnej
gościnności i bogactwa przyrody do wzrostu znaczenia turystyki w tworzeniu dochodu
narodowego oraz zbudowania pozytywnego obrazu Polski w kraju i na świecie”
„Turystyka daje możliwość dynamicznego rozwoju gospodarczego i społecznego kraju,
przyczyniając się do generowania nowych miejsc pracy, podnoszenia poziomu życia
społeczeństwa i zwiększania konkurencyjności regionów przy zachowaniu tradycyjnych
wartości polskiego społeczeństwa i w zgodzie z zasadą zrównoważonego rozwoju”.
Realizacja założeń Strategii ma dużą szansę na powodzenie w Gminie Ujście przy
wykorzystaniu
walorów
przyrodniczych,
możliwości
turystycznych
oraz
zasobów
dziedzictwa kulturowego.
69
10. Strategia Rozwoju Regionalnego Gminy
Rozwój turystyki i dbałość o dziedzictwo kulturowe w Gminie Ujście wynika już z samego
sformułowania misji Gminy:
•
ważny ośrodek turystyczny z dobrze rozwiniętą infrastrukturą,
•
społeczność rozwijająca się w oparciu i w harmonii z naturalnymi walorami
turystyczno - krajobrazowymi z wykorzystaniem warunków stworzonych przez rzeki
Noteć i Gwda.
Wyznaczonym priorytetem w tym dokumencie jest rozwój turystyki i tworzenie warunków
dla rozwoju nowoczesnego rolnictwa oraz małej i średniej przedsiębiorczości.
Z uwagi na uwarunkowania przyrodnicze rozwój poszczególnych jednostek musi być
podporządkowany ochronie środowiska. Wymaga to ścisłego powiązania dalszego rozwoju
poszczególnych funkcji z rozbudową sieci infrastruktury technicznej i ochroną walorów
przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych.
Rozbudowa sieci infrastruktury technicznej (w tym sieci kanalizacji ściekowej) ma
przyczynić się do poprawy stanu środowiska. Zlikwidowane zostaną potencjalne ogniska
zanieczyszczenia środowiska.
11. Plan Rozwoju Lokalnego Gminy
Plan Rozwoju Lokalnego jest kompleksowym dokumentem określającym strategię
społeczno-gospodarczą Miasta i Gminy Ujście na lata 2004 – 2006, a także wskazuje
planowane działania w latach 2007 – 2013.
Plan Rozwoju Lokalnego przedstawia sytuację społeczno-ekonomiczną Gminy, formułuje
cele i zawiera opis strategii zmierzającej do osiągnięcia rozwoju społecznego, gospodarczego.
Szacuje spodziewane efekty planowanych interwencji i wpływ na przebieg procesów
rozwojowych, wskazuje kierunki zaangażowania środków funduszy strukturalnych i środków
własnych gminy. Plan Rozwoju Lokalnego 2004-2006 będzie służył jako punkt odniesienia
dla działań o charakterze rozwojowym, podejmowanych wyłącznie z zasobów środków
własnych, jak również pozwoli określić wysokość interwencji z funduszy unijnych.
Jako kierunki rozwoju Gminy wskazuje m. in. Rozwój obszarów wiejskich:
Celem jest kształtowanie warunków życia ludności zamieszkałej na obszarach wiejskich,
które odpowiadają standardom cywilizacyjnym i pozwalają mieszkańcom wsi realizować ich
cele ekonomiczne, edukacyjne, kulturowe i społeczne oraz mobilizacja mieszkańców wsi do
70
podejmowania wspólnych przedsięwzięć na rzecz poprawy warunków i jakości życia na wsi.
Okres realizacji: 2004 – 2006r.
Cel będzie realizowany poprzez podjęcie następujących działań:
Działanie 1 – ma na celu organizację warsztatów, seminariów i kursów doskonalenia
zawodowego dla rolników. Szkolenia będą dotyczyć aspektów ekonomicznych, zarządzania
gospodarstwem rolnym lub produkcją leśną, marketingu, korzystania ze środków pomocy
strukturalnej, a zagadnień ochrony środowiska, krajobrazu i zachowania dziedzictwa
kulturowego.
Działanie 2 – przygotowanie z inicjatywy mieszkańców wsi programu odnowy wsi oraz
zachowania i ochrony dziedzictwa kulturowego (przeprowadzenie prac studialnych,
inwentaryzacji zasobów, ekspertyz, spotkań mieszkańców wsi).
Przygotowanie opisu realizacji programu wraz z określeniem kosztów poszczególnych
zaplanowanych przedsięwzięć budowlanych i harmonogramem realizacji. Przygotowanie prac
projektantów, architektów, konserwatorów oraz doradztwa związanego z przygotowaniem
programu
odnowy wsi
i zachowania oraz
ochrony dziedzictwa kulturowego
z
uwzględnieniem dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego
Działanie 3 – dotyczyć będzie realizacji zadań wynikających z opracowanego programu
odnowy wsi m.in. w zakresie:
•
remontu, budowy lub adaptacji oraz wyposażenia obiektów pełniących funkcje
kulturalne – świetlice wiejskie, biblioteki, kościoły;
•
remontu, budowy, urządzania placów zabaw, boisk sportowych, sal gimnastycznych
przy szkołach, ścieżek rowerowych, szlaków pieszych służących do użytku
publicznego;
•
przedsięwzięć związanych z kultywowaniem tradycji społeczności lokalnych oraz
tradycyjnych zawodów;
•
kształtowania centrów wsi poprzez remont lub budowę placów i parkingów;
•
urządzania lub budowy elementów małej infrastruktury turystycznej oraz rekreacyjnej
w tym systemów informacji wizualnej;
•
zagospodarowania zbiorników i cieków wodnych w obrębie miejscowości;
71
•
remontu obiektów zabytkowych użytkowanych na cele publiczne oraz miejscowych
pomników historycznych;
•
zakupu i remontu nie użytkowanych obiektów zabytkowych charakterystycznych dla
tradycji budownictwa wiejskiego i adaptacji ich na cele publiczne;
•
budowy i modernizacji dróg wewnętrznych;
•
budowy indywidualnych systemów zaopatrzenia w wodę wraz z uzdatnianiem,
systemów kanalizacyjnych, urządzeń zaopatrzenia w energię;
•
instalacji indywidualnych stałych łączy internetowych;
•
wzmocnienia systemu ochrony przeciwpożarowej;
•
nadzoru architektów, konserwatorów zabytków i inżynierów nad realizowanymi w
ramach programu pracami inwestycyjnymi i konserwatorskim.
Głównym beneficjentem będzie Gmina, a odbiorcami pośrednimi wsparcia dostarczonego w
ramach tego celu będą rolnicy i mieszkańcy z poszczególnych wsi na terenie gminy.
Wynikiem tego działania będzie podniesienie standardu życia na obszarze wiejskim.
Podniesienie atrakcyjności turystycznej. Pobudzenie aktywności mieszkańców wsi na rzecz
rozwoju i promocji wartości związanych z miejscową specyfiką społeczną, kulturową i
przyrodniczą. Zdobycie przez rolnika odpowiedniej wiedzy i umiejętności prowadzenia
gospodarstwa.
12. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy
Zgodnie z wyznaczoną polityką przestrzenną Gminy najważniejsza zasadą w
organizowaniu przestrzeni jest „ekorozwój” rozumiany jako proces zmian gospodarczych i
społecznych,
uwzględniających
wymogi
ochrony
środowiska
przyrodniczego
oraz
kulturowego. Efektem tego procesu zmian powinna być równowaga między społeczeństwem i
środowiskiem przyrodniczym. Celem rozwoju jest więc osiągnięcie wysokiej jakości życia
mieszkańców w przekształconym środowisku.
W odniesieniu do rozwoju turystyki i kultury na obszarze Gminy polityka przestrzenna uznaje
za istotne poprawę bytu mieszkańców oraz zainteresowania gminą potencjalnych turystów
poprzez systematyczną poprawę stanu środowiska przyrodniczego oraz zurbanizowanego.
