POWSTANIE LISTOPADOWE

POWSTANIE
LISTOPADOWE
Małgorzata Cymanowska kl. III HTB
„ Przyszłość niepewna, choć w szablę i Boga,
Kto szczerze ufa, niełatwo upadnie.
Pozna wróg dziki, jak wolność nam droga;
Ale któż tajną przyszłość odgadnie. ”
Lata 1830-1831 zapisały się w historii Europy jako wyjątkowo
niespokojne, burzące dotychczasowy ład wiedeński ustalony piętnaście
lat wcześniej. Koniec lipca 1830 to czas rewolucji we Francji, sierpień i
wrzesień - rewolucji w Brukseli, początek roku następnego - rewolucje
w Parmie, Bolonii i Modenie. Narody domagały się państw
narodowych bądź buntowały przeciw narzuconym dynastiom. Jednak
na straży ładu w Europie od 1815 roku stało Święte Przymierze,
zbrojnie interweniujące przeciw wszelkim rewolucjom...
Początek listopada 1830 roku. Do Warszawy dociera informacja o
postawieniu w stan gotowości armii rosyjskiej i polskiej. Polscy
wojskowi spodziewają się, że niedługo otrzymają rozkaz wymarszu do
rewolucyjnej Belgii, by stłumić powstanie. Sprzysiężenie podchorążych,
zawiązane w 1828r. przez Piotra Wysockiego, podejmują decyzję o
wywołaniu powstania. W tym celu spotykają się 21 listopada z posłem
na sejm - Joachimem Lelewelem. Zapewnił on, że "naród w pełni
popiera i podziela uczucia wojska". Detronizacja Wilhelma I z dynastii
Orange-Nassau było znakiem, że Rosjanie nie mogą długo czekać i
wymarsz wystąpi w przeciągu kilkunastu następnych dni.
....no i zaczęłło się
28 listopada Sprzysiężenie zbiera się ponownie i ustala
termin wybuchu powstania na dzień następny. Sytuacja w
stolicy była bardzo nerwowa. Wielki książę Konstanty
dowiedział się o istnieniu spisku i planował masowe
aresztowania. Nie domyślał się, że pierwsze kroki powstańcy
podejmą przeciwko niemu. 29 listopada, około godziny 18,
nad warszawskim niebem zaczyna unosić się dym. Kilku
powstańców podpada stary browar Weissa na ulicy
Czerniakowskiej oraz dom pani Zalewskiej na ulicy Dzikiej,
dając sygnał do rozpoczęcia powstania...
Hej kto Polak, na bagnety!
Żyj, swobodo, Polsko, żyj;
Takim hasłem cnej podniety
Trąbo nasza, wrogom grzmij !
Grupa 24 spiskowcó
spiskowców wpadł
wpadła do Belwederu, by pojmać
pojmać wielkiego księ
księcia
Konstantego. Niestety, nie docenili jego pomysł
pomysłowoś
owości - książę
książę przebrał
przebrał się
się w
damskie ciuszki i wymknął
ął
z
pał
ł
acu,
wymkn
pa
Starcie Belwerderczykó
Belwerderczyków z Rosjanami, po czym znalazł
znalazł pomoc w kozackim oddziale
kawalerii. Powstań
Powstańcy skierowali swe sił
siły ku Arsenał
Arsenałowi. Na swej drodze napotkali
kilku generał
generałów, któ
którym zaoferowali przeję
przejęcie dowodzenia nad powstaniem. Ci
jednak odmó
enia nie byliby w
odmówili, co przypł
przypłacili śmiercią
miercią. Sami uczestnicy Sprzysięż
Sprzysiężenia
stanie zdobyć
zdobyć Arsenał
Arsenału, gdyby nie przyszł
przyszła im z pomocą
pomocą ludność
ludność stolicy. Wraz z
hasł
hasłami "Moskale mordują
mordują naszych!" odż
odżyły tradycje powstania koś
kościuszkowskiego.
