Wymagania programowe na poszczególne stopnie
Transkrypt
Wymagania programowe na poszczególne stopnie
Wymagania programowe na poszczególne stopnie z muzyki w klasie 4 Nauczyciel oceniając ucznia na lekcjach muzyki w klasach IV-VI bierze pod uwagę przede wszystkim jego aktywność, stosunek do przedmiotu oraz zaangażowanie i wkład pracy. L.P Temat 1. Zaczynamy muzyczne przygody. Organizacja pracy 2. Zabawy z piosenką. Forma AB i jej przykłady Ocenę niedostateczna otrzymuje uczeń, który nie potrafi: Ocenę dopuszczającą i dostateczną otrzymuje uczeń, który potrafi: Ocenę dobrą i Ocenę celującą bardzo dobrą otrzymuje uczeń, otrzymuje uczeń, który potrafi: który potrafi: Na pierwszej lekcji uczniowie i nauczyciel poznają się oraz ustalają zasady wspólnej pracy i kryteria oceniania. Piosenka jest okazją do pierwszego wspólnego muzykowania i do rozpoznania stopnia rozśpiewania klasy. Piosenka na rozgrzewkę i taniec powitalny umożliwiają uczniom zaznajomienie się ze specyfiką zajęć muzycznych. - zaśpiewać w grupie Śpiewankę o piosence, - wyjaśnić, co to są refren i zwrotka, - rozpoznać formę AB. - zaśpiewać w grupie Śpiewankę o piosence, - wyjaśnić, co to są refren i zwrotka, - rozpoznać formę AB. - zaśpiewać solo Śpiewankę o piosence, - rozpoznać formę AB, w słuchanych utworach, - przedstawić formę AB graficznie, w postaci układu ruchowego itp. - zaśpiewać solo Śpiewankę o piosence, bezbłędnie pod względem intonacyjnym i rytmicznym - rozpoznać formę AB, w słuchanych utworach, - przedstawić formę AB graficznie, w postaci układu ruchowego itp. 1 3. Dźwięki gamy dobrze znamy. Gama C-dur, nazwy solmizacyjne dźwięków 4. Muzyczne litery. Nazwy literowe dźwięków 5. Warsztat muzyczny. Muzyczny remanent, czyli utrwalenie wiadomości Lekcja służy powtórzeniu i utrwaleniu wiadomości i umiejętności (lekcje 1–4) za pomocą zadań, zabaw i ćwiczeń. 6. Śpiewamy pięknie dla naszych nauczycieli. Emisja głosu i dykcja - zaśpiewać w grupie piosenkę Czternastego października, - wyjaśnić, co to są emisja głosu i dykcja, Piosenka Czternastego października - wykonać w grupie Śpiewankę do-re-mifankę, - zaśpiewać gamę C-dur za pomocą solmizacji, - wyjaśnić, do czego służy fonogestyka, - zaśpiewać piosenkę Jawor, - wytłumaczyć, co to są gama i solmizacja. - zaśpiewać w grupie Klawiszową piosenkę, - zagrać na dzwonkach gamę C-dur. - wykonać w grupie Śpiewankę do-re-mifankę, - zaśpiewać gamę C-dur za pomocą solmizacji, - wyjaśnić, do czego służy fonogestyka, - zaśpiewać piosenkę Jawor, - wytłumaczyć, co to są gama i solmizacja. - zaśpiewać w grupie Klawiszową piosenkę, - zagrać na dzwonkach gamę C-dur. - zaśpiewać w grupie piosenkę Czternastego października, - wyjaśnić, co to są emisja głosu i dykcja, - wykonać solo Śpiewankę do-re-mifankę, - zaśpiewać gamę Cdur z zastosowaniem fonogestyki. - wykonać solo Śpiewankę do-re-mifankę, bezbłędnie pod względem intonacyjnym i rytmicznym - zaśpiewać gamę Cdur z zastosowaniem fonogestyki. - wykonać solo Klawiszową piosenkę, - zaśpiewać gamę Cdur za pomocą nazw literowych. - wykonać solo Klawiszową piosenkę, bezbłędnie pod względem intonacyjnym i rytmicznym - zaśpiewać gamę Cdur za pomocą nazw literowych. - zaśpiewać solo piosenkę Czternastego października, - zastosować zasady prawidłowej emisji głosu podczas