W zakresie ekologii:
72
•
przestrzeganie wymogów ochrony konserwatorskiej przyrody (obszar chronionego
krajobrazu „Dolina Noteci”, parki i pomniki przyrody)
•
ochrona przed dalszym zanieczyszczeniem powierzchni ziemi, powietrza, wód
podziemnych i powierzchniowych,
•
ochrona gleb o wysokiej bonitacji przed zmianą formy użytkowania,
•
niedopuszczenie do zabudowy nierolniczej wydzielonych obszarów rolniczej
przestrzeni produkcyjnej,
•
wspieranie
inwestycji
proekologicznych,
przede
wszystkim
związanych
z
infrastrukturą techniczną,
•
rekultywacja terenów powyrobiskowych.
W zakresie szeroko pojętego rozwoju kulturowego społeczności gminnej:
•
wspieranie wszelkich przedsięwzięć, wpływających na poprawę jakości życia,
szczególnie w zakresie mieszkalnictwa,
•
ochronę zabytkowych obiektów bądź założeń przestrzennych,
•
stworzenie oferty turystycznej poprzez wykorzystanie istniejących zasobów
kulturowych gminy: założenia parkowo-pałacowe, stary układ urbanistyczny Ujścia,
Kalwarię Ujską,
•
wspieranie i inicjowanie przedsięwzięć mających na celu poprawę estetyki terenów
zurbanizowanych,
•
dbałość o poprawę walorów krajobrazowych gminy.
W zakresie aktywizacji gospodarczej gminy:
•
ochrona i wspieranie rynku rolnego poprzez:
- wykorzystanie łąk nadnoteckich zgodnie z regionalnym Programem Ochrony
Środowiska,
-tworzenie warunków dla powstawania gospodarstw rodzinnych oraz specjalizacji
produkcji
- rozwój przetwórstwa rolno-spożywczego ( w zurbanizowanych obszarach
wiejskich),
- wspieranie różnych form przedsiębiorczości gospodarczej w celu tworzenia
nowych,
alternatywnych miejsc pracy,
73
•
tworzenie niezbędnej oferty terenów wyposażonych w nowoczesną infrastrukturę
techniczną
•
rozgraniczenie form przestrzennych – miejskich Ujścia oraz wiejskich w obszarze
gminy m. in. poprzez właściwą lokalizację usług.
13. Program Ochrony Środowiska Gminy
Dokument strategiczny Gminy w zakresie ochrony środowiska wskazuje na główne
obszary działalności w zakresie turystyki i rekreacji. Walory przyrodniczo-krajobrazowe
gminy Ujście sprzyjają rozwojowi turystyki i rekreacji na jej obszarze. Jednak istnieje
potrzeba stworzenia odpowiedniej bazy turystycznej w Gminie. Obecnie tylko w powiecie
pilskim baza turystyczne jest wystarczająca, a bliskość miasta Piły stwarza możliwości
wykorzystania jego bazy (w Pile są 1354 miejsca noclegowe w tym 820 całorocznych).
Ośrodki wypoczynkowe, które mogą być obecnie wykorzystywane przez turystów
zwiedzających gminę Ujście to:
- Ośrodek Kolonijno-Wypoczynkowy w Płotkach k/Piły,
- Ośrodek Konferencyjno-Wypoczynkowy „Geovita” w Płotkach k/Piły,
- Ośrodek Wypoczynkowy Zespół Szkół Żeglugi Śródlądowej Nakło w Kaczorach
Turyści mogą korzystać z sieci szlaków turystycznych przebiegających przez powiat pilski,
np. szlaku pieszego czerwonego biegnącego przez gminę: Płotki-Czerwonak k. Poznania. Na
terenie powiatu przebiega od Jez. Płotki-leśniczówka „Płotka” – Piła – Leszków – Kalina –
Byszki – Ujście, jego długość wynosi na terenie powiatu 19 km.
Ponadto do wykorzystania są szlaki kajakowe, których długość na terenie powiatu wynosi ok.
190 km. Szlaki są ustanowione na następujących rzekach: Noteci, Łobżonce, Lubczy, Orlej,
Gwdzie, Rurzycy, Piławie, Dobrzycy i Kocuni.
Ważnym ośrodkiem rekreacji dla gminy jest stadion sportowy w Ujściu.
Biorąc pod uwagę zapisany w "Strategii rozwoju gminy Ujście” w ramach obszaru
Gospodarka priorytet jakim jest rozwój turystyki, uczestnicy tworzenia strategii
charakteryzowali w sposób następujący przyszłościowy stan w zakresie turystyki i rekreacji:
- dobrze rozwinięta baza turystyczna i rekreacyjna (hotele, przystań rzeczna, hala sportowa,
basen kryty, gospodarstwa agroturystyczne),
- rozwinięta turystyka zorganizowana,
74
- Kalwaria Ujska - miejsce pielgrzymek,
- rozwinięta przedsiębiorczość w sektorze turystycznym,
- wykorzystanie szlaku wodnego Noteci
Ze względu na konieczność rozwoju terenów turystycznych, bazy noclegowej, zabudowy
letniskowej,
ważne z punktu ochrony środowiska będzie przystosowanie terenów pod
względem technicznym do pełnienia wyznaczonych funkcji. Konieczne będzie rozwiązanie
problemów gospodarki ściekowej i odpadowej dla istniejących obszarów zainwestowania.
Obiekty bazy turystycznej powinny być lokowane na terenach odpowiednio przygotowanych,
o wysokim standardzie uzbrojenia. Akceptacja ich budowy będzie zależna od spełnienia
wymogów ochrony środowiska i krajobrazu. Ważne będzie dostosowanie przyszłego
budownictwa do wymagań architektonicznych, wynikających z planu zagospodarowania
przestrzennego, istniejącej zabudowy i warunków krajobrazowych.
Istotne dla kształtowania krajobrazu kulturowego będzie zachowanie kompozycyjnych
układów wsi.
Budowa miejsc obsługi szlaków komunikacyjnych i turystycznych pociągnie za sobą
inwestycje mające na celu zadbanie o ład przestrzenny.
Rozwój turystyki i rekreacji sprzyja rozwojowi innych dziedzin życia gospodarczospołecznego, ale równocześnie może negatywnie wpływać na środowisko. Stąd niezmiernie
ważne jest przewidzenie głównych zagrożeń środowiska i podjęcie działań minimalizujących
te zagrożenia.
Główne zagrożenia środowiska i kierunki działań minimalizujących zagrożenia
Jako główne zagrożenia środowiska Program Ochrony Środowiska wskazuje:
- Wzrost liczby turystów zmotoryzowanych
- Niszczenie walorów środowiska kulturowego i przyrodniczego
- Wzrost ilości odpadów
- "Dzikie zagospodarowanie" terenów
Program jednocześnie wyznacza kierunki działań minimalizujących te zagrożenia:
- Eliminowanie dzikiego zagospodarowania poprzez odpowiednie zapisy w miejscowych
planach zagospodarowania przestrzennego
- Przestrzeganie wymagań ochrony środowiska w odniesieniu do obiektów turystycznych i
rekreacyjnych
75
- Promowanie alternatywnych (do motorowych) środków transportu, w tym rozwój ścieżek
rowerowych i pieszych, szlaków kajakowych
- Kształtowanie świadomości i zachowań proekologicznych mieszkańców i turystów
Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody stanowi
jedną z głównych założeń realizacji polityki ochrony środowiska. Obszary i obiekty prawnie
chronione ustanowione na terenie Gminy potwierdzają duże znaczenie walorów
przyrodniczych na tym obszarze i dlatego konieczna jest szczególna dbałość o ochronę
środowiska
Wschodnia część gminy Ujście oraz środkowy fragment części zachodniej wchodzi w skład
obszaru chronionego krajobrazu Dolina Noteci. Dla obszaru tego obowiązują ustalenia
Uchwały Nr IX/56/89 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Pile z dnia 31 maja 1989 r. w
sprawie ustanowienia obszarów chronionego krajobrazu w województwie pilskim.
Na terenie gminy ustanowiono również (decyzjami Prezydium Wojewódzkiej Rady
Narodowej w Poznaniu oraz rozporządzeniami Wojewody Pilskiego) 20 pomników przyrody
(drzewa, grupy drzew, aleja).
