docpraca_dyplomowa_joannadabrowska_26960-1
download 
Reklamacja Transkrypt
praca_dyplomowa_joannadabrowska_26960-1
ZACHODNIOPOMORSKI UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNY W SZCZECINIE WYDZIAŁ EKONOMICZNY Joanna Dąbrowska Nr albumu 26960 Kierunek Turystyka i Rekreacja Rola animatora czasu wolnego oraz jego wpływ na atrakcyjność ośrodka na przykładzie ORW „Floryn” w Mielnie Praca licencjacka napisana w Zakładzie Polityki Gospodarczej i Turystyki pod kierownictwem dr hab. Bogusława Stankiewicza prof. ZUT Szczecin 2015 Oświadczenie o samodzielnym napisaniu pracy dyplomowej Oświadczam, że pracę niniejszą przygotowałam samodzielnie. Wszystkie dane, istotne myśli i sformułowania pochodzące z literatury (przytoczone dosłownie lub niedosłownie) są opatrzone odpowiednimi odsyłaczami. Praca ta nie była w całości ani w części, która zawierałaby znaczne fragmenty przedstawione w pracy jako oryginalne (wyniki badań empirycznych, obliczenia, spostrzeżenia, oceny, wnioski, propozycje itp.), przez nikogo przedłożona do żadnej oceny i nie była publikowana. Oświadczam, że tekst pracy dyplomowej na nośniku elektronicznym jest identyczny z tekstem wydrukowanym i nie zawiera znaków niewidocznych na wydruku. Szczecin, dnia 15.06.2015 ................................................. (miejscowośd) (podpis) Oświadczenie o udostępnianiu pracy dyplomowej Wyrażam zgodę / nie wyrażam zgody* na udostępnienie osobom zainteresowanym mojej pracy dyplomowej. Zgoda na udostępnienie pracy dyplomowej nie oznacza wyrażenia zgody na kopiowanie pracy dyplomowej w całości lub w części. Brak zgody nie wyklucza kontroli tekstu pracy dyplomowej w systemie antyplagiatowym, wyklucza natomiast dopisanie tekstu do bazy tego systemu. * niepotrzebne skreślić Szczecin, dnia 15.06.2015 ................................................. (miejscowość) (podpis) 2 WSTĘP .................................................................................................................................. 5 ROZDZIAŁ I ......................................................................................................................... 7 ANIMACJA CZASU WOLNEGO W POLSCE I NA ŚWIECIE ............................................ 7 1.1 Podstawowe pojęcia związane z animacją czasu wolnego ............................................. 7 1.2. Rozwój animacji czasu wolnego w Polsce i na Świecie .............................................. 11 1.3. Rodzaje i cechy animacji czasu wolnego .................................................................... 13 1.4.Cechy i rola animatora czasu wolnego......................................................................... 20 ROZDZIAŁ II ...................................................................................................................... 24 KLASYFIKACJA OBIEKTÓW BAZY NOCLEGOWEJ .................................................... 24 2.1. Podział obiektów bazy noclegowej według UN WTO ................................................ 24 2.2. Charakterystyka i klasyfikacja obiektów bazy noclegowej w Polsce wg Ustawy o usługach turystycznych. ................................................................................................. 29 2.3. Zaplecze animacyjne w obiektach noclegowych. ........................................................ 31 ROZDZIAŁ III ..................................................................................................................... 34 OŚRODEK REHABILITACYJNO WYPOCZYNKOWY FLORYN W MIELNIE UNIEŚCIU ........................................................................................................................... 34 3.1. Charakterystyka ośrodka Floryn. ................................................................................ 34 3.2. Historia animacji czasu wolnego w ORW Floryn. ...................................................... 36 3.3.Zaplecze animacyjne we Florynie. .............................................................................. 37 3.4.Rola animatora czasu wolnego oraz rodzaje animacji w ośrodku. ................................ 40 ROZDZIAŁ IV .................................................................................................................... 44 ANALIZA WPŁYWU ANIMACJI CZASU WOLNEGO NA ATRAKCYJNOŚĆ ORW FLORYN NA PODSTAWIE PRZEPROWADZONYCH BADAŃ WŁASNYCH. .............. 44 4.1. Charakterystyka metod badawczych. .......................................................................... 44 4.2. Opis metody użytej w badaniu oraz cel badania.......................................................... 46 4.3. Przedstawienie wyników badania. .............................................................................. 47 4.4. Wnioski wynikające z przeprowadzonych badań. ....................................................... 58 ZAKOŃCZENIE.................................................................................................................. 59 LITERATURA..................................................................................................................... 61 AKTY PRAWNE ................................................................................................................. 63 ŹRÓDŁA INTNERNETOWE .............................................................................................. 63 SPIS TABEL ........................................................................................................................ 63 SPIS RYSUNKÓW .............................................................................................................. 64 SPIS ZDJĘĆ ........................................................................................................................ 64 3 SPIS WYKRESÓW ............................................................................................................. 64 ZAŁĄCZNIK ....................................................................................................................... 64 4 WSTĘP Animacja czasu wolnego jest coraz częściej postrzegana jako nowy trend w turystyce. Coraz więcej firm turystycznych dostrzega korzyści wynikające z posiadania animatora, a goście hotelowi chętniej uczestniczą w zorganizowanych zajęciach. Samo pojęcie animacji czasu wolnego jest znacznie szersze i nie ogranicza się wyłącznie do ośrodków bazy noclegowej. Animacja to pojęcie, które ewoluowało na przestrzeni lat oraz zmieniał się jego charakter. Zmieniło się także spojrzenie społeczeństwa na animację czasu wolnego oraz rolę animatora. Dlatego celem pracy jest zebranie i analiza informacji na temat animacji czasu wolnego oraz odpowiedź na pytania. Czym jest animacja czasu wolnego i jakie spełnia funkcje w turystyce? Jak wygląda rozwój animacji czasu wolnego w Polsce i na świecie? Tekst ukazuje również wzajemną relację między animacją czasu wolnego a atrakcyjnością ośrodka. W pracy posłużono się przykładem ośrodka posiadającego program animacyjny, na podstawie, którego przeprowadzono badania. W rozdziale I przedstawiono przegląd literatury dotyczącej pojęć pokrewnych i ściśle związanych z animacją czasu wolnego takich jak czas wolny, animacja czasu wolnego, animator. Zawarto w nim również definicje podstawowych pojęć, takich jak turystyka czy rekreacja. Uwzględniono spojrzenia z literatury różnych autorów. Wykorzystano spojrzenie na temat zarówno polskich jak i zagranicznych autorów. Animacja czasu wolnego to nie tylko zajęcia w hotelach, co również zostało pokazane w pracy, dokonano bowiem podziału animacji oraz ukazano różne rodzaje i formy tej usługi. Rozdział II związany jest z klasyfikacją obiektów bazy noclegowej. Uwzględnione zostały różne kryteria podziału, a także różne zalecenia organizacji dokonujących podziału. W rozdziale tym skupiono się nie tylko na klasyfikacji ośrodków ale na ukazaniu w których z tych ośrodków istnieje funkcja animatora. W rozdziale tym skupiono się również na infrastrukturze ułatwiającej prowadzenie animacji w ośrodkach oraz ukazano zaplecze animacyjne, jakie występuje i powinno występować w obiektach oferujących program animacyjny. Rozdział III w całości został poświęcony opisowi ośrodka „Floryn” w Mielnie. Ze względu na zmiany w formie prowadzonej działalności opisana została krótka historia obiektu. Opis obejmuje zarówno formę prawną ośrodka, jego położenie jak i opis wyposażenia oraz otoczenie ośrodka. W opisie wyszczególniono zaplecze animacyjne jakim dysponuje ten obiekt. Zawarto również historię animacji oraz formy, które wykorzystywane są przez animatora. Rozdział ten opisuje także rolę i zadania animatora czasu wolnego. 5 Praca ma charakter analityczno badawczy a metodą badawczą wykorzystaną w pracy jest ankieta, natomiast narzędziem jest kwestionariusz ankiety. Badania zostały przeprowadzone na grupie respondentów liczącej 100 osób. Respondentami byli pensjonariusze spędzający urlop w ośrodku „Floryn”. Część pierwsza kwestionariusza były to pytania ogólne, których rolą było ustalenie m.in. struktury wiekowej czy struktury płci respondentów. W drugiej części kwestionariusza pytania były ściśle powiązane z rolą animatora czasu wolnego. Celem badania była odpowiedź na pytania. Czy fakt posiadania przez ośrodek wczasowy animatora czasu wolnego wpływa na jego atrakcyjność? Jakie rodzaje animacji są najbardziej popularne? Jakie cechy powinien posiadać dobry animator? 6 ROZDZIAŁ I ANIMACJA CZASU WOLNEGO W POLSCE I NA ŚWIECIE 1.1 Podstawowe pojęcia związane z animacją czasu wolnego Pojęcia turystyki, rekreacji i czasu wolnego są ze sobą mocno powiązane ze względu na fakt, iż turystyka jest jedną z form spędzania czasu wolnego przez ludzi. Rekreacja jest formą aktywności fizycznej, którą ludzie uprawiają w swoim czasie wolnym. Natomiast często rekreacja łączona jest z turystyką. Okazuje się, że najwęższym z tych pojęć jest turystyka, która jest częścią rekreacji i jednocześnie czasu wolnego. Czas wolny okazuje się najszerszym pojęciem, które zawiera w sobie zarówno turystykę jak i rekreację, oraz inne pojęcia. Jednak pomimo silnego związku tych pojęć nie są one dla siebie wzajemnie synonimami. Ze wszystkimi trzema terminami łączy się animacja czasu wolnego Związek tych trzech elementów został przedstawiony na rysunku nr 1. Rys. 1. Związek pomiędzy pojęciami czas wolny, rekreacja, turystyka. źródło: opracowanie własne. Ze względu na zainteresowanie turystyką specjalistów z różnych dziedzin w literaturze można spotkać wiele definicji turystyki. Inne aspekty będą ważne dla socjologów, inne dla ekonomistów a jeszcze inne dla badaczy z dziedziny kultury fizycznej czy też dla 7 kulturoznawców.1 Jednak najbardziej powszechna jest definicja stworzona przez Światową Organizację Turystyki (WTO) w celach statystycznych. Mówi ona, że „Turystyka obejmuje ogół czynności osób, które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych nie dłużej niż rok bez przerwy poza swoim codziennym otoczeniem.” 2 Pomimo różnych definicji turystyki można wyróżnić wspólne elementy dla wszystkich. Przede wszystkim, każda z nich wskazuje na fakt, że turystyka wypełnia znaczną część czasu wolnego człowieka i jest wykonywana dobrowolnie. Zatem do turystyki zaliczane są wyjazdy urlopowe, wizyty u rodziny, wyjazdy na tle religijnym (pielgrzymki), wyjazdy zdrowotne oraz wyjazdy służbowe. Poprzez fakt, iż różne są cele wyjazdów turystycznych zostały wprowadzone różne rodzaje i formy turystyki. Najczęściej spotykany jest podział turystyki ze względu na cel wyjazdu. Turystyka dzieli się na: wypoczynkową i rekreacyjną, gdy celem podróży człowieka jest odpoczynek i regeneracja sił. W tej formie wykorzystywane są urlopy czyli dni wolne od pracy, które są przydzielane przez pracodawcę. odwiedziny u krewnych i znajomych, kiedy to ludzie uczestniczą w ważnych rodzinnych uroczystościach czy wypoczywają wśród najbliższych. Sprawy zawodowe, interesy, są to wyjazdy biznesowe, spotkania z kontrahentami, uczestnictwo w targach, konferencjach, kongresach itp. Ten rodzaj turystyki może się łączyć z turystyką wypoczynkową, gdy zakończone zostaną spotkania biznesowe, turysta biznesowy może wykorzystać swój czas wolny na wypoczynek, rekreację i relaks. Cele zdrowotne, rodzaj turystyki w której udział biorą uczestnicy turnusów rehabilitacyjnych, kuracjusze czy też osoby chore leczące się poza miejscem swojego stałego zamieszkania. Cele religijne to głównie pielgrzymki oraz odwiedziny miejsc świętych, np. Fatima odwiedzana przez chrześcijan. Inne cele, są to podróże załóg statków i samolotów pasażerskich a także tranzyt.3 W literaturze można znaleźć także podział na formy turystyczne, który zależny jest od kryteriów podziału. Wyróżniamy najczęściej występujące kryteria: Liczba uczestników (formy: turystyka indywidualna lub grupowa), Wiek uczestników (formy: młodzieżowa, seniorów), 1 Bieńczyk G., Łobożewicz T., Podstawy Turystyki, WSE, Warszawa 2001, s.10-12 Terminologia turystyczna. Zalecenia WTO, ONZ-WTO, UKFiT, Warszawa 1995, s.5 3 Gaworecki W., Turystyka, PWE, Warszawa 2010, s.16-17 2 8 Czas pobytu (formy: krótkoterminowa lub długoterminowa), Pora roku(formy: letnia, zimowa, sezonowa, pozasezonowa), Rodzaj zakwaterowania (formy: hotelowa lub parahotelowa), Środek transportu (formy: kolejowa, autokarowa, samolotowa, rejsy wodne), Pochodzenie turysty (formy: krajowa, przyjazdowa, wyjazdowa)4. Formy turystki mogą się ze sobą łączyć w dowolnych konfiguracjach oraz zdarza się, że podczas jednego wyjazdu turyści korzystają z różnych form turystyki, np. turysta może korzystać z różnych środków transportu w ramach jednej wycieczki. Niewątpliwie turysta podczas swojej podróży oraz pobytu turystycznego wypełnia swój czas wolny, który definiowany jest jako „przedział czasu, który dana osoba może wykorzystywać do regeneracji sił psychologicznych i fizycznych, zaspokajania własnych zainteresowań zawodowych i pozazawodowych, samokształcenia, wypoczynku i rozrywki po wykonaniu zadań wynikających z różnorakich obowiązków.”5 Zatem można stwierdzić iż wszystkie czynności, które wykonujemy dobrowolnie i dla własnej satysfakcji poza pracą są wykonywane w ramach naszego czasu wolnego. W literaturze można spotkać wiele definicji tego pojęcia, jednakże każda z nich wskazuje na dobrowolność wykonywanych czynności oraz na fakt, że jest to czas poza ludzkimi obowiązkami. Najprostszą definicją wydaje się definicja potoczna, która mówi, że „Czas wolny to czas bez obowiązków, przeznaczony na zajęcia dowolne.” 6 W związku z tym, że są to zajęcia dobrowolne, formy spędzania wolnego czasu zależą od indywidualnych preferencji ludzi. Można spędzać go aktywnie, co wiąże się z ruchem i rekreacją bądź też pasywnie czyli odpoczywając w domu np. podczas czytania książek. Coraz częstszą formą spędzania wolnego czasu jest surfowanie w Internecie lub oglądanie telewizji. Swój czas wolny można spędzać w okolicy miejsca swojego zamieszkania lub można go spędzić na wyjeździe turystycznym. Ludzie spędzający swoje wakacje czy urlopy poza miejscem swojego zamieszkania, w hotelach czy też ośrodkach turystycznych coraz częściej czują potrzebę integracji z grupą oraz wypoczywania w sposób aktywny. Z powodu pojawienia się takich potrzeb w wielu ośrodkach i miejscach przebywania turystów powstała funkcja animatora czasu wolnego. Animacja czasu wolnego to „dział współczesnej turystyki i hotelarstwa, który zajmuje się organizacją czasu wolnego turystów, przebywających w ośrodkach noclegowych czy 4 Tamże, s.20-21 Kupisiewicz C., Kupisiewicz M., Słownik Pedagogiczny, PWN, Warszawa 2009, s.13 6 Pięta J., Pedagogika Czasu Wolnego: Wydanie III zaktualizowane, wyd. Frel, Warszawa 2014, s.11 5 9 wypoczynkowych”.7 Samo stwierdzenie animacja pochodzi od słowa anime, czyli ożywienie. Zatem animacja czasu wolnego może być rozumiana jako wszelkie formy ożywienia ludzi, czyli wszelkie próby zachęcenia ludzi do aktywności fizycznej. W tej prostej definicji widać doskonale powiązanie turystyki, czasu wolnego i rekreacji. Animatorem jest każda osoba, która organizuje zajęcia w czasie wolnym oraz aktywizuje turystów poprzez wszelkiego rodzaju gry i zabawy integrujące oraz rozluźniające. Animacja spełnia wiele funkcji spośród których warto wyróżnić: funkcję relaksacyjną mającą na celu poprawę ludzkiego samopoczucia i odreagowanie stresów związanych z pracą i innymi obowiązkami. Kolejna równie ważna jest funkcja integracyjna, której celem jest zintegrowanie grupy poprzez wspólne zajęcia i lepsze wzajemne poznanie się. Do najważniejszych zaliczyć można z pewnością funkcję motywacyjną, która mobilizuje do działania i aktywnego spędzania czasu podczas urlopu. Ostatnią wymienianą w literaturze funkcją jest funkcja progresywna polegająca na prowadzeniu do samorozwoju jednostki i lepszego poznania samego siebie. 