D - Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Zgierzu

Sygn. akt I Ns 336/11
POSTANOWIENIE
Dnia 15 grudnia 2016 roku
Sąd Rejonowy w Zgierzu I Wydział Cywilny w następującym składzie:
Przewodniczący Sędzia S.R. Katarzyna Balcerczyk
Protokolant Marta Florczyk
po rozpoznaniu w dniu 1 grudnia 2016 roku w Zgierzu
na rozprawie
sprawy z wniosku Z. A.
z udziałem I. A.
o podział majątku wspólnego
postanawia:
I. ustalić, iż w skład majątku wspólnego byłych małżonków Z. A. i I. A. wchodzą następujące składniki:
1. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu nr (...) położonego w Z. przy ul. (...) dla którego nie jest prowadzona
księga wieczysta o wartości 177.600 zł (sto siedemdziesiąt siedem tysięcy sześćset) złotych;
2. meble w przedpokoju w zabudowie o wartości 120 zł (sto dwadzieścia złotych);
3. meble kuchenne o wartości 250 zł (dwieście pięćdziesiąt złotych);
4. lodówka o wartości 150 zł (piętnaście złotych);
5. kuchnia gazowa o wartości 120 zł (sto dwadzieścia złotych);
6. robot kuchenny o wartości 25 zł (dwadzieścia pięć złotych);
7. kuchenka mikrofalowa o wartości 20 zł (dwadzieścia złotych);
8. elektryczna maszynka do mięsa o wartości 40 zł (czterdzieści złotych);
9. łózko drewniane w sypialni o wartości 100 zł (sto złotych);
10. telewizor w sypialni o wartości 35 zł (trzydzieści pięć złotych);
11. szafa drewniana sosnowa o wartości 130 zł (sto trzydzieści złotych);
12. meble dziecięce o wartości 280 zł (dwieście osiemdziesiąt złotych);
13. szafa Stanley o wartości 500 zł (pięćset złotych);
14. meble dębowe 2 szt. o łącznej wartości 230 zł (dwieście trzydzieści złotych);
15. pufy 6 szt. o łącznej wartości 72 zł (siedemdziesiąt dwa złote);
16. segment o wartości 170 zł (sto siedemdziesiąt złotych);
17. zestaw kina domowego o wartości 610 zł (sześćset dziesięć złotych);
18. kolumny głośnikowe 8 szt. o łącznej wartości 30 zł (trzydzieści złotych);
19. radioodbiorniki używane 10 szt. o łącznej wartości 500 zł (pięćset złotych);
20. gramofony 5 szt. o łącznej wartości 250 zł (dwieście pięćdziesiąt złotych);
21. płyty winylowe 200 szt. o łącznej wartości 1400 zł (jeden tysiąc czterysta złotych);
22. kwota 20.000 (dwadzieścia tysięcy) złotych tytułem sprzedaży pojazdu marki V. (...) nr re. (...);
I. oddalić wniosek o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym;
II. ustalić wysokość nakładu z majątku osobistego Z. A. na majątek wspólny w postaci spółdzielczego własnościowego
prawa do lokalu nr (...) położonego w Z. przy ul. (...) na kwotę 115.440 zł (sto piętnaście tysięcy czterysta czterdzieści
złotych);
III. ustalić wysokość nakładu z majątku osobistego I. A. na majątek wspólny w postaci należności czynszowych
związanych ze spółdzielczym własnościowym prawem do lokalu nr (...) położonego w Z. przy ul. (...) na kwotę
42.396,37 zł (czterdzieści dwa tysiące trzysta dziewięćdziesiąt sześć 37/100) złotych;
IV. oddalić wniosek o rozliczenie nakładów I. A. z majątku osobistego na wspólny w pozostałym zakresie;
V. dokonać podziału majątku wspólnego byłych małżonków Z. A. i I. A. w ten sposób, iż składniki wymienione w pkt I
1-18 przyznać na wyłączną własność I. A. zaś składniki wymienione w pkt I 19-22 przyznać na wyłączną własność Z. A.;
VI. zasądzić od I. A. na rzecz Z. A. kwotę 6433,80 zł (sześć tysięcy czterysta trzydzieści trzy 80/100) złotych tytułem
dopłaty, płatną w terminie 3 (trzech) miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia wraz z odsetkami ustawowymi
za opóźnienie na wypadek uchybienia terminowi płatności;
VII. zasądzić od I. A. na rzecz Z. A. kwotę 115.440 zł (sto piętnaście tysięcy czterysta czterdzieści złotych)
tytułem zwrotu nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny, płatną w terminie 3 (trzech) miesięcy od dnia
uprawomocnienia się orzeczenia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie na wypadek uchybienia terminowi
płatności;
VIII. zasądzić od Z. A. na rzecz I. A. kwotę 21.198,18 (dwadzieścia jeden tysięcy sto dziewięćdziesiąt osiem 18/100)
tytułem zwrotu nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny, płatną w terminie 3 (trzech) miesięcy od dnia
uprawomocnienia się orzeczenia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie na wypadek uchybienia terminowi
płatności;
IX. ustalić i nakazać wypłacić adw. T. C. z funduszy Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego w Zgierzu kwotę 4428 zł (cztery
tysiące czterysta dwadzieścia osiem) złotych tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej uczestniczce z urzędu, w
tym 23 % podatku od towarów i usług;
X. nie obciążać wnioskodawcy i uczestniczki nieuiszczonymi kosztami sądowymi.
Sygn. akt I Ns 336/11
UZASADNIENIE
Wnioskiem z 18 marca 2011 r. Z. A. wystąpił o podział majątku wspólnego wnioskodawcy i jego byłej żony I. A..
