Strona - Stowarzyszenie Stare Juchy

KINO OTWARTE NA…RÓŻNORODNOŚĆ
Stowarzyszenie na rzecz rozwoju Gminy Stare Juchy było jednym z partnerów projektu realizowanego
przez Stowarzyszenie „Wiatraki Mazur” w ramach programu LP PAFW 2014-2015 - „Otwarci na
różnorodność”. Przygotowano 4 spotkania warsztatowe związane z problemami wielokulturowości,
różnorodności, na których pokazano filmy i przeprowadzono dyskusje z odbiorcami.
Schemat prowadzonych spotkań – z podtytułem - Kino jako przestrzeń edukacyjna:
1. Wprowadzenie – czym jest kultura, sztuka filmowa
2. Przyswojenie definicji wielokulturowości i jej znaczenia w obecnym świecie
3. Dobór filmów – uzasadnienie
4. Konstrukcja dyskusji uczestników
1. Wprowadzenie – czym jest kultura, sztuka filmowa
Dlaczego KINO?
Współczesne kino spełnia szczególną rolę - uniwersalną, bo: informuje edukuje, polemizuje, wywołuje
różnorakie emocje (nie tylko schematycznego: lubienia/nielubienia), spełnia nawet role terapeutyczne
(kino-terapia).
Kino odgrywa kapitalną rolę w wyjaśnianiu, pokazywaniu problemów społecznych: tych uniwersalnych
i tych specyficznych dotyczących określonych sytuacji. Skupiliśmy się na różnorodności kulturowej.
Czy potrzebna jest nam znajomość i (z)rozumienie tego zagadnienia? Na pewno jest to jedno z
wyzwań cywilizacyjnych, o ile oczywiście chcemy nadążać za tymi wyzwaniami.
W świetle różnych wydarzeń politycznych i ekonomicznych, które choć nie dotykają nas bezpośrednio,
mają niebagatelny wpływ na zmiany pewnych ustalonych norm i wartości. To, że nie spotykamy ich na
co dzień, nie zwalnia nas, ludzi myślących, z poznania zagadnienia z różnych stron, różnego punktu
widzenia. Ale nie tylko wspólne oglądanie. Dopełnieniem tej edukacji jest też dzielenie się opiniami,
krytykami, emocjami. Poprzez dyskusje wzmacniamy mechanizmy komunikacyjne, nierzadko
obywatelskie – partycypacyjne.
Film, kino – uznajmy oba terminy jako tożsame. Reprezentują sztukę filmową. Ta nierozerwalnie
związana jest z pojęciem kultury.
Jest bardzo wiele definicji kultury, chyba najbardziej trafna dla tutejszych potrzeb to definicja Kroebera
tylko kino, ale i film, jeśli to pojęcie tożsame jest z pojęciem dzieła filmowego, jest kulturą. W
przeciwieństwie do utworu muzycznego czy obrazu, film nie ogranicza się do wartości estetycznych.
Strona
i sposoby działania, ale także przedmioty i dzieła stworzone przez człowieka. W tym kontekście nie
1
– „kultura to społeczne zwyczaje, narzędzia i sposoby myślenia”. Ta definicja obejmuje nie tylko normy
Olbrzymią część filmów stanowią dzieła dokumentalne, oświatowe; wśród fabularnych - rozrywkowe
czy publicystyczne.
Dla nas film jest istotnym narzędziem edukacyjnym, poznawczym, sprawczym. Choć opiniuje się, że
współczesna zglobalizowana kultura jest jednorodna, to podobieństwa są tylko pozorne. Odkrywanie
różnic kulturowych ułatwiają nam dostępne (ogólnie) media jak Internet, telewizja, inne środki
masowego przekazu. Jednak najbardziej trafnym narzędziem wydaje się kino – sztuka filmowa.
Szczególnie kino współczesne podejmuje wyzwania ukazania różnic kulturowych.
2. Przyswojenie definicji wielokulturowości i jej znaczenia i problemów w obecnym
świecie
Kluczowe definicje: integracja, asymilacja, akulturacja, dyfuzja kulturowa, adaptacja kulturowa,
tolerancja, ksenofobia, rasizm, islamizacja Europy, fundamentalizm, terroryzm.
„Warunkiem różnorodności, tolerancji i otwartości na inne kultury jest akceptacja przez
społeczeństwo własnej kultury” – Frank Furedi, socjolog.
Współczesna wielokulturowość wyraża się w problemie różnic kulturowych w poszczególnych
państwach, które posiadają mniejszości etniczne, religijne czy seksualne.
Typowymi społecznościami wielonarodowymi są społeczności amerykańska i kanadyjska, w Europie
brytyjska, francuska, holenderska, niemiecka, ostatnio też i kraje skandynawskie.
Jednak struktury tych społeczeństw i polityki wielokulturowości są bardzo zróżnicowane. Inny jest
multikulturalizm w Ameryce, inny w Europie, szczególnie w krajach mających zobowiązania
postkolonialne. Inne są też modele skandynawskie, kraje, które dobrowolnie przyjmują kwoty
imigrantów i łożą niebotyczne sumy na ich asymilację/integrację (co niekoniecznie udaje się mierzyć
sukcesem). Jeszcze inny jest model australijski, szczególnie wyjątkowy w świetle polityk europejskich,
a który opiera się na przede wszystkim spójnej, otwartej koncepcji wielokulturowości, geopolitycznej
lokalizacji Australii, ale przede wszystkim na systemie ostrych kryteriów, spełnienie których daje
możliwość osiedlenia się, podjęcia pracy i asymilacji. Można powiedzieć, że tak kontrolowany napływ
imigrantów powoduje napływ najbardziej pożądanych grup – ze względu na zapotrzebowania rynku
pracy choćby, ale też pod względem zdolności imigracyjnych (asymilacyjnych). Czego w żaden
sposób nie można kontrolować na przykład we Włoszech, a ostatnie tragiczne napływy imigrantów z
Afryki powodują coraz bardziej bezradne ruchy polityków europejskich.