8 Analizując pojęcie animacji czasu wolnego należy uwzględnić również rozważania nad rekreacją, która jest jej nieodłącznym elementem. Jak już wcześniej było wspomniane animacja to ożywianie, aktywizowanie ludzi, zatem jest to zachęcanie do wspólnego uprawiania rekreacji. Słowo rekreacja wywodzi się od łacińskiego czasownika recreo oznaczającego czynność odtwarzania lub przywracania czegoś, co istniało wcześniej. 9 Podobnie jak w przypadku przedstawionych wcześniej pojęć, również i rekreacja nie jest zdefiniowana jednoznacznie. Jednym z bardziej powszechnych określeń tego słowa jest to sformułowane przez Winiarskiego. Opisuje on rekreację jako „zespół zachowań, które realizuje człowiek w swoim czasie wolnym”. 10 Podobnie jak czas wolny, rekreacja charakteryzuje się dobrowolnością. Dodatkowo jest ona związana z bezinteresownością, aktywnością zarówno fizyczną jak i psychiczną oraz jedną z funkcji jest sprawianie przyjemności i zadowolenia. Potocznie określając rekreację mówi się, że są to wszelkie dobrowolnie wybrane przez człowieka formy aktywności fizycznej i psychicznej mające na celu poprawę, a więc odbudowę samopoczucia i zdrowia. Przez niektórych naukowców rekreacja nazywana jest dziedziną, co sprawia, że prowadzone jest wiele badań związanych z rekreacją, dzięki czemu można wyróżnić wiele form rekreacji. Niewątpliwie jedną z bardziej znanych form jest rekreacja ruchowa, która odnosi się do zespołu czynności 7 Bączek J., Animacja w pigułce, STAGEMAN POLSKA, Warszawa 2011, s.3 Bączek J., Animacja czasu wolnego. Praktyczny poradnik dla Animatorów, STAGEMAN POLSKA, Warszawa 2013, s. 72 9 Toczek – Werner S. (red), Podstawy rekreacji i turystyki, Wyd. AWF, Wrocław 2005 , s.9 10 Winiarski R.W., Wstęp do teorii rekreacji (ze szczególnym uwzględnieniem rekreacji fizycznej), AWF, Kraków 1989, s.5 8 10 związanych z ruchem i wysiłkiem fizycznym. Coraz popularniejszy staje się sport rekreacyjny, który jest środkiem przyjemnego spędzania czasu wolnego indywidualnie lub zespołowo. Jest wiele kryteriów podziału rekreacji, co za tym idzie w literaturze można spotkać bardzo dużą liczbę jej form. Przykładowym podziałem może być podział ze względu na intensywność wysiłku, wyróżniamy rekreację relaksacyjną, średnio intensywną i intensywną. Opisując rekreację nie można pominąć środków, które umożliwiają nam jej uprawianie. Środki rekreacji są to wszelkie działania, przedmioty i urządzenia pośredniczące w osiąganiu celu związanego z rekreacją. Przykładami mogą być wszelkiego rodzaju ćwiczenia fizyczne czy też sprzęt typu rowery, kajaki. 11 1.2. Rozwój animacji czasu wolnego w Polsce i na Świecie W literaturze nie znajdzie się jednoznacznie określonego rozwoju animacji. Potrzeba rozrywki i integracji z grupą zauważana jest u ludzi od początków istnienia ludzkości. Analizując historię turystyki można spotkać opracowania dotyczące igrzysk olimpijskich w starożytnej Grecji. Ludzie przybywający na te wydarzenie kierowali się często chęcią wypoczynku i zrelaksowania się. Co oznacza, że ich celem była dobra zabawa w gronie innych, nowo poznanych ludzi. Poza wydarzeniami sportowymi, które były głównym celem igrzysk ważną rolę odgrywały także wszelkie wydarzenia związane z kultem religijnym a także spotkania towarzyskie, wspólne świętowanie na cześć zwycięzców. 12. Można stwierdzić, że właśnie podczas tych igrzysk organizatorzy pełnili funkcję animatorów, którzy zachęcali ludzi do wspólnej zabawy. Prowadzone były zabawy taneczne dla uczestników podczas których pojawiały się osoby prowadzące. Właśnie wtedy można doszukiwać się początków animacji czasu wolnego. Natomiast w starożytnym Rzymie ludzie uciekając od panujących w miastach upałów spędzali swój czas wolny w kurortach, dzięki czemu rozwijały się ośrodki, takie jak: Baiae, Neapol, Capri, Puteolo oraz Cumae. 13 Pojawienie się pierwszych domów dla wczasowiczów wymusiło na właścicielach zadbanie również o ich czas wolny oraz zapewnienie rozrywki swoim gościom. Podobnie jak w starożytnej Grecji odpowiedzialne za to były osoby, które można nazwać animatorami. Jednakże prawdziwy jej rozwój nastąpił w XVII i XVIII wieku gdy zaczęły się podróże zbliżone do współczesnej turystki. Zaczęły wtedy rozwijać się ośrodki kulturowe, które w swojej ofercie miały liczne wydarzenia kulturowe typu koncerty, spektakle, różnego 11 Bogucki J. (red.), Przyrodnicze uwarunkowania rozwoju turystycznych form rekreacji, AWF, Warszawa 1984, s.34 12 Łanowski J., Święte Igrzyska Olimpijskie, wyd. Poznańskie, Poznań 2000, s. 8 13 Kurek W. (red.), Turystyka, wyd. PWN, Warszawa 2007, s. 51 11 rodzaju parki rozrywki czy też kasyna. 14 Jeśli animacja jest rodzajem aktywizacji to właśnie w czasie powstania pierwszych kasyn, ośrodków kulturowych i pojawienia się pierwszych wydarzeń kulturowych organizowanych dla przyjezdnych można doszukiwać się początków animacji czasu wolnego. Pod koniec XX w i na początku XXI w. nastąpił prawdziwy przełom w rozwoju animacji. Zaczęły pojawiać się opracowania na ten temat, coraz więcej osób pracujących w branży turystycznej zaczęła postrzegać animację jako gałąź turystyki. Podobnie jak definicja animacji czasu wolnego ewoluowało również pojęcie animatora. W czasach PRL w Polsce popularna była funkcja kaowca, czyli instruktora Kulturalno – Oświatowego, który miał dbać o odpowiedni poziom rozrywki podczas różnych wydarzeń kulturalnych, np. bale. Następnie turystyka zaczęła rozwijać się coraz bardziej, a dawny kaowiec został zastąpiony przez animatora kultury, a obecnie animatora czasu wolnego. Jednak osoby pracujące jako animatorzy czasu wolnego zauważają znaczącą różnicę pomiędzy instruktorem KO a dzisiejszym animatorem czasu wolnego. Przede wszystkim wskazuje się na fakt, że obecnie animacja związana jest silnie z psychologią oraz pedagogiką. 15 Ewolucję pojęcia animator czasu wolnego przedstawia rysunek nr 2. Rys.2. Ewolucja pojęcia animatora czasu wolnego. Źródło: opracowanie własne. Wraz z zainteresowaniem animacją zaczęły pojawiać się szkolenia na animatorów czasu wolnego, podręczniki przygotowawcze oraz zbiory gier i zabaw animacyjnych. W tym czasie rozwinęła się również branża eventowa a podmioty z tej branży zaczęły promować imprezy turystyczne oraz wydarzenia kulturowe. 14 Marak J., Wyrzykowski J. (red.), Turystyka w ujęciu interdyscyplinarnym, Wyższa Szkoła Handlowa, Wrocław 2010, s. 33 15 Leszczyńska J., Jak kaowiec został animatorem, Dziennik Łódzki, 2012, http://www.dzienniklodzki.pl/artykul/622199,jak-kaowiec-zostal-animatorem,1,id,t,sa.html (data dostępu 28.01.2015) 12 Na świcie wielu właścicieli hoteli zauważyło, że właśnie wprowadzenie animacji czasu wolnego w ich ośrodku może poprawić konkurencyjność na rynku oraz przyciągnąć większą liczbę turystów. Na świecie animacja czasu wolnego w hotelach jest ujęta w podstawowej ofercie większych hoteli cztero i pięciogwiazdkowych. Natomiast w Polsce animacja czasu wolnego jest znacznie mniej popularna niż w innych państwach, ale przez cały czas się rozwija. Podobnie jak na świecie powstają specjalne szkolenia przygotowujące ludzi do pracy w zawodzie animatora. Największym na rynku polskim przedsiębiorstwem zatrudniającym animatorów i pomagającym im znaleźć pracę jednocześnie organizującym szkolenia z zakresu animacji czasu wolnego jest Stageman, którego założycielem jest Jakub B. Bączek. Stosunkowo mała popularność animacji czasu wolnego w Polsce powoduje, że bardzo często młodzi animatorzy wyjeżdżają do pracy do regionów turystycznych, w których animacja czasu wolnego jest jednym z głównych elementów wypoczynku w hotelach. Takimi regionami często są te, które znajdują się u wybrzeży ciepłych mórz oraz w Stefie klimatów ciepłych – głównie południowa Europa (np. Hiszpania, Portugalia, Grecja) oraz północna Afryka (Egipt, Tunezja, Maroko), a także liczne wyspy. 16 1.3. Rodzaje i cechy animacji czasu wolnego Coraz liczniejsze wyjazdy turystyczne, rozwój ośrodków wczasowych oraz ciągła potrzeba umiejętnego zagospodarowania czasu wolnego prowadzą do powstawania nowych form oraz rodzajów animacji czasu wolego. Jedną z podstawowych form animacji jest animacja kultury, której pojęcie pojawiło się w XX w. we Francji ale do dziś jest ona mało znana. Podstawowym zadaniem animatora kultury jest upowszechnianie kultury. Zdaniem Małgorzaty Komorowskiej i Lidii Rybotyckiej animator kultury powinien łączyć w sobie cechy pedagoga, psychologa i artysty17. W dobie powszechnego Internetu oraz innych mediów animator kultury staje przed ciężkim wyzwaniem. Ludzie coraz rzadziej uczestniczą w imprezach kulturalnych, chodzą do teatrów i muzeów. Jednakże dobrze przygotowany animator kultury powinien umiejętnie zachęcić do uczestnictwa w zajęciach oraz tak je poprowadzić aby przez zabawę zaszczepić w uczestnikach zamiłowanie do kultury i chęć obcowania z nią na co dzień. Coraz częściej spotkać można różnego rodzaju kursy i szkolenia dla osób, które chcą zostać animatorami kultury. Wiele szkół i placówek oświatowych udostępnia sale po godzinach lekcyjnych 16 17 Kołodziej E., http://gazeta-sedno.pl/6080/moja-praca-moja-pasja/, (data dostępu 23.01.2015) Tyszkowa M., Sztuka i dorastanie dziecka, wyd. PWN, Warszawa – Poznań 1981, s.81 13 w celu prowadzenia zajęć w kółkach zainteresowań. Powinny to być zajęcia przybliżające do kultury, często jednak przez brak odpowiednich kompetencji nauczyciele prowadzący dane zajęcia zniechęcają dzieci do uczestnictwa w nich. Wg Janusza Byszewskiego animator nie powinien uczyć niczego swoich podopiecznych. Słowo nauka kojarzone jest bowiem z tradycyjnym systemem edukacyjnym, a animacja ma prowadzić do poznawania świata poprzez doświadczenia oraz współpracę z innymi. Animator kultury powinien zatem łamać schematy i zbliżać się do swoich podopiecznych oraz nawiązywać z nimi współpracę na jednym poziomie. 18 Kolejnym powszechnie znanym rodzajem animacji jest animacja sportowa, wiążąca się z rozwojem i aktywnością fizyczną. Jest ona bardziej rozpowszechniona niż wyżej opisywana animacja kultury. W ostatnich latach zauważono wzrost zainteresowania ludzi własnym zdrowiem i własną kondycją fizyczną. Ludzie zaczęli dostrzegać fakt, iż uprawianie sportu poprawia nie tylko ich kondycję ale także samopoczucie i zdrowie. Dlatego coraz częściej zauważyć można ludzi uprawiających sport rekreacyjny zwany również masowym, który jest formą czynnego wypoczynku 19. Z badań przeprowadzonych w 2013 roku przez CBOS wynika, że aż 66% Polaków deklaruje uprawianie sportu. Do najczęściej podawanych motywów uprawiania sportu należą: poprawa zdrowia (70% ankietowanych), sprawienie sobie przyjemności (61%), poprawienie samopoczucia i odreagowanie stresu (47%). 20 Uzyskane wyniki wskazują na dużą popularność sportu, co za tym idzie coraz więcej osób szuka grup z którymi wspólnie mogliby ćwiczyć. Powstaje coraz więcej eventów sportowych oraz klubów amatorskich. Doskonałym przykładem eventu sportowego jest Przedszkoliada Tour, która jest imprezą sportowo-rozrywkową dla najmłodszych i miała już trzy edycje w ramach których organizowanych jest kilkanaście imprez w różnych miastach Polski. Program ten polega na aktywizacji i wspólnej zabawie najmłodszych dzieci. W każdym mieście imprezę prowadzi zespół animatorów sportowych, którzy poprzez zabawę popularyzują aktywność fizyczną, zdrowy styl życia i zaszczepiają w dzieciach zamiłowanie do sportu. Animatorów sportowych wspierają sportowcy z klubów z danego miasta oraz polskie gwiazdy sportu.21 Jest to jeden z wielu przykładów imprez sportowych prowadzonych 18 Rogodzińska A. (red.), Edukacja + animacja, wyd. NCK, Warszawa 2011, s.8-12 Encyklopedia Popularna PWN. Wydanie dwudzieste drugie zmienione i uzupełnione, PWN, Warszawa 1992, s.801 20 Omyła-Rudzka M., Aktywność fizyczna Polaków, Centrum Badania Opinii Społecznej, http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2013/K_129_13.PDF, (data dostępu 23.02.2015) 19 21 http://www.junior.sport.pl/junior/1,143110,17381236,Przedszkoliada_Tour_2015___najwiekszy_cykl_imprez.ht ml (data dostępu 9.02.2015) 14 przez animatorów sportowych, które mają ogromny wpływ na popularyzację sportu amatorskiego. Zdjęcie 1. Impreza animacyjna z cyklu Przedszkoliada Tour w Piasecznie. źródło:https://www.facebook.com/przedszkoliada/photos/pb.107668782634854.2207520000.1432722531./823485777719814/?type=3&theater Podobnie jak i animacja kultury również animacja sportowa staje przed trudnym zadaniem jakim jest walka z rosnącą popularnością mediów oraz wszelkich nowości technologicznych. Właśnie rozwój technologii prowadzi do wypierania aktywności fizycznej z życia człowieka i zastępowania jej wirtualnym światem. Coraz więcej czasu ludzie spędzają w sieci, a oglądanie telewizji czy korzystanie z innych mediów odbywa się w sposób niekontrolowany. 22 Właśnie dlatego pojawiło się tak silne zapotrzebowanie na imprezy sportowe dla amatorów prowadzone przez specjalistów – animatorów. Wiedza animatora sportu i rekreacji nie może ograniczać się tylko do tego, jaki rodzaj sportu uprawiać i jak zachęcić do tego innych. Człowiek wykonujący ten zawód powinien również posiadać wiedzę z zakresu anatomii człowieka oraz psychologii. Ostatnią formą animacji czasu wolnego, która jednak jest najsilniej związana z turystyką jest animacja hotelowa, która jest zagospodarowywaniem czasu wolnego gości hotelowych w hotelach 4- i 5-gwiazdokowych lub w dużych kompleksach. Właściciele hoteli zauważyli, że coraz częściej turyści przy wyborze hotelu kierują się nie tylko jego położeniem 22 Maj B., Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki młodzieży wielkomiejskiej, Impuls, Kraków 2007, s. 17-18 15 i infrastrukturą ale zwracają uwagę również na ludzi tworzących zespół w danym obiekcie. W zespole tym również powinna pojawić się grupa animatorów, która będzie zachęcała do wspólnych zabaw oraz będzie potrafiła sprostać oczekiwaniom klientów.23 Zatem animacja hotelowa to wg ekspertów ważny element w hotelach mających dużą renomę. Jest ona bardziej powszechna w obiektach o wysokim standardzie również ze względu na ich infrastrukturę, która umożliwia przeprowadzanie różnorodnych i ciekawych zajęć. Ten rodzaj animacji posiada swoje odrębne formy, które zależne są od zaplecza danego obiektu oraz od możliwości zatrudnienia animatorów przez dany ośrodek. Zatem wyróżnić można cztery podstawowe formy występujące w dużych kumpelkach hotelowych. Pierwsza z nich to animacja dziecięca (ang. Kids Entertainers), której głównym zadaniem jak sama nazwa wskazuje jest zagospodarowanie wolnego czasu najmłodszych gości hotelu. Jest ona jedną z najważniejszych gałęzi animacji i powinna stanowić podstawę dla każdego animatora, nawet jeśli nie zajmuje się on akurat tą gałęzią. Osoba prowadząca zajęcia z dziećmi powinna przede wszystkim znać chociażby podstawy psychologii dziecka oraz znać gry i zabawy dziecięce. Rodziny, które wypoczywają wspólnie w czasie wakacji cenią sobie dobrego animatora dziecięcego, gdyż w tym czasie kiedy on zajmuje się dziećmi rodzice mogą odpocząć w ciszy i spokoju. W wielu hotelach powstały klubiki dziecięce, które oferują zabawy na świeżym powietrzu lub w specjalnie do tego dostosowanych salach zabaw. Ponieważ są to zajęcia dla najmłodszych podstawą takich klubów powinna być przyjazna atmosfera oraz bezpieczeństwo. Każdy, kto prowadzi klubiki dziecięce powinien być wyposażony w apteczkę. Animację dziecięcą cechuje duża odpowiedzialność za podopiecznych. Animator prowadzący takie zajęcia powinien być przygotowany również na to, że w swojej grupie może mieć stosunkowo duże zróżnicowanie wiekowe, więc powinien dostosować zabawy do wieku uczestników. Dobrze poprowadzona animacja dziecięca przekłada się na zadowolenie nie tylko najmłodszych ale również ich rodziców.24 23 Podwysocka J., Animator czasu wolnego, Dobry eBook, Kraków 2012, s.6-9 Bączek J., Animacja Czasu Wolnego. Praktyczny podręcznik dla animatorów., STAGEMAN POLSKA, Warszawa 2013, s. 12-13 24 16 Zdjęcie 2. Animacja dziecięca w hotelu. Źródło: http://www.sunfun.pl/images/layout/animacje_8.png Trochę starsze dzieci, które często wolą przebywać wśród młodzieży również mają swojego animatora (ang. Young and Sports Entertainers). Ze względu na to, że młodzież lubi ze sobą rywalizować zajęcia powinny mieć charakter rozgrywek sportowych. Wiele z zajęć animacyjnych dla młodzieży może być wykorzystana podczas animacji dla dorosłych i na odwrót. Ten rodzaj animacji jest nastawiony na aktywny wypoczynek . Podobnie jak w poprzednim przypadku zakres rozgrywek sportowych zależy od zaplecza i położenia hotelu oraz sprzętu. Jeśli animator ma do dyspozycji baseny to jednym z ulubionych sportów turystów staje się waterpolo lub aquaaerobik. Bliskość plaż pozwala na przeprowadzanie turniejów piłki nożnej plażowej czy siatkówki plażowej. 