śpiewu, - zaśpiewać solo piosenkę Czternastego października, bezbłędnie pod względem 2 7. Z rytmem za pan brat. Zagadnienia rytmiczne Realizacja rytmów z wykorzystaniem tataizacji i gestodźwięków - wykonać ćwiczenia dykcji i emisji głosu, - wykonać ćwiczenia dykcji i emisji głosu, - zagrać solo utwór na dzwonkach melodycznych. intonacyjnym i rytmicznym - zastosować zasady prawidłowej emisji głosu podczas śpiewu, - zagrać solo utwór na dzwonkach melodycznych z jednoczesnym śpiewaniem. - zaśpiewać w grupie piosenkę Poczuj rytm, - wyjaśnić znaczenie terminów: rytm, tataizacja, gestodźwięki, - rozpoznawać i nazywać określone wartości rytmiczne nut i pauz. - zaśpiewać w grupie piosenkę Poczuj rytm, - wyjaśnić znaczenie terminów: rytm, tataizacja, gestodźwięki, - rozpoznawać i nazywać określone wartości rytmiczne nut i pauz. - zaśpiewać solo piosenkę Poczuj rytm, - wykonać samodzielnie rapowaną część piosenki, - zrealizować poszczególne głosy zapisane w partyturze rytmicznej, - wyjaśnić, na czym polega ostinato i zademonstrować ostinato rytmiczne. - zaśpiewać solo piosenkę Poczuj rytm, bezbłędnie pod względem intonacyjnym i rytmicznym - wykonać samodzielnie rapowaną część piosenki, - zrealizować poszczególne głosy zapisane w partyturze rytmicznej, - wyjaśnić, na czym polega ostinato i zademonstrować ostinato rytmiczne. 3 8 - zaśpiewać w grupie piosenkę Niezła sztuczka, - wyjaśnić znaczenie terminów: metrum, akcent, takt, - zagrać na dzwonkach w grupie Chińską melodię, - wytłumaczyć, do czego służą znaki chromatyczne. - zaśpiewać w grupie piosenkę Niezła sztuczka, - wyjaśnić znaczenie terminów: metrum, akcent, takt, - zagrać na dzwonkach w grupie Chińską melodię, - wytłumaczyć, do czego służą znaki chromatyczne. - zaśpiewać solo piosenkę Niezła sztuczka, - rozpoznać metrum w słuchanych utworach, - zagrać na dzwonkach solo Chińską melodię, - wyjaśnić znaczenie krzyżyka, bemola i kasownika w partyturze muzycznej. - zaśpiewać solo piosenkę Niezła sztuczka, bezbłędnie pod względem intonacyjnym i rytmicznym - rozpoznać metrum w słuchanych utworach, - zagrać na dzwonkach solo Chińską melodię, - wyjaśnić znaczenie krzyżyka, bemola i kasownika w partyturze muzycznej. Symbole narodowe i - zaśpiewać z pamięci Mazurek Dąbrowskiego. dwie pierwsze zwrotki Polskie symbole narodowe Mazurka Dąbrowskiego, - wytłumaczyć, co to jest Kropka przy nucie hymn, - wyjaśnić znaczenie kropki przy nucie. - zaśpiewać z pamięci dwie pierwsze zwrotki Mazurka Dąbrowskiego, - wytłumaczyć, co to jest hymn, - wyjaśnić znaczenie kropki przy nucie. - zaśpiewać z pamięci cztery zwrotki Mazurka Dąbrowskiego, - zrealizować na różne sposoby rytm punktowany. - zaśpiewać z pamięci cztery zwrotki Mazurka Dąbrowskiego, - zrealizować na różne sposoby rytm punktowany. - przygotować dodatkowe informacje na temat Hymnu Polskiego. Metrum, czyli miara. Metrum utworu muzycznego Znaki chromatyczne 9. 