O pó
północy zebrał
zebrała się
się Rada Administracyjna pod przewodnictwem Walentego
Sobolewskiego, któ
która potę
potępił
piła nocne zamieszki. Jednak koś
kości został
zostały już
już rzucone...
Nastę
ę
pnego
dnia
warszawiacy
cieszyli
się
ę
pierwszym
dniem
wolnoś
ś
ci.
Nast
si
wolno
Kolejne wydarzenia potoczył
potoczyły się
się lawinowo. 1 grudnia zawią
zawiązane został
zostało radykalne
Towarzystwo Patriotyczne, któ
ó
re
kolejnego
dnia
uchwalili
oś
ś
miopunktową
kt
o miopunktową rezolucję
rezolucję.
Domagano się
się w niej natychmiastowego rozbrojenia wszystkich oddział
oddziałów rosyjskich
znajdują
znajdujących się
się na terenie Kró
Królestwa, pojmanie księ
księcia Konstantego i uczynienie go
jeń
jeńcem powstania. Dwa dni pó
później Wydział
Wydział Wykonawczy Rady Administracyjnej
stwierdził
stwierdził, że "steru Kró
Królestwa nie moż
może prowadzić
prowadzić" i powierzył
powierzył władzę
adzę Rzą
Rządowi
Tymczasowemu.
W wyż
wyższych krę
kręgach wł
władzy nie wierzono w sukces powstania. Już
Już w samą
samą noc
listopadową
listopadową potę
potępiano wypadki na ulicach Warszawy, potem Rada Administracyjna
pró
próbował
bowała rokować
rokować z carem poprzez pozostają
pozostającego w Wierzbnie cesarzewicza.
Franciszek Lubecki wraz z Julianem Ursynem Niemcewiczem namawiali
namawiali Chł
Chłopickiego,
by objął
objął ster wł
władzy tylko po to, żeby odsunąć
odsunąć młodych radykał
radykałów i spokojnie
pertraktować
pertraktować z Mikoł
Mikołajem. Generał
Generał przyjął
przyjął nominację
nominację na dyktatora 5 grudnia, jednak
car odrzucił
odrzucił wszelkie pokojowe propozycje Chł
Chłopickiego. Jak sam mó
mówił
wił, trzeba
"przywró
"przywrócić
cić porzą
porządek i pohań
pohańbioną
bioną cześć
cześć Rosji". Mikoł
Mikołaj żąda
żądałł bezwzglę
bezwzględnej
kapitulacji.
Chłopicki uważał, że wojna z Rosją okaże
się zgubna dla Polski. Dlatego też podejmował wszelkie
działania powstrzymujące przed tym krokiem. Utracił przez to
zaufanie opinii publicznej i 17 stycznia ustąpił z dyktatury,
oddając pełnię władzy sejmowi. Trzy dni później
zgłoszonych zostało czterech kandydatów, którzy mogliby
objąć stanowisko wodza naczelnego po Chłopickim.
Byli to: Michał Radziwiłł, Jan Krukowiecki,
Jan Weysenhoff i Piotr Szembek. Posłowie
i senatorowie zdecydowali o wyborze księcia Radziwiłła.
Był on przerażony tym wyborem, jednak zapewnienie, że
będzie tylko wodzem formalnym, a władzę dalej będzie
sprawpwał gen. Chłopicki, przekonało
go do zaakceptowania decyzji.
Gdy Turków za Bałkanem twoje straszą
spiże,
Gdy poselstwo paryskie twoje stopy liże;
Warszawa jedna twojej mocy się urąga,
Podnosi na cię rękę, i koronę ściąga,
Koronę Kazimierzów, Chrobrych z twojej
głowy,
Boś ją ukradł i skrwawił synu Wasilowy !
25 stycznia nastąpił przełomowy moment powstania listopadowego.