25 Po całodniowych zajęciach dla dzieci, młodzieży i dorosłych animatorzy przygotowują wieczorne przedstawienia i programy sceniczne (ang. Show Entertainers), które są przeznaczone dla dorosłych. Mogą to być przedstawienia, w których animatorzy wcielają się w aktorów lub mogą to być zabawy sceniczne do których zapraszani są goście. Nie jest to łatwe zadanie dla animatora ponieważ często goście są skrępowani i nie chcą występować przed obcymi ludźmi. Zdarzają się jednak goście, którzy są już pod wpływem dużej ilości alkoholu i ciężko się z nimi współpracuje. Animatorzy prowadzący show wieczorne muszą 25 Tamże, s. 40-41, 46 17 być dobrze do niego przygotowani i zakończyć je przed ciszą nocną obowiązującą w danym obiekcie. Przygotowanie do takiej animacji to nie tylko ułożenie programu ale również przygotowanie sceny, widowni, mikrofonu, muzyki oraz niezbędnych atrybutów do zabaw animacyjnych. Zdjęcie 3. Wieczorne show prowadzone przez zespół animatorów. Źródło: http://media.holidaycheck.com/data/urlaubsbilder/images/6/1156644279.jpg Dzień pracy animatora kończy właśnie animacja wieczorna, po której zespół zaprasza na kolejny dzień przedstawiając propozycje jakie zostały przygotowane. Po zakończeniu, kiedy goście rozchodzą się do swoich pokoi animatorzy sprzątają po swoich zajęciach i ewentualnie przygotowują sprzęt i miejsce do kolejnego dnia.26 Wszystkie wyżej wymienione rodzaje animacji spina w całość animacja All-round. Ta forma animacji spotykana jest częściej w hotelach niższej rangi, a osoby w nich pracujące nie specjalizują się w jednym rodzaju animacji a mają przydzielone różne role w różnych dniach. Taka forma animacji ma zarówno swoje wady i zalety. Niewątpliwie za zaletę można uznać to, że taki animator zdobywa różne doświadczenia oraz ma kontakt z gośćmi w różnym wieku. Animacja ta jednak wymaga od prowadzącego wszechstronnego przygotowania oraz niekiedy wykonywania zadań, które nie należą do jego mocnych stron. Animacja All-round 26 Tamże, s. 67-69 18 stosowana jest poza granicami Polski w hotelach niższej rangi, tj. dwu- i trzygwiazdkowych. Związane jest to oczywiście z mniejszymi możliwościami finansowymi danego obiektu, co przekłada się na ilość zatrudnionych animatorów.27 W Polsce niewiele jest ośrodków, które w swojej stałej ofercie posiadają animację czasu wolnego, a te ośrodki wypoczynkowe i hotele, które oferują program animacyjny zazwyczaj zatrudniają animatorów All-round. Jednak zaczyna pojawiać się coraz więcej biur podróży, które sprzedając ofertę wycieczek zagranicznych dbają również o to, aby w hotelach pracowali animatorzy pochodzący z Polski. Biura te organizują castingi, w których wybierają najlepszych animatorów zapewniając im pracę nie tylko w sezonie letnim ale często również i poza sezonem. Bardzo dużą popularnością cieszy się animacja na dużych statkach wycieczkowych. Im statek jest większy tym większą widownie mają animatorzy, co za tym idzie wyższy jest poziom ich występów. Niektóre z tych statków posiadają ogromne sale widowiskowe, w których mogą być prowadzone animacje dzienne a także występy wieczorne kończące się często wieczornymi dancingami. Animacja na statkach podnosi standard usług oraz dochody z rejsu. 28 Wiadomym jest, że jak każda praca również i animacja na statkach ma swoje plusy i minusy. Na pewno pozytywne jest to, że stała jest wysokość wynagrodzenia dla animatora oraz ma on zapewnione atrakcyjne warunki świadczeń socjalnych. Niewątpliwą zaletą jest również możliwość szybkiego awansu oraz zwiedzenia wielu krajów. Jedną z wad jest konieczność pracy przez określony czas bez możliwości wcześniejszego zerwania kontraktu. Praca na statku wiąże się również z brakiem urlopu w trakcie sezonu oraz pracą przez siedem dni w tygodniu. Kolejnym rodzajem animacji jest animacja podczas wielkich imprez masowych. Gdy w danym mieście odbywają się rozgrywki sportowe lub też różnego rodzaju festiwale, dla najmłodszych przygotowane są specjalne atrakcje. Każdy turniej rangi mistrzowskiej posiada swoje maskotki, których zadaniem jest umilanie czasu najmłodszym kibicom. Tworzone są specjalne strefy gdzie przygotowane są dla uczestników atrakcje, konkursy oraz zabawy. Jest to element, który urozmaica wydarzenia. Podczas ceremonii otwarcia imprez masowych można również spotkać się z animatorami. Animatorzy często w ten sposób próbują pokazać kulturę kraju bądź regionu będącego organizatorem. Podział animacji czasu wolnego na różne rodzaje został przedstawiony na rysunku nr 3. 27 28 Tamże, s. 8-9 Litwicka P., Metodyka i technika pracy animatora czasu wolnego, wyd. Proksenia, Kraków 2014, s. 11 19 Rysunek 3. Podział animacji czasu wolnego. Źródło: opracowanie własne 1.4.Cechy i rola animatora czasu wolnego Ze względu na specyfikę wykonywanych obowiązków osoby pracujące na stanowisku animatora czasu wolnego powinny być odpowiednio do tej pracy przygotowane oraz powinny wykazywać się odpowiednimi cechami charakteru. Najistotniejszą cechą w tym zawodzie jest otwartość i przebojowość. Dobry animator powinien potrafić zachęcić ludzi do wspólnej zabawy i nie może bać się kontaktów z obcymi ludźmi, ponieważ właśnie one są podstawą tej pracy. Jest to praca dobra dla showman’ów, którzy będą swoją charyzmą i otwartością pociągać za sobą ludzi do wspólnej zabawy. 29 Równie istotne są duża wyobraźnia i kreatywność, które ułatwiają wymyślanie nowych zabaw.30 Dobra animacja ma sprawić, że ludzie będą ją dobrze wspominali oraz chętnie będą powracali do danego ośrodka. Co oznacza, że nie turyście nie mogą się nudzić, jeśli każdego dnia program będzie się powtarzał wypoczywający w hotelu goście pójdą na zajęcia raz, dwa razy. Jeśli jednak animator będzie potrafił wymyślić nowe zajęcia lub też przekształcać dotychczasowe zabawy tak, aby nabrały nowych form to turyści będą chętnie w nich uczestniczyli. Praca animatora to nie tylko kontakt z gośćmi hotelu ale również z pozostałymi pracownikami, co oznacza, że animator powinien potrafić pracować w zespole. O ile podczas 29 30 Podwysocka J., Animator czasu wolnego, Dobry eBook, Kraków 2012, s. 9-10 Tamże, s.10 20 animacji wciela się w rolę przywódcy i to on przejmuje inicjatywę o tyle w kontaktach z innymi pracownikami powinien potrafić współpracować i kooperować z nimi. Ważne jest aby obsługa hotelu lubiła animatora i animator lubił obsługę hotelu, ponieważ często w jego pracy pojawiają się sytuacje kiedy musi prosić o pomoc. 31 Oczywistym jest, iż wczasowicze podczas swoich wakacji i urlopów chcą odpocząć od problemów, więc od animatora oczekują optymizmu i uśmiechu. Osoba pracująca na tym stanowisku powinna zarażać gości optymizmem i szczerze uśmiechać się do nich, co poprawia nastrój gości. Nawet gdy animator czuje zmęczenie czy ma własne kłopoty, nie powinien tego okazywać swoim gościom. Często jest to trudna sztuka i wymaga od niego gry aktorskiej. 32 Jakub Bączek przygotował w formie haseł 10 zasad animatora zawodowca, które powinny być przestrzegane przez osoby pracujące w tym zawodzie. Pierwsze hasło to uśmiech – powinien pojawiać się na ustach animatora przez cały dzień, niezależnie od jego nastroju i poziomu zmęczenia. Goście hotelowi chętniej będą uczestniczyli w zajęciach widząc uśmiechniętych animatorów, którym zabawa z nimi sprawia przyjemność i dużo radości. Kolejna zasada to optymizm, o którym była wcześniej mowa. Trzecie hasło brzmi sprawiedliwość i nawiązuje do równego traktowania swoich podopiecznych, co jest dosyć trudnym zadaniem. Człowiek jest istotą kierującą się subiektywnymi ocenami, jednak w pracy animatora ważne jest aby traktować wszystkich gości tak samo nie kierując się własnymi sympatiami i antypatiami. Sprawiedliwość powinna również pojawiać się w momencie kontaktu animatora z gośćmi hotelowymi. Gdy animator postanawia rozmawiać z podopiecznymi i towarzyszyć im poza zajęciami powinien pamiętać aby poświęcać każdej grupie możliwie tyle samo czasu. Czwartą równie ważną zasadą jest energia, którą animator powinien zarażać innych. Od osób pracujących na tym stanowisku wymaga się dyspozycyjności i energii. Goście hotelowi chętniej bawią się z osobami, od których można czerpać siłę i pozytywne podejście oraz które nie używają zwrotów „nie mam siły”, „nie chcę”, „nie mam ochoty”. 31 Bączek J., Animacja Czasu Wolnego. Praktyczny podręcznik dla animatorów., STAGEMAN POLSKA, Warszawa 2013, s.71 32 Bączek J., Przygotowanie do pracy w animacji, STAGEMAN POLSKA, Warszawa 2011, s. 13 21 Entuzjazm to kolejne hasło na liście, które poprawia wizerunek animatora. Objawia się on nie tylko podczas zajęć animacyjnych ale również w kontaktach z obsługą hotelową, o których była wcześniej mowa. Siódmym wymogiem jaki pojawia się na liście jest zaangażowanie powiązane z punktualnością. Goście hotelowi są osobami z różnych środowisk i wielu kultur. Niektóre z nich nie tolerują spóźnień, więc bardzo istotnym jest rozpoczynanie zajęć punktualnie o godzinie, która była wcześniej ogłoszona. Przy gościach równie ważne jest taktowne zachowywanie się, aby nie obrazić żadnego z podopiecznych. Dobrze przygotowany animator powinien pamiętać o wysokiej kulturze osobistej. To właśnie on powinien witać się pierwszy z gośćmi, co jest przed ostatnią zasadą. Ostatnia, ale równie ważna jak poprzednie jest zasada mówiąca o uczciwości, zarówno w stosunku do podopiecznych jak i w stosunku do pracodawcy. Pamiętać należy, żeby dbać nie tylko o swój wizerunek ale godnie reprezentować pracodawcę i dbać o to, aby i on miał pozytywny odbiór wśród wczasowiczów.33 Każda forma animacji czasu wolnego cechuje się innymi priorytetami i wymaga innych umiejętności od animatorów, jednakże wszystkie łączą w sobie wyżej opisane cechy. Ponadto dobry animator powinien kierować się zasadą 3 x 20. Psychologowie wskazują, że pierwsze wrażenie na temat animatora budowane jest w ciągu: Pierwszych 20 sekund pojawienia się przed odbiorami, Pierwszych 20 gestów jakie wykonamy, Pierwszych 20 słów, które wypowiemy. 34 Zasada pierwszych dwudziestu sekund jest silnie związana z wyglądem człowieka i stawia na pierwsze wrażenie jakie animator robi na gościach hotelowych. Dlatego tak ważne jest, aby był schludnie ubrany, dobrze uczesany oraz nie odpychał swoim wyglądem. Psychologowie podkreślają również, że atrakcyjność fizyczna danej osoby zwiększa jej popularność oraz często takim ludziom przypisywane są pozytywne cechy, co nazywane jest efektem aureoli. 35 Ważne są również gesty, które animator wykona przy powitaniu gości będące częścią komunikacji pozawerbalnej. Ludzie porozumiewają się nie tylko komunikatami głosowymi ale równie istotne są mimika twarzy, gesty, ubiór, ton głosu oraz postawa podczas 33 Tamże, s. 12-16 Bączek J. , Psychologia eventów, STAGEMAN POLSKA, Warszawa 2011, s. 82 35 Cialdini R., Wywieranie wpływu na ludzi, GWP, Gdańsk 2000, s. 159 34 22 rozmowy.36 Stąd też dobry animator musi pamiętać o postawie otwartej, zachęcającej i przyciągającej do jego osoby oraz o uśmiechu. 37 W końcu ostatnia zasada czyli 20 słów, które w pierwszej kolejności wypowiada animator. Ważne jest aby pamiętać, że mają to być słowa zachęcające. Animator powinien pamiętać, że jego klienci powinni czuć się traktowani po partnersku, jednocześnie powinien zachować szacunek do grupy. Dobór jego słownictwa w dużej mierze zależy od specyfiki grupy z jaką współpracuje. 38 W pracy animatora ważne są nie tylko kontakty międzyludzkie oraz sposób prowadzenia zajęć. Równie istotną rolę odgrywa umiejętność promowania animacji. Do zadań osoby pracującej na tym stanowisku należy również promocja zajęć animacyjnych poprzez rozwieszanie plakatów, rozdawanie ulotek, ogłaszanie przez nagłośnienie. Najlepszym sposobem na zachęcenie do udziału w zajęciach jest przyjazne nastawienie do gości oraz okazanie im zainteresowania. Animator pracuje nie tylko w czasie zajęć ale również pomiędzy nimi, powinien wykazywać otwartość względem wczasowiczów, witać się z każdą osobą i obdarowywać wszystkich swoim uśmiechem. Ludzie lubią być zauważani i lubią rozmawiać, opowiadać o sobie. Podobnie jak w sposobie prowadzenia zajęć również i w zachęcaniu do nich zależne to jest od grupy docelowej. 39 Animator zabaw dziecięcych powinien przekonać do siebie nie tylko dzieci ale również ich opiekunów. Dzieci chętnie będą bawiły się z osobami przebranymi za śmieszne postaci i robiącymi wokół siebie wiele hałasu. Dorośli natomiast chętnie wezmą udział w grach i zabawach, które poprowadzi osoba, która będzie otwarta. Praca animatora może kojarzyć się z zabawą, ale dla osoby pracującej na tym stanowisku jest to także duży wysiłek fizyczny oraz wyzwanie psychologiczne. Jak już wcześniej było mówione praca ta wiąże się z wiedzą psychologiczną, znajomością różnych kultur, sprawnością fizyczną oraz niekiedy z grą aktorską. Animatorzy pracują z różnymi ludźmi oraz mają różny zakres obowiązków. Animator sportowy będzie posiadał dobrą kondycję fizyczną, natomiast animator kultury powinien wykazać się znajomością różnych kultur oraz sztuki. 36 Borg J., Język ciała. Siedem lekcji komunikacji niewerbalnej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2011, s. 188 37 Bączek J., Psychologia…, poz. cyt. s. 83-84 38 Tamże, s. 84-85 39 Bączek J., Animacja…, poz. cyt., s. 11 23 ROZDZIAŁ II KLASYFIKACJA OBIEKTÓW BAZY NOCLEGOWEJ 2.1. Podział obiektów bazy noclegowej według UN WTO Rozważając czym jest animacja czasu wolnego, a w szczególności animacja hotelowa warto zastanowić się nad typami obiektów noclegowych w których ona występuje oraz rozważyć sens jej istnienia w poszczególnych ośrodkach. Jak sama nazwa wskazuje jest ona najczęściej wykorzystywana w hotelach lub tzw. wioskach turystycznych. WTO czyli Światowa Organizacja Turystyki wprowadziła podział bazy noclegowej na dwie główne grupy zawierające w sobie mniejsze podzespoły. Pierwszą grupą są turystyczne zakłady zakwaterowania zbiorowego, które WTO określa jako „obiekty noclegowe, które oferują podróżnemu nocleg w pokoju lub innym pomieszczeniu, przy czym liczba oferowanych miejsc musi być większa niż pewne określone minimum, a ponadto nie chodzi o zakwaterowanie jednej rodziny…”. 40 Oznacza to, że turystyczne zakłady zakwaterowania zbiorowego oferują noclegi dla turystów i podróżujących nie będących rodziną ani znajomymi właścicieli, a forma działalności wiąże się z dochodami dla właścicieli. Dzielą się one na: 1. Hotele i inne obiekty hotelarskie – ośrodki, które w swojej ofercie posiadają usługi noclegowe oraz gastronomiczne, skierowane do ogółu turystów i podróżujących. Hotele – świadczą głównie usługi noclegowe oraz gastronomiczne. Jednak swoją ofertę poszerzają o dodatkowe usługi typu: SPA, siłownia, basen, infrastruktura sportowa. To właśnie w hotelach rację bytu ma animacja. Goście hotelowi, szczególnie w regionach turystycznych, spędzają w obiekcie więcej niż jedną czy dwie noce. Często są to turnusy tygodniowe. Jeśli jest to hotel o wysokim standardzie usług, posiada w swojej ofercie również program animacyjny. Animacja w hotelach na całym świecie pojawia się raczej w obiektach, które oferują swoim klientom All inclusive, gdzie obok noclegów i wyżywienia jest jednym z trzech segmentów usług turystycznych. 