Wnioskodawca wskazał,
że w skład majątku wspólnego wchodzą: ruchomości wymienione we wniosku
oraz spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w Z.
na ul. (...), dla którego nie jest prowadzona księga wieczysta. Wnioskodawca wystąpił o przyznanie spółdzielczego
własnościowego prawa do lokalu uczestniczce
z obowiązkiem spłaty wnioskodawcy kwotą 120.000 zł, ewentualnie sprzedaż spółdzielczego własnościowego prawa
do lokalu na zgodny wniosek stron lub sprzedaż lokalu w drodze przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.
Wnioskodawca wystąpił o podział ruchomości pomiędzy strony ze spłatą wnioskodawcy kwotą 2.350 zł tytułem
wyrównania różnicy wartości udziałów. Wnioskodawca wystąpił o zasądzenie od uczestniczki kosztów postępowania.
(wniosek – k. 2-5)
Postanowieniem z dnia 9 czerwca 2011 r. w sprawie I Ns 336/11 Sąd ustanowił
dla uczestniczki pełnomocnika z urzędu.
(postanowienie – k. 25)
Uczestniczka zakwestionowała skład i wartość majątku wspólnego podane
we wniosku.
(odpowiedź na wniosek – k. 28-32)
Pismem z dnia 4 sierpnia 2011 r. uczestniczka przyłączyła się do wniosku
co do zasady. Wniosła o ustalenie, iż w skład majątku wspólnego wchodzi spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu
mieszkalnego położonego w Z. na ul. (...) oraz ruchomości wymienione w piśmie. Wskazała, że wartość majątku
dorobkowego wynosi 192.515 zł. Wniosła o ustalenie nierównych udziałów w majątku dorobkowym – wnioskodawca
15 %, uczestniczka – 85 %. Wystąpiła również o podział majątku poprzez przyznanie uczestniczce prawa do lokalu i
podział ruchomości między strony. Wniosła
o rozliczenie nakładów poczynionych przez uczestniczkę z majątku osobistego na majątek wspólny w kwocie 1.673,46
zł tytułem zapłaty opłat eksploatacyjnych za lokal ponad udział oraz w kwocie 16.000 zł tytułem przekazania środków
pochodzących z książeczki mieszkaniowej uczestniczki na zakup mieszkania. Wobec powyższego, wniosła o zasądzenie
od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy spłaty w kwocie 11.204,54 zł płatnej
w 6 kwartalnych ratach oraz obciążenie wnioskodawcy kosztami niniejszego postępowania. Uczestniczka wskazała,
że zabudowa przedpokoju i kuchni nie stanowi mienia ruchomego.
(odpowiedź na wniosek – k. 88-90)
Pismem z dnia 14 czerwca 2013 r. wnioskodawca wystąpił o rozliczenie nakładów poczynionych przez wnioskodawcę
ze środków uzyskanych od D. i S. J. w kwocie 136.500 zł z tytułu zniesienia współwłasności.
(pismo przygotowawcze – k. 166-167)
W związku z opinią biegłego na okoliczność wartości nieruchomości stron, wnioskodawca sprecyzował wniosek o
rozliczenie nakładów, wskazując, iż jest to kwota 115.440 zł.
(pismo przygotowawcze – k. 337)
Pismem złożonym na rozprawie 1 grudnia 2016 r. uczestniczka wniosła o rozliczenie nakładów z tytułu opłat
czynszowych wniesionych przez uczestniczkę za okres od X 2009 r. do XI 2016 r. w kwocie 42.396,37 zł. Na rozprawie
wnioskodawca oświadczył,
iż nie kwestionuje opłat ponoszonych przez uczestniczkę z tytułu opłat czynszowych, jednakże wysokość opłat
związanych z czynszem była jedną z okoliczności branych
pod uwagę przy zasądzaniu alimentów dla dzieci.
(pismo przygotowawcze – k. 361, protokół rozprawy – k. 371v)
Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:
W dniu 7 września 1991 r. I. K. i Z. A. zawarli związek małżeński.
(bezsporne)
Po ślubie wnioskodawca i uczestniczka zamieszkali u jej rodziców. Postanowili odkładać pieniądze na nabycie
mieszkania.
(zeznania świadka S. K. – k. 133, zeznania świadka W. A. – k. 160)
Siostra wnioskodawcy D. J. wraz z mężem S. J. otrzymała od rodziców nieruchomość położoną w Z.
na ul. (...). W 1995 r. D. J. przekazała wnioskodawcy
260 milionów starych złotych celem spłaty udziału brata w nieruchomości. Kwota
200 milionów pochodziła ze sprzedaży samochodu osobowego marki A., który został wyremontowany przez S. J..
