Dobrostan zwierząt w rzeźni

Dobrostan zwierząt w rzeźni
Dobrostan zwierząt jest tematem bardzo ważnym i coraz popularniejszym. Odnosi
się on do zdrowia, samopoczucia psychicznego oraz do swobodnego wyraża
naturalnych zachowań. Jest on zapewniony wtedy, gdy zwierzęta są zdrowe fizycznie i
psychicznie oraz przede wszystkim nie cierpią. Dobrostan można odnieść do tzw. Pięciu
Wolności, tj.: wolność od głodu i pragnienia, wolność od urazów psychicznych i bólu,
wolność od bólu, ran i chorób, wolność do wyrażania naturalnego zachowania oraz
wolność od strachu i stresu, które są miernikiem właściwej opieki nad zwierzętami.
Przede wszystkim należy pamiętać, że zwierzę nie jest rzeczą, jest istotą żyjącą,
zdolną do odczuwania i cierpienia, dlatego człowiek jest mu winien poszanowanie,
ochronę i opiekę. Każdy więc, kto je utrzymuje musi im zapewnić właściwą opiekę i
odpowiednie warunki bytowania, które nie powodują żadnych cierpień, np. urazów czy
uszkodzeń ciała.
W Polsce obowiązują trzy najważniejsze dokumenty związane z dobrostanem
zwierząt w ubojni. Jednym z najważniejszych dokumentów jest Ustawa z dnia 21
sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt, która reguluje wszelkie kwestie związane z
ochroną zwierząt, a tym także i zwierząt gospodarskich, a więc porusza tematy
związane także z ich ubojem. Ustawę uzupełnia Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o
ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. Natomiast
trzecim bardzo istotnym dokumentem jest Rozporządzenie Rady (WE) nr 1099/2009 z
dnia 24 września 2009 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania, które
odnosi się do szeroko rozumianego pojęcia dobrostanu zwierząt podczas uboju.
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt
Ustawa z 1997 roku o ochronie zwierząt reguluje m.in. kwestie dotyczące uboju,
uśmiercania i ograniczenia populacji zwierząt. Wg niej uśmiercanie powinno się obywać
zawsze w sposób humanitarny, czyli przy zadawaniu osobnikowi jak najmniejszego
cierpienia fizycznego i psychicznego. Na to potrzebna jest jednak zgoda właściciela z
wyjątkiem przypadków zwierząt chorych na choroby podlegające obowiązkowi
zwalczania na podstawie Ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt
oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. Wówczas procedura odbywa się na
podstawie orzeczenia lekarza weterynarii. W razie konieczności bezzwłocznego
uśmiercenia, np. w celu zakończenia cierpień zwierzęcia, lekarz weterynarii podaje
środki usypiające.
Wg ustawy o ochronie zwierząt rzeźnie muszą spełniać określone wymagania. W
ubojniach muszą być wyodrębnione osobne pomieszczenia do przetrzymywania,
ogłuszania oraz do wykrwawiania. Ponadto zwierzęta mogą zostać uśmiercone jedynie
po uprzednim pozbawieniu ich świadomości przez osoby posiadające odpowiednie
kwalifikacje. Ustawa o ochronie zwierząt zabrania uśmiercania ich w okresie
stanowiącym 10% czasu trwania ciąży, poprzedzającym planowany termin porodu oraz
48 godzin po porodzie. Wyjątkiem jest konieczność bezzwłocznego uśmiercenie
zwierzęcia lub decyzja wydana przez powiatowego lekarza weterynarii, która nakazuje
zabicie lub ubój osobników chorych, zakażonych lub podejrzanych o zakażenie czy
chorobę na podstawie Ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt
oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. Zabroniony jest ubój kręgowców przy
udziale lub w obecności dzieci. Ponadto kategorycznie nie wolno wykonywać takich
czynności, jak: patroszenie (wytrzewianie), oparzanie, zdejmowanie skóry, wędzenie
czy oddzielanie części zwierząt stałocieplnych, przed ustaniem odruchów oddechowych
i mięśniowych.
Ustawa o ochronie zwierząt wyraźnie zaznacza, że osoba, która zabija, uśmierca
lub dokonuje uboju zwierzęcia w sposób niehumanitarny, czyli taki, który powoduje
jego cierpienie, bądź znęca się nad nim w jakikolwiek inny sposób, podlega grzywnie
bądź karze ograniczenia lub pozbawienia wolności do lat 2, a w przypadkach
szczególnego okrucieństwa do lat 3. Po za tym w przypadku skazania za przestępstwo
sąd może m.in. zakazać posiadania zwierząt od roku do lat 10, a nawet wykonywania
określonego zawodu czy prowadzenia danej działalności lub wykonywania czynności
wymagających zezwoleń związanych z wykorzystywaniem zwierząt lub oddziaływaniem
na nie. Sąd może także orzec nawiązkę w wysokości od 500 zł do 100 000 zł na cel
związany z ochroną zwierząt.