Na posiedzeniu sejmu uchwalony został akt detronizacji cara, co
było równoznaczne z zerwaniem unii polsko-rosyjskiej i
wypowiedzeniem Rosji wojny. W treści aktu czytamy:
"Najświętsze i najuroczystsze umowy tyle są tylko
nienaruszone, ile wiernie dotrzymywanymi z stron
obydwóch. Długie cierpienia nasze znane światu całemu:
przysięgą zaręczone przez dwóch panujących, a
pogwałcone tylekroć swobody nawzajem i naród polski od
wierności dziś panującemu uwalniają (...). Naród zatem
polski, na sejm zebrany, oświadcza: iż jest niepodlegym
ludem i że ma prawo temu koronę polską oddać, kogo
godnym jej uzna, po którym z pewnością będzie się mógł
spodziewać, iż mu zaprzysiężonej wiary i zaprzysiężonych
swobód święcie i bez uszczerbku dochowa.". Gdy tylko
informacja ta dotarła do Moskwy, w kierunku Królestwa
wymaszerowało rosyjskie wojsko. 5 lutego pod dowództwem Iwana
Dybicza przekroczyło polską granicę.
W obronie zdobyczy listopadowych
Pierwsza bitwa powstania listopadowego został
została stoczona 14 lutego 1831 roku, niedaleko wsi
Stoczek nad Świdrem, na drodze łącz
ącej Warszawę
łączą
Warszawę z Brześ
Brześciem Litewskim. Nie miał
miała wię
większego
znaczenia militarnego, jednak oddział
ł
ywał
ł
a
psychologicznie
na
Polakó
ó
w,
bę
ę
d
ą
c
pierwszym
oddzia ywa
Polak
b
zwycię
zwycięstwem powstań
powstańców. Rosjanie, w sile okoł
około 3000 tysię
tysięcy zostali pokonani przez trzykrotnie
mniejszą
mniejszą dywizję
dywizję Józefa Dwernickiego. Straty po stronie polskiej wyniosł
wyniosły 87 zabitych lub
rannych, po stronie rosyjskiej - 400 zabitych, 230 jeń
ń
c
ó
w,
11
dział
je
dział. Mimo przegranej, Rosjanie nie
przerwali marszu w stronę
stronę Warszawy. 25 lutego doszł
doszło do kolejnego starcia Polakó
Polaków z oddział
oddziałami
carskimi. Kilka kilometró
kilometrów przed stolicą
stolicą, na prawym brzegu Wisł
Wisły. Bitwa pod Olszynką
Olszynką
Grochowską
Grochowską był
była najwię
największą
kszą bitwą
bitwą stoczoną
stoczoną podczas powstania. Wojska polskie, liczą
liczące 36.000
dzielnie stawił
stawiło czoł
czoła przeważ
przeważają
ającym liczebnie Rosjanom. I choć
choć powstrzymano carską
carską ofensywę
ofensywę
na Warszawę
o prawie 7.000 powstań
Warszawę, był
było to pyrrusowe zwycię
zwycięstwo. Zginęł
Zginęło
powstańców, w wię
większoś
kszości
doś
doświadczonych żołnierzy, zaprawionych w boju. Mimo że straty
Pomnik ku czci Bohateró
Bohaterów Olszynki Grochowskiej poległ
poległych dn. 25 lutego 1831
szybko uzupeł
uzupełniono, nie był
było to już
już to samo wojsko. Rosjanie ró
również
wnież dotkliwe odczuli starcie.