Aktualnie największe znaczenie w europejskich koncepcjach ochrony przyrody przypisuje się
sieci ekologicznej systemu NATURA 2000.. Podstawę prawną sieci stanowią obowiązujące w
UE Dyrektywy: Ptasia i Siedliskowa. Wynika z nich zobowiązanie do wytypowania na terenie
kraju tzw. Specjalnych Obszarów Ochrony (SOO), zgodnie z Dyrektywą Siedliskową i
Obszarów Specjalnej Ochrony (OSO), zgodnie z Dyrektywą Ptasią. Obszary te utworzą
europejską sieć ekologiczną NATURA 2000. Tworzenie sieci SOO i OSO ma sprzyjać
zachowaniu regionalnej zmienności poszczególnych siedlisk i biocenoz oraz utrzymaniu
populacji w ich naturalnym środowisku. Projekt sieci NATURA 2000 na terenie powiatu
pilskiego obejmuje kilka obszarów, w tym również zlokalizowane na terenie gminy Ujście.
Program Ochrony środowiska jako cel średniookresowy do 2011 roku wyznacza ochronę i
wzrost różnorodności biologicznej i krajobrazowej oraz doskonalenie systemu obszarów
chronionych. Cel ten jest identyczny z celem zdefiniowanym w powiatowym programie
ochrony środowiska.
Powyższy cel ma być realizowany poprzez skupienie się na ochronie najcenniejszych siedlisk
oraz gatunków flory i fauny województwa wielkopolskiego, zwłaszcza z uwzględnieniem
kryteriów Europejskiej sieci ekologicznej NATURA 2000.
Projekt sieci NATURA 2000 obejmuje obszary znajdujące się w gminie Ujście. Są to:
76
•
Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego (kod PLB300001) – ostoja OSO, wg
Dyrektywy Ptasiej (na terenie miasta Ujście ok. 13,8 ha, na terenach wiejskich gminy
1 047 ha)
•
Nadnoteckie Łęgi (kod PLB300003) – ostoja OSO, wg Dyrektywy Ptasiej (na terenie
miasta Ujście ok. 7,5 ha, na terenach wiejskich gminy 1 736,4 ha)
•
Dolina Noteci (kod PLH300004) (w fazie negocjacji) – ostoja SOO, wg Dyrektywy
Siedliskowej (ok. 5,6 % terenów wiejskich gminy).
Bardzo ważnym zadaniem jest bieżąca ochrona istniejących obszarów i obiektów prawnie
chronionych oraz zapewnienie ochrony obszarów cennych przyrodniczo, dotychczas nie
objętych ochroną (i nie ujętych w systemie NATURA 2000), ale ważnych z punktu widzenia
zapewnienia spójności ekologicznej województwa. Do takich obszarów należą doliny
rzeczne, odgrywające ważną rolę w funkcjonowaniu przyrody, ponieważ stanowią "korytarze
ekologiczne" przemieszczania się flory i fauny.
Ze względu na stale zwiększającą się skalę działalności rolniczej coraz ważniejsza staje się
ochrona wartościowych elementów przyrody i krajobrazu. W procesie powiększania
powierzchni gospodarstw często ulegają zniszczeniu zagajniki, drzewostany nadbrzeżne oraz
inne naturalne elementy krajobrazu. Zachowanie wielu wartości przyrodniczych i naturalnego
krajobrazu wsi uzależnione jest od tradycyjnych metod gospodarowania, opartego o
gospodarstwa małe, prowadzone indywidualnie, bądź współpracujące między sobą.
Tradycyjne metody gospodarowania powinny być promowane zwłaszcza na obszarach
chronionych (Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Noteci). Działania na rzecz ochrony
różnorodności biologicznej obejmują również stosowne zasady w sektorze rolnictwa.
Wspieranie form rolnictwa stosującego metody produkcji nie naruszające równowagi
przyrodniczej, przede wszystkim rolnictwa ekologicznego jest jednym z celów stawianych
przez II PEP w zakresie różnorodności biologicznej i ochronie przyrody.
Dla zachowania walorów przyrodniczych terenów rolniczych istotne będzie zachowanie
zadrzewień, zakrzaczeń śródpolnych, przydrożnych małych kompleksów leśnych, oczek
wodnych, naturalnych bagien i obszarów wysiękowych.
Istotnym instrumentem finansowym ochrony środowiska i przyrody w przestrzeni rolniczej są
Krajowe Programy Rolnośrodowiskowe, będące elementem Programu Rozwoju Obszarów
Wiejskich.
Kierunki działań:
77
•
Doskonalenie systemu obszarów i obiektów prawnie chronionych
•
Bieżąca ochrona pomników przyrody oraz utrzymanie terenów zieleni
•
Zachowanie tradycyjnych praktyk gospodarczych na terenach cennych
przyrodniczo
•
Ochrona terenów cennych przyrodniczo przed zainwestowaniem i tzw. dzikim
zagospodarowaniem (szczególnie terenów parków, obszarów dolin rzecznych)
•
Wspieranie działań zmierzających do poprawy walorów krajobrazowych wsi.
78
III. Założenia programu rewitalizacji
Rewitalizacja między innymi w rozumieniu Zintegrowanego Programu Operacyjnego
Rozwoju Regionalnego jest to proces przemian struktury funkcjonalnej, przestrzennej,
społecznej i gospodarczej mających na celu: ożywienie gospodarczo - społeczne w
zdegradowanych częściach miast, przyczyniających się do poprawy jakości życia
mieszkańców, przywrócenia ładu przestrzennego, odbudowy więzi społecznych, zwiększenie
potencjału turystycznego i kulturalnego, w tym nadanie obiektom i terenom zdegradowanym
nowych
funkcji
społeczno
-
gospodarczych.
Szczególny
nacisk
kładzie
się
na
przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego w zagrożonych patologiami społecznymi
obszarach miast poprzez szybszy wzrost gospodarczy i wzrost zatrudnienia.
Środki finansowe Unii Europejskiej na rewitalizację są dostępne wyłącznie w granicach
obszarów wyznaczonych w programie rewitalizacji uchwalonych przez Radę Miejską.
1. Okres programowania
Czas obowiązywania Lokalnego Programu Rewitalizacji obejmuje okres 9 lat od 2005 do
2013 roku. Aktualnie zaplanowane do realizacji działania obejmują lata 2008-2010.
Równolegle z podejmowanymi aktualnie działaniami prowadzone będą szczegółowe analizy i
opracowywane będą plany działań umożliwiające wdrażanie kolejnych programów w
następnym okresie do 2013.
Takie zaplanowanie działań umożliwia realizację zadań wymagających zarówno krótkiego jak
i dłuższego czasu realizacji. Nie ma przy tym niebezpieczeństwa, że planowane zakończenie
działań jest tak odległe w czasie, że może mieć miejsce utrata kontroli nad realizacją
projektów. Ponadto istotnym elementem jest fakt, że od roku 2007 obowiązywać będzie nowy
okres budżetowania i rozdziału środków unijnych. Realizacja kolejnego podokresu w latach
2007-2013 pozwoli władzom Urzędu Miejskiego jak najlepiej wykorzystać dostępne środki w
oparciu o rzeczywistą już wtedy wiedzę na temat ich rozdziału.
2. Zasięg terytorialny rewitalizowanego obszaru, uzasadnienie
Kryteria wyboru obszaru
79
Zgodnie z wytycznymi Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego
(ZPORR) wybór obszarów rewitalizacji został dokonany na podstawie następujących
kryteriów:
•
poziom bezrobocia,
•
poziom ubóstwa oraz trudne warunki mieszkaniowe,
•
poziom przestępczości,
•
poziom wykształcenia mieszkańców,
•
poziom przedsiębiorczości mieszkańców,
•
poziom degradacji technicznej infrastruktury i budynków,
•
poziom zanieczyszczenia środowiska naturalnego.
Zasady wyboru obszarów
Program rewitalizacji zdegradowanych obszarów miejskich przewiduje w pierwszej
kolejności rewitalizację centrum miasta Ujścia, choć pozostawia w kolejnym podokresie
programowania możliwość dokonywanych rewitalizacji pozostałych części masta jak i
działań w innych miejscowościach na terenie Gminy.