Krytyka polityki wielokulturowości dotyczy zaprzeczenia idei wielokulturowości: czyli tworzenia
wspólnoty
społecznej
opartej
na
akceptacji
odrębności,
poszanowaniu
inności,
integracji
spójności, ale jest wręcz sprzeczna – podkreśla różnice, wyróżnia to, co dzieli, a nie łączy. Stąd
2
wzrasta napięcie rozumienia tych różnic, szczególnie podkreślanie poczucia zagrożenia przez
Strona
różnorodności, tolerancji. Polityka wielokulturowości nie tylko nie dąży do budowania i wzmacniania
populację
muzułmańską,
która
w
wyniku
błędów
polityk
imigracyjnych
(wielokulturowości)
podtrzymywała zachowanie tych różnic, odrębności (własne wspólnoty religijne, wyodrębnione
dzielnice zamieszkania), a nie budowała wspólnoty wielokulturowe.
Wiara, że idea budowania wspólnoty, polityki równouprawnienia czy promowania kultur grup
napływowych, co mogłoby przynieść pozytywne efekty integracyjne i asymilacyjne, została zastąpiona
falą uprzedzeń i ksenofobicznych wystąpień medialnych, które wzmacniają poczucie zagrożenia,
strachu przed imigrantami.
Pojawiają się postulaty ograniczenia imigracji do UE, wprowadzenia selekcji, pod kątem pochodzenia i
bliskości kulturowej czy wprowadzenia bardziej restrykcyjnej polityki asymilacyjnej wobec już
zamieszkałych imigrantów (Dania, Holandia, Niemcy).
Fala krytyki trwa w najlepsze, a tymczasem problemy są nierozwiązane, narastają konflikty, nie
zawsze do szybkiego rozwiązania. Czy można przekonać ludzi do tolerancji i akceptacji
różnorodności?
Może właśnie przez pryzmat doświadczeń tych nietolerowanych, szykanowanych, sytuacji
konfliktowych. Tego pokazania i interpretacji podejmuje się właśnie współczesne kino.
3. Dobór filmów – uzasadnienie
Współczesne kino przybiera zupełnie inna formę pokazywania obrazu wielokulturowości niż
kilkadziesiąt lat temu. Królowało wtedy słowo „Murzyn”, a imigranci stanowili jedynie tło. Dziś to oni są
O
Strona
ET
3
postaciami pierwszoplanowymi, a ich problemy stają się pierwszorzędnymi.
Niektóre z pokazywanych scen są uniwersalnymi, jak choćby w filmie „Rytm to jest to” czyli
współpraca z różnymi kulturami, pochodzeniem, przełamywanie własnych słabości, wkraczanie w
świat wielkiej kultury – która jest dostępna dla wszystkich. Pokazane są problemy imigracyjne –
podejrzenie o terroryzm i brutalne akcje służb specjalnych – „Bardzo poszukiwany człowiek”, też
konfrontacje kultur brytyjskiej i hinduskiej, a także różnice pokoleniowe – „Podkręć jak Beckham”.
Ostatni film – „Róża” – jest bardzo ważnym filmem dla nas, mieszkańców tej ziemi mazurskiej.
Poznawanie historii, uczenie się widzenia jej z odmiennego niż stereotypowego, jest ważnym dla
budowania tożsamości, poczucia przynależności do miejsca zamieszkania.
DY I
4. Konstrukcja dyskusji
Przed pokazami – informacja o filmie zamieszczona na FB, też w poczcie mailowej do
poszczególnych uczestników: krótkie streszczenie filmu, kluczowe zagadnienia do dyskusji, sugestie
lektur do przeczytania - nie sposób omówić szczegółowo zagadnień i problemów prezentowanych w
projekcji filmowej. Dlatego potrzebny jest wkład własny do dyskusji – wskazana samo-edukacja.
Słowo wstępne przed projekcją:
krótkie omówienie filmu - kto zrobił, kto gra, krótkie streszczenie,
motyw przewodni filmu i zwrócenie uwagi na poszczególne elementy filmu (problemy).
Po filmie – moderowanie dyskusji - dopuszczanie każdego uczestnika do wypowiedzenia własnego
Przesłanie projektu: nie bierne oglądanie, ale dyskusja, wyrażanie opinii, uczuć, wymiana
4
doświadczeń, wyzwalanie emocji! Buduje kameralną wspólnotę. Pokazuje wzory do dalszego
Strona
zdania, w odpowiednim czasie.
naśladowania, pogłębiania edukacji.
Pobudzenie dyskusji: np. czy możesz tak bez zastanowienia podać tytuł, reżysera, muzykę itd., które
nie tyle zmieniły, co wpłynęły na twoje postawy, zmiany poglądów?
Czy przygotowujesz się do obejrzenia filmu, czy analizujesz krytyki, opisy, rekomendacje?
Wartościowanie: czy jest konieczne?
Czy omawiane problemy dotyczą, mogą dotyczyć twoje otoczenie, ciebie osobiście?
Czy oglądanie filmów jest przestrzenią edukacyjną? Czy możesz przekazywać dalej, zachęcać do
wspólnego oglądania i dyskusji?
Elżbieta Topolska, Stare Juchy, październik 2014 (pełny tekst raportu z wyjaśnieniami jest do
Strona
5
udostępnienia)