Rozporządzenie Rady (WE) nr 1099/2009 z dnia 24 września 2009 r. w
sprawie ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania
Rozporządzenie Rady (WE) nr 1099/2009 z dnia 24 września 2009 r. w sprawie
ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania reguluje wszelkie kwestie dotyczące m.in.
dobrostanu, uśmiercania, metod ogłuszania i krępowania zwierząt oraz obiektów i
wyposażenia wykorzystywanych do uboju. W załącznikach zarządzenia znajdują się
m.in. szczegółowe wykazy dotyczące metod ogłuszania i związanych z nimi specyfikacji.
Dokument ten podkreśla, że uśmiercanie zwierząt może wywoływać ból, strach,
niepokój bądź inne formy cierpienia, a różne techniki ogłuszania mogą mieć też wady.
Dlatego też podczas uboju konieczne jest podejmowanie wszelkich działań, które
pozwolą uniknąć zadawania bólu i zminimalizować niepokój osobników. Ponadto
dobrostan i ochrona zwierząt podczas uśmiercania jest kwestią bardzo istotną dla
społeczeństwa, ponieważ wpływa ona na nastawienie konsumentów do produktów
rolnych. Warto również zauważyć, że poprawa dobrostanu przyczynia się do
podniesienia jakości mięsa, a nawet wywiera pozytywny wpływ na bezpieczeństwo
pracy w rzeźniach. Warunki uboju zwierząt gospodarskich mają więc wpływ na rynek
żywności, paszy czy innych produktów.
Podczas wszelkich działań związanych z uśmiercaniem zwierząt należy im
oszczędzić niepotrzebnego bólu, niepokoju i cierpienia. W tym celu istotne jest
przestrzeganie podstawowych zasad dobrostanu. Zwierzęta powinny być utrzymywane
w czystości i odpowiednich warunkach cieplnych. Należy im także zapewnić ochronę
przed wszelkimi urazami, zapobiegać upadkom, potknięciom, a także obchodzić się z
nimi uwzględniając ich zachowanie. Przede wszystkim zwierzęta powinny być
przetrzymywane w warunkach, w których nie wykazują oznak niepotrzebnego bólu,
strachu, nietypowego zachowania, cierpienia z powodu braku pokarmu lub wody, a
także w których wyeliminowany został niepotrzebny kontakt z innymi gatunkami, który
mógłby negatywnie wpłynąć na ich dobrostan.
Obiekty i pomieszczenia wykorzystywane do uboju również powinny być
zaprojektowane i budowane w odpowiedni sposób, który pozytywnie wpłynie na ich
dobrostan. Pod uwagę powinno się więc brać maksymalną liczbę zwierząt na godzinę
dla każdej linii ubojowej oraz maksymalną pojemność magazynu żywca, a także
kategorie zwierząt i masę ciała, w stosunku do których mogą być używane urządzenia
do krępowania bądź ogłuszania.
Magazyny żywca powinny być zbudowane tak, by minimalizować zagrożenie
urazów zwierząt oraz pojawiania się nagłych hałasów niepokojących je, ale i by ułatwić
kontrolę nad nimi. Należy pamiętać, że zwierzę musi mieć przede wszystkim
wystraczająco dużo miejsca, by móc swobodnie wstać czy położyć się, a także z
wyjątkiem bydła, obrócić się. Ważne jest również odpowiednie oświetlenie oraz
systemy wentylacyjne, które też nie są bez znaczenia i powinny być zaprojektowane,
wykonywane i konserwowane w taki sposób, by zwierzęta miały stale zapewniony
dobrostan. Zagrody, korytarze i wszelkie inne przejścia powinny pozwalać
poszczególnym osobnikom na swobodne poruszanie się, a świniom i owcom na chód
obok siebie, z wyjątkiem przejść prowadzących do urządzeń do krępowania. Rampy i
pomosty powinny być wyposażone w zabezpieczenia, które uniemożliwią spadnięcie
osobnika. Poza tym zagroda powinna mieć równe podłoże, lite ściany od strony zagród
do przetrzymywania i korytarzy prowadzących do punktu, gdzie przeprowadza się
ogłuszanie. Ma to na celu wyeliminowanie możliwości uwięźnięcia lub tratowania się
zwierząt, ale i zminimalizowanie ryzyka potknięcia, upadku czy okaleczenia kończyn.