Działania te wynikają z:
•
polityki Miasta, która służyć ma przywróceniu znaczenia żeglugi rzecznej dla jego
rozwoju,
•
przyjętymi planami dotyczącymi zagospodarowania Starego Rynku w Ujściu i
przyległymi do niego ulicami, co wpłynie na poprawę warunków życia społeczeństwa
i ochronę dziedzictwa kulturowego,
•
potrzeby dyskusji na temat przyszłych działań, tak aby były one społecznie
zaakceptowane.
Ponadto przy wyborze obszarów do rewitalizacji kierowano się oceną, które z działań
najszybciej przełożą się na uzyskanie pozytywnych efektów dla miasta. Oprócz
przewidywanych działań Miasta i jego podmiotów prawnych oceniano również potencjalny
wpływ realizowanego przedsięwzięcia na przyszłe inicjatywy podmiotów, organizacji
pozarządowych i innych potencjalnych beneficjentów środków unijnych na działania
związane z rewitalizacją bądź bedące jej konsekwencją.
Obszary do rewitalizacji obejmują także tereny na, których już realizowano wcześniejsze
projekty tak by uzyskać efekt skali. Przy wyborze kierowano się także kryteriami
społecznymi określonymi w ZPORR.
80
Istotnym elementem wyboru granic obszaru do rewitalizacji była też ochrona obiektów
zabytkowych objętych rejestrem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i ochroną na
podstawie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
Granice i obiekty rewitalizacji
•
obszar Starego Rynku wraz z przyległymi ulicami: Rybacka, Sienkiewicza,
Browarska, Kręta, Strzelecka, i Pl. Powstańców,
•
obiekty: kościół ewangelicki z 1851 roku,
•
deptak przy Noteci
Uzasadnienie
Obiekty dziedzictwa kulturowego
Na terenie objętym programem rewitalizacji znajdują liczne obiekty dziedzictwa
kulturowego, w tym między innymi szachulcowy kościół ewangelicki, który wzniesiono w
latach 1851-52, a przebudowany został w latach 1927 – 29. Ołtarz główny neogotycki
pochodzi z poł. XIX w. Znajduje się tutaj także drewniana tablica z nazwiskami poległych
członków zboru z I wojny światowej. Obok szachulcowa pastorówka z ok. XIX w. , obiekt
jest własnością prywatną. W 1991r. spalił się dach budynku i został zabezpieczony niższym
dachem drewnianym. Obiekt jest w złym stanie technicznym i pilnie należy znaleźć dla niego
nową funkcję i podjąć prace remontowe.
W 1995r. Urząd Miasta i Gminy podjął prace przy remoncie kościoła z przeznaczeniem na
muzeum rzeki Noteci. Dotychczas wykonano następujące prace: remont konstrukcji dachowej
i założenie nowego pokrycia dachowego z dachówki, remont wieży, elewacji i drzwi
głównych, częściową rekonstrukcję okien. W miarę posiadanych środków prace będą
kontynuowane.
Projekt obejmuje ulice, gdzie znajdują się obiekty zabytkowe objęte ewidencją
Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i ochroną na podstawie miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego, co ilustruje tabela poniżej.
Położenie
Miasto Ujście
Adres
Obiekt
81
ulica Browarska:
•
nr
6
dom
mur.
k.
XIX
w.
przebudowany 1990 r.
•
zabudowanie gospodarskie k. XIX w.
•
przebudowane 1990 r.
domy nr 1, 2, 3, 4
Wlkp.
ulica Rybacka
•
domy nr 3,4, 5, 6, 11,
ulica Sienkiewicza
•
•
budynki gospodarcze nr 11, 14
domy nr 3, 4, 5, 6, 7, 9, 11, 13, 15, 21
ulica Stary Rynek
•
•
spichlerz nr 20
domy nr 2, 3, 5, 8
•
plac
Powstańców
Opis stanu aktualnego
Stary Rynek, ul. Rybacka – nawierzchnia z brukowca „kocie łby” w stanie zniszczonym.
Nawierzchnia nierówna, spoiny wymyte. Odwodnienie powierzchniowe do rzeki Noteć ze
względu na ukształtowanie terenu. Chodnik o nawierzchni z płyt betonowych zniszczonych.
Pl. Powstańców Wielkopolskich, ul. Kręta – nawierzchnia gruntowa z licznymi wybojami,
brak odwodnienia. Na Placu Powstańców Wielkopolskich – chodnik o nawierzchni z płyt
betonowych.
ul. Browarska – nawierzchnia gruntowa z niewielkim fragmentem o nawierzchni „kocie
łby”, brak odwodnienia.
ul. Sienkiewicza – nawierzchnia z betonu asfaltowego. Odwodnienie wpustami ulicznymi do
kanalizacji deszczowej. Chodnik obustronny z płyt betonowych. Wjazdy do posesji o
nawierzchni twardej.
Deptak wzdłuż rzeki Noteć – nawierzchnia gruntowa z uzupełnieniami gruzem, brzeg rzeki
niezagospodarowany – dzika zieleń.
Kryteria demograficzne
Wykaz ludności 2000-2007 Gminy i Miasta Ujście
82
Stan na:
udział %
obszaru
rewitalizowa
nego
miasto Ujście
ulice:
obszar
rewitalizowa
ny:
Browarska
Chodzieska
Czarnkowska
Hanki
Sawickiej
Huty Szkła
50-lecia
Niepodległóś
ci
Kanałowa
Kręta
Łąkowa
Notecka
Plac Wiosny
Ludów
Plac Powst.
Wlkp.
Polna
Podgórna
Portowa
Rybacka
Sienkiewicza
Szpitalna
Spokojna
Staszica
Stary Rynek
Strzelecka
Zeidlera
Pilska
Władysława
Jagiełły
Wojska
Polskiego
Osiedle
Hutnika
Osiedle
01.01.
2000
01.01.
2001
01.01.
2002
01.01.
2003
01.01.
2004
01.01.
2005
01.01.
2006
01.01.
2007
8%
7%
8%
7%
8%
8%
8%
8%
3866
3914
3907
3912
3923
3920
3924
3907
299
291
301
291
298
300
308
303
82
56
260
76
55
257
79
55
249
69
55
246
75
56
244
75
57
241
77
56
237
79
51
244
30
30
28
29
28
27
28
28
185
186
178
174
171
169
163
146
31
29
30
31
29
29
30
30
14
26
53
56
18
24
51
56
19
24
51
55
19
24
52
58
19
24
49
56
17
23
49
59
17
22
52
56
17
20
52
58
208
204
202
200
199
192
193
189
19
15
15
16
16
15
14
14
1
26
17
45
104
132
45
315
23
307
121
130
1
24
16
41
110
132
52
314
25
299
116
219
1
25
16
47
112
128
51
311
24
303
115
207
1
25
20
48
109
123
51
308
25
309
116
204
1
28
24
48
109
121
51
302
26
313
116
213
1
28
24
53
108
121
54
297
26
318
110
209
1
29
28
56
114
119
54
298
25
314
114
217
0
31
27
51
115
120
53
293
24
319
117
214
78
78
80
81
79
78
79
81
243
242
247
269
278
279
276
278
224
218
224
221
216
209
207
203
782
766
765
760
760
763
746
738
83
Górne
Osiedle
Szklary
Osiedle
Szklary II
Ogrodowa
Strażacka
Dworcowa
Wierzbowa
73
71
70
66
62
64
66
65
97
92
93
92
94
93
93
94
83
0
0
0
97
0
0
0
103
0
0
0
109
0
2
0
114
0
2
0
130
0
2
0
141
0
2
0
154
0
2
0
Liczba przestępstw (dane za 1 półrocze 2004r.) 64 przestępstwa w tym: 6 włamań, 6
kradzieży, 2 bójki, 4 groźby karalne, 24 drogowe i inne.
Wykształcenie
Ogółem
wyższ
e
policealne
zawodowe
Ogólnok
ształcące
Zasadnicze
zawodowe
Podstawowe
ukończone
Ujście
6555
267
115
1210
237
2050
2472
Podstawowe
nieukończone
i bez
wykształcenia
szkolnego
203
Miasto
3145
145
66
660
137
1041
1004
91
Obszar
wiejski
3410
122
49
550
100
1009
1468
112
3. Podział na projekty i zadania inwestycyjne
Koncepcja rewitalizacji Starego Rynku i przyległych ulic obejmuje:
1.