Pozostałe 60 milionów złotych pochodziło z książeczki systematycznego oszczędzania oraz z książeczki mieszkaniowej
S. J.. Całą kwotę 260 milionów złotych wnioskodawca przeznaczył na nabycie mieszkania na ul. (...).
(zeznania świadka D. J. – k. 145-146, zeznania świadka S. J. – k. 156-158, zeznania świadka W. A. – k. 159, zeznania
świadka W. A. – k. 221)
W dniu 22 kwietnia 1996 r. Z. A. i I. A. nabyli spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego numer (...)
położonego w Z.
na ul. (...) na prawach wspólności ustawowej za cenę 40.000 zł.
(bezsporne, nadto wypis aktu notarialnego – k. 43-42 załączonych akt Spółdzielni)
Wnioskodawczyni posiadała książeczkę mieszkaniową założoną jeszcze przed ślubem, którą zlikwidowała celem
uiszczenia jednej z rat ceny nabycia mieszkania na ul. (...). Środki na książeczkę wpłacane były przed ślubem jak i po
ślubie stron.
(zeznania świadka S. K. – k. 134-135)
Pozostałą cenę nabycia uiścili z pożyczek zaciąganych przez każde z małżonków
w zakładzie pracy.
(zeznania świadka W. A. – k. 160, zeznania świadka W. A. –
k. 221-222)
Strony wyremontowały mieszkanie na ul. (...). Zrobili malowanie mieszkania
i cyklinowanie podłóg. W przedpokoju założyli kasetony z korka. Nabyli meble, sprzęt RTV
i AGD.
(zeznania świadka S. K. – k. 134-135, zeznania świadka J. Ł. k. 144v, zeznania świadka D. J. – k. 145, zeznania świadka S. J. – k. 157, zeznania świadka W. A. – k. 160, zeznania
świadka W. A. – k. 223)
Rodzice uczestniczki darowali małżonkom 5.000 zł na remont mieszkania.
(zeznania świadka S. K. – k. 133)
W dniu 4 marca 1997 r. urodzili się synowie stron.
(bezsporne)
Domem zajmowała się jedynie uczestniczka.
(zeznania świadka S. K. – k. 134)
Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego uczestniczki, przez okres ok. roku matka wnioskodawcy opiekowała się
dziećmi stron do czasu, gdy poszły do przedszkola.
(zeznania świadka D. J. – k. 145v-146, zeznania świadka S. J. – k. 157-158, zeznania świadka W. A. – k. 159, k. 220)
Kiedy dzieci stron skończyły 2,5 roku strony zatrudniły do pomocy nianię. Pracowała ona w okresie od 1997 do 1999 r.
Nianię zwalniała uczestniczka nawet gdy wnioskodawca wcześniej wrócił z pracy. Nie zajmował się bowiem dziećmi.
Wolał zajmować się swoim sprzętem: aparatem fotograficznym, kamerą, wieżą.
(zeznania świadka M. K. – k. 223-224)
W późniejszym okresie ojciec uczestniczki S. K. odbierał dzieci stron
ze szkoły i dawał im wcześniej przygotowany obiad. Po powrocie wnioskodawcy do domu, dzieci zostawały pod jego
opieką.
(zeznania świadka S. K. – k. 134)
Strony początkowo miały wspólne konto. Wnioskodawca nabywał sprzęt fotograficzny, wędki, rowery, stare
radioodbiorniki, które kolekcjonował.
(zeznania świadka S. K. – k. 134)
Przez cały okres małżeństwa wnioskodawca jak i uczestniczka pracowali zawodowo
w firmie (...). Wnioskodawca pracował jako kierowca. Uczestniczka nie pracowała jedynie w okresie urlopu
macierzyńskiego.
(zeznania świadka S. K. – k. 134, zeznania świadka D. J. –
k. 145v, zeznania świadka S. J. – k. 157, zeznania świadka W. A. – k. 159, k. 219, zeznania świadka W. A. – k. 220, 222)
Wnioskodawca hobbystycznie kolekcjonował stare radioodbiorniki.
(zeznania świadka D. J. – k. 145v-146, zeznania świadka W. A. – k. 159)
Kilka razy w tygodniu Z. A. spożywał alkohol w barze położonym obok domu stron. Wypijał 2-3 piwa. Przebywał w
barze do 22 a w weekendy dłużej. Zdarzało się, że uczestniczka przychodziła po niego do baru, aby poszedł do domu.
(zeznania świadka P. W. – k. 253v 00:05:59-00:17:34, zeznania świadka S. K. – k. 135, zeznania świadka M. K. – k.
224, zeznania świadka R. B. – k. 289)
Utrzymywał kontakty towarzyskie z innymi kobietami.
(zeznania świadka S. K. – k. 135, wydruki wiadomości sms – k. 74)
W 2000 r. ojciec uczestniczki darował małżonkom 10.000 zł.
(zeznania świadka S. K. – k. 134)
Rodzice wnioskodawcy przekazali małżonkom w darowiźnie 4.000 zł.
