Fotografie i obrazy

FOTOGRAFIA fotografia FOTOGRAFIA
Fotografie
i obrazy
ALEKSANDER
Aleksander
Salij urodził się 4. kwietnia 1942 r.
w Kuropatnikach (powiat Bursztyn, województwo Stanisławowskie). Ukończył szkołę podstawową w 1957 r.
w Bursztynie, a po ukończeniu szkoły średniej w Czarnkowie odbywał zasadniczą służbę wojskową w Szczecinie, gdzie podjął pracę etatową w Sztabie Wojskowym.
Następnie zatrudnił się w Wydziale spraw Wewnętrznych
w Wałbrzychu. W latach 1967–1972 pracował w Spółdzielni Reklamowej, a od 1972 r. jako fotograf w Hucie
w Ostrowcu Świętokrzyskim. W roku 1979 został przyjęty do Związku Polskich Artystów Fotografików. W latach 1970–1977 odbył studia na Wydziale Historii Sztuki
Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Obecnie emeryt.
Zajmuje się malarstwem, fotografią oraz teorią sztuki.
W fotografii jest samoukiem. Zadebiutował w 1957
roku. Pozostawał pod silnym wpływem twórczości Zbigniewa Dłubaka, Jerzego Olka, Edwarda Hartwiga oraz
Kieleckiej Szkoły Krajobrazu, lecz zrealizował indywidualną drogę rozwoju artystycznego. Aleksander Salij związał
się z twórczością fotograficzną, której poświęcił pięćdziesiąt lat pracy. W jego fotografii można wyodrębnić okres
zainteresowania tematami klasycznymi (portret, reportaż,
krajobraz), następnie fotografię analityczną i subiektywną,
a wreszcie rekapitulację dotychczasowej drogi twórczej
i powrót do fotografii portretowej, znaczącej najważniejsze osiągnięcia twórcze ostrowieckiego fotografika.
Swoje osiągnięcia twórcze Aleksander Salij przedstawiał do oceny publicznej; uczestniczył w ogromnej ilości
wystaw i konkursów fotograficznych (regionalnych, ogólnopolskich i międzynarodowych), osiągnął liczne sukcesy
(medale, nagrody, wyróżnienia, dyplomy). Twórca zorganizował także liczne wystawy indywidualne, w których
przedstawiał kolejne etapy twórczych fascynacji. Zwracają
uwagę tematy „klasyczne”, od których rozpoczynał swoją przygodę fotograficzną, podsumowane wystawami:
Fotografika (Galeria Fotografii, Kielce 1978 oraz Muzeum
Regionalne, Ostrowiec Świętokrzyski 1980). W połowie
lat 80-tych artysta rozpoczął poszukiwania nowych obszarów wypowiedzi.
Zaprezentował wystawę pn. Poszukiwania w fotografii
(Galeria
Sztuki
Współczesnej, Kielce 1989), a następne
eksperymenty
twórcze zgromadził
na wystawie pn.
Fotografia
analityczna (Kielce 1992
oraz Galeria Ratusz,
Zamość
1994),
Struktury czerni i
barwy (Galeria BWA
Ostrowiec
Św.
1997), Ślady (Mała
Galeria ZPAF – CSW,
Warszawa
1998),
Syn Grzegorz
24
SALIJ
Atoportret 1958
Ślady i figury (Galeria Fotografii, Kielce 1998), Struktury
(Galeria Fotografii, Przemyśl 1999), Ślady i figury (Galeria
FF, Łódź 1999). W roku 2005 rozpoczął się okres rozliczeniowy w fotografii artysty. Do głosu doszły wartości
wypracowane w ciągu całej drogi twórczej, zaś na plan
pierwszy wysunął się portret oraz całokształt humanistycznych wartości sztuki Aleksandra Salija.