4 10. Gdy piosenka szła z wojskiem. Muzyka wojskowa – piosenki ułańskie Musztra paradna 11. Porozmawiaj z echem, czyli głośno i cicho. Dynamika i jej podstawowe oznaczenia 12. Warsztat muzyczny. Muzyczny remanent, czyli utrwalenie wiadomości - zaśpiewać w grupie piosenkę Przybyli ułani pod okienko, - wykonać w grupie akompaniament do piosenki, - wykonać musztrę paradną do słuchanej muzyki. - zaśpiewać w grupie piosenkę Przybyli ułani pod okienko, - wykonać w grupie akompaniament do piosenki, - wykonać musztrę paradną do słuchanej muzyki. - zaśpiewać solo piosenkę Przybyli ułani pod okienko, - wykonać wszystkie głosy zapisane w partyturze akompaniamentu do piosenki. - zaśpiewać solo piosenkę Przybyli ułani pod okienko, - wykonać wszystkie głosy zapisane w partyturze akompaniamentu do piosenki. - przygotować dodatkową piosenkę żołnierską. - zaśpiewać w grupie - zaśpiewać w grupie - zaśpiewać solo - zaśpiewać solo piosenkę Zabawa piosenkę Zabawa piosenkę Zabawa piosenkę Zabawa z echem, - wyjaśnić, co to z echem, - wyjaśnić, co to z echem, z echem, z jest dynamika, jest dynamika, - wymieniać poznane zastosowanie znaków - wymieniać podstawowe - wymieniać podstawowe oznaczenia dynamiki dynamicznych oznaczenia dynamiki oznaczenia dynamiki i określać ich - wymieniać poznane i określać ich znaczenie, i określać ich znaczenie, znaczenie, oznaczenia dynamiki - rozpoznawać i i określać ich określać dynamikę znaczenie, w słuchanych - rozpoznawać i utworach, określać dynamikę w słuchanych utworach, Lekcja służy powtórzeniu i utrwaleniu wiadomości i umiejętności (lekcje 6–11) za pomocą zadań, zabaw i ćwiczeń. 5 13. Świąteczne tradycje w naszych domach. Tradycje Świąt Bożego Narodzenia Kolęda Lulajże, Jezuniu - wykonać w grupie piosenkę Nie miały aniołki, - zaśpiewać i zagrać w grupie kolędę Lulajże, Jezuniu. - wykonać w grupie piosenkę Nie miały aniołki, - zaśpiewać i zagrać w grupie kolędę Lulajże, Jezuniu. - wykonać solo piosenkę Nie miały aniołki, - zaśpiewać i zagrać solo kolędę Lulajże, Jezuniu, - rozpoznać nawiązanie do kolędy Lulajże, Jezuniu w słuchanym utworze F. Chopina. - wykonać solo piosenkę Nie miały aniołki, - zaśpiewać i zagrać solo kolędę Lulajże, Jezuniu, - rozpoznać nawiązanie do kolędy Lulajże, Jezuniu w słuchanym utworze F. Chopina. 14. Kolędy polskie. Śpiewanie - zaśpiewać i zagrać i granie kolęd w grupie wybrane kolędy, Znak repetycji - wyjaśnić znaczenie terminu repetycja. - zaśpiewać i zagrać w grupie wybrane kolędy, - wyjaśnić znaczenie terminu repetycja. - zaśpiewać i zagrać solo wybrane kolędy. - zaśpiewać i zagrać solo wybrane kolędy. -wziąć udział w szkolnym konkursie kolęd 15. Zima dźwiękami malowana. Zimowe ilustracje dźwiękowe - zaśpiewać w grupie piosenkę Zima, - wymienić cztery podstawowe głosy wokalne oraz określić ich cechy, - wyjaśnić znaczenie terminu barwa dźwięku, - wykonać Taniec śnieżynek. - zaśpiewać solo piosenkę Zima, - rozpoznawać rodzaj głosu wokalnego w słuchanych utworach wokalnych. - zaśpiewać solo piosenkę Zima, bezbłędnie pod względem intonacyjnym i rytmicznym - rozpoznawać rodzaj głosu wokalnego w słuchanych utworach wokalnych. Barwa dźwięku Głosy wokalne - zaśpiewać w grupie piosenkę Zima, - wymienić cztery podstawowe głosy wokalne oraz określić ich cechy, - wyjaśnić znaczenie terminu barwa dźwięku, - wykonać Taniec śnieżynek. 