Poległ
ł
o
niemal
10
tysię
ę
cy
ż
o
ł
nierzy,
a
dowó
ó
dca
Iwan
Dybicz
zyskał
Poleg
tysi
dow
zyskał w prasie przezwisko
Waldmarschall,
Waldmarschall, ze wzglę
względu na fakt, że jego wojsko po bitwie musiał
musiało chować
chować się
się w pobliskich
lasach. Na pamią
pamiątkę
tkę bitwy ustawiona został
została tablica z napisem "Przechodniu, powiedz
wspó
nie i umierali bez trwogi, ale z troską
współbraciom, że walczyliś
walczyliśmy męż
mężnie
troską w sercu o
losy Polski, losy przyszł
przyszłych pokoleń
pokoleń - o wasze losy". Widać
Widać tu wyraź
wyraźne nawią
nawiązanie do
pomnika poległ
poległych Spartan w wą
wąwozie termopilskim.
26 lutego zwoł
zwołano z inicjatywy Rzą
Rządu Narodowego posiedzienie Rady Wojennej, w skł
skład któ
której
weszli Adam Czartoryski i Stanisł
Stanisław Barzykowski,
Barzykowski, jako przedstawiciele rzą
rządu, oraz wielu
generał
generałów. Jednogł
Jednogłośnie zdecydowano, że książę
książę Radziwiłł
Radziwiłł się
się nie sprawdził
sprawdził jako wó
wódz narodu,
dlatego został
został odwoł
odwołany ze swojego stanowiska. Na jego nastę
następcę
pcę zaproponowano dwó
dwóch
kandydató
kandydatów. Pierwszym był
był generał
generał Jan Skrzynecki, okryty chwałą
chwałą po bł
błyskotliwych posunię
posunięciach
podczas bitwy grochowskiej. Drugim był
był generał
generał Krukowiecki,
Krukowiecki, jednak ze wzglę
względu na
nieprzychylną
nieprzychylną opinię
opinię wśród posł
posłów i senatoró
senatorów nie miał
miał szans na obję
objęcie dyktatury. 26 lutego
wodzem naczelnym został
został Skrzynecki. Krukowiecki,
Krukowiecki, aby zapobiec konfliktowi kandydató
kandydatów, został
został
3 marca mianowany gubernatorem stolicy.
Pomnik ku czci Bohaterów Olszynki
Grochowskiej poległych dn.
25 lutego 1831
Bitwa pod Stoczkiem
Pod koniec marca pułkownik Ignacy Prądzyński wysunął projekt
uderzenia na korpus gen. Rosena, liczący kilkanaście tysięcy
żołnierzy i blisko 50 dział. Wódz naczelny pod naciskiem rządu
zaakceptował plan i ostatniego dnia miesiąca Polacy uderzyli na
Rosjan. Największym atutem Polaków było zaskoczenie. Straż
przednia dowodzona przez Geismara została kompletnie rozbita,
również główne siły gen. Rosena doznały sporego uszczerbku.
Ofensywa polska doprowadziła do rozbicia rosyjskiego korpusu poległo 2 tysiące żołnierzy carskich, 9 tysięcy dostało się do niewoli.
Straty Polaków były przy tym wręcz śmieszne - niespełna 500
zabitych lub rannych.
Zwycięstwo to przeszło wszelkie oczekiwania. Prądzyński
zaproponował, by kontynuować pościg za Rosjanami i zająć Siedlce.
Uciekający Rosen nie miał najmniejszych szans, by utrzymać to
miasto, w którym znajdowały się liczne i solidnie zaopatrzone
magazyny. Jednak, z niewiadomych powodów, Skrzynecki nie
podpisał rozkazu ataku. Był to jeden z największych błędów
popełnionych przez polskich dowódców.
Ostatnim zwycięstwem, jakim można się pochwalić, jest bitwa pod
Iganiami, małą wsią nad rzeką Muchawka. Miała miejsce 10
kwietnia 1831 roku. W starciu tym szczególnie wykazał się gen.
Prądzyński i gen. Ludwik Kicki. Polacy w sile 7 tysięcy bagnetów i
szabel zabili ok. 3 tysięcy Rosjan, przy stratach poniżej 500 ludzi.
Wszystkie kolejne większe bitwy były dla Polaków przegrane...