Stworzone w tych obszarach tematycznych dzieła
zasługują na odrębne omówienie. Artysta został przyjęty
do Okręgu Świętokrzyskiego ZPAF w Kielcach w okresie
powstawania serii ekspozycji poświęconych życiu, pracy
i odpoczynku rodzin robotniczych. Aleksander Salij włączył się do wielkiej akcji dokumentacyjnej, uczestniczył
w większości manifestacji artystycznych (między innymi
w wystawach pn. Rodzina Robotnicza – Kielce 1982, Huta
– Dom – Rodzina – Kielce, Ostrowiec Św., Gorzów Wielkopolski - 1979). W tym samym czasie przystąpił do realizacji
własnych projektów, z czego zakończył fotografowanie
i przygotował własne wystawy: Rodzina Górczyńskich
(Kielce 1982), Odlewnia Żeliwa (Ostrowiec Świętokrzyski
1984) oraz Huta – Człowiek – Przemiany (Galeria Zakładowego Domu Kultury w Ostrowcu Świętokrzyskim 1986).
W fotografiach z tego okresu artysta poszukuje pogłębionych cech psychologicznych swoich bohaterów – zwykłych ludzi oraz egzotyki miejsca pracy. Niewątpliwym
ułatwieniem w pracy fotografa było zatrudnienie go na
stanowisku fotografa w Ostrowieckiej Hucie.
Przez wiele lat Aleksander Salij, razem z kieleckimi
fotografami, uczestniczy w procesie dokumentowania
krajobrazów Ziemi Kieleckiej. Obligowała go do tego
przynależność do Okręgu Świętokrzyskiego ZPAF w Kielcach. Artysta uczestniczył w wystawach i konkursach
organizowanych w środowisku (wystawy doroczne,
ogólnopolskie Biennale Krajobrazu Polskiego oraz liczne wystawy promujące działalność Kieleckiej Szkoły
Krajobrazu w kraju i zagranicą). Obok dokumentacji
krajobrazu, artysta poszukuje i wyodrębnia z natury
Macierzyństwo 2
pejzaże nasycone klimatem romantycznej nastrojowości.
Odpowiadały one stanowi wrażliwości autora, często też
były wykorzystywane w procesie tworzenia fotomontaży
(cykl Ślady i figury).
Ważnym elementem, wielokrotnie eksploatowanym
w sztuce fotograficznej Aleksandra Salija, są ręce. Pełnią
one różne funkcje: od dekoracyjnych ozdobników do
symbolicznych odniesień; raz są elementami kompozycji
surrealistycznej (na przykład pięść w miejscu głowy),
niekiedy służą do drobiazgowej analizy struktury skóry,
a w innych przypadkach są „śladem” linii papilarnych
odciśniętych bezpośrednio na materiale światłoczułym.
Niekiedy fragmenty lub części dłoni są poddane daleko
posuniętej obróbce chemicznej, która sprawia, że ręce
służą jako znak lub symbol. Zawsze jednak, nawet przy
najdalej idącej, mechaniczno – fizyko – chemicznej obróbce, fragment dłoni ludzkiej wnosi do dzieła posłanie
humanistyczne. W licznych przypadkach dłonie (lub ich
fragmenty) zestawione są z okruchami materii, (jak na
przykład fragmenty liści, główka kapusty, czy kromka
chleba). Częstym motywem pojawiającym się na fotografiach Aleksandra Salija jest cień „ewokujący” światło.
We wszystkich okresach swojej twórczości fotograficznej Aleksander Salij zachował odrębność własnej
sztuki, która była zwykle selekcjonowana przez swoisty
filtr przeżyć i przemyśleń osobistych. Podobnie w malarstwie, które artysta uprawia od 1965 roku. Czynnie
uczestniczy w wielu wystawach plastycznych na terenie
województwa i kraju, wielokrotny uczestnik Jesiennych
Salonów Sztuki (w Ostrowcu Świętokrzyskim). Obrazy
towarzyszą również wielkim, przeglądowym wystawom
twórczości fotograficznej, jak na przykład Fotografia
– Malarstwo (BWA Kielce, BWA Ostrowiec Świętokrzyski
2005), czy Fotografia 1957–2007 (Galeria BWA Ostro-
wiec Świętokrzyski 2007). Obrazy malarskie spotykają
się z uznaniem krytyków sztuki, były między innymi
z powodzeniem prezentowane na dorocznych wystawach Przedwiośnie w Kielcach. Również w środowiskach
plastycznych artysta włącza się do społecznych prac
organizacyjnych. Był współtwórcą i członkiem interdyscyplinarnej „Grupy 10” w Ostrowcu Świętokrzyskim (przez
dwie kadencje pełnił funkcję wiceprezesa). Jest członkiem Stowarzyszenia Pastelistów Polskich, w ramach tej
specjalizacji przedstawił indywidualną wystawę malarstwa
w Galerii Promocji SPP (Nowy Sącz 2001).
