Spis treści

Spis treści
7 Rzym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1 Narodziny cywilizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9
Cywilizacja i kultura n Czas i historia n Skąd czerpiemy wiedzę
o ludziach żyjących w odległej przeszłości? n Ludzie pierwotni
wobec przestrzeni n Konsekwencje trwałego osadnictwa
n Prehistoria i historia n Początki najstarszych cywilizacji
(Mezopotamia — Egipt — Indie — Chiny — Ameryka — Ariowie)
Pytania, zadania, problemy
Tekst źródłowy Marek Junianus Justinus, Zarys dziejów powszechnych starożytności na podstawie Pompejusza Trogusa
(ks. II, rozdz. 1) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Warto przeczytać
2 Cywilizacje starożytnego Wschodu
. . . . . . . . . . . . . . . . 20
Sakralny charakter władzy n Typy religii starożytnych: politeizm,
monoteizm, dualizm (Politeizm na przykładzie religii egipskiej
— Monoteizm Hebrajczyków — Perski dualizm religijny)
n Wschodnie systemy religijne (Buddyzm — Hinduizm — Taoizm
— Konfucjanizm) n Pismo (Alfabet) n Prawo (Spisy praw)
n Nauka, odkrycia, wynalazki
Pytania, zadania, problemy
Tekst źródłowy Druga Księga Samuela (11,1–12,24) . . . . . . . . 31
Warto przeczytać
3 Historia polityczna starożytnego Wschodu
. . . . . . . . . . . 34
Egipt n Mezopotamia n Rywalizacja mocarstw n Imperia
bliskowschodnie
Pytania, zadania, problemy
Tekst źródłowy Traktat sukcesyjny Asarhaddona, króla Asyrii . . . 40
Warto przeczytać
n Kalendarium (rozdziały 1–3)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
4 Grecja starożytna – kolebka cywilizacji europejskiej
. . . . 44
Kultury minojska i mykeńska n Wieki ciemne (Alfabet grecki)
n Polis (Demokracja ateńska) n Religia i mitologia grecka n Cechy
kultury starożytnych Greków (Kulturotwórcza rola arystokracji —
Wolność — Jedność i różnorodność Grecji) n Myśl grecka (Racjonalizm — Grecki ideał życia — Sport) n Świątynie i sztuki plastyczne
n Teatr n Filozofia n Kultura hellenistyczna
Pytania, zadania, problemy
Tekst źródłowy Platon, Obrona Sokratesa (rozdz. 29–33) . . . . . . 62
Warto przeczytać
5 Ateny i Sparta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
65
Ateny n Sparta n Wojny Greków z Persami n Rozkwit Aten
n Wojna peloponeska
Pytania, zadania, problemy
Tekst źródłowy Tukidydes, Wojna peloponeska
(ks. II, rozdz. 65) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Warto przeczytać
6 Epoka hellenistyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
75
Grecja po wojnie peloponeskiej n Macedonia n Wyprawa
Aleksandra n Świat hellenistyczny
Pytania, zadania, problemy
Tekst źródłowy Kwintus Kurcjusz Rufus, Historia Aleksandra
Wielkiego (ks. VIII, rozdz. 3–5) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Warto przeczytać
n Kalendarium (rozdziały 4–6)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
84
Etruskowie n Początki miasta Rzymu n Republika rzymska
(Patrycjusze i plebejusze — Prawo rzymskie) n Podboje republiki
rzymskiej – ogólna charakterystyka n Kryzys i upadek republiki
(Cezar i Oktawiusz)
Pytania, zadania, problemy
Tekst źródłowy Gajusz Juliusz Cezar, O wojnie domowej
(ks. I, rozdz. 7–11) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
Warto przeczytać
8 Cesarstwo rzymskie
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
Pryncypat n Romanizacja n Kultura n Kryzys cesarstwa n Chrześcijaństwo (Religia rzymska — Jezus Chrystus — Kościół
chrześcijański — Prześladowania chrześcijan — Konstantyn Wielki)
Pytania, zadania, problemy
Teksty źródłowe Gajus Swetoniusz Trankwillus, Żywoty Cezarów
(fragmenty); Ewangelia według św. Łukasza (6,17–38a) . . . . . . . 108
Warto przeczytać
9 Podboje rzymskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
Podbój Italii n Wojny punickie n Podbój basenu Morza
Śródziemnego n Zahamowanie podbojów
Pytania, zadania, problemy