Europa ......Europa
Chociaż Francuzi czy Belgowie popierali sprawę polską, ich rządy nie
kwapiły się do pomocy powstańcom. Gabinet premieta Jacquesa
Laffitte'a nie uznał Rządu Narodowego, nie udzielił też Polakom
żadnej pomocy finansowej. Wręcz przeciwnie - chciał mieć jak najlepsze
stosunki z carem, który niechętnie patrzył na obalenie Burbonów i
wprowadzenie Ludwika Filipa na tron Francji. Również rząd nowego
premiera, Casimira Periera, nie był skłonny wspierać walczących
Polaków.
W czasie, gdy na ziemiach polskich toczyły się krwawe boje,
przedstawiciele pięciu mocarstw - Anglii, Francji, Prus, Austrii i Rosji
na londyńskiej konferencji dyskutowali nad sprawą belgijską. Minister
spraw zagranicznych Gustaw Małachowski czynił wielkie starania, by
zajęto się w pierwszej kolejności sprawą Polski, gdyż "różnice tak
ważne są wszystkie na naszą korzyść". Europa została jednak głucha,
a dyplomacja rosyjska oskarżyła Polaków o łamanie traktatu
wiedeńskiego.
Wmarcu 1831 do Wiednia udał się Andrzej
Zamoyski, by przekonać Austriaków,
iż powstańcy nie zamierzają skierować
swych działać przeciwko cesarstwu,
wręcz przeciwnie - gotowi są oddać
koronę polską arcyksięciu austriackiemu.
Książę Metternich jednak widział
zagrożenie w rosnącej w siłę Polsce,
dlatego nie dość, że nie zgodził się
udzielić powstańcom pomocy finansowej,
lecz kazał podporządkować się carowi.
Wiosenny wietrzyk
Wraz z począ
y ogarniać
początkiem wiosny 1831 gubernie litewskie zaczęł
zaczęły
ogarniać bunty przeciw carowi. W owym
czasie na Litwie nie stacjonował
stacjonowało nawet 10 tysię
tysięcy żołnierzy rosyjskich, a gubernator Michaił
Michaił Chrapowicki
czuł
czuł się
się bardzo niepewnie, dlatego wzywał
wzywał pomocy od marszał
marszałka Dybicza.
Dybicza. W kwietniu na ziemi wileń
wileńskiej
zgromadził
ł
o
się
ę
już
ż
kilkanaś
ś
cie
tysię
ę
cy
powstań
ń
c
ó
w,
dowodzonych
przez
Karola
Zał
ł
uskiego,
któ
ó
ry
chciał
zgromadzi si ju kilkana
tysi
powsta
Za
kt
chciał
jak najszybciej opanować
opanować Wilno. Chrapowski jednak widział
widział, co się
się świę
więci, wię
więc ścią
ciągnął
gnął doborowy puł
pułk
kozacki, któ
który szybko rozprawił
rozprawił się
się z powstań
powstańczą
czą grupą
grupą Maurycego Prozora.
Prozora. Zał
Załuski musiał
musiał porzucić
porzucić
zamiar opanowania miasta - bez artylerii był
było to niewykonalne.
Jan Skrzynecki (1786(1786-1860)
Dział
Działania na Podolu i Woł
Wołyniu takż
także nie był
były skuteczne. Generał
Generał Skrzynecki pod koniec kwietnia wysł
wysłał
tam pię
pięciotysię
ciotysięczny korpus Dwernickiego, któ
który pó
później rozró
rozrósł się
się do siedmiu tysię
tysięcy. Był
Była to jednak zbyt
mał
mała sił
siła, by mó
móc stawić
stawić czoł
czoła generał
generałowi rosyjskiemu Teodorowi Rudigerowi,
Rudigerowi, któ
który miał
miał pod sobą
sobą 13
tysię
tysięcy ludzi. Dwernicki stoczył
stoczył z nim bitwę
bitwę pod Boremlem 19 kwietnia, lecz widzą
widząc, iż
iż nie ma szans,
przekroczył
przekroczył granicę
granicę Galicji i zł
złożył broń
broń.