Budowę i przebudowę nawierzchni ulic i chodników – Stary Rynek, ul. Rybacka,
Kręta, Browarska, Sienkiewicza, Pl. Powstańców Wielkopolskich, deptak wzdłuż
rzeki Noteć.
2.
Odwodnienie ulic i placów – przebudowę i budowę kanalizacji deszczowej wraz z
urządzeniami oczyszczającymi.
3.
Połączenie komunikacyjne pomiędzy Starym Rynkiem a ul. Browarską.
4.
Zmianę układu komunikacyjnego.
5.
Powstanie małej architektury i zieleni.
6.
Lokalizację pomnika Powstańców Wielkopolskich.
7.
Wykonanie ogródka jordanowskiego.
8. Adaptacja kościoła poewangelickiego na muzeum.
84
4. Oczekiwane wskaźniki osiągnięć
•
poprawa jakości przestrzeni publicznych,
•
wykreowanie „serca” Ujścia,
•
podniesienie atrakcyjności turystycznej miasta,
•
polepszenie koniunktury usług i handlu,
•
nowe miejsca pracy,
•
rozwój i poprawa infrastruktury społecznej i edukacyjnej,
•
rozwój i poprawa infrastruktury turystycznej, rekreacyjnej i kulturalnej,
•
podwyższenie standardu zasobów mieszkaniowych
W zakresie ulic i placów z częścią drogową planuje się następujące prace projektowe:
ul. Rybacka – ulica jednoprzestrzenna o nawierzchni z brukowca płytowanego pochodzącego
z rozbiórki istniejącej nawierzchni, chodniki oddzielone od pasa ruchu ściekiem z tego
samego materiału oraz po stronie lewej elementy zieleni niskiej.
Stary Rynek – powierzchnia placu jednoprzestrzenna, w tym ciąg jezdny z brukowca
płytowanego pochodzącego z rozbiórki istniejącej nawierzchni, plac przy Kościele o
nawierzchni ze starobruku z elementami z kostki granitowej w ilości do 30% powierzchni,
plac oddzielony ściekiem z brukowca płytowanego od ciągu jezdnego, miejsca parkingowe
oddzielone od placu słupkami żeliwnymi lub odlewami aluminiowymi wypełnionymi
betonem i zbrojeniem. Połączenie Starego Rynku z ul. Browarską schodami wykonanymi z
elementów betonowych prefabrykowanych – wg oddzielnego opracowania.
ul. Sienkiewicza – jezdnia ograniczona obustronnie krawężnikami, nawierzchnia ulicy ze
starobruku typu Bruk. Chodniki obustronne ze starobruku z wkomponowanymi elementami z
kostki granitowej w ilości 20% powierzchni. Po stronie lewej nasadzenie drzewek.
Plac Powstańców Wielkopolskich – charakter placu handlowo-parkingowy o nawierzchni ze
starobruku w kolorze grafitowym i czerwonym, wbudowanie kostek koloru czerwonego
umożliwi wyznaczenie miejsc parkingowych. Miejsca parkingowe oddzielone od placu
handlowego słupkami odlanymi z aluminium wypełnionymi betonem i zbrojeniem lub
słupkami odlanymi z żeliwa.
ul. Browarska i Kręta – charakter ulic pieszo-jezdny o nawierzchni z kostki betonowej typu
„Bruk”.
85
Deptak wzdłuż rz. Noteć – szerokość deptaka 2,50 m, nawierzchnia ze starobruku z
elementami kostki granitowej w ilości do 15% powierzchni. Deptak oddzielony od rzeki
balustradą. Wzdłuż deptaku wnęki z ławkami ozdobnymi w ilości ok. 15 szt. Skarpę rzeki
należy umocnić humusem oraz obsadzić krzewami. Na kierunku zachodnim deptak
zakończyć przy pomoście dla wędkarzy. Na kierunku południowo-wschodnim zakończyć na
wysokości budynku Sienkiewicza 20, pozostawiając możliwość dalszej rozbudowy jako trasy
turystycznej pieszo-rowerowej w kierunku terenów zielonych.
Rynek – plac jednoprzestrzenny o nawierzchni ze starobruku typu „Nowy Granit”. Na placu
zlokalizowany pomnik Powstańców Wielkopolskich, zieleń i mała architektura.
Układ komunikacyjny – proponuje się wprowadzenie ruchu jednokierunkowego na ulicy
Rybackiej oraz Starym Rynku z wjazdem z ulicy Pilskiej. Na ul. Sienkiewicza utrzymać ruchu
dwukierunkowy. Ruch na Rynku dwukierunkowy dla mieszkańców. Na ciągach pieszojezdnych ruch dwukierunkowy dla mieszkańców.
Odwodnienie – ścieki wykonane z elementów kamiennych, budowa wpustów ulicznych,
budowa ścieków skarpowych, przebudowa kolektora deszczowego w ul. Sienkiewicza wraz z
budową urządzeń oczyszczających.
Oświetlenie – proponuje się wykorzystać lampy stylizowane Firmy ART-METAL: na Starym
Rynku lampy trójramienne latarniowe i reflektorami podświetlającymi Kościoła, na Rynku
przy pomniku lampy dwuramienne latarniowe oraz 3 reflektory podświetlające zamontowane
w nawierzchni placu, na pozostałych ulicach i deptaku lampy jednoramienne kuliste.
W projekcie budowlanym należy zaprojektować przebudowę istniejącej linii energetycznej
napowietrznej na linię doziemną.
Faza cyklu
interwencji
Produkty
Wskaźniki
1. Powierzchnia usługowa na obszarze
Szacowana docelowa
wartość wskaźnika
-590 mkw.
objętym planem rewitalizacji Miasta
2. Liczba projektów z zakresu lokalnej
kultury (w tym ochrony dziedzictwa
pomnik)
kulturowego)
-2 planowane projekty
3. Liczba projektów z zakresu bazy
gastronomicznej
4.
-2 obiekty (kościół i
(restauracja lub
kawiarnia i pub)
Liczba projektów małej architektury
(skwer, plac zabaw, parking)
-3 projekty
86
Rezultaty
1. Redukcja liczby przestępstw w Ujściu
-8%
2. Liczba przedsiębiorstw zlokalizowanych na
- pierwsze badanie na
terenie objętym wsparciem
3. Powierzchnia usługowa faktycznie
dzień 31.12.2007
- 200 mkw.
wykorzystana
Oddziaływanie
4. Liczba miejsc pracy stworzonych na terenie
- pierwsze dane na
zrewitalizowanym
1. Liczba mieszkańców na terenach
dzień 31.12.2007
+10%
poddanych rewitalizacji
2. Redukcja wskaźnika bezrobocia wśród
-4%
mieszkańców terenów zrewitalizowanych
w stosunku do wskaźnika bezrobocia w
Gminie
+2%
3. Migracja z terenów poddanych rewitalizacji
saldo
będzie oszacowana
4. Liczba absolwentów szkół średnich na
terenie zrewitalizowanym
87
IV. Planowanie działań przestrzennych, techniczno-materialnych, gospodarczych i
społecznych w latach 2005-2010 i w latach następnych na obszarze rewitalizacji
Działania podjęte na obszarze rewitalizacji dzielą się na następujące:
•
Przestrzenne (techniczno-materialne),
•
Społeczne,
•
Gospodarcze
Plany działań przestrzennych objętych rewitalizacją
Obszar Centrum miasta został podzielony na 5 części architektonicznych:
•
Stary rynek z kościołem,
•
Skwer nad Notecią przy starej kuźni,
•
Wewnętrzny plac za ul. Rybacką
•
Rynek nad brzegiem Noteci
•
Plac Powstańców Wielkopolskich – Plac targowy
Istniejący układ uliczek starej części Ujścia w klinie ul. Sienkiewicza – Pilska – rz. Noteć
wymaga zgodnie z założeniami rewitalizacji w celu podniesienia jego walorów nie tylko
estetycznych, ale również funkcjonalnych działań. W wyniku dokonanej wizji lokalnej oraz
założeń przygotowanych przez Inwestora kilka miejsc szczególnie ważnych pod względem
kulturalnym, historycznym, urbanistycznym, turystycznym i funkcjonalnym, wymaga
szczególnej uwagi, są to:
Stary Rynek z kościołem
W byłym kościele ewangelickim projektuje się muzeum. Sam budynek częściowo
odnowiony wymaga dodatkowego projektu. Sugeruje się nie odtwarzanie dokładnego wnętrza
kościoła (np. ołtarza) aby wnętrze można było wykorzystać również do innych celów, np.
różnego typu wystawy tematyczne, na koncerty czy występy artystyczne.