Tekst źródłowy Tytus Liwiusz, Dzieje Rzymu od założenia miasta
(ks. XXII, rozdz. 59) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
Warto przeczytać
n Kalendarium (rozdziały 7–9)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
10 Wędrówka ludów barbarzyńskich . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Germanie (Plemiona germańskie) n Wędrówka ludów i upadek
cesarstwa na Zachodzie n Cesarstwo wschodnie n Arabowie
Pytania, zadania, problemy
Tekst źródłowy Tacyt, Germania (rozdz. 11–15) . . . . . . . . . . . 131
Warto przeczytać
n Kalendarium (rozdział 10) .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
11 Narodziny Europy – odrodzenie cesarstwa
rzymskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Rzymianie pod władzą barbarzyńców (Frankowie — Kościół we
wczesnym średniowieczu — Irlandia) n Karolingowie (Pepin Krótki —
Karol Wielki — Renesans karoliński — Cesarstwo Karola Wielkiego)
Pytania, zadania, problemy
Tekst źródłowy Einhard, Życie Karola Wielkiego
(rozdz. 22–27) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
Warto przeczytać
12 Średniowieczne cesarstwo rzymskie
. . . . . . . . . . . . . . 150
Upadek Karolingów (Verdun) n Nowa fala najazdów n Drugie odrodzenie cesarstwa n „Młodsza Europa” a cesarstwo (Cyryl i Metody —
Otto III) n Reforma Kościoła (Grzegorz VII) n Papiestwo w walce z cesarstwem (Fryderyk Barbarossa) n Triumf i upadek papiestwa
Pytania, zadania, problemy
Tekst źródłowy Dictatus Papae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
Warto przeczytać
13 Obrzeża Europy w IX–XI w.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
Brytania n Skandynawia n Słowianie (Bułgaria — Wielkie Morawy
— Czechy — Ruś) n Węgry
Pytania, zadania, problemy
Tekst źródłowy Powieść minionych lat (pod 986 r.) . . . . . . . . . . 172
Warto przeczytać
n Kalendarium (rozdziały 11–13)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
14 Gospodarka i społeczeństwo w starożytności
i średniowieczu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
Najstarsze formy gospodarki rolnej (Hodowla — Uprawa roli) n Rolnictwo starożytne (Niewolnictwo — Rzym starożytny) n Rolnictwo
w średniowieczu (Feudalizm — Kolonizacja) n Handel i rzemiosło
(Pieniądz — Handel Greków i Rzymian — Handel w średniowieczu
— Rozwój gospodarczy Europy Zachodniej w średniowieczu)
Pytania, zadania, problemy
Teksty źródłowe Herodot, Dzieje (ks. IV, rozdz. 196); Dokument
miasta Paryża z 1277 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
Warto przeczytać
15 Wyprawy krzyżowe do Ziemi Świętej . . . . . . . . . . . . . . 191
Pytania, zadania, problemy
Tekst źródłowy Anonima dzieje pierwszej krucjaty albo Czyny
Franków i pielgrzymów jerozolimskich (rozdz. 10) . . . . . . . . . . . 197
Warto przeczytać
16 Narodziny państwa polskiego i ustrój monarchii
piastowskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
Początki Polski n Chrzest Polski n Bolesław Chrobry n Kryzys
monarchii wczesnopiastowskiej n Odnowienie i nowa organizacja
państwa Piastów n Podziały Polski
Pytania, zadania, problemy
Tekst źródłowy Gall Anonim, Kronika polska (ks. I, rozdz. 6) . . . . 211
Warto przeczytać
17 Polska dzielnicowa i zjednoczona – przemiany
ustrojowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
Rozbicie dzielnicowe (Kolonizacja niemiecka) n Zjednoczenie
Królestwa Polskiego n Monarchia stanowa (Odrodzone Królestwo
— Kazimierz III Wielki — Idea państwa — Prawa sukcesyjne i elekcje
królów) n Unia Polski z Litwą n Przywileje szlacheckie n Odzyskanie
Pomorza n „Naród polityczny” i początki parlamentaryzmu
Pytania, zadania, problemy
Tekst źródłowy Wincenty z Kielczy, Żywot większy św. Stanisława
(ks. II, rozdz. 26–27) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230
Warto przeczytać
18 Monarchia wczesnopiastowska