Natomiast w przypadku gdy rzeźnie mają magazyny żywca na wolnym powietrzu bez
naturalnej osłony ani zacienienia, należy zapewnić zwierzętom ochronę przed
niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi
Wyjątkowo istotny dla całego procesu jest również odpowiednio wyszkolony i
wykwalifikowany personel, który niewątpliwie ma pozytywny wpływ na warunki
traktowania zwierząt. Pracownicy ubojni powinni więc posiadać podstawową wiedzę o
wzorcach zachowań i potrzebach poszczególnych gatunków, oznakach przytomności i
wrażliwości na bodźce, a także techniczną znajomość stosowanych urządzeń
ogłuszających, potwierdzoną stosownym świadectwem kwalifikacji.
Ponadto w każdej rzeźni musi być wyznaczony pracownik odpowiedzialny za
dobrostan zwierząt, którego zadaniem jest pilnowanie i przestrzeganie przepisów
rozporządzenia. Taka osoba powinna mieć odpowiednie kompetencje i posiadać
świadectwo kwalifikacji. Poza tym zajmuje się ona pisaniem sprawozdań i
prowadzeniem rejestrów działań podjętych w celu poprawie dobrostanu zwierząt w
ubojni, w której wykonuje swoje obowiązki. Takie rejestry przechowywane są co
najmniej przez rok. Pracownik odpowiedzialny za dobrostan również regularnie
kontroluje kondycję i stan zdrowia zwierząt. Powyższe przepisy stosowane są jedynie
do rzeźni, które dokonują rocznie uboju co najmniej 1 000 jednostek żywego
inwentarza ssaków lub 150 000 sztyk drobiu lub królików.
Wiele metod uśmiercania jest jednak procesem bolesnym dla zwierząt. Dlatego
niezwykle ważne jest ich ogłuszanie, aby wywołać u nich brak przytomności i
wrażliwości na bodźce, które z kolei powinny podlegać ocenie skuteczności
wykonywanej procedury poprzez monitoring.
Uśmiercanie zwierząt powinno odbywać się więc po uprzednim ogłuszenia zgodnie
z odpowiednimi metodami i wymogami. Natomiast w przypadku zastosowania metod
nie prowadzących do natychmiastowej śmierci (ogłuszanie proste) należy jak
najszybciej posłużyć się procedurą prowadzącą do pewnej śmierci, czyli poprzez
wykrwawianie, miażdżenie centralnego układu nerwowego, porażenie prądem lub
długotrwała ekspozycja na deficyt tlenu. W przeciwnym razie systematycznie przecina
się dwie tętnice szyjne lub naczynia, z których one wyrastają. Pobudzanie elektryczne
przeprowadza się zaś tylko po potwierdzeniu nieprzytomności zwierzęcia.
Kolejną ważną kwestią są metody krępowania zwierząt. Rozporządzenie określa
m.in. metody, których nie wolno stosować, tj: przecinania rdzenia kręgowego oraz
wykorzystywanie prądu elektrycznego w celu unieruchomienia osobnika. Natomiast
podwieszanie lub podciąganie przytomnych zwierząt, mechaniczne unieruchamianie za
pomocą zacisków, wiązanie nóg lub śródstopi można stosować jedynie w przypadku
drobiu.
Należy również pamiętać, że zwierzęta, które nie zostały poddane ubojowi w
ciągu 12 godzin po przybyciu, powinny zostać nakarmione, a następnie w
odpowiednich odstępach czasu powinny być im podawane umiarkowane ilości pokarmu.
Natomiast zwierzęta, które nie są w stanie chodzić, nie mogą być wleczone do miejsca
uboju i należy je uśmiercić w miejscu, w którym wówczas przebywają.
Podsumowując, najważniejszymi dokumentami związanymi z dobrostanem
zwierząt są: Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt i Rozporządzenie
Rady (WE) nr 1099/2009 z dnia 24 września 2009 r. w sprawie ochrony zwierząt
podczas ich uśmiercania, które zawierają istotne informacje i regulacje dotyczące
utrzymywania i uśmiercania zwierząt w ubojni. Poza tym należy pamiętać, że kopaniem
uderzanie i wszelkie zabiegi powodujące ból i cierpienie zwierząt są stanowczo
zakazane. Podobnie jak podnoszenie lub ciągnięcie zwierząt za głowę, uszy, rogi, nogi,
ogon czy sierść. Zakaz podnoszenia za nogi nie dotyczy natomiast drobiu, królików i
zajęcy. Nie wolno także stosować poganiaczy lub innych narzędzi z zaostrzonymi
końcami oraz wykręcać i łamać ogonów zwierząt.
Zapewnienie zwierzętom odpowiedniego dobrostanu jest kwestią najważniejszą.
Spis piśmiennictwa:
Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt.
Rozporządzenie Rady (WE) nr 1099/2009 z dnia 24 września 2009 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas
ich uśmiercania.