6 16. Dla babci i dziadka. Śpiewamy i gramy dla naszych dziadków 17. Usprawiedliwione spóźnienie, czyli kanon. Forma kanonu 18. Warsztat muzyczny. Muzyczny remanent, czyli utrwalenie wiadomości Instrumenty perkusyjne. Podział i brzmienie wybranych instrumentów perkusyjnych 19. - zaśpiewać w grupie Piosenkę dla babci oraz Piosenkę dla dziadka, - wykonać akompaniament do piosenki. - zaśpiewać w grupie Piosenkę dla babci oraz Piosenkę dla dziadka, - wykonać akompaniament do piosenki. - zaśpiewać solo - zaśpiewać solo Piosenkę dla babci lub Piosenkę dla babci lub Piosenkę dla dziadka. Piosenkę dla dziadka bezbłędnie pod względem intonacyjnym i rytmicznym. - zaśpiewać unisono - zaśpiewać unisono - zaśpiewać piosenkę - zaśpiewać piosenkę piosenkę Mały kanon piosenkę Mały kanon Mały kanon Mały kanon w grupie, w grupie, w wielogłosie, w wielogłosie, - wyjaśnić znaczenie - wyjaśnić znaczenie - przedstawić formę - przedstawić formę terminów: muzyka terminów: muzyka kanonu graficznie kanonu graficznie oraz wielogłosowa, kanon. wielogłosowa, kanon. oraz w postaci układu w postaci układu ruchowego. ruchowego oraz graficznego Lekcja służy powtórzeniu i utrwaleniu wiedzy i umiejętności (lekcje 13–17) za pomocą zadań, zabaw i ćwiczeń. - zaśpiewać piosenkę Mały kanon w wielogłosie, - przedstawić formę kanonu graficznie oraz w postaci układu ruchowego. - zaśpiewać piosenkę Mały kanon w wielogłosie, - przedstawić formę kanonu graficznie oraz w postaci układu ruchowego. - rozpoznawać brzmienia wybranych instrumentów perkusyjnych, - opowiedzieć o historii i powstaniu instrumentów perkusyjnych w oparciu o wiadomości z podręcznika. - rozpoznawać brzmienia wybranych instrumentów perkusyjnych, - opowiedzieć o historii i powstaniu instrumentów perkusyjnych w oparciu o wiadomości z podręcznika. -wyszukać informację o innych instrumentach perkusyjnych. 7 20. Dzieciństwo Fryderyka Chopina. Fryderyk Chopin – życie i twórczość w latach dziecięcych - zaśpiewać w grupie piosenkę Muzyczne echo Warszawy, - podać podstawowe fakty dotyczące dzieciństwa Chopina. - zaśpiewać w grupie piosenkę Muzyczne echo Warszawy, - podać podstawowe fakty dotyczące dzieciństwa Chopina. - zaśpiewać solo piosenkę Muzyczne echo Warszawy, - opowiedzieć o dzieciństwie Chopina w oparciu o wiadomości zawarte w infografice Z pamiętnika pani Justyny. 21. Ludowa zabawa. Polska muzyka ludowa i jej dokumentowanie - zaśpiewać piosenkę Uciekła mi przepióreczka, - wyjaśnić znaczenie terminów: folklor, etnograf, - wymienić charakterystyczne cechy mazura i poloneza. - zaśpiewać piosenkę Uciekła mi przepióreczka, - wyjaśnić znaczenie terminów: folklor, etnograf, - wymienić charakterystyczne cechy mazura i poloneza. - wykonać zabawę ze śpiewem Uciekła mi przepióreczka, - wyklaskać charakterystyczne rytmy mazura i poloneza, - zatańczyć krok podstawowy poloneza. - zaśpiewać w grupie piosenki Krakowiaczek jeden oraz Czerwone jabłuszko, - wytłumaczyć, czym jest synkopa, a następnie ją wyklaskać, - zaśpiewać w grupie piosenki Krakowiaczek jeden oraz Czerwone jabłuszko, - wytłumaczyć, czym jest synkopa, a następnie ją wyklaskać, - zaśpiewać solo piosenki Krakowiaczek jeden oraz Czerwone jabłuszko, - wyklaskać rytmy krakowiaka i przygrywki oberkowej, Narodowe tańce polskie: mazur, polonez 22. Na ludową nutę. Polska muzyka ludowa i jej wykonawcy Narodowe tańce polskie: krakowiak, oberek, kujawiak - zaśpiewać solo piosenkę Muzyczne echo Warszawy, - opowiedzieć o dzieciństwie Chopina w oparciu o wiadomości zawarte w infografice Z pamiętnika pani Justyny. - wykonać album o Fr. Chopinie - wykonać zabawę ze śpiewem Uciekła mi przepióreczka, - wyklaskać charakterystyczne rytmy mazura i poloneza, - zatańczyć krok podstawowy poloneza. - zaśpiewać solo piosenki Krakowiaczek jeden oraz Czerwone jabłuszko, - wyklaskać rytmy krakowiaka i przygrywki oberkowej, 8 - wymienić nazwy polskich tańców narodowych, - podać charakterystyczne cechy krakowiaka, oberka i kujawiaka, - wyjaśnić, co to jest kapela. 