(zeznania świadka D. J. – k. 145v-146, zeznania świadka W. A. – k. 160, zeznania świadka W. A. – k. 221)
Wyrokiem z dnia 23 marca 2010 r. (prawomocnym od dnia 9 września 2010 r.) wydanym w sprawie II C 780/09 Sąd
Okręgowy w Łodzi rozwiązał przez rozwód z winy męża związek małżeński stron oraz zasądził na rzecz małoletnich
dzieci stron
od wnioskodawcy alimenty w kwotach po 700 zł.
(wyrok z uzasadnieniem – k. 177-190 załączonych akt II C 780/09, kopia wyroku
wraz z uzasadnieniem – k. 59-73)
W mieszkaniu stron zostały zgromadzone następujące ruchomości w trakcie trwania związku małżeńskiego, których
wartość według stanu na dzień 9 września 2010 r. a cen aktualnych przestawia się następująco: meble w przedpokoju
(szafa na odzień, szafki na buty, szafka drewniana) – 120 zł; meble kuchenne na zamówienie – 250 zł; lodówka – 150
zł; kuchnia gazowa – 120 zł; robot kuchenny – 25 zł; kuchenka mikrofalowa z grillem – 20 zł; elektryczna maszynka
do mięsa – 40 zł; łóżko drewniane sosnowe – 100 zł; telewizor – 35 zł; szafa drewniana sosnowa – 130 zł; meble
dziecięce (2 łóżka, segment, biurko półki, biurko pod komputer) – 280 zł; szafa ubraniowa Stanley – 500 zł; meble
dębowe (ława, sofa, dwa fotele) – 230 zł; pufy 6 sztuk – 72 zł; segment – 170 zł; zestaw kina domowego z wieżą stereo
– 610 zł; kolumny głośnikowe 8 sztuk – 30 zł.
(pisemna opinia biegłego z zakresu wyceny ruchomości – k. 293-303, pisemna opinia uzupełniająca – k. 349-351)
Wartość spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego według stanu z dnia 9 września 2010 r. i cen
aktualnych wynosi 177.600 zł.
(pisemna opinia biegłego z zakresu szacowania nieruchomości – k. 308-331, ustna opinia uzupełniająca – k. 342v)
W 2010 r. wnioskodawca wyprowadził się z domu stron.
(zeznania świadka W. A. – k. 160)
Wnioskodawca wyniósł z domu stron dwa rowery, aparat fotograficzny i kamerę, sprzęt wędkarski, serwis obiadowy,
płyty gramofonowe i ok. 12 sztuk radioodbiorników.
(zeznania świadka S. K. – k. 135)
Wartość według stanu na dzień 9 września 2010 r. a cen aktualnych 10 sztuk radioodbiorników wynosi 500 zł, 5 sztuk
gramofonów – 250 zł, zaś 200 sztuk płyt winylowych – 1400 zł.
(pisemna opinia biegłego z zakresu wyceny ruchomości – k. 293-303, pisemna opinia uzupełniająca – k. 349-351)
Uczestniczka złożyła zawiadomienie na policję. Prokuratura Rejonowa w Zgierzu odmówiła wszczęcia dochodzenia w
sprawie dokonania w okresie od maja 2010 r.
do września 2010 r. przywłaszczenia przez wnioskodawcę mienia w postaci aparatu i kamery C. o wartości 150 zł,
radioodbiorników sztuk 10 o wartości 5000 zł i gramofonów sztuk
5 o wartości 350 zł, płyt winylowych sztuk 200 o wartości 2000 zł, dwóch rowerów
o wartości 600 zł i dwóch serwisów obiadowych o wartości 4000 zł wobec stwierdzenia braku znamion czynu
zabronionego. Prokuratura w tym samym postanowieniu umorzyła postępowanie w sprawie dokonania przez
wnioskodawcę w okresie czasu od sierpnia 2009 r. do czerwca 2010 r. uszkodzenia sprzętu AGD i RTV w postaci
odkurzacza, telewizora, pralki i lodówki na szkodę uczestniczki wobec stwierdzenia braku dostatecznych danych
uzasadniających popełnienie czynu.
(bezsporne, nadto kopia postanowienia z dnia 31 stycznia 2011 r. w sprawie D- (...) –
k. 45-46)
W dniu 8 września 2010 r. wnioskodawca oddał w komis samochód osobowy marki V. (...) za kwotę 20.000 zł. Nie
rozliczył się z tych środków z wnioskodawczynią.
(bezsporne, nadto kopia umowy – k. 12)
Decyzją Prezydenta Miasta Z. nr SO. (...).88.2010 z dnia 29 kwietnia 2011 r. Z. A. został wymeldowany z mieszkania
stron.
(kopia decyzji – k. 56-53 załączonych akt Spółdzielni)
W lokalu na ul. (...) mieszka uczestniczka wraz z dziećmi stron.
(bezsporne)
W okresie od X 2009 r. do XI 2016 r. uczestniczka poniosła 42.396,37 zł z tytułu opłat czynszowych.
(bezsporne, nadto kartoteka konta – k. 362-370).