Nadzó
czenie się
Nadzór policji na Podolu, Woł
Wołyniu i Ukrainie nie pozwalał
pozwalał na przyłą
przyłączenie
się znacznej liczby ludzi do
powstania. Należ
Należy jednak wspomnieć
wspomnieć o oddziale Ludwika Steckiego,
Steckiego, Ksawerego Godebskiego, Narcyza
Olizara i Stanisł
Stanisława Worcella, któ
którzy zdoł
zdołali opanować
opanować kilka miejscowoś
miejscowości (pokonani przez gen. Rudigera)
Rudigera)
oraz ochotnikach pod dowó
dowództwem Benedykta Koł
Kołyszko, rozgromionych przez gen. Rotha.
Rotha.
W czerwcu podję
podjęto kolejną
kolejną pró
próbę opanowania Wilna. Skierowano w tym celu dywizję
dywizję gen. Gieł
Giełgudy (12
200 piechoty, 26 dział
dział). Przy odpowiednim wsparciu ze strony lokalnych powstań
powstańców zdobycie miasta był
było
bardzo prawdopodobne. Jednak generał
generał pomaszerował
pomaszerował na Żmudź
mudź, by wesprzeć
wesprzeć lokalne powstania, a pod
Wilno przybył
przybył dopiero 18 czerwca. Był
Było już
już za pó
późno na szturm - w mieś
mieście Rosjanie mieli już
już 24 tysią
tysiące
żołnierzy. Bitwa o Wilno zakoń
zakończył
czyła się
się poraż
porażką Gieł
Giełguda. Powstań
Powstańcy wycofali się
się w kierunku Kowna.
Jan Skrzynecki (1786-1860)
Koniec coraz bliżej
26 maja to dzień wielkiej klęski Polaków. Przez nie do końca udaną wyprawę na
Rosjan (a dokładniej przez fatalne wykonanie planu gen. Prądzyńskiego przez
Skrzyneckiego) powstańcy byli zmuszeni do stoczenia bitwy o Ostrołękę. Na oddziały
polskie (30.000 żołnierzy, 74 działa) nadciągnęła cała armia Dybicza. Było to
zaskoczeniem dla dowódców, którzy nie spodziewali się, że feldmarszałek przybędzie
w takiej sile. Zawiniły również nieporozumienia między Prądzyńskim a Skrzyneckim.
Pierwszy chciał stoczyć bitwę z Rosjanami, drugi planował wycofać się na zachodni
brzeg Narwi i wysadzić za sobą mosty. Już 25 maja odesłał część zapasów z
amunicją, co krzyżowało plany Prądzyńskiego. Kolejne błędy w dowodzeniu (choć nie
można zapominać, że podejmowano też wiele słusznych decyzji) sprawiły, że oddziały
Dybicza przeszły na zachodni brzeg, a Polacy musieli się wycofać. Straty powstańców
wyniosły 6,5 tysiąca, 500 rannych trzeba było zostawić na polu bitwy. Inicjatywa
przeszła w ręce Rosjan.
Po śmierci feldmarszałka Dybicza na cholerę (10 czerwca; co ciekawe, nic inny w
obozie na nią nie zachorował) dowództwo nad Rosjanami przejmuje hrabia
feldmarszałek Iwan Paskiewicz. Przekracza z pomocą Prus Wisłę w jej dolnym biegu i
kieruje się na Warszawę od zachodu. Sytuacja w stolicy staje się napięta...