23. 24. 25. - wymienić nazwy polskich tańców narodowych, - podać charakterystyczne cechy krakowiaka, oberka i kujawiaka, - wyjaśnić, co to jest kapela. -zatańczyć kroki podstawowe krakowiaka i kujawiaka, - wymienić instrumenty wchodzące w skład kapeli ludowej. -zatańczyć kroki podstawowe krakowiaka i kujawiaka, - wymienić instrumenty wchodzące w skład kapeli ludowej. - wykonać album na temat Polskiej sztuki ludowej. Warsztat muzyczny. Muzyczny remanent, czyli utrwalenie wiadomości Muzyczne powitanie wiosny. Tematyka wiosenna w muzyce Lekcja służy powtórzeniu i utrwaleniu wiedzy i umiejętności (lekcje 19–22) za pomocą zadań, zabaw i ćwiczeń. - zaśpiewać w grupie piosenkę Muzyczne powitanie wiosny, - zaśpiewać w grupie piosenkę Muzyczne powitanie wiosny, - zaśpiewać solo piosenkę Muzyczne powitanie wiosny, - wykonać wiosenny taniec, - zaśpiewać solo piosenkę Muzyczne powitanie wiosny, bezbłędnie pod względem intonacyjnym i rytmicznym - wykonać wiosenny taniec, Wielkanoc. Tradycje Świąt Wielkanocnych – zwyczaje i obrzędy - zaśpiewać w grupie Wielkanocną piosenkę, - wymienić nazwy wielkanocnych zwyczajów i obrzędów charakterystycznych dla - zaśpiewać w grupie Wielkanocną piosenkę, - wymienić nazwy wielkanocnych zwyczajów i obrzędów charakterystycznych dla - zaśpiewać solo Wielkanocną piosenkę, - wypowiedzieć się na temat słuchanej muzyki wielkanocnej, - zaśpiewać solo Wielkanocną piosenkę, - wypowiedzieć się na temat słuchanej muzyki wielkanocnej, 9 regionu, który zamieszkuje. 26. 27. regionu, który zamieszkuje. - omówić zwyczaje - omówić zwyczaje i obrzędy wielkanocne i obrzędy wielkanocne znane w całym kraju. znane w całym kraju. -zilustrować i pisać wybrany obrzęd wielkanocny. Dzień Ziemi. Muzyka i - zaśpiewać w grupie - zaśpiewać w grupie - zaśpiewać solo - zaśpiewać solo ekologia piosenkę Jesteśmy piosenkę Jesteśmy piosenkę Jesteśmy piosenkę Jesteśmy dziećmi Ziemi, dziećmi Ziemi, dziećmi Ziemi, dziećmi Ziemi, Piosenka Jesteśmy dziećmi - realizować proste rytmy - realizować proste rytmy - skonstruować - skonstruować Ziemi z wykorzystaniem z wykorzystaniem instrumenty instrumenty przygotowanych przygotowanych ekologiczne, ekologiczne, materiałów (surowców materiałów (surowców a następnie a następnie wtórnych), wtórnych), zrealizować na nich zrealizować na nich - określić nastrój - określić nastrój proste schematy proste schematy słuchanej muzyki. słuchanej muzyki. rytmiczne, rytmiczne, - wykonać - wykonać improwizację ruchową improwizację ruchową do słuchanego utworu. do słuchanego utworu - wziąć udział w szkolnym konkursie piosenki ekologicznej. Majowe święta Polaków. - zaśpiewać solo - zaśpiewać solo - zaśpiewać solo - zaśpiewać solo Akompaniament i jego piosenkę Jesteśmy piosenkę Jesteśmy piosenkę Polska flaga, piosenkę Polska flaga, rodzaje dziećmi Ziemi, dziećmi Ziemi, - wykonać bezbłędnie pod - skonstruować - skonstruować akompaniament do względem Piosenka Polska flaga instrumenty ekologiczne, instrumenty ekologiczne, piosenki. intonacyjnym i a następnie zrealizować a następnie zrealizować rytmicznym na nich proste schematy na nich proste schematy - wykonać rytmiczne, rytmiczne, akompaniament do piosenki. 