41 Często obiekty tego typu są dobre przystosowane do animacji, posiadają dobrze wyposażone zaplecze animacyjne. 40 Kruczek Z. (red.), Obsługa Ruchu Turystycznego, wyd. Proksenia, Kraków 2006, s. 34 Sondel K., Materiały szkoleniowe dla nauczycieli turystyki. Prawno-ekonomiczne problemy turystyki w zakresie dostosowania prawa polskiego do obowiązującego w Unii Europejskiej w obszarze turystki, wyd. AWF, Kraków 2000, s. 126 41 24 Zdjęcie 4. Hotel czterogwiazdkowy Chrispy World na Krecie. Źródło: http://data2.merlinx.pl/ISLA/ISLA-900-3.jpg Motele, które poza bazą noclegową i gastronomiczną posiadają dostęp do parkingu oraz często dodatkowo świadczone są usługi serwisowania pojazdów. Często usytuowane są na obrzeżach miast lub wzdłuż tras, którymi podróżują nie tylko turyści ale również kierowcy zawodowi, np. kierowcy ciężarówek. W przeciwieństwie do hoteli, goście motelowi zatrzymują się w nich z reguły na jedną noc, a z rana ruszają w dalszą podróż. Dlatego też animacja czasu wolnego nie pojawia się w motelach. Pensjonaty, są to obiekty noclegowe świadczące usługę noclegową oraz całodzienne wyżywienie. Z reguły są one mniejsze od hoteli. 42 Pensjonaty są znanymi obiektami noclegowymi w miejscowościach turystycznych. Podobnie jak w przypadku hoteli, goście zatrzymują się na dłużej niż jeden nocleg oraz chętnie korzystają z dodatkowych usług. Wśród pensjonatów można spotkać obiekty o niższym oraz o wyższym standardzie usług. W tych, w których standard jest podwyższony może pojawić się wśród usług również animacja czasu wolnego. Obiekty te dysponują często specjalnymi miejscami do wspólnego grillowania lub spędzania wieczorów przy ogniskach, co sprzyja animacjom wieczornym. Jednak nie w każdym pensjonacie animacja ma rację bytu. Im ośrodek jest mniejszy tym mniejsze znaczenie i mniejszą szansę powodzenia ma wprowadzenie w nim animatora. 42 Gołembiewski G. (red.), Kompendium wiedzy o turystyce, PWN, Warszawa – Poznań 2002, s. 265 25 2. Obiekty specjalistyczne – ośrodki, które swoją ofertę kierują do konkretnej grupy odbiorców lub ich wyposażenie jest przygotowane również do świadczenia usług para turystycznych. Schroniska – obiekty zlokalizowane często na trasach górskich wędrówek. Liczba odbiorców jest znacznie ograniczona, a ich pobyt zazwyczaj jest związany z jedną nocą i śniadaniem. Panuje tu często przyjazna atmosfera a liczba gości jest tak mała, że obiekty te są bardzo ciche i kameralne. Podobnie jak w przypadku moteli animacja czasu wolnego nie ma tutaj racji bytu. Ośrodki szkoleniowo – wypoczynkowe – swoim klientom oferują nie tylko nocleg i wyżywienie ale posiadają również liczne sale konferencyjne. Sale te przystosowane są do organizacji szkoleń oraz konferencji, posiadają na wyposażeniu sprzęt audiowizualny. Coraz częściej sale takie pojawiają się również w hotelach, jednak zazwyczaj jest ich mniejsza ilość niż w tego typu ośrodkach. Ośrodki szkoleniowo – wypoczynkowe w dużej mierze swoją ofertę kierują do organizatorów konferencji i szkoleń, jest to ich główna działalność. Natomiast hotele organizację tego typu imprez traktują jako dodatkową usługę, a podstawą ich działalności są usługi noclegowe. W ośrodkach takich animacja może być przydatna podczas wieczornych bankietów. Jednak często zdarza się, iż animator jest „z zewnątrz” czyli zatrudniany jest przez organizatorów danego szkolenia czy konferencji. 3. Inne obiekty zakwaterowania zbiorowego, do których należą: Domy wycieczkowe, obiekty dostosowane do samoobsługi klientów i świadczące minimalny zakres usług. Klienci domów wycieczkowych wiedzą o minimalnym zakresie usług więc nie oczekują dodatkowych atrakcji. Schroniska młodzieżowe, podobnie jak w domach wycieczkowych zakres usług świadczonych w tych obiektach jest minimalny dodatkowo oferta schronisk skierowana jest głównie do ludzi młodych. Ośrodki wczasowe, jest to zespół obiektów usytuowanych w miejscowości turystycznej przeznaczonych do świadczenia usług turystycznych. Duże ośrodki wczasowe na pewno mogą zastosować animację czasu wolnego jako jedną z usług świadczonych na terenie ośrodka. Duża liczba gości oraz dobre zaplecze animacyjne są atutem takich ośrodków. Ośrodki kolonijne, są to obiekty przystosowane do użytkowania przez dzieci i młodzież podczas kolonii i obozów. W obiektach takich jednocześnie mogą przebywać różne grupy kolonijne. W ośrodkach kolonijnych funkcję animatorów pełnią wychowawcy poszczególnych kolonii oraz oni odpowiadają za ułożenie zajęć dla swoich 26 podopiecznych. Jednakże bardzo istotną rolę odgrywa tutaj zaplecze animacyjne, które może być wykorzystywane przez różne grupy, powinno ono być duże oraz odpowiadać liczbie potencjalnych grup z niego korzystających. Domy pracy twórczej, są to obiekty, które przystosowane są do wypoczynku dla twórców, artystów i ich rodzin. Ośrodki takie charakteryzują się również ciszą, która pozwala twórcom na spokojną pracę twórczą. Zespoły ogólnodostępnych domków turystycznych, w których skład wchodzą domki turystyczne, czyli budynki nie podpiwniczone z maksymalnie czterema pokojami, przystosowane do świadczenia usług noclegowych.. Kempingi, tereny posiadające stałą obsługę recepcyjną, na których można rozbijać namioty bądź też nocować w mieszkalnych przyczepach samochodowych. Na terenie Kempingu znajdują się także miejsca gdzie możliwe jest parkowanie samochodu. Kempingi posiadają również urządzenia (sanitarne, gastronomiczne, rekreacyjne) umożliwiające turystom spędzenie wczasów właśnie na tym terenie. W Polsce pola kempingowe często wchodzą w skład innych ośrodków wczasowych. Na świecie spotyka się bardziej rozbudowane kempingi, które posiadają dobrze rozwiniętą bazę nie tylko noclegową ale również rekreacyjną, dzięki czemu pojawia się tam także możliwość prowadzenia animacji czasu wolnego. Pola biwakowe, są to tereny zadrzewione umożliwiające turystom nocleg w namiotach. Często są one niestrzeżone, ogrodzone tylko prowizorycznie, ale posiadają dostęp do wody pitnej oraz podstawowe urządzenia sanitarne. Zdjęcie 5. Pole biwakowe na mazurach. Źródło: http://zopla.s3.amazonaws.com/x10406127133638120.jpg 27 Obiekty noclegowe w ośrodku wyłącznie do wypoczynku sobotnio – niedzielnego Inne obiekty wykorzystywane do turystyki4344 Drugą grupą obiektów noclegowych są turystyczne kwatery prywatne, które „oferują oferują ograniczoną liczbę miejsc do wynajęcia odpłatnie lub nieodpłatnie” 45 Kwatery prywatne może udostępniać do wynajęcia właściciel domu lub mieszkania w miejscowości turystycznej. Jest to popularna nad polskim morzem forma dodatkowego zarobku. Często też turyści korzystają z uprzejmości rodziny lub znajomych i to u nich nocują podczas swoich wczasów. Oczywistym jest, że w prywatnych kwaterach turystycznych ciężko jest mówić o animacji czasu wolnego, gdyż zazwyczaj z takich usług w danym obiekcie korzysta bardzo mała liczba osób. W schemacie 2 przedstawiono podział bazy noclegowej. Kolistymi ramkami zostały oznaczone obiekty, w których wśród świadczonych usług można znaleźć również animację czasu wolnego. Schemat 2. Podział bazy noclegowej wg UN WTO Baza noclegowa Turystyczne zakłady zakwaterowania zbiorowego Hotele i inne obiekty hotelarskie Turystyczne kwatery prywatne Inne obiekty zakwaterowania zbiorowego Obiekty specjalistyczne pensjonat hotel Motel e schronisko Ośrodek szkoleniowo wypoczynkowy Ośrodek kolonijny Schronisko młodzieżowe inne Dom wycieczkowy Kemping Ośrodek wczasowy Dom pracy twórczej Pole biwakowe Opracowanie własne (źródło: Terminologia turystyczna. Zalecenia WTO, ONZ-WTO, UKFiT, Warszawa 1995) 43 Kruczek Z. (red.), Obsługa Ruchu…, poz. cyt., s.35 44 Główny Urząd Statystyczny, Turystyka – objaśnienia podstawowych pojęć, http://krakow.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/krak/ASSETS_2006_turystyka_objasnienia_podstawowych_pojec_pl.pdf, (data dostępu 29.03.2015) 45 Kruczek Z. (red.), Obsługa Ruchu…, poz. cyt., s.34 28 2.2. Charakterystyka i klasyfikacja obiektów bazy noclegowej w Polsce wg Ustawy o usługach turystycznych. Nieco inny podział obiektów został wprowadzony w Polsce i jest on zapisany w Ustawie o Usługach Turystycznych z 29 sierpnia 1997 roku. W ustawie poza podziałem obiektów oraz ich opisem uwzględniono dodatkowo kategoryzację ośrodków oraz uregulowano prawnie, kto się powinien nią zajmować. Kategoryzacji prowadzonej przez marszałka województwa podlegają hotele, motele, pensjonaty, schroniska i schroniska młodzieżowe znajdujące się w danym województwie. Natomiast wójt gminy (burmistrz, prezydent miasta) sprawuje pieczę nad kategoryzacją pól biwakowych, oraz domów wycieczkowych. 46 Kategoryzacja jest pewnym określeniem standardu usług danego obiektu ale nie jest obowiązkowa i w zależności od rodzaju obiektu, różni się ilość stopni kategoryzacji. Hotele, motele i pensjonaty mają 5 kategorii oznaczanych gwiazdkami, gdzie jedna * oznacza najniższy poziom natomiast ***** świadczy o najwyższym standardzie usług. Jednak kategoryzacja hoteli jest różna dla każdego z krajów i nie zawsze hotel posiadający *** w Polsce będzie miał podobny lub taki sam standard usług jak hotel *** w innym państwie, np. w Tunezji. Dla kempingów ustala się również kategorie gwiazdkowe jednak są to cztery a nie pięć gwiazdek maksymalnie. Najmniej kategorii, bo tylko trzy oznaczane cyframi rzymskimi I, II i III posiadają domy wycieczkowe i schroniska młodzieżowe. Podział obiektów bazy noclegowej w wyżej wymienionej ustawie różni się od podziału WTO przede wszystkim innymi kryteriami podziału. I tak obiekty, które wg WTO nie klasyfikowały się do obiektów hotelarskich w polskiej ustawie występują właśnie w tej grupie. Ustawa mówi, że do obiektów hotelarskich zalicza się: Hotele, czyli obiekty posiadające minimum 10 pokoi, z czego większość z nich jest jedno- i dwuosobowych, świadczące szeroki zakres usług związanych z pobytem turysty. Wiadomym jest, że im lepszy standard, czyli im więcej gwiazdek ma hotel tym więcej usług oferuje oraz jego usługi są lepszej jakości. W krajach turystycznych takich jak Egipt, Turcja, Tunezja, Maroko, Hiszpania, Włochy, Grecja, Wyspy Kanaryjskie itp., hotele mające od trzech do pięciu gwiazdek są miejscami gdzie turysta może spodziewać się zespołu animacyjnego. Często są one przystosowane do prowadzenia animacji, posiadają nie tylko baseny, ale również infrastrukturę rekreacyjną, np. korty tenisowe, boiska do gry w piłkę siatkową, sale, w których mogą być przeprowadzane animacje 46 Tamże, s. 37 29 w razie niepogody lub animacje wieczorne. Jakie zalety dla animatora ma praca w hotelu? Z pewnością jest to możliwość nauki języków obcych poprzez pracę w międzynarodowym środowisku. Jeśli animator sprawdzi się w swojej pracy ma szansę na rozwój kariery zawodowej oraz zatrudnienie w kolejnych hotelach danej sieci. Animacja jest autorskim programem konkretnej osoby, co za tym idzie animator może wykazać się kreatywnością i pokazać swoje pomysły. Jednak praca na stanowisku animatora w hotelu ma też swoje wady, m.in. praca do późnych godzin wieczornych. Często zarobki animatora w hotelu wiążą się również z obłożeniem hotelu. Podczas pobytu w zagranicznym hotelu animator musi nastawić się również na mieszkanie w pokoju z obcymi, na początku, ludźmi. 47 Motele, czyli hotele położone przy drogach, dysponujące parkingiem i umożliwiające korzystanie z usług motoryzacyjnych. Pensjonaty – mniejsze od hoteli, obiekty posiadające minimum 7 pokoi, świadczące dla klientów wyżywienie całodzienne. Praca animatora w pensjonatach jest bardzo podobna do tej w hotelu. Jednak należy uwzględnić też fakt, że dochody pensjonatów często są niższe niż dochody hoteli, stąd też zarobki animatora mogą być niższe aniżeli w hotelu. Dodatkową wadą pracy w tego typu obiektach może być fakt, że zdarzają się sytuacje, gdy pensjonat nie posiada pełnej kadry i animator pełni również inne dodatkowe funkcje, np. kelner, pokojówka. Kempingi – obiekty strzeżone, posiadające miejsca parkingowe, oferujące turystom nocleg w namiotach, przyczepach kempingowych, domkach turystycznych oraz przyrządzanie posiłków. Kempingi posiadają także dostęp do wody pitnej oraz wyposażenie sanitarne. Coraz częściej na świecie pojawiają się Kempingi, które swoim standardem oraz rodzajem świadczonych usług nieznacznie odbiegają od hoteli. Przede wszystkim pojawiają się kempingi na których są baseny czy też infrastruktura rekreacyjna. W Polsce od prawie 50 lat działa firma organizująca wypoczynek właśnie na kempingach w wielu państwach europejskich. Vacansoleil w swojej ofercie ma około 450 kempingów zarówno w okolicach mórz i jezior jak i w górach. Firma ta zatrudnia swoich animatorów co świadczy o tym, że kempingi przez nich oferowane posiadają dogodne zaplecze dla animacji. Pracując na kempingu jednak trzeba liczyć się z podobnymi utrudnieniami jak w przypadku pracy w pensjonatach. Jednak praca na kempingu to nie tylko wady, zaletą niewątpliwie jest samodzielność w pracy, nic nie jest narzucane 47 Kincbok K., Animacja czasu wolnego – darmowe wakacje?, Dziennik Turystyczny, 2011, http://dziennikturystyczny.pl/2011/06/animacja-czasu-wolnego-darmowe-wakacje/ (17.06.2011) 30 z góry. Dodatkowo pracując na kempingu można mieć pewność ubezpieczenia zdrowotnego, czego nie gwarantują niektóre hotele.48 Domy wycieczkowe – powinny posiadać minimum 30 miejsc noclegowych i być przystosowane do samoobsługi oraz do świadczenia minimalnych usług związanych z pobytem turystów. Schroniska młodzieżowe, czyli obiekty przeznaczone zarówno do indywidualnej jak i zbiorowej turystyki młodzieżowej. Podobnie jak domy wycieczkowe powinny być przystosowane do samoobsługi turystów. Schroniska, które zlokalizowane są poza obszarami zabudowanymi, tuż przy szlakach turystycznych, świadczące minimalny zakres usług. Pola biwakowe – obiekty niestrzeżone, umożliwiające nocleg w namiotach. 49 W opisie poszczególnych obiektów w ustawie często pojawia się stwierdzenie „minimalny zakres usług związanych z pobytem turystów”. Oznacza to, że każdy z tych ośrodków powinien zapewnić: miejsce noclegowe, dostęp do węzła sanitarnego z zimną i ciepłą wodą, dostęp do kuchni lub punkt gastronomiczny, dostęp do wody pitnej, ogrzewanie (w sezonie jesienno- zimowym) oraz prąd. Jak widać animacja jest dobrem wyższego rzędu i dopiero po zaspokojeniu podstawowych potrzeb człowiek zaczyna myśleć o potrzebach wyższego rzędu. 2.3. Zaplecze animacyjne w obiektach noclegowych. Czymże byłaby animacja bez odpowiedniego sprzętu? Aby dobrze poprowadzić zajęcia animacyjne nie wystarczy tylko głowa pełna pomysłów, zapał i pozytywne nastawienie do ludzi. Równie ważny jest sprzęt oraz miejsce w którym zorganizowane zostaną zajęcia. Wiadomym jest, że dużo łatwiej jest prowadzić zajęcia animacyjne w miejscach gdzie mamy do tego odpowiednią przestrzeń oraz sprzęt. Większość hoteli trzy-, cztero- i pięciogwiazdkowych mieszczących się w miejscowościach turystycznych (szczególnie w krajach popularnych wśród turystów) posiada własne baseny co może okazać się przydatne w pracy animatora. 