Po rozwodzie uczestnik płacił alimenty na rzecz synów nie regularnie i w niepełnej wysokości.
( k. 213-218 załączonych akt III Rc 30/11)
Oceniając zgromadzone w sprawie dowody, Sąd nie dał wiary zeznaniom świadków zgłoszonych przez uczestnika na
okoliczność trybu życia wnioskodawcy w trakcie mieszkania z uczestniczką, zachowania w stosunku do żony i dzieci,
partycypowania w pracach domowych oraz w wychowaniu dzieci. Zeznania świadków będących członkami rodziny
były tendencyjne, nacechowane chęcią obrony wnioskodawcy. Świadek M. K. – niania dzieci (a zatem osoba obca a
przez to bardziej wiarygodna) jednoznacznie zeznała,
że wnioskodawca nie interesował się dziećmi ani nie zajmował się nimi. Świadek na co dzień przebywała w domu
stron, a zatem miała dobre rozeznanie w sytuacji w przeciwieństwie
do rodziców i siostry wnioskodawcy, którzy sporadycznie odwiedzali strony, a zatem całą wiedzę o stosunkach
panujących w domu stron znali z relacji wnioskodawcy. Siostra
jak i rodzice wnioskodawcy kategorycznie zeznawali, że nie nadużywał on alkoholu,
przy czym świadkowie obcy dla stron (kolega, sąsiad i opiekunka) zgodnie zeznawali,
że regularnie spożywał on alkohol w pobliskim barze, zaś uczestniczka chodziła po niego
aby wrócił do domu. Fakt braku zainteresowania wnioskodawcy dziećmi i obowiązkami domowymi potwierdza
również materiał dowodowy zebrany w sprawie dowodowej.
Sąd nie dał wiary zeznaniom świadka W. A., że wnioskodawca dawał
w prezencie członkom rodziny bądź sprzedawał naprawiane stare radioodbiorniki. Pozostali świadkowie zeznali, że
nabywanie starych odbiorników było hobby wnioskodawcy. Niezgodne z zasadami doświadczenia życiowego jest
zatem to, że pozbywał się on swojej kolekcji, szczególnie w formie prezentów dla innych osób. Prezent w postaci
radioodbiornika byłby bowiem właściwy głównie dla kolekcjonera.
Sąd nie dał wiary zeznaniom ojca uczestniczki S. K., że w czasie trwania małżeństwa stronom nie starczało na
bieżące utrzymanie. Oboje małżonkowie pracowali, zaś zakup sprzętu fotograficznego czy starych radioodbiorników
nie stanowi aż tak dużego wydatku aby miał prowadzić do zubożenia rodziny. Poza tym wezwanie do zapłaty
ze Spółdzielni Mieszkaniowej pochodzi z okresu po ustaniu małżeństwa stron (k. 40). Prawdopodobnym jest
natomiast, że po ustaniu wspólności i wyprowadzeniu się wnioskodawcy z mieszkania stron rodzice uczestniczki
pomagali jej w bieżącym utrzymaniu.
Z przesłanych przez Bank Spółdzielczy w Z. historii rachunków wnioskodawczyni nie wynika, aby zgromadziła ona
oszczędności (k. 236, 278-284) na datę ustania wspólności.
Sąd Rejonowy zważył, co następuje:
Jak stanowi art. 567 § 1 k.p.c., w postępowaniu o podział majątku wspólnego
po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów
małżonków w majątku wspólnym oraz o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz
majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi.
W myśl art. 567 § 3 k.p.c. do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między
małżonkami, a zwłaszcza do odrębnego postępowania
w sprawach wymienionych w paragrafie pierwszym tegoż przepisu stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku.
Stosownie do przepisu art. 684 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c., skład i wartość majątku podlegającego podziałowi
ustala Sąd. Wartość tych składników ustala się według stanu na dzień ustania wspólności majątkowej i według cen
obowiązujących w chwili zamknięcia rozprawy (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2010 roku, IV CSK
429/09, Lex nr 678022).
W niniejszej sprawie strony zgłosiły do podziału ruchomości, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu położonego
w Z. na ul. (...) oraz środki pieniężne uzyskane w wyniku sprzedaży samochodu osobowego marki A. w kwocie 20.000
zł. Odnośnie ruchomości Sąd ustalił, iż w mieszkaniu stron w trakcie trwania związku małżeńskiego zgromadzone
zostały ruchomości o łącznej wartości 2.882 zł. Ponadto wnioskodawca wyniósł z domu stron radioodbiorniki, płyty
winylowe oraz gramofony
o łącznej wartości 2.150 zł, co wynika z zeznań świadka S. K. oraz zawiadomienia wnioskodawczyni o popełnieniu
przestępstwa przywłaszczenia mienia przez wnioskodawcę. Wartość spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu
mieszkalnego wynosi 177.600 zł, co wynika z opinii biegłego ds. szacunku nieruchomości.
Uczestniczka wystąpiła z żądaniem ustalenia nierównych udziałów w majątku objętym podziałem, przy czym udział
wnioskodawczyni wynosiłby 85 % zaś uczestnika
15 %. Wniosek ten w pkt II postanowienia podlegał oddaleniu.