Sam plac projektuje się jako wykonany z połączenia dwóch materiałów starobruku
melanżowego i kostki granitowej. Na osi wejścia lokalizuje się fontannę i symetryczny układ
klubów zieleni niskiej murowanych z cegły klinkierowej z miejscami do siedzenia. Wzdłuż
dłuższych boków wydziela się w posadzce poprzez użycie innego materiału (kamień łupany)
części pieszo jezdnej oddzielonej od części środkowej szpalerem drzew szczepionych (np.
88
akacja lub głóg), z placu projektuje się dwa zejścia do ul. Browarskiej. Schody z ozdobną
poręczą oświetlone i z wnękami na ławki na podestach prowadzą do skweru nad Notecią.
Skwer nad Notecią przy starej kuźni
Skwer nad rzeką może pełnić w sezonie rolę ogródka letniego dla kawiarenki lub PUB`u w
starej kuźni (budynek o ciekawej architekturze), posadzkę należy wykonać ze starobruku i
kostki granitowej. Wskazuje się również możliwość nowej zabudowy przy ul. Browarskiej –
część parterową można wykorzystać na usługi np. kawiarnia lub restauracja. Skwer przylega
do traktu nad rzeką prowadzącego w pobliże budynku nr 13 a przy ulicy Browarskiej, na
tyłach którego można urządzić plac zabaw.
Wewnętrzny plac za ul. Rybacką
Zaplecze posesji 13a to dość duży plac obecnie niewykorzystany. Wokoło są budynki
mieszkaniowe nie tylko jednorodzinne i z tego względu sugeruje się wykonanie tu placu
zabaw wkomponowanego w strefę zieleni połączoną z deptakiem. Idąc dalej deptakiem
dojdziemy do Rynku.
Rynek nad brzegiem Noteci
Rynek nad Notecią odznacza się przepięknym otwartym widokiem na rzekę. Właśnie tutaj
proponuje się zlokalizować pomnik Powstańców Wielkopolskich. Oś widokowa ulicy
Rybackiej byłaby zamknięta Pomnikiem, za którym rozciągałby się widok na rozlane wody
Noteci i zieleń. Plac projektuje się ze starobruku grafitowego, szarego i kostki granitowej.
Klomby z siedziskami murowane z cegły klinkierowej. Cześć Rynku pozostawia się do
zaaranżowania na ogródek jordanowski dla dzieci. Z Rynku ulicą Sienkiewicza dochodzimy
do „placu targowego”
Plac Powstańców Wielkopolskich - Plac targowy
Plac w kształcie trapezu do wykorzystania na miejsca handlowe. Konieczne
zaprojektowanie miejsc parkingowych i dojazdu wokół placu dla samochodów osób
handlujących dostarczających towar. Projektuje się ok. 59 stanowisk do handlowania o
wymiarach ok.2,00x5,00m i pasy komunikacyjne o szer. 2m. Po usunięci jednego pasa drzew
możliwe byłoby lepsze zagospodarowanie terenu.
89
Wnioski:
Całość przestrzeni należy połączyć materiałowo, wyznaczone miejsca wykonać ze
starobruku i kostki granitowej. Istniejący w ulicy bruk do wykorzystania jako materiał
płytowany na ul. Rybackiej i wokół Starego Rynku. Cegła kościoła wskazuje na możliwość
wykorzystania koloru czerwonego, odcieni pomarańczu i grafitu. Oświetlenie za pomocą
stylizowanych
lamp
pozwoli
podkreślić
i
dodać
rysu
historycznego
wnętrzom
urbanistycznym. Całość proponowanych zmian polepszy wizerunek starówki nie tylko pod
względem rozwoju turystyki, ale również dla mieszkańców starówki i całego miasta oddając
im ciekawe miejsca do spacerów.
90
91
92
Wspieranie finansowe przedsiębiorstw
Tworzenie i optymalny rozwój przedsiębiorstw z sektora małych i średnich
przedsiębiorstw jest jednym ze skutecznych narzędzi w walce z narastającymi negatywnymi
zjawiskami na rynku pracy. Za szczególnie istotne, a zarazem budzące największe
zainteresowanie środowiska gospodarczego uważa się działania wspierające finansowanie
przedsiębiorczości. Jednym z takich działań jest udzielanie przedsiębiorcom pożyczek i
poręczeń spłaty kredytów i pożyczek bankowych.
Agencja Rozwoju Północnej Wielkopolski w Pile
Zarejestrowana została w Sądzie Rejestrowym w Poznaniu jako fundacja w dniu
26.05.2003
r.
Jej fundatorami są: Stowarzyszenie
Gmin i Powiatów Nadnoteckich, Województwo
Wielkopolskie, Powiaty Pilski, Czarnkowsko- Trzcianecki, Chodzieski, Wągrowiecki oraz
Złotowski.
Fundacja powołana została w celu:
1. wspierania rozwoju gospodarczego Wielkopolski,
2. wspomagania i promowania inicjatyw zmierzających do rozwoju małej i średniej
przedsiębiorczości,
3. przeciwdziałania skutkom bezrobocia.
Cele swoje fundacja realizuje poprzez :
1. promocję
małych
i
średnich
przedsiębiorstw
oraz
propagowanie
innych
przedsięwzięć gospodarczych organizowanych z udziałem bezrobotnych lub dających
im zatrudnienie w celu rozwoju gospodarczego regionu i likwidacji w ten sposób
bezrobocia,
2. promocję prywatnej przedsiębiorczości w postaci przedstawienia zalet samodzielnej
działalności
w
formie
organizowania
szkoleń,
konferencji,
spotkań
z
zainteresowanymi, wydawania biuletynów informacyjnych, gromadzenia danych
pozwalających na ustalenie płaszczyzn współpracy oraz form dla nowo powstałych
podmiotów, o których mowa w punkcie 1,
3. organizowanie szkoleń dla bezrobotnych w celu rozwoju ogólnych i zawodowych
kwalifikacji, niezbędnych do rozpoczęcia samodzielnej działalności gospodarczej lub
zmiany branży zawodowej,
93
4. tworzenie
inkubatorów
przedsiębiorstwom
na
przedsiębiorczości,
preferencyjnych
udostępnianie
zasadach
nowopowstałym
odpowiednich
warunków
lokalowych, a także udzielanie pomocy materialnej i finansowej ,
5. prowadzenie pośrednictwa pracy i poradnictwa zawodowego,
6. organizowanie imprez publicznych, w tym imprez turystycznych, rekreacyjnych i
środowiskowych
dla
poszczególnych
zawodów,
młodzieżowych,
służących
aktywizacji zawodowej, zachęcaniu przedsiębiorców do inwestowania w regionie,
napływowi kapitału, tworzeniu nowych miejsc pracy, promocji regionu,
7. gromadzenie i upowszechnianie informacji oraz prowadzenie doradztwa z zakresu
rozwoju regionalnego,
8. organizowanie i prowadzenie przedsięwzięć na rzecz aktywizacji zawodowej osób
niepełnosprawnych,
9. organizowanie współpracy zagranicznej dla realizacji celów statutowych, w tym
szczególnie inicjowanie i wspieranie wszelkich działań mających na celu rozwój
regionu przy udziale partnerów zagranicznych.
Wsparcie bezpośrednie przedsiębiorstw na terenie rewitalizacji
Działalność handlowo-usługowa jest przeważającą wśród prowadzonej działalności
gospodarczej w mieście. Stąd też władze miasta, mając na uwadze fakt, że prowadzenie
działalności handlowej, w tym głównie na targowiskach zabezpiecza miejsca pracy wielu
przedsiębiorcom podjęły działania zmierzające do uporządkowania tej strefy, poprzez
stworzenie stabilnych – równocześnie w wyniku inwestycji i modernizacji – bardziej
komfortowych warunków prowadzenia działalności poprzez utworzenie targowiska
handlowego.