48 49 Kincbok K., Animacja czasu wolnego…, poz. cyt., s. 68 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o Usługach Turystycznych (Dz. U. z 1997 r. nr 133 poz. 884), art. 36 31 Coraz większą popularnością cieszy się Aqua aerobik czy też gra w waterpolo. Turyści mogą odpoczywać aktywnie, chłodząc się jednocześnie w upalne dni. Jednak basen to miejsce w którym można zorganizować wiele innych zabaw. Jeżeli ośrodek posiada więcej niż jeden basen, dobrze jest wybrać tylko jeden do przeprowadzania animacji. Pozwoli to gościom na przyzwyczajenie się do niego oraz ułatwi wybór miejsca do wypoczynku. Zdjęcie 6. Zajęcia animacyjne w basenie hotelowym. Źródło: http://st-lento.pl/adpics/original/11_2012/02/5093bd070a7101e10702ba83a.jpg Jeśli dodatkowo hotel ma własne boiska lub dostęp do plaży to jest to idealne miejsce do rozwoju animacji sportowej. Gry w siatkówkę plażową czy poranna joga na plaży na pewno przyciągnie dużą liczbę turystów. Dlatego hotele chętnie zatrudniają animatorów sportowych. Do organizacji rozgrywek sportowych na terenie hotelu jest potrzebne nie tylko miejsce ale również sprzęt.50 Ciężko jest rozegrać mecz siatkówki nie mając piłki. Dlatego animatorzy powinni wiedzieć jakim sprzętem dysponuje ich pracodawca. Jeśli jest to możliwe warto poprosić o dokupienie sprzętu. Większe ośrodki wypoczynkowe w krajach zachodnich zazwyczaj są dobrze przygotowane do tego typu animacji i są dobrze wyposażone w sprzęt sportowy. Nieco inne wymagania odnośnie zaplecza ma animacja dziecięca. 50 Bączek J., Animacja czasu wolnego…, poz. cyt., s. 40-41 32 Jeśli w danym hotelu funkcjonują mini kluby do których zapraszane są dzieci powinny one być usytuowane w bezpiecznym miejscu, tak aby rodzice zostawiając swoją pociechę wiedzieli, że nie stanie się jej nic złego. W takich miejscach powinny pojawić się różne zabawki, stoliki z akcesoriami do zajęć plastycznych. Dzieci mają tendencję do szybkiego znudzenia, dlatego miejsca w których się bawią powinny być bogato wyposażone, a animator zabaw dziecięcych powinien posiadać umiejętność zainteresowania dzieci różnymi zabawami. Dobrze, gdy animator przygotuje zajęcia tematyczne na dany dzień i przystroi odpowiednio do nich salę. Dziecko wchodząc do takiego pomieszczenia powinno poczuć magię i klimat miejsca.51 W okolicy hoteli pojawiają się także place zabaw, w których dzieci mogą bezpiecznie spędzić czas. Niekiedy jednak ośrodek jest słabo wyposażony i wtedy animator stoi przed ciężkim zadaniem, jakim jest zrobienie „czegoś z niczego”. Kiedy hotel nastawia się na organizację wieczornych show czy też mini disco dla dzieci powinien posiadać w swoim zapleczu sprzęt nagłaśniający. Hotele wyższej klasy posiadają również scenę, na której w ciągu dnia mogą być prowadzone zajęcia taneczne, fitness czy też mini disco dla dzieci a wieczorem przeznaczona jest ona właśnie do wieczornych występów. Animator chcąc mieć dużą grupę odbiorów powinien mieć do dyspozycji również mikrofon, tak aby mógł spokojnie mówić do swoich odbiorów nie nadwyrężając głosu. Hotele w południowej części Europy czy też w północnej Afryce są bardzo dobrze wyposażone i posiadają bardzo dobrze rozwinięte zaplecze animacyjne. W Polsce animacja często prowadzona jest w salach które pełnią niekiedy wiele funkcji, np. sali animacyjnej, stołówki i sali konferencyjnej. Związane jest to z niższą popularnością animacji oraz dosyć krótką sezonowością.52 Nie mniej jednak animacja jest rozwijającą się gałęzią turystyki i z czasem wielu właścicieli hoteli i ośrodków wypoczynkowych również w Polsce zacznie dostrzegać zalety posiadania animatora lub grupy animacyjnej w swoim obiekcie. 53 51 Piłat K., Elementy programowania sportu dzieci i młodzieży, Polska Korporacja menadżerów sportu, Warszawa 2004, s.36 52 Bączek J., Animacja czasu wolnego w hotelu – Co to takiego?, Dziennik Turystyczny 2009, http://dziennikturystyczny.pl/2009/08/animacja-czasu-wolnego-w-hotelu-–-co-to-takiego/ (24.08.2009) 53 Litwicka P. , Metodyka i technika…, poz. cyt., s. 11 33 ROZDZIAŁ III OŚRODEK REHABILITACYJNO WYPOCZYNKOWY FLORYN W MIELNIE UNIEŚCIU 3.1. Charakterystyka ośrodka Floryn. Ośrodek rehabilitacyjno wypoczynkowy Floryn jest jednym z trzech obiektów należących do przedsiębiorstwa turystycznego Floryn Tour mającego swoją siedzibę w Szczecinie, ul. Joachima Lelewela 8a. Przedsiębiorstwo to figuruje w rejestrze przedsiębiorców prowadzonym przez Krajowy Rejestr Sądowy, a jego numer to 0000212578. Floryn Tour jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, które reprezentowane jest przez zarząd, którego prezesem jest Wioletta Gołąb. Wspólnikiem oraz posiadaczem całości udziałów jest Joanna Julia Sienkiewicz. Przedsiębiorstwo dysponuje kapitałem zakładowym w wysokości 220 000 zł. Floryn Tour zajmuje się świadczeniem usług turystycznych, czyli organizacją wycieczek krajoznawczych, wypoczynkowych oraz wypoczynkowo – krajoznawczych. W ofercie znajdują się również turnusy rehabilitacyjne oraz wczasy pobytowe połączone z odnową biologiczną. Oferty kierowane są zarówno do grup zorganizowanych jak i do klientów indywidualnych. Dzięki własnym ośrodkom biuro może organizować również imprezy okolicznościowe a także przygotować indywidualną ofertę dla klientów. Poza ośrodkiem rehabilitacyjno wypoczynkowym w Unieściu, Floryn Tour dysponuje także Restauracją i Pokojami Gościnnymi w Mielnie, Ośrodkiem Wypoczynkowym w Piwnicznej Zdroju oraz ściśle współpracuje z hotelem Salines w chorwackiej miejscowości Podogora. Ośrodek w Unieściu do roku 2004 był ośrodkiem kolonijno – wczasowym i organizowane w nim były zielone szkoły, kolonie, obozy, biwaki. Od 2004 roku jest ośrodkiem rehabilitacyjno – wypoczynkowym oraz posiada odpowiednie uprawnienia do prowadzenia turnusów rehabilitacyjnych. Jednym z takich uprawnień jest wpis do rejestru Ośrodków, w których mogą odbywać się turnusy rehabilitacyjne i uprawnione są do przyjmowania zorganizowanych grup turnusowych osób niepełnosprawnych. Kolejny certyfikat to wpis do rejestru organizatorów turnusów rehabilitacyjnych: usprawniająco – rekreacyjnych dla grup osób niepełnosprawnych. Obiekt położony jest w spokojnej części nadmorskiej miejscowości Unieście, otoczony lasem sosnowym. Odległość od morskiej plaży wynosi zaledwie 20 metrów co podnosi atrakcyjność obiektu. Dodatkowym atutem może być również bliskość jeziora 34 Jamno. Sam obiekt znajduje się na ogrodzonym terenie o łącznej powierzchni 3 ha oraz w 2010 roku przeszedł remont. Ośrodek dysponuje 120 miejscami noclegowymi w pokojach 1-, 2-, 3osobowych z łazienkami oraz 8 pokojach rodzinnych typu studio na które składają się: dwa pokoje, przedpokój oraz węzeł sanitarny. Pokoje przedstawione są na zdjęciu nr 7. Każdy pokój na swoim wyposażeniu posiada sprzęt plażowy (parawan i leżak), telewizor, czajnik, ręczniki, talerzyki i szklanki. Zdjęcie 7. Pokoje i zaplecze sanitarne w ORW Floryn. Źródło: http://www.floryn.pl/index.php/osrodek.html Dodatkowo w ośrodku jest stołówka serwująca śniadania, obiady i kolacje. Ze względu na specyfikę swojej działalności ośrodek posiada infrastrukturę rehabilitacyjną na którą składają się: gabinet lekarski, gabinet masażu klasycznego, gabinet masażu wodno – perełkowego, gabinet światłoterapii, inhalatorium oraz pomieszczenie w którym znajduje się urządzenie do krioterapii. Część sal pokazana jest na zdjęciu nr 8. Zdjęcie 8. Część zaplecza rehabilitacyjnego w ORW Floryn. Źródło: opracowanie własne 35 W budynku znajduje się również recepcja, sala gimnastyczna, sala mini fitness (w której znajdują się rowery stacjonarne, stepery oraz masażer), sala kominkowa, kącik komputerowy, stół tenisowy. Teren wokół ośrodka dzięki swojej dużej powierzchni mógł zostać zagospodarowany w plac zabaw dla dzieci, boiska do koszykówki, kometki i piłki nożnej oraz plac rekreacyjno – ogniskowy wraz z zadaszoną wiatą. Dzięki infrastrukturze oraz położeniu ośrodek ten jest dobrym miejscem dla rodzin wypoczywających z dziećmi oraz sprzyja rehabilitacji. 3.2. Historia animacji czasu wolnego w ORW Floryn. Od 2001r. Do 2004 r. Ośrodek był w nazwie Ośrodkiem Kolonijno-Wczasowym, z tego okresu można wyodrębnić formy działalności: zielone szkoły, biwaki, kolonie dla dzieci i obozy dla ochotniczych drużyn strażackich OSP. W związku ze specyfiką przyjmowanych grup oraz prowadzonej działalności animacja w owym czasie prowadzona była dwutorowo. Program realizowany był oddzielnie w poszczególnych grupach-środowiskach przez wychowawców i kierowników kolonii. Ośrodek zatrudniał sezonowo Kaowca czyli Instruktora K.O. (instruktor kulturalno – oświatowy). Pojęcie instruktora K.O. sięga czasów PRL, kiedy to tzw. Kaowcy mieli za zadanie dbać o odpowiedni poziom rozrywki w czasie różnego rodzaju imprez (np. bale, wieczorki taneczne, wycieczki). 54 Zadaniem instruktora kulturalno – oświatowego w OKW Floryn była organizacja imprez o charakterze ogólnym. Mogli w nich uczestniczyć obozowicze i koloniści z różnych kolonii. Podczas takich zajęć dzieci integrowały się ze sobą oraz nawiązywały nowe znajomości. Program przewidywał organizację dyskotek, występy artystyczne, ogniska, olimpiady sportowe, festiwale piosenki kolonijnej, konkursy plażowe, plastyczne, artystyczne i rozgrywki sportowe w piłce nożnej i siatkowej. Zapewniano nagrody i upominki wraz z dyplomami dla uczestników. Organizowano wspólne apele, obchodzono uroczyście święta historyczne i rocznice. Ośrodek prowadził naukę jazdy konnej oraz przejażdżki. Ośrodek posiadał również Mini-ZOO i domowe przedszkole. Instruktor K.O. dysponował odpowiednim sprzętem sportowym, który mógł udostępniać dla grup na ich wewnętrzne zajęcia grupowe. Do dyspozycji były pracownie plastyczne, sale dydaktyczne z odpowiednim wyposażeniem i materiałami. Sale były dobrze przystosowane do zajęć artystycznych oraz zabaw ruchowych. Liczne były też 54 Dubisz S. Sobol E. (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego, wyd. naukowe PWN, Warszawa 2003, s. 296 36 place zabaw. W okresie letnim ośrodek zapewniał również kadrę medyczną i ratowników, udostępniał ich grupom podczas kąpieli. Wiosną roku 2004, dokładnie na przełomie marca i kwietnia odbył się pierwszy turnus rehabilitacyjny dla seniorów. Ośrodek zaczął przekształcać się z kolonijno – wczasowego w rehabilitacyjno – wczasowy. Animacja w tym czasie była szczątkowa. Instruktor K.O. zaczął wprowadzać pierwsze formy zajęć animacyjnych, a były nimi: wieczorki taneczne, ognisko, jazda konna, wycieczka piesza czy też poezja. Stopniowo obiekt poszerzał swoją ofertę, a animacja szła w kierunku obecnego kształtu. Nowatorskim pomysłem w owym czasie 2004 r było wprowadzenie Nordic Wallking, czyli marszu ze specjalnymi kijkami. Jest to forma rekreacji która pojawiła się w latach 20. XX wieku i wywodzi się z Finlandii. Jednak oficjalnie został on rozpowszechniony, nazwany i opisany w roku 1997. Zaletą tego sportu rekreacyjnego jest angażowanie wielu partii mięśniowych, przy minimalnym obciążeniu stawów.55 Jest to doskonała forma rekreacji uzupełniająca rehabilitację oraz aktywizująca osoby starsze. Ośrodek jako pierwszy na polskim wybrzeżu wprowadził tą formę zajęć. Wypracowana wówczas metodyka ich prowadzenia sprawdza się po dzień dzisiejszy. Na przestrzeni lat pojęcie instruktora K.O. ewoluowało, zmieniając się w animatora kultury, a obecnie animatora czasu wolnego. Animator kultury w ORW Floryn u progu XXI wieku był jednym z nielicznych w okolicy. Obiekt ten był jedynym w Unieściu i Mielnie, który posiadał owego animatora. Powodowało to również większe zainteresowanie ośrodkiem, oraz współpracę z pobliskimi hotelami i pensjonatami. ORW Floryn, dzięki temu, że posiadał animatora mógł organizować wiele spotkań i imprez kulturalnych na które zapraszani byli nie tylko goście obiektu, ale również inni wczasowicze czy mieszkańcy pobliskich osiedli. Ten stan faktyczny trwał kilka lat. Rozwój popularności animacji spowodował pojawianie się większej ilości animatorów czasu wolnego w nadmorskich kurortach. Jednak w z biegiem lat we Florynie tworzyły się fundamenty i podstawy obecnej animacji, rozszerzało się zaplecze animacyjne. Natomiast animator wypracował program animacji, który jest przystępny i spełnia oczekiwania gości ośrodka. 3.3.Zaplecze animacyjne we Florynie. Zaplecze animacyjne nazywane również bazą animacyjno – rozrywkową to cała infrastruktura oraz przedmioty, które są przydatne podczas zajęć prowadzonych przez animatora. Im większy jest obiekt hotelowy tym większą i bogatszą ma ów bazę. Od stopnia jej rozwoju zależy również różnorodność zajęć. ORW Floryn ma dosyć bogato rozwinięte 55 Schwanbeck K., Nordic Walking. I o co w tym chodzi?, tłum. Rojek K., wyd. Helion, Gliwice 2013, s.5-18 37 zaplecze animacyjne, dzięki czemu animator może zaproponować wiele ciekawych zajęć. Na bazę animacyjną w ośrodku składają się: obiekty sportowe, czyli boisko do gry w piłkę koszykową, boisko do gry piłkę nożną oraz boisko do kometki. Pozwala to na przeprowadzanie gier zespołowych oraz różnego rodzaju turniejów. Istnieje również możliwość rozgrywania innych gier zespołowych na wyżej wymienionych boiskach, np. siatkówka. Ośrodek dysponuje odpowiednim sprzętem sportowym i rekreacyjnym, umożliwiającym przeprowadzanie zajęć sportowych. Są to: piłki, paletki, rakietki, kijki do nordic walking. W opisywanym obiekcie są dostępne również rowery, których goście mogą używać indywidualne ale mogą być one również wykorzystane przez animatora, który zabiera chętnych na przejażdżkę rowerową po okolicy, opowiadając po drodze ciekawostki krajoznawcze i historyczne regionu Kolejnym elementem infrastruktury animacyjnej jest duży plac rekreacyjno - ogniskowy z krytą wiatą, który jest idealny do organizacji wieczornych ognisk czy biesiad. Poza nimi na tym placu ośrodek organizuje różnego rodzaju imprezy tematyczne, np. powitanie wiosny, noc kupały. Dzięki takiej infrastrukturze ośrodek może również współpracować z przedsiębiorstwami chcącymi zorganizować imprezy integracyjne dla swoich zespołów. Dzięki takiemu placowi animator może wykazać się dużą kreatywnością oraz zdolnościami organizacyjnymi i artystycznymi. Taki plac jest dobrym miejscem nie tylko na wieczorne show i ogniska, ale również jest to idealne miejsce na organizację zajęć sportowych w ciągu dnia, np. fitness pod chmurką. Plac przedstawiony został na zdjęciu nr 9. Zdjęcie 9. Plac rekreacyjno – ogniskowy obok budynku ORW Floryn. Źródło: opracowanie własne 38 Dla dzieci idealnym udogodnieniem jest plac zabaw na którym znajdują się huśtawki, zjeżdżalnia, piaskownica. Gdy animator ma grupę małych dzieci może korzystać z takiego placu zabaw organizując dzieciom, np. konkurs na najwyższą wieżę – babkę z piasku. Jednak korzystanie z placu wiąże się również z odpowiedzialnością i wymaga od animatora szczególnej uwagi przy korzystaniu dzieci z takich urządzeń jak huśtawki czy zjeżdżalnia. Plac ten znajduje się w sąsiedztwie boiska do piłki nożnej oraz dużego placu zieleni, co przedstawia zdjęcie nr 10. Zdjęcie nr 10. Plac zabaw oraz boisko przy ośrodku. Źródło: opracowanie własne Obiekt dysponuje wielofunkcyjną salą gimnastyczną, na której organizowane są: pilates, zajęcia fitness, zumba, spotkania wieczorne, koncerty, wykłady, szkolenia. Dzięki wielofunkcyjności sali animator może wykorzystywać ją do zajęć zarówno w ciągu dnia jak i podczas wieczornych show czy wieczorków tanecznych. Sala gimnastyczna jest bardzo dobrą alternatywą w razie niepogody. Większość zajęć, które są przeprowadzane na zewnątrz nadają się również właśnie do przeprowadzenia na sali. W ośrodku znajduje się również salka mini Fitness z wyposażeniem: urządzenia do jazdy na rowerze, masażer, stepery, przyrządy do indywidualnej gimnastyki. Stół tenisowy – przy którym rozgrywane są mini turnieje na turnusach. 