Stosownie do art. 43 § 1 i § 2 k.r.o., oboje małżonkowie mają równe udziały
w majątku wspólnym. Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w
majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego
majątku. Przy ocenie, w jakim stopniu każdy
z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy
wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym (§ 3).
Zasadą wprowadzoną przez ustawodawcę w art. 43 § 1 k.r.o. jest, iż małżonkowie mają równe udziały w majątku
wspólnym. Od zasady tej dopuszcza się wyjątek w przypadku łącznego wystąpienia przesłanek wymienionych w § 2
art. 43 k.r.o., to jest w razie przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego w różnym stopniu, czyli
gdy przemawiają za tym powody o charakterze materialnym oraz istnienia ważnych powodów, czyli powodów natury
etycznej sprawiających, że w danych okolicznościach równość udziałów małżonków w majątku wspólnym wyraźnie
kolidowałaby z zasadami współżycia społecznego. Przy czym, obie przesłanki muszą być spełnione łącznie i pozostawać
w określonej relacji. Z jednej strony żadne „ważne powody” nie uzasadniają same przez się ustalenia nierównych
udziałów, jeżeli stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego jest równy, z drugiej – różny
stopień przyczynienia się małżonków
do powstania tego majątku bierze się pod uwagę dopiero wtedy, gdy za ustaleniem nierównych udziałów przemawiają
„ważne powody” (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 27 czerwca 2003 roku wydanego w sprawie
o sygn. akt IV CKN 278/01 opublikowanym w OSNC 2004/9/146). Przy czym artykuł 43 § 2 k.r.o. może mieć
zastosowanie nie w każdym wypadku faktycznej nierówności przyczynienia się każdego
z małżonków do powstania majątku wspólnego, lecz tylko w tych wypadkach, gdy małżonek, przeciwko któremu
skierowane jest żądanie ustalenia nierównego udziału, w sposób rażący lub uporczywy nie przyczynia się do powstania
dorobku stosownie do posiadanych sił
i możliwości zarobkowych (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia
26 listopada 1973 roku wydanego w sprawie o sygn. akt III CRN 227/73 opublikowanym
w OSNC 1974/11/189). Jak wynika z postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 5 października 1974 roku wydanego
w sprawie o sygn. akt III CRN 190/74 (Lex numer 7598), przy ocenie istnienia „ważnych powodów” w rozumieniu
art. 43 k.r.o. należy mieć na uwadze całokształt postępowania małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej w
zakresie wykonywania ciążących na nich obowiązków względem rodziny, którą przez swój związek założyli.
Z uzasadnienia postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2002 roku wydanego
w sprawie i sygn. akt III CKN 1018/00 (Lex numer 77054), o stopniu przyczynienia się małżonków do powstania
majątku wspólnego nie decyduje przy tym wyłącznie wysokość zarobków lub innych dochodów osiąganych przez
małżonków, wykorzystanych
na zaspokojenie potrzeb rodziny. Dla jego określenia istotne jest natomiast to, czy małżonkowie racjonalnie
gospodarują posiadanymi zasobami, w szczególności, czy ich nie trwonią. Przy ocenie, w jakim stopniu każdy
z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy
wychowaniu dzieci
i we wspólnym gospodarstwie domowym (art. 43 § 3 k.r.o.). Nadto jak podniósł Sąd Najwyższy w uzasadnieniu
postanowienia z dnia 2 października 1997 roku wydanego
w sprawie o sygn. akt II CKN 348/97 (Lex numer 479357), ciężar dowodu wykazania powyższych przesłanek spoczywa
na uczestniku postępowania, który zgłosił wniosek
o ustalenie nierównych udziałów (art. 6 k.c.).
W niniejszej sprawie niewątpliwie zachodzą przesłanki natury etycznej przemawiające za ustaleniem nierównych
udziałów w majątku wspólnym. Wnioskodawca nie interesował się synami, nie wykonywał obowiązków domowych,
nadużywał alkoholu, wyniósł z domu część wspólnych rzeczy stron, utrzymywał kontakty towarzyskie z innymi
kobietami, zachowywał się lekkomyślnie i egoistycznie. Nie zachodzi jednakże przesłanka różnego stopnia
przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego. Wnioskodawca jak i uczestniczka przez cały okres
małżeństwa pracowali. Wnioskodawca wydawał część zarobionych pieniędzy na swoje hobby, jednakże partycypował
także w kosztach codziennego utrzymania rodziny. Nie można natomiast uznać, aby zakupując stare odbiorniki czy
nowe „gadżety” takie jak kamera czy aparat trwonił majątek w stopniu uzasadniającym stwierdzenie, że w mniejszym
stopniu przyczynił się do jego powstania. Co jednak najistotniejsze, większość środków stanowiących cenę nabycia
głównego składnika majątkowego stron – spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego pochodziła
właśnie ze środków wnioskodawcy uzyskanych z tytułu zniesienia współwłasności nieruchomości położonej w A.. Tym
samym wniosek o ustalenie nierównych udziałów podlegał oddaleniu.