94
V. Plan finansowy realizacji rewitalizacji na lata 2008-2010
Zakres
przewidywanych
prac
2008
III
Roboty drogowe
Kanalizacja
deszczowa
Roboty
elektryczne
IV
0,00
442
851,26
366
180,26
Razem
0,00
500
000,00
Remont kościoła
0,00
442
851,26
366
180,26
500
000,00
I
2009
III
II
315
225,27
836
223,22
IV
300
000,00
500
000,00
Razem
I
615 225,27
1 336 223,22
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
Lampy ozdobne
0,00
0,00
2 000,00
0,00
Nadzór
0,00
0,00
Fontanna
0,00
0,00
Pomnik powstańca
0,00
0,00
Razem
811
031,52
500
000,00
0,00
1 311
031,52
88 248,70 88 248,70
176 497,40
91
195,00
903
473,97
388
248,70 0,00
2 127 945,89 0,00
91 195,00
56
120,00
42
090,00
33
672,00
18
000,00
48
800,00
15
000,00
140
300,00
88
248,60
788
248,60
56 120,00
42 090,00
33 672,00
18 000,00
48 800,00
15 000,00
140 300,00
88 248,60
0,00
836
223,22
1 409 113,96
0,00
Ławki
Elementy
ogrodzenia
0,00
Razem
0,00
0,00
Wkład Rzeczowy
Eksponaty do
muzeum
700
000,00
0,00
0,00
2 000,00
2010
IV
709
113,96
III
0,00
Ogródek dla dzieci
Promocja
II
800
308,96
10
000,00
363
982,00
10 000,00
1 952 539,56
95
Razem
5 391 516,97
W zależności od rodzaju funduszu, z którego Urząd Miasta i Gminy będzie korzystał przy współfinansowaniu projektu zostanie zastosowany odpowiedni
montaż finansowy, zgodnie z wytycznymi programu operacyjnego.
96
VI. System wdrażania
Istotnym elementem decydującym o skuteczności realizacji założeń i celów każdego
dokumentu planistycznego jest skuteczny i przemyślany system jego wdrażania. Schemat poniżej
przedstawia jednostki biorące udział we wdrażaniu Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta i
Gminy Ujście oraz relacje zachodzące między nimi.
Burmistrz
Sekretarz
Miasta i
Gminy
Sekretariat
Stanowisko ds.
obsługi Rady
Miejskiej
Wiceburmistrz
Zakład Gospodarki
Komunalnej i
Mieszkaniowej
Skarbnik
Miasta i
Gminy
Referat
Księgowości
stanowisko ds.
gospodarki
przestrzennej
stanowisko
ds. gospodarki
terenami i promocji
stanowisko ds.
inwestycji i
zamówień
publicznych
97
Proces wdrażania przedmiotowego projektu będzie koordynowany przez wydział ds. gospodarki
terenami i promocji we współpracy z wydziałami ds. gospodarki gruntami i ds. gospodarki
przestrzennej i zamówień publicznych.
W ramach Urzędu Miejskiego w Ujściu został powołany zespół zadaniowy ds. rewitalizacji. Brał
on aktywny udział w opracowaniu założeń Programu Rewitalizacji i pełni funkcje doradczą dla
Burmistrza Ujścia.
Główną rolę w przygotowaniu odpowiednich wniosków aplikacyjnych w ramach ZPORR i
innych funduszy odegrają podmioty będące bezpośrednio beneficjentami projektów we
współpracy z Stanowiskiem ds. gospodarki terenami i promocji Urzędu Miejskiego w Ujściu. W
przypadku projektów, w których jako beneficjent wystąpi Miasto i Gmina, przygotowywanie
wniosków oraz odpowiedzialność za pełen nadzór nad realizacją zadań znajdzie się w gestii
pracowników Urzędu Miejskiego. W szczególności będzie to dotyczyć pracowników ds.
promocji Miasta i Gminy, Zakładu Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej (ZGKiM), ds.
gospodarki przestrzennej oraz poszczególnych stanowisk merytorycznych.
Pracownicy Urzędu Miasta i Gminy w przypadku realizacji projektów własnych Gminy będą
odpowiedzialni m.in. za:
•
przygotowanie dokumentacji technicznej (nadzór nad pracami projektantów i innych
zewnętrznych ekspertów),
•
studiów wykonalności zgodnych z wytycznymi Ministerstwa Gospodarki i Pracy oraz
wszystkich innych załączników niezbędnych do realizacji projektu,
•
nadzór techniczny i merytoryczny nad inżynierem projektu,
•
przygotowanie wniosków według obowiązujących procedur i zasad oraz złożenie ich w
odpowiednich instytucjach zarządzających,
•
współpracę z jednostkami podległymi realizującymi projekty finansowane z budżetu
gminy
•
współpracę z samorządem powiatowym i regionalnym,
•
prowadzenie odpowiedniej dokumentacji niezbędnej w razie przeprowadzenia kontroli
realizacji projektów przez instytucje uprawnione (m.in. Instytucję Pośredniczącą, Urzędy
Kontroli Skarbowej, uprawnione organy Komisji Europejskiej),
•
nadzór nad właściwym wdrażaniem programu rewitalizacji (monitoring),
98
•
przygotowanie i wykonanie przetargów,
•
zgodną z wymogami funduszy strukturalnych archiwizację dokumentacji,
•
opracowywanie zgodnie z zapisami umów finansowania projektów okresowych, rocznych
i końcowych raportów monitoringowych z realizacji projektów,
•
zapewnienie odpowiedniej promocji projektów, zgodnej z wytycznymi.
Nadzór nad całością realizowanych projektów sprawuje osobiście Burmistrz Ujścia, natomiast
nadzór nad kwestiami finansowymi związanymi z realizacją projektów sprawuje Referat
Księgowości oraz Skarbnik Gminy i Miasta, który kontrasygnuje wszystkie dokumenty.
Do głównych zadań pracowników odpowiedzialnych za finanse należy m.in.:
•
opracowanie harmonogramów płatności,
•
dbałość o zabezpieczenie wydzielonych subkont na potrzeby realizowanych zadań,
•
właściwe opisywanie faktur,
•
przygotowanie i/lub akceptacja wniosków o refundację poniesionych wydatków ze
środków funduszy strukturalnych, budżetu państwa i innych źródeł zgodnie z określonymi
przez dysponentów zasadami,
•
dokonywanie płatności na rzecz wykonawców robót,
•
dokonywanie płatności na rzecz innych jednostek zaangażowanych w realizację
projektów.
Należy także sprecyzować odpowiedzialność podmiotów innych niż gmina, którzy będą pełnić
rolę beneficjentów końcowych. Beneficjent końcowy, realizujący projekt w ramach programu
rewitalizacji dla Ujścia, korzystając ze środków pomocowych Unii Europejskiej będzie
odpowiedzialny za poprawność wydatkowania środków przeznaczonych na dany projekt.
W szczególności beneficjent końcowy będzie odpowiedzialny za to, że:
•
wybór wykonawcy oraz procedura zawarcia z nim umowy nastąpi zgodnie z
postanowieniami ustawy „Prawo zamówień publicznych” (Dz. U. Nr 19 z dn. 19 lutego
2004 r., poz. 177),
•
zestawienie wydatków będzie dokładne i prawdziwe, a wyniki zostaną uzyskane z
systemów księgowania,
99
•
umowa w wykonawcą będzie zawierana zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa
oraz zasadami wdrażania funduszy strukturalnych, m.in. w ramach ZPORR,
•
projekt będzie wdrażany zgodnie z zawartą umową o przyznanie dofinansowania,
•
poczynione wydatki dotyczyć będą operacji faktycznie dokonanych.
100
VII Sposoby monitorowania, oceny i komunikacji społecznej.
1. System monitorowania programu rewitalizacji
Monitorowanie
będzie
polegało
na
systematycznym
zbieraniu,
raportowaniu
i
interpretowaniu danych opisujących postęp i efekty realizowanego zadania. Będzie ono
również obejmowało roczne i końcowe sprawozdania z realizacji projektu i przedkładanie ich
Instytucji Pośredniczącej.