39 Kącik komputerowy – z pełnym wyposażeniem do organizacji kursów komputerowych, co sprawdza się szczególnie w grupach seniorskich. Sala kominkowa – na wieczorne spotkania, podczas których możliwe jest wysłuchanie i uczestnictwo w programie autorskim animatora pt. „Kominkowe ballady i romanse na gitarę” Dodatkowo ośrodek posiada profesjonalny sprzęt audio-wizualny (nagłośnienie sceniczne, oświetlenie, rzutnik, ekran do projekcji) oraz tablice. Dzięki tak dobremu zapleczu animacyjnemu, możliwe jest ułożenie wszechstronnego programu animacji i rozszerzenie oferty o organizację dodatkowych imprez tematycznych. Animator ma wiele udogodnień, dzięki czemu jego propozycje są różnorodne i dostosowane do wieku, potrzeb i zainteresowań gości ośrodka. Jest to również swojego rodzaju korzyść finansowa, gdyż właściciele ośrodka nie ponoszą dodatkowych kosztów z tytułu wynajmu sal, sprzętu itp. 3.4.Rola animatora czasu wolnego oraz rodzaje animacji w ośrodku. Goście przyjeżdżający do ośrodka, niezależnie od formy pobytu (wczasy rodzinne, turnus rehabilitacyjny, inne), mogą skorzystać z atrakcji przygotowanych przez animatora czasu wolnego, który każdego dnia zaprasza na bogaty program animacyjny. Główną funkcją animacji jest zapewnienie rozrywki w czasie wolnym urlopowiczów, zatem głównym zadaniem animatora jest przygotowanie takiego programu aby każdy wczasowicz mógł z niego skorzystać. Również w przypadku ORW Floryn taka jest główna rola animatora czasu wolnego. Na przestrzeni 11 lat można zauważyć jak zmieniała się rola animatora w owym ośrodku. Począwszy od szczątkowych zajęć wspólnych dla wszystkich grup kolonijnych, prowadzonych przez kaowca, poprzez animatora kultury, którego program był mało urozmaicony na obecnym kształcie animacji kończąc. Specyfika grupy gości przyjeżdżających do ośrodka jest dodatkowym wyzwaniem dla animatora, który musi pamiętać, że z zajęć będą korzystać osoby, które mają pewien stopień niepełnosprawności lub są po urazach i nie mogą nadwyrężać niektórych partii mięśni. Animacja w tym obiekcie jest wielopoziomowa i dotyczy zarówno sfer fizycznych, psychicznych jak i emocjonalnych. W ORW Floryn zatrudniony jest jeden animator więc pełni on rolę animatora allround, co oznacza, że prowadzi różnego rodzaju zajęcia animacyjne. Począwszy od zajęć z dziećmi, poprzez zajęcia sportowe, wieczorne gry i zabawy zespołowe na wieczornych show kończąc. Bazując na różnych rodzajach oraz ważniejszych funkcjach animacji, osoba 40 odpowiedzialna za tę usługę może utworzyć różnorodny program oraz dostosować go do potrzeb i możliwości klientów. Osoba pracująca na stanowisku animatora czasu wolnego w tym ośrodku układając swój program opiera się na następujących formach animacji czasu wolnego: Rozrywkowa - forma, która opiera się na dobrej zabawie, rozrywce zawierającej różne typy, formy i rodzaje gier i zabaw. Elementem funkcji rozrywkowej są wieczorne show (zabawy koncerty, ogniska i różnego rodzaju wydarzenia, takie jak karaoke, czy też muzyczne quizy, omnibusy itp.) czyi pokazy wymagające mniejszego zaangażowania od uczestników. Rozwojowa – podczas zajęć prowadzonych w ORW Floryn animator dba o między innymi rozszerzenie wiedzy o regionie i okolicy. Czyni to poprzez organizację wycieczek fakultatywnych, poznanie różnego typu zjawisk w klimacie nadmorskim, poznawanie nowych ludzi. Kompensacyjna - kompensacja jest wyrównaniem wszelkiego typu braków i niedociągnięć takich jak: brak ruchu, zabawy, pozycji w grupie itp. Wspólna gimnastyka, zajęcia pilates, wycieczki piesze z przewodnikiem nad Kanał Jamneński czy do Przystani w Unieściu, nawet jeśli są krótkotrwałe to aktywność jest znacząca i daje poprawę stanu zdrowia i samopoczucia. Do tego typu zajęć animator powinien posiadać choćby podstawową wiedzę na temat anatomii i fizjologii człowieka. Ważny jest tutaj bowiem dobór ćwiczeń i rodzajów aktywności. Kreacyjna - ta forma to realizacja potrzeby tworzenia często ograniczona u klientów przez obowiązki zawodowe, społeczne i rodzinne, kreacja w animacji daje uczestnikom i twórcze spełnienie się w zajęciach, formach, na które często nie mają czasu i sposobności się realizować. W pojęciu tym zawierają się takie zajęcia jak: konkurs talentów – począwszy od rysunku, poprzez śpiew, na tańcu kończąc, czy też Kalambury – gra w dwóch grupach polegająca na pokazywaniu haseł w formie rysunku i pantomimy. Katartyczna (oczyszczająca) – odreagowanie, ucieczka od codziennych kłopotów, obniżenie poziomu samokontroli emocjonalnej , usuwanie zahamowań i barier rozwojowych dzięki aktywnemu uczestnictwu w zajęciach. Na przykład taniec może niektórym osobom umożliwić przełamanie swojej nieśmiałości w kontaktach towarzyskich, co zwiększa wiarę w siebie i poczucie własnej wartości oraz kształtuje bardziej otwartą, aktywną i optymistyczną postawę do otoczenia. Ponadto poprzez udział we wspólnych imprezach, zawodach itp. uczestnicy nawiązują między sobą trwałe więzi społeczne. Interakcje 41 zachodzące pomiędzy uczestnikami takich form wynikają z pełnej dobrowolności udziału i wspólnoty zainteresowań, co gwarantuje ich trwałość i korzystny wpływ na członków grup. Integracyjna - daje możliwość poznania nowych ludzi spoza kręgu domowego, środowiskowego i zawodowego, zawierania przyjaźni, tworzenia grup zabawowych alternatywnych dla innych grup. Głównym powodem, dla którego ludzie integrują się podczas wyjazdu wypoczynkowego, jest duża ilość wolnego czasu. Sprzyjająca jest również luźna atmosfera, komfort oraz program animacyjny oferowany przez Ośrodek. Podczas jednego turnusu może zawiązać się wiele znajomości, które będą kontynuowane po wyjeździe z ośrodka, a dogodnym miejscem spotkania będzie ponowny przyjazd na urlop do tego samego obiektu. Stymulująca - wspomaga i pobudza rozwój psychiczny i fizyczny człowieka. Animacja to głównie aktywność przez cały dzień, a w programie animacyjnym każdy znajdzie dla siebie odpowiednią formę aktywności. Korektywna56 - to przeciwdziałanie i niwelowanie szeregu potencjalnych odchyleń (zwłaszcza w rozwoju fizycznym człowieka – duża rola rekreacji fizycznej). Począwszy od Nordic Wallkingu, poprzez pilates, gimnastykę poranną, kończąc na wycieczkach rowerowych i grach zespołowych. Animator mając świadomość jak wielki spoczywa na nim obowiązek dąży do zadowolenia gości z oferowanych zajęć. Układając program animacji opiera się również na swoich zdolnościach analitycznych i potrafi wywnioskować z obserwacji jakie zajęć najbardziej podobają się gościom. W opisywanym obiekcie animator prowadzi również wieczorne show, bazując na autorskich programach, np. „To i owo na wesoło”, „Takie jest życie staruszka”. Zaprasza gości również do wspólnego spędzania czasu przy „Kominkowych balladach i romansach na gitarę”. Wieczorne spotkania balladowe odbywają się przy kominku, który został przedstawiony na zdjęciu 11. 56 Pląder D. , Tendencje w światowej turystyce u progu XXI wieku, [w]: Jakość w turystyce, jakość kształcenia kadr dla turystyki, wyd. AWF, Kraków 1999, s. 59 42 Zdjęcie 11. Sala kominkowa w ORW Floryn. Źródło: opracowanie własne. W ramach animacji zapraszani są goście z poza ośrodka. Zapraszani goście rozmawiają z gośćmi ośrodka na różne interesujące tematy. Zdarza się organizować dla gości mini koncerty czy też wieczorki taneczne przy muzyce na żywo. Czasami odbywają się również spotkania komercyjne, na których prelegenci często są przedstawicielami firm farmaceutycznych i opowiadają o zdrowiu i urodzie, jednak ich głównym celem jest zdobycie klientów chcących zakupić ich towar. W ORW Floryn animator stara się jednak korzystać z infrastruktury i sprzętu jaki posiada ośrodek i bazować na własnych zajęciach. 43 ROZDZIAŁ IV ANALIZA WPŁYWU ANIMACJI CZASU WOLNEGO NA ATRAKCYJNOŚĆ ORW FLORYN NA PODSTAWIE PRZEPROWADZONYCH BADAŃ WŁASNYCH. 4.1. Charakterystyka metod badawczych. Badanie naukowe może być rozpatrywane zarówno w szerokim jak i w wąskim znaczeniu. Szersze pojęcie mówi, że jest to proces twórczej pracy naukowej, obejmujący nie tylko czynności poznawcze, tj. gromadzenie materiału naukowego i przyjęcie lub opracowanie nowych metod do badań oraz czynności wykonawcze obejmujące opracowanie zgromadzonego materiału oraz przedstawienie zebranych wyników w formie sprawozdania naukowego. W węższym pojęciu badanie naukowe to konkretne czynności badawcze, których celem jest poranienie mało znanych lub całkowicie nieznanych zdarzeń, przemian a także ich przyczyn, przebiegu i skutków. Badania te dotyczą określonego fragmentu większej rzeczywistości. 57 Celem i istotą badań naukowych jest świadome poznanie wybranego wycinka rzeczywistości społecznej, ekonomicznej, pedagogicznej, kulturowej i technicznej. Wybór metody badania jest ważnym etapem opracowania przeprowadzanych badań. Właśnie dlatego wśród metod badań naukowych wyróżnia się m.in.: Obserwacja – jest jedną z najstarszych metod badawczych. Do końca XIX wieku była główną metodą w naukach przyrodniczych. Obecnie jest ona wykorzystywana często jako metoda uzupełniająca, jednak w wielu przypadkach jest podstawowym sposobem gromadzenia materiału badawczego. Jako metoda badawcza obserwacja musi posiadać kilka istotnych cech, m.in. powinna być prowadzona celowo i planowo w sposób taki, aby nie wpływała na obserwowany przedmiot, obiekt czy zjawisko. Obserwacja powinna być także możliwie jak najbardziej obiektywna. Narzędziami tej metody mogą być wszelkiego rodzaju notesy obserwacyjne, lornetki, lupy, lunety. Eksperyment naukowy – jest wykorzystywany w wielu badaniach naukowych w różnych dziedzinach. Jest on odmianą obserwacji, lecz różni się od niej. Obserwacja nie ingeruje w obserwowane zjawiska, nie ma na nie wpływu. Natomiast eksperyment przeprowadzany często w warunkach laboratoryjnych cechuje się tym, że wpływa poprzez 57 Apanowicz J., Metodologiczne elementy procesu poznania naukowego w teorii organizacji i zarządzania, wyd. Bernardium, Gdynia 2000, s. 18. 44 celowe działania na dany obiekt, przedmiot czy też zjawisko. Dzięki temu możliwe jest obserwowanie danego zjawiska w różnych możliwych wariantach. Podobnie jak obserwacja musi być on odpowiednio przygotowany oraz rzetelnie przeprowadzony. Jednak wyniki uzyskane z owego eksperymentu nie zawsze będą odpowiadały stanowi rzeczywistemu. Monografia – polega na szczegółowym badaniu konkretnego przypadku (np. instytucja, zakład, warsztat), gdzie uwzględnia się przede wszystkim informacje w formie jakościowo – opisowej. Służy naukowemu zgłębieniu wyodrębnionych cech, określeniu ich charakteru, wielkości oraz scharakteryzowaniu ich funkcjonowania i rozwoju. Powinna być wykorzystywana do poznania rzeczywistości danej jednostki i usprawniania jej organizacji i zarządzania. Badanie te obejmuje wiele obszarów które w innych badaniach są pomijane. W metodzie tej wykorzystywane są kwestionariusz ankiety, obserwacja dokumentacji lub np. ludności danego obszaru, wywiady. Metoda indywidualnych przypadków – opiera się na analizie konkretnych zdarzeń i osób. Jest metodą wykorzystywaną w naukach socjologicznych, psychologicznych i społecznych. Analizuje konkretny przypadek, jego zachowania, będące często zachowaniami odbiegającymi od normy. Metoda sondażu diagnostycznego – polega na statystycznym gromadzeniu faktów i danych na temat zjawisk strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice ich rozwoju. Metoda ta umożliwia statystyczny opis oraz umożliwia wyjaśnienie pewnych procesów społecznych. Dzięki niej można poznać przyczyny danych procesów i jeśli są to procesy negatywne to wspomaga ustalenie nowych działań do zwalczania tych procesów. Sondaże charakteryzują się tym, że przeprowadzane są na określonej próbie, więc mają charakter statystyczny. Narzędziem jest przygotowany starannie kwestionariusz, który można rozdać lub zadawać pytania osobiście i zliczać odpowiedzi bezpośrednio. Sondaże wykorzystywane są często w badaniach społecznych i socjologicznych. Metoda analizy i krytyki źródeł – polega na analizie wybranych źródeł, pism, publikacji na dany temat. Metoda ta jest praco i energochłonna oraz wymaga własnych spostrzeżeń i argumentów popartych wynikami innych metod badawczych. 58 Ankieta – metoda podobna do sondażu, również wykorzystywany jest kwestionariusz ankiety, na którym nanoszone są odpowiedzi. Ankieter (badacz) wybiera grupę ludzi (próbę) na której przeprowadza dane badanie. Próba jest dopierana przypadkowo lub na ściśle 58 Apanowicz J., Metodologia ogólna, wyd. Bernardinum, Gdynia 2002, s. 61-66 45 określonych przez badacza zasadach. Pomaga ona wyjaśnić pewne procesy i zjawiska społeczne. Pytania w ankiecie mogą mieć charakter otwarty, zamknięty oraz półotwarty. Wywiad – podobnie jak wyżej opisywana ankieta polega na zadawaniu pytań, jednak wywiad charakteryzuje się pytaniami otwartymi. Często wywiad naukowy przeprowadzany jest podobnie do wywiadów medialnych, gdzie to osoba prowadząca wywiad zadaje pytania, a później spisuje odpowiedzi lub je nagrywa, aby następnie w spokoju przeanalizować. Poza wyżej wybranymi metodami można spotkać również wiele metod oraz podziałów ze względu na różne kryteria. Badacze w swoich badaniach łączą metody oraz tworzą nowe, w zależności od celów i specyfiki przeprowadzanego badania. 4.2. Opis metody użytej w badaniu oraz cel badania. Z pośród wyżej opisanych metod, na potrzeby zdiagnozowania wpływu animacji czasu turystycznego na atrakcyjność ośrodka wybrano metodę ankietową. Ankieta nazywana jest „techniką gromadzenia informacji polegającą na wypełnieniu najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu standaryzacji…” 59 Kwestionariusz ankiety powinien zawierać pytania, które mają charakter zamknięty, półotwarty lub otwarty. Powinny być one konkretne i zrozumiałe dla respondenta. Nie powinny one sugerować odpowiedzi, a ich kolejność powinna być spójna i logiczna. Celem głównym badań przeprowadzonych na potrzeby tej pracy było ustalenie wpływu animacji czasu wolnego na atrakcyjność ośrodka. Cele szczegółowe to ustalenie, czy animacja czasu wolnego jest odbierana przez gości pozytywnie, jakie elementy tej animacji trafiają w gusta gości oraz jakie cechy osobowości i elementy pracy animatora są najistotniejsze według gości. Dodatkowym celem było ustalenie preferencji konsumenckich gości. Ankieta pomogła także poznać, w jaki sposób ludzie dowiadują się o ośrodku i czy wiedzą, że są w nim zajęcia animacyjne. Ankietyzacja została przeprowadzona latem 2014 roku wśród gości Ośrodka Rehabilitacyjno – Wypoczynkowego Floryn. W badaniu udział wzięło 100 respondentów. Pytania zostały podzielone na 3 części. Pierwsza część to pytania ogólne, których celem było poznanie grupy z podziałem na wiek, płeć, wykształcenie. W tej części zostały również uwzględnione pytania dotyczące tego z kim turyści przyjechali do ośrodka oraz, który raz w nim są. W drugiej części respondenci odpowiadali na pytania dotyczące ich preferencji konsumenckich. Między innymi odpowiadali na pytania skąd mieli informacje o ORW Floryn. Klienci obiektu odpowiadali również w jakim stopniu wpłynęły na ich wybór poszczególne elementy oferty. Dzięki 59 Bauman T. Pilch T., Zasady Badań Pedagogicznych, wyd. akademickie ŻAK, Warszawa 2001, s. 86 46 uzyskanym odpowiedziom można ustalić jaki rodzaj reklamy najczęściej trafia do szerszego grona potencjalnych gości, czy fakt posiadania przez ośrodek dodatkowych atrakcji jest zauważalny i wpływa pozytywnie na wizerunek i ponowny jego wybór przez klientów. W tej części również dowiedzieć się można czy animacja czasu wolnego na terenie ośrodka wpływa na ponowny wybór ośrodka, jeśli tak to w jakim stopniu. Ostatnia grupa pytań jest ściśle związana z oceną animacji czasu wolnego w ośrodku. Między innymi respondenci oceniali poszczególne elementy pracy animatora, oraz oceniali w jakim stopniu animacja wpływa na atrakcyjność ośrodka. W całej ankiecie wykorzystano pytania zamknięte wielokrotnego lub jednokrotnego wyboru. Wykorzystano również jedno pytanie otwarte, gdzie respondenci mogli wypowiedzieć się, co animator mógłby polepszyć w swojej pracy i kontaktach z klientami. Wszystkie te elementy pozwoliły na analizę uzyskanych wyników oraz wysunięcie odpowiednich wniosków. 