Strony wniosły w niniejszym postępowaniu także o rozliczenie nakładów z ich majątków osobistych na majątek
wspólny, przy czym uczestniczka zgłosiła nakłada w postaci opłat za mieszkanie uiszczanych wyłącznie przez
uczestniczkę w okresie od 2009 do 2016 r. oraz kwoty 16.000 złotych z tytułu książeczki mieszkaniowej.
Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 1 grudnia 2011 r. (I CSK 78/11, LEX nr 1129066), Sąd w
postępowaniu o podział majątku wspólnego dokonuje rozliczeń
z tytułu nakładów z majątku osobistego poczynionych na majątek objęty wspólnością
w okresie między ustaniem wspólności a dokonaniem podziału majątku wspólnego. Rozstrzygnięcie o tych
roszczeniach wymienionych w art. 686 k.p.c. nie należy do istoty postępowania działowego (o podział majątku
wspólnego), lecz następuje przy okazji tego postępowania, w celu ostatecznego zakończenia wszystkich kwestii
wiążących się z działem spadku (podziałem majątku wspólnego) - między spadkobiercami (byłymi małżonkami).
W uzasadnieniu orzeczenia Sąd wskazał, że podstawę dokonania rozliczeń stanowią art. 567 § 1 w zw. z art. 686 k.p.c. W
doktrynie i w orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że sąd orzeka o zwrocie wydatków i nakładów z majątku osobistego
na majątek wspólny tylko na wniosek (zob. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 października 1997 r., II
CKN 395/97, niepubl.).
Wartość nakładu wnioskodawcy na majątek wspólny stron w postaci spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu
mieszkalnego wynosi 115.440 zł, co sąd ustalił w pkt III. Całość środków przeznaczona przez wnioskodawcę na nabycie
lokalu mieszkalnego wyniosła 26.000 zł przed denominacją, co stanowiło 13/20 całej ceny nabycia wynoszącej 40.000
zł. Skoro wartość lokalu wynosi 177.600 zł, to obecna wartość nakładu poniesionego przez wnioskodawcę wynosi
115.440 zł (177.600 zł x 13 / 20).
Wysokość nakładów z majątku osobistego uczestniczki wynosi natomiast 42.396,37 zł z tytułu poniesionych przez
nią należności czynszowych związanych ze spółdzielczym własnościowym prawem do lokalu mieszkalnego, i została
ustalona w pkt IV. Wysokość uiszczonych przez uczestniczkę w okresie od ustania wspólności do 2016 roku opłat za
spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu stanowiące majątek wspólny nie była kwestionowana przez wnioskodawcę,
a wynika z przedłożonego przez wnioskodawczynię zestawienia. Fakt, iż wysokość opłat za mieszkanie była brana
pod uwagę przy ustalaniu wysokości należnych synom stron alimentów nie ma o tyle znaczenia, że były one płacone
nieregularnie i w niepełnej wysokości, stąd też przyjąć należy, że uzyskane w ten sposób sumy były w pierwszym
rzędzie przeznaczane na zaspokojenie podstawowych potrzeb synów takich jak wyżywienie, czy leczenia, a nie na
opłaty za mieszkanie. W konsekwencji, przyjąć należy, iż wnioskodawca, jako osoba, której przysługuje spółdzielcze
własnościowe prawo do lokalu nr (...) położonego w Z. przy ul. (...) powinien zwrócić wnioskodawczyni połowę
środków wydatkowanych na opłaty za ten lokal tj., kwotę 21.198,18 złotych.
Żądanie uczestniczki zwrotu nakładów w wysokości 16.000 zł tytułem przekazania środków pochodzących z książeczki
mieszkaniowej uczestniczki na zakup mieszkania należało oddalić jako nieudowodnione. Zakup mieszkania nastąpił
bowiem 5 lat po zawarciu związku małżeńskiego. Oczywistym jest zatem, że w dacie zakupu mieszkania znajdowały
się na tej książeczce także środki zgromadzone po powstaniu wspólności. Uczestniczka nie zaoferowała zaś żadnego
dowodu na to, jaka była wysokość środków zgromadzonych na tejże książeczce przed ślubem.
Sąd postanowił w pkt VI przyznać spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu
wraz ze znajdującymi się w lokalu ruchomościami na rzecz uczestniczki, która faktycznie korzysta ze wskazanych
składników majątkowych. Pozostałe ruchomości, tj. radioodbiorniki, gramofony oraz płyty winylowe Sąd przyznał
wnioskodawcy, który faktycznie nimi włada, gdyż wyniósł wskazane ruchomości z mieszkania stron. Także kwotę
20.000 złotych z tytułu sprzedaży pojazdu stron V. (...) sąd przyznał wnioskodawcy, albowiem to on kwotą tą
dysponuje.
Sąd obniżył w pkt VII spłatę należną wnioskodawcy z tytułu podziału majątku wspólnego do 30% na podstawie
art. 5 k.c. Na wstępie należy wskazać, iż nie można w sposób generalny wyłączyć możliwości zastosowania art. 5
k.c. jako podstawy do obniżenia spłat lub dopłat z udziałów przy podziale majątku wspólnego byłych małżonków.