W zależności od charakteru dostarczonych danych przeprowadzany będzie monitoring
rzeczowy i finansowy. Monitoring rzeczowy dostarczać będzie informacji o postępie we
wdrażaniu programu rewitalizacji, co umożliwi ocenę jego wykonania w odniesieniu do
celów ustalonych m.in. w ZPORR. Dane, na podstawie których można wnioskować o
efektach realizowanych zadań, podzielone zostały, zgodnie z wytycznymi Komisji
Europejskiej na dwie kategorie: wskaźniki produktu i wskaźniki rezultatu. Wszystkie
wskaźniki mierzone będą cyklicznie, a częstotliwość ich pomiaru będzie różna, uzależniona
od kategorii wskaźnika i od poziomu jego pomiaru w strukturze wdrażania.
Wskaźniki produktu mierzone będą co najmniej raz na kwartał, wskaźniki rezultatu co 6
miesięcy lub po zakończeniu projektu. Okresem bazowym, wobec którego porównywane
będą zmiany wskaźników będzie rok (lub jego ostatni kwartał) poprzedzający rok, w którym
rozpoczęto wdrażanie programu. Wartości wskaźników produktu określa się każdorazowo w
składanym sprawozdaniu z realizacji, natomiast wskaźników rezultatu z zasady w
sprawozdaniach rocznych i na zakończenie realizacji. W przypadku dofinansowania z innych
funduszy niż ZPORR, wskaźniki te będą mierzone stosownie do wskazań zawartych w
dokumentach programowych.
Z kolei monitoring finansowy pozwoli na zebranie informacji o finansowych aspektach
realizacji programu, co jest podstawą do oceny sprawności wydatkowania przeznaczonych na
niego środków. Będzie odbywał się on w oparciu o sprawozdania – okresowe, roczne oraz
końcowe (obejmujące projekt, działanie, program operacyjny). Sprawozdania te będą
obejmowały dane o wydatkach poniesionych w okresie objętym sprawozdaniem, wydatkach
poniesionych od początku realizacji zadania i stopniu realizacji zadania.
Beneficjent będzie składał raz na kwartał lub częściej (na żądanie) sprawozdanie z realizacji
projektu w terminie do 10 dni kalendarzowych od zakończenia okresu sprawozdawczego
właściwej Instytucji Wdrażającej (Urząd Marszałkowski), która bez zbędnej zwłoki, ale nie
dłużej niż 5 dni kalendarzowych zweryfikuje sprawozdanie. Gdy zaistnieje konieczność
dokonania korekty to realizujący projekt, złoży skorygowane sprawozdanie w ciągu
kolejnych 5 dni kalendarzowych. Podobna procedura obowiązuje przy sprawozdaniach
101
rocznych, które beneficjent obowiązkowo będzie składał do 25 dni kalendarzowych kolejnego
roku kalendarzowego i sprawozdaniach końcowych z realizacji projektu najpóźniej po
upływie 25 dni kalendarzowych od zakończenia przedsięwzięcia.
2. System aktualizacji i oceny
Aktualizacja Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta i Gminy Ujście będzie
dokonywana przez Zespół ds. Rewitalizacji powołany przez Burmistrza Ujścia zarządzeniem
Nr 47 z 30 grudnia 2005r., przy wsparciu którego opracowano program rewitalizacji.
Dokument został zaktualizowany w marcu 2007r. w celu przygotowania się do następnego
okresu programowania UE. Aktualizacja dokumentu przeprowadzane będzie przez Zespół
pod koniec każdego roku a prace zespołu będą oceniane corocznie poprzez Rade Miejską w
Ujściu. Ewaluacja Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta i Gminy Ujście polegać będzie
nie tylko na ocenie i aktualizacji zawartych w programie projektów, ale również poprzez
wprowadzanie nowych projektów których obszar działania obejmuje tereny objęte
rewitalizacją.
Rada Miejska będzie dokonywać oceny on-going (bieżącej), natomiast po pierwszym okresie
wnioskowania dokona oceny mid-term (w połowie okresu realizacji) w formie przeglądu
wniosków zgłoszonych do 2010 r. Na zakończenie programu rada ta dokona oceny ex-post.
Przyjmuje się, że ocena ex-ante została dokonana przez Zespół ds. Rewitalizacji w formie
zdiagnozowania sytuacji w mieście i zidentyfikowania potrzeb.
3.
Współpraca
pomiędzy
sektorem
publicznym,
prywatnym
i
organizacjami
pozarządowymi.
Osiągnięcie kompleksowych efektów rewitalizacji w Ujściu będzie możliwe dzięki
współpracy sektora publicznego z sektorem prywatnym i organizacjami pozarządowymi.
Mimo, że już obecnie współpraca ta przebiega dobrze, nadal przewiduje się jej pogłębianie.
Zapraszane do współpracy organizacje pozarządowe służyć będą nie tylko głosem doradczym
w kwestii opracowywania Projektów zawartych w programie rewitalizacji, ale również
uczestniczyć będą w tych Projektach poprzez m.in. wspieranie ich na różnych szczeblach,
organizowanie imprez promujących te projekty itp.
Wspierany będzie na terenie podlegającym rewitalizacji rozwój małej i średniej
przedsiębiorczości poprzez stosowanie różnego typu „zachęt” nie tylko finansowych
przyczyniających się do powstania nowych jak i utrzymania istniejących przedsiębiorstw.
Ponadto podjęte będą starania w kwestii wykonania przez właścicieli nieruchomości
102
remontów i renowacji istniejących w tym obszarze fasad budynków często objętych ochroną
konserwatorską. W tym celu zależnie od zaangażowania finansowego sektora prywatnego
zastosowane zostaną odpowiednie ulgi np. w podatku od nieruchomości.
W dalszej części realizacji Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta i Gminy Ujście planuje
się również uporządkowanie i ewentualne uzupełnienie zasobów mieszkaniowych poprzez
zabezpieczenie puli mieszkań rotacyjnych i zamiennych oraz ewentualną budowę nowych
mieszkań.
4.Public Relations programu rewitalizacji
Za prowadzenie działań informacyjnych i promocyjnych na szczeblu regionalnym
odpowiedzialni będą poszczególni beneficjenci, a także w skali ogólnej programu Urząd
Miejski w Ujściu. Promocja programu rewitalizacji dla Ujścia będzie spełniać wymogi Unii
Europejskiej w zakresie promocji dotyczącej zaangażowania funduszy strukturalnych w
realizację projektów, zgodnie z wytycznymi rozporządzenia Komisji Europejskiej nr
1159/2000 z dnia 30 maja 2000 r. w sprawie środków informacyjnych i promocyjnych
stosowanych przez państwa członkowskie odnośnie pomocy z funduszy strukturalnych.
Wszystkie materiały informacyjne i promocyjne będą wskazywały, jakie są główne cele
przekazywania środków pochodzących z UE. Na wszystkich materiałach i dokumentach
związanych z realizacją Programu Rewitalizacji Miasta Ujścia umieszczone zostanie logo UE
oraz logo ZPORR itp.
Do realizacji celów promocyjnych będą służyć następujące narzędzia:
- Internet –na oficjalnej stronie miasta Ujścia z informacjami na temat programu,
poszczególnych projektów, zaangażowania środków UE,
- współpraca z mediami (prasą, telewizją lokalną, lokalnym radiem),
– upowszechnianie informacji o programie i projektach będzie się odbywać poprzez
organizowanie konferencji prasowych, umieszczanie informacji w prasie itp.,
- tablice informacyjne informujące o finansowaniu projektów ze środków Unii Europejskiej,
umieszczane w miejscach inwestycji infrastrukturalnych,
- publikacje związane z realizacja projektów.
103

marzec 2007 - bip.ujscie.pl

Transkrypt

Podobne dokumenty

ASYSTENT(KA) DZIAŁU BADAŃ I ROZWOJU Opis

ASYSTENT(KA) DZIAŁU BADAŃ I ROZWOJU Opis

SPECJALISTA DS. CONTROLLINGU Opis stanowiska

DYREKTOR HR Opis stanowiska

KONTROLER JAKOŚCI Opis stanowiska: Wymagania

Zastępca Dyrektora Finansowego

TECHNOLOG PROGRAMISTA CNC Opis stanowiska pracy

Wspólne posiedzenie komisji Rady Miejskiej - bip.ujscie.pl

600 lecie Nadan P r o g r a m 600 lecie Nadania Praw Miejskich