4.3. Przedstawienie wyników badania. Pierwsza część ankiety dotycząca danych ogólnych zawiera sześć pytań zamkniętych. Wszystkie pytania są jednokrotnego wyboru. Wykres 1. Struktura wieku i płci 60 udział procentowy 50 14 11 40 mężczyźni 30 kobiety 20 40 35 10 0 do 18 19-45 46-65 wiek po 65 Źródło: opracowanie własne Na podstawie pierwszych dwóch pytań została określona struktura wieku i płci respondentów czyli gości ORW Floryn. Uzyskane wyniki ukazują, że większość osób przybywających do tego ośrodka, to osoby w wieku powyżej 46 lat, z czego aż 54 % to osoby 47 po 65 roku życia. Oznacza to, że ORW Floryn to obiekt noclegowy, który jest popularny wśród społeczeństwa starszego. Związane jest to z charakterystyką prowadzonej w nim działalności. Wśród obu grup wiekowych przeważają kobiety, stanowią one aż 75% respondentów. Można wysunąć wnioski iż, kobiety chętniej i częściej uczestniczą w wszelkich wyjazdach turystycznych, w przypadku tego ośrodka, więcej kobiet uczestniczy w turnusach rehabilitacyjnych. Wykres 2. Wykształcenie wykształcenie podstawowe 6% wyższe 27% niepełne średnie 17% niepełne wyższe 15% średnie 35% Źródło: opracowanie własne W pytaniu trzecim zapytano respondentów o ich wykształcenie. Otrzymane wyniki przedstawione na wykresie 2 pokazują, że największa grupa respondentów to osoby z wykształceniem średnim, 35% ankietowanych (z czego 74,3% to kobiety, a 25,7% to mężczyźni). Najmniejszą grupę stanowią osoby z wykształceniem podstawowym, stanowią 6% wszystkich ankietowanych i są to same kobiety. Powyższe wyniki pokazują, że większość respondentów ma wykształcenie maksymalnie średnie. Powyższy wynik można powiązać ze strukturą wieku, ponieważ we wcześniejszych latach uzyskanie wyższego wykształcenia w Polsce było trudniejsze, ze względu na mniejszy dostęp do uczelni wyższych. 48 Wykres 3. Miejsce zamieszkania. miejsce zamieszkania 20 2 44 miasto wojewódzkie miasto powiatowe inne miasto 34 wieś Źródło: opracowanie własne W kolejnym pytaniu respondenci wskazywali na miejsce swojego zamieszkania. Zdecydowana większość pochodzi z miast, co piąty ankietowany pochodzi ze wsi. Jednak zauważalne jest, że najmniej kuracjuszy pochodzi z miasta wojewódzkiego, jest to zaledwie 2% ankietowanych. Wykres 4. Ilość pobytów kuracjuszy w ORW Floryn. 40 35 30 25 20 3 i wiecej 15 2 10 1 5 0 kobiety w wieku 46-65 mężczyźni w wieku 46-65 kobiety w męzczyźni w wieku powyżej wieku powyżej 65 65 49 Źródło: opracowanie własne. Piąte pytanie wymagało od respondentów wskazania, który jest to ich pobyt w ORW Floryn. Zdecydowana większość gości w roku 2014 była po raz pierwszy w ośrodku. Natomiast drugi lub kolejny raz w ośrodku najwięcej było kobiet w wieku powyżej 65 lat (50% kobiet w wieku powyżej 65 lat było w ośrodku po raz drugi lub kolejny z rzędu). Wykres 5. Sposób spędzania wypoczynku – w pojedynkę czy z rodziną. 40 35 30 25 20 sami 15 z rodziną bez dzieci 10 z rodziną i dziedmi 5 0 kobiety w mężczyźni w kobiety w męzczyźni w wieku 46-65 lat wieku 46-65 lat wieku powyżej wieku powyżej 65 lat 65 lat .Źródło: opracowanie własne W ostatnim pytaniu ogólnym ankietowani odpowiadali na pytanie, czy w ośrodku wypoczywają sami czy z rodziną. Okazało się, że żaden z ankietowanych nie wskazał odpowiedzi, że wypoczywa z rodziną i dziećmi. 100% mężczyzn wskazało na pobyt z rodziną bez dzieci. Niewielka różnica jest pomiędzy wypoczynkiem z współmałżonkiem a przyjazdami w pojedynkę (49% do 51%). Przyjazdy w pojedynkę często wiążą się z tym, że kuracjusze przyjeżdżają na rehabilitację, która została im przydzielona przez NFZ. Są to turnusy zorganizowane, ale często nie ma możliwości aby kuracjusz mógł przyjechać wraz z osobą towarzyszącą. Druga część ankiety to pytania dotyczące preferencji konsumenckich gości Ośrodka Rehabilitacyjno – Wypoczynkowego Floryn. Na tę część składają się cztery pytania, z czego jedno pytanie podzielone zostało na dwie części. Pytania są zarówno jednokrotnego jak i wielokrotnego wyboru. Celem tej grupy pytań jest poznanie preferencji klientów i poznanie motywów wyboru tego obiektu. 50 Wykres 6. Poziom wiedzy o ośrodku przed przyjazdem. informacja o ośrodku - mężczyźni 16%12% 72% informacja o ośrodku kobiety pełna wiedza 20% 24% częściowa wiedza 56% pełna wiedza częściowa wiedza brak wiedzy brak wiedzy Źródło: opracowanie własne. W pytaniu siódmym zapytano respondentów o poziom ich wiedzy na temat ośrodka przed ich przyjazdem. Zdecydowana większość mężczyzn oraz większość kobiet potwierdziła, że przed przyjazdem mieli informację na temat ośrodka, jednak większość z tych osób miała tylko częściową informację. Tabela nr 1 przedstawia źródła uzyskania informacji o ośrodku, z jakich korzystali respondenci. Tabela 1. Źródła informacji o ośrodku. Źródło informacji Ilość wskazań wśród Ilość wskazań wśród % osób wybierających osób jedno źródło Rodzina, znajomi, byli udział w sumie wybierających wszystkich odpowiedzi wiele źródeł 34 21 40,05% 21 19 29,08% Internet 4 15 13,48% Środowisko życia 7 6 10,30% Ulotki 0 6 4,20% Media 2 1 2,17% Miejsce pracy 1 0 0,72% pensjonariusze Organizatorzy turystyki Źródło: opracowanie własne. Ankietowani w przypadku tego pytania mogli zaznaczyć jedną lub więcej odpowiedzi. Respondenci zdecydowanie najczęściej oddawali tylko 1 odpowiedź, aż 69 osób, dwie odpowiedzi oddało 26 osób, 4 ankietowanych zaznaczyło trzy źródła, a tylko jedna osoba podała 4 źródła informacji. Powyższa tabela pokazuje, że największe znaczenie wśród źródeł informacji ma tzw. poczta pantoflowa, czyli opinie byłych pensjonariuszy, rodziny i znajomych. Drugie miejsce wśród źródeł mają organizatorzy turystyki. Również wysoki 51 wynik osiągnęły informacje uzyskiwane w Internecie. Najmniejsze znaczenie ma miejsce pracy, równie znikome znaczenie mają media czy też ulotki i inne materiały marketingowe. Oznacza to, że najważniejsza dla ludzi przy wyborze ośrodka jest opinia najbliższych. Potwierdza to częste opinie, że największe znaczenie w reklamie ma poczta pantoflowa. Tabela 2. Wpływ poszczególnych czynników na wybór ośrodka w skali %. Pierwszy wybór Kolejne wybory Czynnik 0 1 2 3 4 5 0 1 2 3 13 6 6 17 19 39 17,9 0,0 15,4 5,1 12,8 48,7 13 3 7 13 22 42 7,7 2,6 7,7 7,7 25,6 48,7 38 10 6 18 19 9 43,6 7,7 7,7 7,7 15,4 17,9 13 2 12 14 20 39 48,7 7,7 0,0 0,0 20,5 23,1 19 7 14 17 24 19 0,0 5,1 12,8 15,4 33,3 33,3 10 9 20 11 20 30 5,1 0,0 2,6 15,4 23,1 53,8 Cena za turnus 12 8 13 6 30 31 7,7 12,8 2,6 12,8 20,5 43,6 Inne czynniki 45 18 12 13 7 6 0,0 0,0 2,6 17,9 12,8 66,7 25,6 2,6 12,8 17,9 12,8 28,2 Lokalizacja 4 5 Właściwości klimatu Renoma ośrodka Rekomendacje znajomych Standard ośrodka Rodzaj oferowanych usług Dodatkowe atrakcje Źródło: opracowanie własne. W pytaniu dziewiątym zadaniem respondentów było określenie w jakim stopniu dany czynnik wpływał na ich wybór ORW Floryn. Dodatkowo osoby, które były gośćmi po raz kolejny poza pierwszym wyborem odpowiadali także o kolejnych wyborach. Oceny dokonywano na podstawie 6- stopniowej skali, gdzie 0 oznacza całkowity brak wpływu, 1bardzo mały wpływ, 2 – mały wpływ, 3 – średni wpływ, 4 – duży wpływ i 5 – bardzo duży wpływ. Według uzyskanych odpowiedzi można zauważyć, że lokalizacja była bardzo ważna zarówno przy pierwszym jak i przy kolejnych wyborach. Podobnie wysokie parametry uzyskiwały właściwości klimatu w otoczeniu ośrodka a także rekomendacje rodziny i znajomych. Choć te ostatnie w wysoki wynik osiągnęły w grupie wyboru pierwszego, 52 ponieważ przy kolejnym wyborze rekomendacje miały dużo mniejsze znaczenie. Związane jest to z faktem, iż po pierwszym wyjeździe ankietowani wyrobili sobie swoją własną opinię na temat ośrodka i zdanie przyjaciół, znajomych i rodziny nie jest już najistotniejszym czynnikiem. Okazuje się, że dla dużej grupy ankietowanych żadnego znaczenia nie miała renoma (tzw. Image) ośrodka. Aż 38% osób wybierających ośrodek pierwszy raz oraz 43,6% osób odwiedzających obiekt po raz kolejny wskazało na całkowity brak wpływu renomy ośrodka na ich wybór. Osoby wybierające ośrodek po raz kolejny wskazały również, iż duży i bardzo duży wpływ na ich ponowny wybór miały dodatkowe atrakcje, między innymi zajęcia z animatorem czasu wolnego. Dla osób przebywających w ośrodku już po raz kolejny najistotniejsze okazały się inne, nie uwzględnione w ankiecie czynniki. Dla osób przybywających do Floryna po raz pierwszy najistotniejszą rolę odegrały warunki klimatyczne. Również cena za turnus odegrała ważną rolę w wyborze, ponieważ aż 67% ankietowanych uważa, że właśnie ona wpływa nawet w najmniejszym stopniu na pierwszy wybór ośrodka, a na kolejny wybór cena ma wpływ w aż 76,9% przypadków. Standard ośrodka zaczyna mieć bardzo duże znaczenie dopiero przy kolejnym wyborze, podczas pierwszego wyboru zaledwie 19% wskazało, że jest to czynnik który ma bardzo duży wpływ. Tyle samo procent opowiedziało się za tym, że standard ośrodka nie miał całkowicie wpływu na ich wybór. Natomiast wśród osób przyjeżdżających po raz kolejny, na ten czynnik wskazało ponad 33% ankietowanych. Z pośród tej grupy ankietowanych nikt nie wskazał na całkowity brak wpływu tego czynnika na ich wybór. Na podstawie powyższych odpowiedzi, można wysunąć wnioski, że najważniejszymi kryteriami pierwszego wyboru są: lokalizacja, właściwości klimatu w okolicy ośrodka oraz rekomendacje znajomych. Natomiast kolejne wybory są uwarunkowane lokalizacją, innymi czynnikami nie wymienionymi w ankiecie, właściwościami klimatu oraz rodzajem oferowanych usług. W obu grupach respondenci zgodnie wskazują na brak wpływu prestiżu ośrodka na ich ocenę. 53 Wykres7. Ocena poszczególnych elementów pobytu w Ośrodku. 15,70% Standard ośrodka (wyposażenie, infrastruktura ) 15,25% 9,65% Profesjonalizm załogi 18% 13,10% 11,85% 16,45% Jakośd świadczonych usług Klimat panujący w Ośrodku Źródło: opracowanie własne. W pytaniu dziesiątym respondenci zostali poproszeni o ocenę poszczególnych elementów ich pobytu w ośrodku. Ocena polegała na podziale 100 punktów w dowolny sposób pośród elementy, które zostały wyszczególnione. Otrzymane wyniki pokazały, że największą ilość punktów respondenci przydzielili do profesjonalizmu załogi. Oznacza to, że najważniejszym elementem wpływającym na ocenę pobytu oraz ogólną ocenę ośrodka jest to jak goście zostali obsłużeni przez załogę. Na kolejnym miejscu znajduje się jakość świadczonych usług (w które wchodzą między innymi zabiegi rehabilitacyjne, obsługa na stołówce itp.). Trzecim równie istotnym elementem jest praca animatora czasu wolnego. Okazało się, że najmniejszy wpływ na ocenę pobytu w ośrodku mają dodatkowe zajęcia i atrakcje oferowane podczas pobytu. Ostatnia część ankiety w pełni została poświęcona pracy animatora czasu wolnego na terenie ORW Floryn. Na tę część składa się 6 pytań, z czego jedno pytanie jest otwarte. Celem opracowania pytań z tej grupy jest ustalenie wpływu animacji na atrakcyjność ośrodka. Dodatkowo została ustalona hierarchia elementów pracy animatora. 54 Wykres 8. Stan wiedzy na temat funkcji animatora czasu wolnego w ORW Floryn przed pobytem w nim. 24 25 20 15 10 5 0 18 17 16 4 9 7 5 tak nie Kobiety w wieku 46-65 Mężczyźni w wieku 46-65 Kobiety w wieku Mężczyźni w powyżej 65 wieku powyżej 65 Źródło: opracowanie własne. Pytanie jedenaste miało na celu zapoznanie się ze stanem wiedzy pensjonariuszy na temat istnienia funkcji animatora czasu wolnego w ośrodku przed przyjazdem do obiektu. Wyniki zostały przedstawione na wykresie nr 8. Okazuje się, że 55% ankietowanych taką wiedzę posiadało, natomiast 45% osób nie wiedziało, że ośrodek posiada animatora czasu wolnego. Największą różnicę widać wśród kobiet powyżej 65 roku życia, gdzie 60% pań wiedziało o istnieniu animatora, natomiast 40% takiej wiedzy nie posiadało. Jest to powiązane ze specyfiką prowadzonej działalności oraz ze specyficzną grupą odbiorów. Osoby wypoczywające w ORW Floryn przyjeżdżają w celach poprawy zdrowia i rehabilitacji, a animacja czasu wolnego nie jest dla nich jednym z najistotniejszych elementów oferty. 100% respondentów wskazało animację dla dorosłych, jako ten rodzaj, który oceniają najwyżej. Ponownie wiąże się to ze specyfiką grupy odbiorców oraz ze specyfiką oferty oraz prowadzonej działalności. Animacja czasu wolnego w ORW Floryn skupia się przede wszystkim na osobach dorosłych, gdyż to właśnie oni są przeważnie gośćmi ośrodka. 55 Wykres 9. Wpływ animacji czasu wolnego na atrakcyjność oferty oraz konkurencyjność ośrodka. 70 63 60 50 40 30 20 46 32 25 16 9 10 2 2 1 1 3 0 wpływ animacji na atrakcyjnośd oferty wpływ animacji na konkurencyjnośd ośrodka Źródło: opracowanie własne W kolejnym pytaniu goście hotelowi zostali poproszeni o ocenę wpływu animacji czasu wolnego oraz faktu zatrudnienia animatora czasu wolnego na atrakcyjność oferty przygotowanej dla wczasowiczów. Najwięcej osób odpowiedziało, że ma to bardzo duży lub duży wpływ na atrakcyjność oferty. Tylko jeden procent ankietowanych uważa, że animacja nie ma żadnego wpływu na atrakcyjność. A 3% nie miało zdania. Podobne wyniki zostały uzyskane na pytanie o wpływ animacji na konkurencyjność ośrodka. W tym przypadku zdecydowana większość, bo aż 63% ankietowanych odpowiedziała, że jest bardzo duży wpływ, a tylko 1% uważa, że nie ma to żadnego wpływu. Dzięki odpowiedziom na te pytania można zauważyć, że animacja czasu wolnego jest elementem, który podnosi atrakcyjność oferty, a ośrodek dzięki niej staje się konkurencyjny. Dzięki temu obiekt może zyskać wielu nowych klientów oraz generować większe zyski. 56 Tabela 3. Elementy oceny pracy animatora czasu wolnego. Element oceny Wygląd, aparycja, uśmiech, ubiór 0 1 2 3 4 5 13 0 0 13 24 50 9 10 0 15 19 47 0 0 9 7 39 45 8 1 13 10 36 32 11 7 8 14 31 29 14 3 4 7 35 37 10 3 5 7 13 62 Wiedza profesjonalna i sposób jej przekazania Atrakcyjność programu i dostosowanie do odbiorców Umiejętności komunikowania się z ludźmi. Umiejętność radzenia sobie w nietypowych sytuacjach Umiejętności łagodzenia konfliktów, mediacji, osiągania kompromisu Poczucie humoru i zdolność do niekonwencjonalnych zachowań Źródło: opracowanie własne. Jedno z pytań skierowanych do respondentów miało na celu ukazanie jakie elementy mają wpływ na ocenę pracy animatora czasu wolnego. Okazało się, że najwięcej osób (aż 62%) odpowiedziało, że najważniejsze u animatora jest poczucie humoru i zdolność do niekonwencjonalnych zachowań. Pokazuje to, że ludzie wypoczywający poza miejscem swojego zamieszkania oczekują pozytywnych wrażeń i dużo uśmiechu. Duża część respondentów zaznaczyła również, że wygląd i aparycja są równie ważne jak poczucie humoru. Ale właśnie ten element jest oceniany przez część osób jako w ogóle nie wpływający na ocenę pracy animatora. Okazuje się, że dla gości równie ważne jak wygląd animatora jest dostosowanie programu animacyjnego do odbiorców oraz profesjonalna wiedza ogólna animatora. Ankietowani mogli również dopisać inne elementy oceny pracy animatora, jednakże takich odpowiedzi pojawiło się zaledwie 3. Wszystkie te osoby zgodnie zauważyły, że równie istotnym elementem pracy animatora jest jego przebywanie wśród gości hotelowych i rozmowy poza godzinami zajęć. 57 4.4. Wnioski wynikające z przeprowadzonych badań. Na podstawie przeprowadzonych badań zauważyć można, że ORW Floryn jest obiektem odwiedzanym najczęściej przez osoby dojrzałe w wieku od 45 lat. Związane jest to ze specyfiką działalności jaką prowadzi ten ośrodek. Najczęściej ludzie o ośrodku dowiadywali się od znajomych oraz od organizatorów turystyki. Najmniejsze znaczenie wśród źródeł mają media oraz miejsce pracy pensjonariuszy. Pokazuje to, że największe znaczenie wśród źródeł reklamy i informacji ma tak zwana poczta pantoflowa. Jest to często spotykana forma reklamy. Badanie miało na celu ustalenie preferencji konsumenckich ankietowanych. Zostało ustalone, że największe znaczenie przy pierwszym wyborze miał klimat występujący w okolicy ośrodka. Również duży wpływ na pierwszy wybór miały rekomendacje krewnych i znajomych i lokalizacja. Związane jest to z faktem, że ośrodek położony jest tuż przy linii brzegowej morza, co sprawia, że jest atrakcyjny. Przy kolejnym wyborze mniejszy wpływ miały rekomendacje znajomych i rodziny, które zostały zastąpione atrakcjami w ośrodku oraz innymi elementami nie uwzględnionymi w badaniu. Zarówno na pierwszy jak i na kolejne wybory nie miała wpływu lub miała nieznaczny wpływ renoma ośrodka. Dla osób, które wybierają ośrodki rehabilitacyjne ważniejszy jest klimat i otoczenie, które mogą sprzyjać rekonwalescencji i rehabilitacji aniżeli renoma ośrodka. Respondenci oceniali również poszczególne elementy pracy animatora, okazuje się, że najważniejsze jest poczucie humoru animatora. Równie ważny jest sam animator, jego wygląd, aparycja a także wiedza. Dla osób wypoczywających i korzystających z programu animacji ważne jest również aby był on atrakcyjny i urozmaicony. Okazuje się, że goście ośrodka najrzadziej wymagają od animatora umiejętności mediacji i łagodzenia konfliktów. Najważniejszym celem badań było sprawdzenie czy animacja wpływa na atrakcyjność i konkurencyjność ośrodka. Na podstawie wyników można wywnioskować, iż animacja wpływa zarówno na atrakcyjność oferty jak i konkurencyjność ośrodka. Oznacza to, że potencjalni goście chętniej przyjadą do ośrodka oferującego program animacji czasu wolnego. Posiadanie takiej atrakcji jest dodatkowym atutem oraz w długoterminowej perspektywie na pewno podnosi dochody obiektu. 