(postanowienie Sądu Najwyższego z 22 stycznia 2009 r. III CSK 251/08, Lex nr 507972, por. uchwałę Sądu
Najwyższego z 24 stycznia 2007 r. III CZP 117/06, OSNC 2007/11/165, Prok.i Pr.-wkł. 2008/4/44, OSP 2008/1/7,
Biul.SN 2007/1/12). Potrzebę istnienia w systemie prawa klauzul generalnych określa właściwie wyrażone w
piśmiennictwie stwierdzenie, iż brak tych klauzul mógłby doprowadzić do rozstrzygnięć formalnie zgodnych z
prawem, ale w konkretnych sytuacjach niesłusznych, ponieważ nieuwzględniających w rozstrzyganych przypadkach
uniwersalnych wartości składających się na pojęcie sprawiedliwości nie tylko formalnej lecz i materialnej. Istotą
prawa cywilnego jest strzeżenie praw podmiotowych, a zatem wszelkie rozstrzygnięcia prowadzące do redukcji
bądź unicestwienia tych praw wymagają z jednej strony ostrożności, a z drugiej wnikliwego rozważenia wszystkich
aspektów rozpoznawanego przypadku. Zasady współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c. są bowiem pojęciem
pozostającym w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności danej sprawy.
W niniejszej sprawie zachowanie wnioskodawcy, mimo że nie stanowiło podstawy do ustalenia nierównych udziałów
stron w majątku wspólnym, należy ocenić jako naganne. Zasługuje ono na moralną dezaprobatę, i sam fakt,
iż większość środków pochodzących na zakup jedynego wartościowego składnika majątku stron- spółdzielczego
własnościowego prawa do lokalu nr (...) w Z. przy ul. (...), pochodziło od niego, nie może tego przekreślić.
Wnioskodawca głównie skupiał się na zaspokajaniu własnych potrzeb. Zajmował się swoim hobby, regularnie
spożywał z kolegami alkohol w pobliskim barze, utrzymywał kontakty z innymi kobietami. Interesowały go własne
przyjemności. Nie dostrzegał obowiązków, jakie wynikały także dla niego z faktu założenia rodziny, zachowywał się
egoistycznie i niedojrzale. Nie interesował się wychowaniem swoich dzieci, nie wykonywał obowiązków domowych,
działał na szkodę rodziny, wynosząc z domu cenne sprzęty, spożywał regularnie alkohol i utrzymywał kontakty
towarzyskie z innymi kobietami. Tym samym naruszał zasadę dbałości o dobro rodziny, mającej charakter jednej z
podstawowych zasad współżycia społecznego.
Łączna wartość składników majątku przyznanych wnioskodawcy to 22.150 złotych, zaś uczestniczce- 65.042
(177.600-115.440/2 + 2882). Pełna dopłata dla wnioskodawcy wynieść powinna tym samym 21446 zł.
(87.192/2-22150). Powyżej opisane, egoistycznie i niedojrzałe zachowanie wnioskodawcy uzasadnia jednak obniżenie
należnej mu spłaty z tytułu podziału majątku wspólnego do kwoty 6433,80 złotych, stanowiącej 30 % należnej mu
sumy.
Z uwagi na ustalenie w pkt III wysokości nakładów wnioskodawcy z majątku osobistego na wspólny na kwotę 115.400
złotych taką kwotę sąd zasądził od uczestniczki na jego rzecz w pkt VIII.
Z uwagi na ustalenie w pkt IV wysokości nakładów uczestniczki z majątku osobistego na wspólny na kwotę 42.396,37
zł sąd zasądził w pkt IX od wnioskodawcy na jej rzecz połowę tej kwoty.
Płatność wszystkich zasądzonych kwot sąd ustalił na 3 miesiące od uprawomocnienia się orzeczenia, uznając, iż jest
to termin wystarczająco długi aby uruchomić procedurę kredytową, z której zapewne będzie zmuszona skorzystać
uczestniczka, obciążona ostatecznie kwotą ponad 100.000 złotych dopłaty. W ocenie sądu rozłożenie tej dopłaty
na raty nie było uzasadnione, gdyż z uwagi na skromne dochody uczestniczki i tak nie byłaby ona w stanie
zgromadzić co kwartał kwoty ponad 8000 złotych. Zaciągnięcie przez nią kredytu z jednej strony lepiej zabezpieczy
interes wnioskodawcy, z drugiej także i jej, umożliwiając jego spłatę w dowolnie określonym czasie i w ratach
uwzględniających jej miesięczny dochód.
Sąd przyznał adw. T. C. – pełnomocnikowi z urzędu uczestniczki kwotę 4428 zł wraz z podatkiem VAT tytułem
nieopłaconej pomocy prawnej
z funduszy Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Zgierzu (§ 2, § 7 ust. 1 pkt 10 w zw. z § 6 pkt 6 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia
przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 461).
Na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd postanowił nie obciążać wnioskodawcę i uczestniczki nieuiszczonymi kosztami
postępowania. Ich sytuacja finansowa nie jest dobra, a nadto obciążeni zostali dopłatami w znacznej wysokości.
W tym stanie faktycznym należało orzec jak w sentencji.