10 - wykonać improwizację - wykonać improwizację ruchową do słuchanego ruchową do słuchanego utworu utworu Lekcja służy powtórzeniu i utrwaleniu wiedzy i umiejętności (lekcje 24–27) za pomocą zadań, zabaw i ćwiczeń. 28. Warsztat muzyczny. Muzyczny remanent, czyli utrwalenie wiadomości 29. Dla ciebie, mamo. Śpiewamy, tańczymy i gramy dla mamy - zaśpiewać w grupie piosenkę Dla Ciebie, Mamo, - wykonać improwizację ruchową do słuchanej muzyki. - zaśpiewać w grupie piosenkę Dla Ciebie, Mamo, - wykonać improwizację ruchową do słuchanej muzyki. - zaśpiewać solo piosenkę Dla Ciebie, Mamo, - wykonać improwizację wokalną. - zaśpiewać solo piosenkę Dla Ciebie, Mamo, bezbłędnie pod względem intonacyjnym i rytmicznym - wykonać improwizację wokalną. 30. Niech żyją wszystkie dzieci. Piosenki i zabawy dzieci z całego świata - zaśpiewać w grupie piosenkę Kolorowe dzieci, - realizować zabawy dziecięce, - wykonać unisono kanon afrykański, - zagrać Melodię japońską na dzwonkach w grupie. - zaśpiewać w grupie piosenkę Kolorowe dzieci, - realizować zabawy dziecięce, - wykonać unisono kanon afrykański, - zagrać Melodię japońską na dzwonkach w grupie. - zaśpiewać solo piosenkę Kolorowe dzieci, - wykonać kanon afrykański w wielogłosie, - zagrać solo na dzwonkach Melodię japońską. - zaśpiewać solo piosenkę Kolorowe dzieci, bezbłędnie pod względem intonacyjnym i rytmicznym - wykonać kanon afrykański w wielogłosie, - zagrać solo na dzwonkach Melodię japońską. 11 31. Rozmowy z tatą. Okresowa budowa utworu muzycznego – zdania muzyczne Piosenka dla taty 32. Muzykujemy! Wakacje! Z piosenką na wakacje – muzykowanie na pożegnanie Szanty - zaśpiewać w grupie Piosenkę dla taty, - zagrać na dzwonkach utwór Wlazł kotek na płotek, - wyjaśnić znaczenie terminów: poprzednik, następnik, zdanie muzyczne, okres muzyczny. - zaśpiewać w grupie Piosenkę dla taty, - zagrać na dzwonkach utwór Wlazł kotek na płotek, - wyjaśnić znaczenie terminów: poprzednik, następnik, zdanie muzyczne, okres muzyczny. - zaśpiewać w grupie piosenkę Morskie opowieści, - wykonać w grupie akompaniament rytmiczny do piosenki, - wykonać ilustrację ruchową do piosenki, - wyjaśnić znaczenie terminu szanta. - zaśpiewać w grupie piosenkę Morskie opowieści, - wykonać w grupie akompaniament rytmiczny do piosenki, - wykonać ilustrację ruchową do piosenki, - wyjaśnić znaczenie terminu szanta. - zaśpiewać solo Piosenkę dla taty, - wskazać poprzednik i następnik w utworach opartych na budowie okresowej, - improwizować zakończenia poprzednika i następnika podczas wykonywania utworu muzycznego. - zaśpiewać solo piosenkę Morskie opowieści, - wykonać solo jedną partię akompaniamentu rytmicznego. - zaśpiewać solo Piosenkę dla taty, - wskazać poprzednik i następnik w utworach opartych na budowie okresowej, - improwizować zakończenia poprzednika i następnika podczas wykonywania utworu muzycznego. - zaśpiewać solo piosenkę Morskie opowieści, - wykonać solo jedną partię akompaniamentu rytmicznego. - przygotować dodatkową szantę. 12