58 ZAKOŃCZENIE Animacja czasu wolnego to pojęcie bardzo złożone i nie odnosi się tylko i wyłącznie do zajęć w obiektach bazy noclegowej. Jest to znacznie szersze pojęcie, które odnosi się do zajęć zarówno w obiektach hotelowych, zajęć prowadzonych w ramach imprez turystycznych przez różne firmy eventowe, jak i do zajęć prowadzonych przez różnego rodzaju instytucje oświatowo – kulturowe. W pierwszym rozdziale pracy ukazano samą definicję pojęcia animacja czasu wolnego, która jest ożywieniem, zachętą do wspólnego, aktywnego spędzania czasu wolnego. Aby ukazać sens animacji ukazano również podstawowe pojęcia związane z turystyką oraz te, które są ściśle związane z animacją czasu wolnego, tj. turystyka, rekreacja, czas wolny. Drugi rozdział został w całości poświęcony podziałowi obiektów bazy noclegowej. Przy okazji podziału ukazano również w których ośrodkach występuje funkcja animatora czasu wolnego, jakie są powody i uwarunkowania występowania animacji w danym rodzaju obiektu noclegowego. W trzecim rozdziale został przedstawiony ośrodek rehabilitacyjno – wypoczynkowy Floryn w Mielnie Unieściu. Została opisana również rola animatora, zaplecze jakie ma on do wykorzystania. W opisanym ośrodku zostały przeprowadzone badania z wykorzystaniem kwestionariusza ankiety. Grupa 100 respondentów w wieku powyżej 45 lat odpowiadało na 16 pytań podzielonych na 3 grupy (I – dane ogólne, II- preferencje konsumenckie, III- pytania dotyczące animacji w ośrodku). W badaniach, które zostały wykorzystane w pracy sprawdzono jakie motywy kierowały gośćmi pry wyborze ośrodka. Okazało się, że najważniejszym kryterium jest klimat w okolicy ośrodka. Przy kolejnych wyborach ważne również zaczynają być atrakcje dodatkowe, a wśród nich program animacyjny. Najmniejsze znaczenie przy wyborze miała renoma ośrodka. Pomimo, że klimat okazał się kryterium, które najczęściej zostało oceniane jako te z bardzo dużym wpływem, pojawiały się również odpowiedzi, że bardzo ważnym elementem jest lokalizacja oraz rekomendacje krewnych i znajomych. Głównym celem było sprawdzenie, czy fakt posiadania przez ośrodek animatora wpływa na jego atrakcyjność i konkurencyjność. Większość ankietowanych potwierdzała wpływ animacji zarówno na atrakcyjność oferty i pobytu jak i na konkurencyjność ośrodka. Potwierdza to postawioną hipotezę, że ośrodek posiadający w swojej ofercie animację czasu wolnego jest atrakcyjniejszy oraz zwiększa swoją konkurencyjność. W dłuższej perspektywie fakt posiadania animacji czasu wolnego podnosi zyski ośrodka. 59 W Polsce animacja czasu wolnego jest rozwijającym się elementem turystyki i staje się coraz bardziej popularna. Jednak do światowego poziomu rozwoju jest jeszcze daleko. Animacja czasu wolnego powoli staje się jednym z podstawowych i nieodłącznych elementów szeroko rozumianej turystyki. Przeprowadzone badania nie pomogły uzyskać odpowiedzi na to, jakie bariery rozwoju animacja musi pokonywać aby się rozwijać. 60 LITERATURA 1. Apanowicz J., Metodologia ogólna, wyd. Bernardinum, Gdynia 2002. 2. Apanowicz J., Metodologiczne elementy procesu poznania naukowego w teorii organizacji i zarządzania, wyd. Bernardium, Gdynia 2000. 3. Bauman T. Pilch T., Zasady Badań Pedagogicznych, wyd. akademickie ŻAK, Warszawa 2001. 4. Bączek J., Animacja Czasu Wolnego. Praktyczny podręcznik dla animatorów., STAGEMAN POLSKA, Warszawa 2013. 5. Bączek J., Animacja w pigułce, STAGEMAN POLSKA, Warszawa 2011. 6. Bączek J., Przygotowanie do pracy w animacji, STAGEMAN POLSKA, Warszawa 2011. 7. Bączek J., Psychologia eventów, STAGEMAN POLSKA, Warszawa 2011. 8. Bieńczyk G., Łobożewicz T., Podstawy Turystyki, WSE, Warszawa 2001. 9. Bogucki J. (red.), Przyrodnicze uwarunkowania rozwoju turystycznych form rekreacji, AWF, Warszawa 1984. 10. Borg J., Język ciała. Siedem lekcji komunikacji niewerbalnej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2011. 11. Cialdini R., Wywieranie wpływu na ludzi, GWP, Gdańsk 2000. 12. Dubisz S. Sobol E. (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego, wyd. naukowe PWN, Warszawa 2003. 13. Encyklopedia Popularna PWN. Wydanie dwudzieste drugie zmienione i uzupełnione, PWN, Warszawa 1992. 14. Gaworecki W., Turystyka, PWE, Warszawa 2010. 15. Gołembiewski G. (red.), Kompendium wiedzy o turystyce, PWN, Warszawa – Poznań 2002. 16. Kruczek Z. (red.), Obsługa Ruchu Turystycznego, wyd. Proksenia, Kraków 2006. 17. Kupisiewicz C., Kupisiewicz M., Słownik Pedagogiczny, PWN, Warszawa 2009. 18. Kurek W. (red.), Turystyka, wyd. PWN, Warszawa 2007. 19. Litwicka P., Metodyka i technika pracy animatora czasu wolnego, wyd. Proksenia, Kraków 2014. 20. Łanowski J., Święte Igrzyska Olimpijskie, wyd. Poznańskie, Poznań 2000 21. Maj B., Społeczne uwarunkowania rekreacji ruchowej i turystyki młodzieży wielkomiejskiej, Impuls, Kraków 2007. 61 22. Marak J., Wyrzykowski J. (red.), Turystyka w ujęciu interdyscyplinarnym, Wyższa Szkoła Handlowa, Wrocław 2010. 23. Pięta J., Pedagogika Czasu Wolnego: Wydanie III zaktualizowane, wyd. Frel, Warszawa 2014. 24. Piłat K., Elementy programowania sportu dzieci i młodzieży, Polska Korporacja menadżerów sportu, Warszawa 2004. 25. Pląder D. , Tendencje w światowej turystyce u progu XXI wieku, [w]: Jakość w turystyce, jakość kształcenia kadr dla turystyki, wyd. AWF, Kraków 1999. 26. Podwysocka J., Animator czasu wolnego, Dobry eBook, Kraków 2012. 27. Rogodzińska A. (red.), Edukacja + animacja, wyd. NCK, Warszawa 2011. 28. Schwanbeck K., Nordic Walking. I o co w tym chodzi?, tłum. Rojek K., wyd. Helion, Gliwice 2013. 29. Sondel K., Materiały szkoleniowe dla nauczycieli turystyki. Prawno-ekonomiczne problemy turystyki w zakresie dostosowania prawa polskiego do obowiązującego w Unii Europejskiej w obszarze turystki, wyd. AWF, Kraków 2000. 30. Terminologia turystyczna. Zalecenia WTO, ONZ-WTO, UKFiT, Warszawa 1995. 31. Toczek – Werner S. (red), Podstawy rekreacji i turystyki, Wyd. AWF, Wrocław 2005. 32. Tyszkowa M., Sztuka i dorastanie dziecka, wyd. PWN, Warszawa – Poznań 1981. 33. Winiarski R.W., Wstęp do teorii rekreacji (ze szczególnym uwzględnieniem rekreacji fizycznej), AWF, Kraków 1989. 62 AKTY PRAWNE 1. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o Usługach Turystycznych (Dz. U. z 1997 r. nr 133 poz. 884), art. 36. ŹRÓDŁA INTNERNETOWE 1. Bączek J., Animacja czasu wolnego w hotelu – Co to takiego?, Dziennik Turystyczny 2009, http://dziennikturystyczny.pl/2009/08/animacja-czasu-wolnego-w-hotelu-–-co-to- takiego/ (24.08.2009) 2. Główny Urząd Statystyczny, Turystyka – objaśnienia podstawowych pojęć, http://krakow.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/krak/ASSETS_2006_turystyka_objasnienia_podsta wowych_pojec_pl.pdf, (data dostępu 29.03.2015) 3. Kincbok K., Animacja czasu wolnego – darmowe wakacje?, Dziennik Turystyczny, 2011, http://dziennikturystyczny.pl/2011/06/animacja-czasu-wolnego-darmowe-wakacje/ (17.06.2011) 4. Kołodziej E., http://gazeta-sedno.pl/6080/moja-praca-moja-pasja/, (data dostępu 23.01.2015) 5. Leszczyńska J., Jak kaowiec został animatorem, Dziennik Łódzki, 2012, http://www.dzienniklodzki.pl/artykul/622199,jak-kaowiec-zostalanimatorem,1,id,t,sa.html (data dostępu 28.01.2015) 6. Omyła-Rudzka M., Aktywność fizyczna Polaków, Centrum Badania Opinii Społecznej, http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2013/K_129_13.PDF, (data dostępu 23.02.2015) 7. http://www.junior.sport.pl/junior/1,143110,17381236,Przedszkoliada_Tour_2015___naj wiekszy_cykl_imprez.html (data dostępu 9.02.2015) SPIS TABEL Numer tabeli strona 1. Źródła informacji o ośrodku…………………………………………………………51 2. Wpływ poszczególnych czynników na wybór ośrodka w skali %..............................52 3. Elementy oceny pracy animatora czasu wolnego……………………………………57 63 SPIS RYSUNKÓW Numer rysunku strona 1. Związek pomiędzy pojęciami czas wolny, rekreacja, turystyka…………………..…...7 2. Ewolucja pojęcia animatora czasu wolnego……………………………………….....12 3. Podział animacji czasu wolnego………………………………….……………..........20 SPIS ZDJĘĆ Numer zdjęcia 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. strona Impreza animacyjna z cyklu Przedszkoliada Tour w Piasecznie…………………..…15 Animacja dziecięca w hotelu……………………………………………..…………..17 Wieczorne show prowadzone przez zespół animatorów………………..…………....18 Hotel czterogwiazdkowy Chrispy World na Krecie…………………...……………..25 Pole biwakowe na mazurach…………………………………………...……………..27 Zajęcia animacyjne w basenie hotelowym……………………….…...………………32 Pokoje i zaplecze sanitarne w ORW Floryn………………………....………………..35 Część zaplecza rehabilitacyjnego w ORW Floryn…………….…...…………………35 Plac rekreacyjno – ogniskowy obok budynku ORW Floryn….……...………………38 Plac zabaw i boisko przy ośrodku………….………………………...………………39 Sala kominkowa w ORW Floryn………….………………………...………………..43 SPIS WYKRESÓW Numer wykresu 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. strona Struktura wieku i płci………………………………………………………………...47 Wykształceni..…………………………………………………………………….….48 Miejsce zamieszkania……………………..……………………………………….…49 Ilość pobytów kuracjuszy w ORW Floryn……………………………………….......49 Sposób spędzania wypoczynku – w pojedynkę czy z rodzią…………….…………..50 Poziom wiedzy o ośrodku przed przyjazdem………………………………………...51 Ocena poszczególnych elementów pobytu w Ośrodku………………………………54 8. Stan wiedzy na temat funkcji animatora czasu wolnego w ORW Floryn przed pobytem w nim…………………………………………………………………………………55 9. Wpływ animacji czasu wolnego na atrakcyjność oferty oraz konkurencyjność ośrodka…………………………………………………………………………….....56 ZAŁĄCZNIK 1. Kwestionariusz ankiety. 64 ANKIETA Szanowni Państwo Jestem studentką 3 roku Wydziału Ekonomicznego Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie, kierunek Turystyka i Rekreacja. Uzyskane w wyniku badania ankietowego dane i informacje będą mi niezwykle przydatne w napisaniu mojej pracy licencjackiej. Z góry dziękuję za Państwa życzliwość oraz za nakład czasu poświęconego na udzielenie odpowiedzi na przedmiotowe pytania. Część I. Dane ogólne 1. Płeć (Proszę wstawić krzyżyk we właściwą kratkę) Mężczyzna Kobieta 2. Wiek (Proszę wstawić krzyżyk we właściwą kratkę) Do 18 lat 19 – 45 lat 46 – 65 lat powyżej 65 lat 3. Wykształcenie (Proszę wstawić krzyżyk we właściwą kratkę) Wyższe Niepełne wyższe Średnie Niepełne średnie Podstawowe 4. Miejsce zamieszkania (Proszę wstawić krzyżyk we właściwą kratkę) Miasto wojewódzkie Miasto powiatowe Inne miasto Wieś 65 5. W Ośrodku „Floryn” w Mielnie przebywa(ją) Pani/Pan/Państwo (Proszę wstawić krzyżyk we właściwą kratkę) Pierwszy raz Drugi raz Trzeci i więcej razy 6. Aktualnie wypoczynek w Ośrodku spędza (ją) Pani, Pan, Państwo (Proszę wstawić krzyżyk we właściwą kratkę) Pojedynczo (tzw. singiel) Z rodziną (bez dzieci) Z rodziną i dziećmi Część II. Informacje o preferencjach konsumenckich Klienta (Turysty/Kuracjusza) 7. Czy przed pierwszym przyjazdem mieliście Państwo wiedzę (informacje) o Ośrodku „Floryn” w Mielnie (Proszę wstawić krzyżyk we właściwą kratkę) Tak. Mieliśmy wyczerpującą wiedzę Miałam/em/mieliśmy częściową wiedzę Nie miałam/em/mieliśmy wiedzy 8. Jakie były źródła informacji (wiedzy) o Ośrodku „Floryn” w Mielnie (Proszę wstawić krzyżyk we właściwą kratkę) Uwaga: można wstawiać więcej niż jeden krzyżyk Media (prasa, radio, TV), Ulotki, prospekty i inne materiały marketingowe Miejsce pracy Środowisko aktywności społecznej Internet Rodzina, znajomi, byli kuracjusze Organizatorzy turystyki 66 9. Proszę określić jakimi kryteriami (czynnikami) kierowaliście się Państwo przy dokonaniu wyboru ośrodka. Skala gradacji ważności od 0 do 5. (Proszę wstawić krzyżyk we właściwej kratce odpowiadającej Państwa ocenie wpływu na podjęcie decyzji każdego z wymienionych czynników. Wstawienie krzyżyka w kratce leżącej w kolumnie „0” oznacza brak wpływu danego czynnika na decyzję o wyborze miejsca pobytu). a) decyzja o pierwszym wyborze Czynnik 0 1 2 3 4 5 Lokalizacja (położenie) Właściwości klimatu w otoczeniu Ośrodka Renoma (image) Ośrodka Rekomendacje znajomych lub kuracjuszy Standard Ośrodka (wyposażenie, kadra) Rodzaj i jakość świadczonych usług Cena za turnus/pobyt w Ośrodku Inne czynniki b) decyzja o drugim lub kolejnym pobycie (wypełniają Osoby goszczące w Ośrodku po raz drugi i więcej razy) Czynnik 0 Lokalizacja (położenie) Właściwości klimatu w otoczeniu Ośrodka Renoma (image) Ośrodka Rekomendacje znajomych lub kuracjuszy Standard Ośrodka (wyposażenie, kadra) Rodzaj i jakość świadczonych usług Cena za turnus/pobyt w Ośrodku Dodatkowe atrakcje oferowane podczas pobytu w Ośrodku Inne czynniki 67 1 2 3 4 5 10. Jaka jest Państwa ocena poszczególnych elementów pobytu w Ośrodku i atrakcyjności Ośrodka. (Proszę rozdzielić100 punktów między wymienione elementy pobytu. Można elementy pobytu nie mające, Państwa zdaniem, znaczenia pominąć przy podziale puli punktowej. Pozwalam sobie przypomnieć aby suma rozdzielonych punktów wyniosła 100). Standard ośrodka (wyposażenie, infrastruktura medyczno-rehabilitacyjna) Profesjonalizm załogi Jakość świadczonych usług Klimat panujący w Ośrodku Wyżywienie Dodatkowe zajęcia i atrakcje oferowane podczas pobytu Praca animatora czasu wolnego Część III. Pytanie o animację czasu wolnego w Ośrodku „Floryn” w Mielnie 11. Czy przed przyjazdem do Ośrodka mieliście Państwo wiedzę o animacji czasu wolnego i o stanowisku animatora czasu wolnego (Proszę wstawić krzyżyk we właściwą kratkę) Tak Nie miałam/em/mieliśmy wiedzy 12. Czy Państwa zdaniem zatrudnienie i praca animatora czasu wolnego w Ośrodku „Floryn” w Mielnie wpływa na atrakcyjność oferty pobytu (Proszę wstawić krzyżyk we właściwą kratkę) Ma bardzo duży wpływ Ma duży wpływ Ma średni wpływ Ma niewielki wpływ Nie ma wpływu Nie mam zdania na ten temat 68 13. Jeśli odczuliście Państwo wpływ animatora na zagospodarowanie czasu wolnego w Ośrodku, to który rodzaj animacji oceniacie Państwo najwyżej (Proszę wstawić krzyżyk we właściwą kratkę). Można wstawić więcej niż jeden krzyżyk. Animacja dla dorosłych Animacja dla młodzieży Animacja dla dzieci Nie mam zdania na ten temat 14. Jaka jest na podstawie Państwa doświadczeń ocena wybranych elementów pracy Animatora w Ośrodku „Floryn” w Mielnie. Skala ocen od 0 do 5. (Proszę o postawienie krzyżyka przy każdym elemencie. Wstawienie krzyżyka w kratce należącej do kolumny „0” oznacza brak zdania na dany czynnik. W rubryce inne proszę wpisać i ocenić maksymalnie trzy (3) czynniki). Element oceny 0 Wygląd, aparycja, uśmiech, ubiór Wiedza profesjonalna i sposób jej przekazania Atrakcyjność programu i dostosowanie do odbiorców Umiejętności komunikowania się z ludźmi. wysłuchiwanie kuracjuszy i służenia im pomocą Umiejętność radzenia sobie w nietypowych sytuacjach Umiejętności łagodzenia konfliktów, mediacji, osiągania kompromisu Poczucie humoru i zdolność do niekonwencjonalnych zachowań Inne (jakie?) elementy ………………………………. ……………………………….. ……………………………….. 69 1 2 3 4 5 15. Jakie elementy pracy animatora w Ośrodku należałoby zdaniem Państwa poprawić, zmienić, udoskonalić lub wyeliminować. Proszę o podanie do 5-ciu obszarów (tematów) z proponowanym rozwiązaniem: a) ………………………………………………………………………………………. b) ………………………………………………………………………………………. c) ………………………………………………………………………………………. d) ………………………………………………………………………………………. e) ………………………………………………………………………………………. 16. Czy fakt posiadania przez Ośrodek „Floryn” w Mielnie etatowego animatora czasu wolnego przyczynia się do poprawy wizerunku oraz polepszenia konkurencyjności Ośrodka (Proszę wstawić krzyżyk we właściwą kratkę). Ma bardzo znaczący wpływ Ma znaczący wpływ Ma umiarkowany wpływ Ma niewielki wpływ Nie ma wpływu Nie mam zdania w tej sprawie 70