Zarówno predyspozycje (rozwijane w procesie samokształcenia), jak również wykształcenie (Wydział Historii
Sztuki KUL w Lublinie) sprawiły, że Aleksander Salij
włącza się w nurt krytyki artystycznej. Między innymi
jest autorem licznych tekstów publicystycznych i krytycznych z zakresu malarstwa i fotografii (kilkadziesiąt
pozycji bibliograficznych). Od powstania Biura Wystaw
Artystycznych w Ostrowcu Świętokrzyskim, Aleksander
Salij jest aktywnym członkiem Rady Programowej GALERII SZTUKI w rodzinnym mieście. Fotografia była
dla Aleksandra Salija wstępem i drogą do twórczości;
z biegiem czasu została ona uzupełniona malarstwem,
dokonaniami z zakresu krytyki i teorii fotografii oraz doświadczeniami organizacyjnymi (praca w środowiskach
twórczych). Dopiero całokształt tych dokonań kreśli biografię znakomitego artysty, wszechstronnie zasłużonego
dla kultury swojego miasta Ostrowca Świętokrzyskiego
oraz dla regionu świętokrzyskiego.
Aleksander Salij był członkiem grup artystycznych:
interdyscyplinarnej „Grupy 10” w Ostrowcu Świętokrzyskim (przez trzy kadencje pełnił funkcję wiceprezesa)
oraz fotograficznej „Grupy V” w Ostrowcu Świętokrzyskim. Po wstąpieniu do Okręgu Świętokrzyskiego ZPAF
stał się aktywnym jego działaczem. Przez trzy kadencje
Reportaż dzieciństwo
25
Samo życie – targowica
piastował funkcję członka Okręgowej Komisji Kwalifikacyjnej przy OŚ ZPAF w Kielcach oraz pełnił obowiązki
Członka Zarządu Okręgu. Po przejściu na emeryturę aktywność społeczna osłabła. Jednakże nadal Aleksander
Salij czynnie uczestniczy w życiu środowiska fotograficznego w Ostrowcu Świętokrzyskim oraz w kraju. Odwiedza i współpracuje z wieloma galeriami fotografii, ogląda
ważne wystawy historyczne, problemowe i eksperymentalne. Często formułuje osobiste sądy o wydarzeniach
kształtujących polską współczesną sztukę fotograficzną.
W wielu przypadkach są to oceny ostre, a nawet kontrowersyjne; wypowiadane z pasją i wewnętrznym przekonaniem, lecz przy tym dotykające istoty problemów;
prawdziwe.
Za swą pracę twórczą i społeczną działalność organizacyjną Aleksander Salij był wielokrotnie nagradzany
i odznaczany, między innymi otrzymał Odznakę „Za
Zasługi dla Kielecczyzny” (1980), Odznakę „Zasłużony
działacz Kultury” (1980), Medal Okręgu Świętokrzyskiego
ZPAF (1982 i 1983), Medal „150-lecia Fotografii” (1989).
Prace fotograficzne artysty znajdują się w zbiorach: Francuskie Muzeum Fotografii w Bievres koło Paryża, Muzeum Narodowe – Kielce, BWA – Kielce, BWA – Ostrowiec
Świętokrzyski, Biblioteka Narodowa – Warszawa, Płowdiw
– Bułgaria, Związek Polskich Artystów Fotografików – Warszawa. Dane biograficzne Aleksandra Salija zawarte są
w licznych pozycjach bibliograficznych, między innymi:
Sztuka Ziemi Kieleckiej – Fotografia (Kielce 1997), Kielecka Szkoła Krajobrazu (Kielce 2002) oraz w katalogach
indywidualnych i zbiorowych wystaw fotograficznych.
Paweł Pierściński
Krajobraz metaforyczny, noc
26
Fot. Aleksander Salij