. . . . . . . . . . . . . . . . . 233
Prehistoria ziem polskich n Początki państwa
Pytania, zadania, problemy
Tekst źródłowy Kronika Thietmara (ks. VIII, rozdz. 31–33) . . . . . . 237
Warto przeczytać
19 Upadek i odnowienie Królestwa Polskiego . . . . . . . . . . 239
Pytania, zadania, problemy
Tekst źródłowy Gall Anonim, Kronika polska
(ks. I, rozdz. 20–21) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246
Warto przeczytać
20 Regiony Polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248
Wielkopolska n Dzielnica krakowska – Małopolska n Śląsk n Mazowsze
n Pomorze n Kujawy n Ziemia łęczycka i sieradzka n Ziemia lubuska
Pytania, zadania, problemy
Tekst źródłowy Kronika wielkopolska (rozdz. 30, 35 i 57) . . . . . . 263
Warto przeczytać
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276
Pytania, zadania, problemy
Tekst źródłowy Jan Długosz, Roczniki, czyli Kroniki sławnego
Królestwa Polskiego (ks. IX, pod 1325 r.) . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
Warto przeczytać
n Kalendarium (rozdział 22) .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280
23 Europejskie narody i państwa narodowe
. . . . . . . . . . . 281
Królestwo a naród n Tradycja historyczna a kształtowanie się
narodu n „Swoi” i „obcy” n „Narodowy” kult religijny n Naród
w średniowieczu a naród współczesny
Pytania, zadania, problemy
Tekst źródłowy List arcybiskupa Jakuba Świnki . . . . . . . . . . . 287
Warto przeczytać
24 Rywalizacja angielsko-francuska w XII–XV w. . . . . . . . . 289
Pytania, zadania, problemy
Tekst źródłowy Relacja z Marchiennes . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295
Warto przeczytać
n Kalendarium (rozdział 24) .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297
25 Europa Środkowa w XIII–XV w. Czasy ekspansji wielkich
dynastii i łączenia królestw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298
Pytania, zadania, problemy
Tekst źródłowy Jan Długosz, Roczniki, czyli Kroniki sławnego
Królestwa Polskiego (ks. XI, pod 1419 r.) . . . . . . . . . . . . . . . . . 304
Warto przeczytać
26 Polska i Litwa za Jagiellonów. Wojny z Krzyżakami
. . . . 306
Pytania, zadania, problemy
Tekst źródłowy Jan z Wiślicy, Z wojny pruskiej (w. 174–265) . . . . 312
Warto przeczytać
n Kalendarium (rozdział 26) .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314
27 Obrzeża Europy w późnym średniowieczu
. . . . . . . . . . 316
Irlandia i Szkocja n Anglia po wojnie stuletniej n Państwa
Półwyspu Iberyjskiego n Skandynawia n Moskwa
Pytania, zadania, problemy
Tekst źródłowy Moskwa w drugiej połowie XV w. . . . . . . . . . . 320
Warto przeczytać
28 Cywilizacja średniowiecznej Europy
. . . . . . . . . . . . . . 321
Dziedzictwo starożytności n Chrześcijaństwo n Tradycje barbarzyńskie n Środowiska tworzące kulturę średniowieczną (Klasztory
— Uniwersytety — Kultura świecka — Kultura prowansalska)
n Sztuka średniowieczna (Styl romański — Gotyk) n Pojęcie
Europy n Niepokoje średniowiecza n Kultura polska w średniowieczu (Literatura — Polska sztuka średniowieczna)
n Koniec średniowiecza
Pytania, zadania, problemy
Tekst źródłowy Wincenty Kadłubek, Kronika polska
(ks. IV, rozdz. 5) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343
Warto przeczytać
Indeks rzeczowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346
21 Polska w XIII i XIV w.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
Pytania, zadania, problemy
Tekst źródłowy Wincenty Kadłubek, Kronika polska
(ks. IV, rozdz. 26) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270
Warto przeczytać
n Kalendarium (rozdziały 16–21)
22 Krzyżacy i Litwa
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273
Indeks osób . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352
1 – rozdziały dla poziomu podstawowego
3 – rozdziały dla poziomu rozszerzonego