Bitwa pod Ostrołęką
Klęska pod Ostrołęką zachwiała autorytetem Skrzyneckiego. Kaliszanie zaczęli
wywierać nacisk w sejmie, by odwołać go z funkcji wodza. W tym celu powołano
specjalną delegację, która po przesłuchaniu opinii różnych oficerów i generałów
zdecydowała, że Skrzynecki nie może dalej sprawować władzy. Na jego następcę
wybrano gen. Henryka Dembińskiego, pełniącego od 6 sierpnia funkcję gubernatora
Warszawy.
Bitwa pod Ostrołęką
W połowie sierpnia w Warszawie dochodzi do zamieszek. Atakowano generałów, żądano
ukarania ich jako zdrajców narodu. Rząd nie potrafił już zapanować nad sytuacją. Rozwścieczony
tłum powiesił generała Jankowskiego, Bukowskiego, Hurtiga, pułkownika Sałackiego, barona
Kettlera i kuratora Kaweckiego. W tej sytuacji Rząd Narodowy księcia Czartoryskiego podał się do
dymisji. Sejm wybrał na nowego prezesa rządu Jana Krukowieckiego. Na gubernatora stolicy
powołano gen. Chrzanowskiego.
18 sierpnia Paskiewicz rozpoczął oblegać Warszawę. Miał 55 tysięcy żołnierzy i 318 dział, a od
Wilna ciągnął jeszcze gen. Cyprian Kreutz z dwudziestotysięcznym korpusem i 90 działami.
Następnego dnia zebrała się Rada Wojenna, która miała zdecydować o dalszych losach walki.
Wysunięto trzy koncepcje:
1. Stoczyć walną bitwę pod murami miasta - za tą opcją opowiedział się Krukowiecki.
2. Podzielić armię na 2 części, z których jedna, mniejsza, miałaby działać na prawym brzegu
Wisły, zapewniając dowóz zapasów do obleganego miasta - plan ten poparł Prądzyński.
3. Opuścić Warszawę i przenieść działania na Litwę - koncepcja wysunięta przez Dembińskiego.
Rada Wojenna zdecydowała o wyborze drugiej z wymienionych możliwości. W Warszawie
pozostawiono do obrony 35 tysięcy żołnierzy, 20 tysięcy wyruszyło na wschodni brzeg Wisły.
Dowodził nimi gen Girolamo Ramorino. Jednak jego działania na Lubelszczyźnie było pasmem
niepowodzeń, głównie z powodu nieznajomości terenu i możliwości przeciwnika.
6 sierpnia Rosjanie rozpoczynają szturm Warszawy. O godzinie 12.00 zdobywają Wolę, dzielnie
bronioną przez generała Józefa Sowińskiego, poległego na okopach. Krukowiecki proponuje
rządowi podjęcie rokowań z Paskiewiczem. Następnego dnia Krukowiecki spotyka się z
feldmarszałkiem. Do godziny 13 Rosjanie wstrzymują szturm; w tym czasie generał chce uzyskać
zgodę sejmu na kapitualcję stolicy. Sejm odrzuca tę możliwość, a ministrowie składają dymisję. O
21.45 sejm wręcza Krukowieckiemu dymisję ze stanowiska prezesa rządu, a na jego miejsce
powołują przywódcę kaliszan - Bonawenturę Niemojowskiego. Posłowie mieli pewność, że
Niemojowski kapitulacji nie podpisze. 8 sierpnia o godzinie 8.00 do Warszawy wkraczają
Rosjanie. Niemojowski, opuszczając granice Królestwa, ogłasza ostatni manifest, w którym
odrzuca możliwość kapitulacji, a gdyby któryś z generałów dopuścił się takiego czynu, decyzja ta
nie będzie wiążąca dla strony Polskiej. Odtąd promienie polityki polskiej będą się rozchodzić z
Hotelu Lambert...
Kiedy od ludzi wiara i wolność uciecze,
Kiedy ziemię despotyzm i duma szalona
Obleją, jak Moskale redutę OrdonaKarząc plemię zwycięzców zbrodniami
zatrute,
Bóg wysadzi tę ziemię, jak on swą redutę.