Charakterystyka treningu technicznego w skoku w dal męzczyzn w

Charakterystyka treningu technicznego w skoku w dal męŜczyzn w wybranym okresie
szkolenia sportowego
Piotr Bora
Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie.
Wstęp
KaŜda aktywność fizyczna wywołuje w organiźmie zawodnika zmiany anatomiczne,
fizjologiczne, biochemiczne i psychologiczne (Bompa 1990). Niewątpliwy wpływ na te
zmiany ma stałe i systematyczne doskonalenie procesu szkoleniowego. Decydującym
czynnikiem rozwoju sportowego jest trening. Istnieje wiele określeń, czy definicji treningu.
Jedna z nich mówi, Ŝe trening - jest to syntetyczna działalność sportowca o długim czasie
trwania,
zindywidualizowana,
kształtowanie
fizjologicznych
mająca
charakter
i psychologicznym
progresywny,
funkcji
której
człowieka,
celem
słuŜących
jest
do
określonych zadań (Bompa 1990). Teoria i metodyka treningu jest ciągle wzbogacana o inne
nauki (np. fizjologia, biomechanika, antropomotoryka, psychologia), bez których nie byłby
moŜliwy postęp i rozwój poszczególnych dyscyplin, czy konkurencji sportowych. To właśnie
w/w wymienione nauki powodują, Ŝe wysiłki trenera stają się coraz bardziej skuteczne.
Trener jest jednym z głównych twórców procesu treningowego.
Efektywność procesu treningowego zaleŜy równieŜ od jego budowy – struktury
czasowej i rzeczowej (Raczek 1991).
Plany szkoleniowe kształtowania techniki ruchu muszą uwzględniać dobór
właściwych środków treningowych i sposób ich realizacji. Technika - to ogólnie przyjęty
sposób wykonania zadania ruchowego (Szopa 1992). Jest jednym z bardzo waŜnych
elementów struktury rzeczowej treningu sportowego. Nie mniej waŜną sprawą jest ich
rozłoŜenie w czasie, tak by skutek treningu ujawniał się wysoką formą sportową w uprzednio
załoŜonych terminach najwaŜniejszych imprez (Lasocki 2002). Omawiane środki treningowe
powinny być tak dobrane, aby pod względem struktury ruchu były zbliŜone
do pełnej
techniki skoku. Nie jest bowiem moŜliwa dokładna imitacja struktury ruchu poszczególnych
faz skoku. Ma to miejsce tylko i wyłącznie w czasie wykonywania skoków pełną techniką.
Ćwiczenia specjalne w największym stopniu wpływają na rozwój techniki ruchu,
a w mniejszym stopniu na rozwój zdolności motorycznych. Dlatego nie naleŜy zapominać, Ŝe
istnieją inne grupy ćwiczeń, które wspólnie tworzą wzajemnie przenikające się środki
treningowe.
NaleŜy
podkreślić,
Ŝe
o ich
stosowaniu
decyduje
trener,
w oparciu
o indywidualne moŜliwości zawodnika (wiek, staŜ treningowy, potencjał motoryczny, okres
treningowy itp.). Wynik w skokach lekkoatletycznych zaleŜy w głównej mierze od
umiejętności skutecznego odbicia. Aby wywołać korzystne i istotne zmiany w fazie odbicia
naleŜy modelować jego strukturę wewnętrzną i zewnętrzną (Regini, Sozański 1993).
W ćwiczeniach specjalnych doskonalących technikę odbicia, trener i zawodnik zdani są,
niestety, tylko na obserwację struktury zewnętrznej tej fazy skoku.
Celem niniejszej pracy była charakterystyka treningu technicznego zawodnika na
poziomie mistrzowskim w skoku w dal, w wybranym makrocyklu szkolenia sportowego.
Materiał i metody
Analizie poddano makrocykl halowy (sezon 2007) skoczka w dal (22 lata) AZS-AWF
Kraków. Rekord Ŝyciowy zawodnika M.S. wynosił 8.09 m, a staŜ treningowy -7 lat.
Podstawowe cechy budowy ciała mieściły się w granicach modelowych dla w/w konkurencji
(Sozański, Tomaszewski 1995, Lasocki 1998). Był on wielokrotnym medalistą Mistrzostw
Polski oraz reprezentantem kraju w róŜnych
kategoriach wieku (junior młodszy, junior,
młodzieŜowiec, senior). Jest równieŜ aktualnym, halowym rekordzistą Polski w skoku w dal
juniorów oraz seniorów – 8.01m
Podstawowe cele, jakie postawiono przed zawodnikiem w sezonie – hala 2007, to:
-
zdobycie złotego medalu w Halowych Mistrzostwach Polski
-
uzyskanie kwalifikacji na HME - Birmingham
-
poprawienie Halowego Rekordu Polski
-
uzyskanie kwalifikacji do finału w imprezie głównej - HME
Poszczególne środki treningowe kształtujące technikę ruchu podzielono na następujące
grupy:
-
elementy techniki
-
rytmy odbicia
-
zaznaczenia odbicia
-
rozbiegi
-
technika “krótka”
Podziału środków treningowych (z modyfikacją autora niniejszego opracowania)
dokonano na podstawie rejestru ćwiczeń dla skoków lekkoatletycznych (Sozański,
2
Tomaszewski 1995, Lasocki 1998, Bora 2000, Michalski 2001). Zastosowano tradycyjną
metodę rejestracji obciąŜeń treningowych na podstawie zapisów
w dzienniczku
treningowym.
Wyniki i dyskusja
Poddany analizie makrocykl szkoleniowy obejmował okres od drugiej połowy
października 2006 roku do początku marca 2007 roku. Sezon halowy trwał 20 mikrocykli
i został podzielony na dwa okresy: przygotowawczy i startowy (Tab.1).
Tab.1 Struktura czasowa treningu w skoku w dal męŜczyzn ; makrocykl halowy – 2007.
Makrocykl
Okres
Przygotowawczy
Mezocykle
Wprowadzający Podstawowy
Ilość tygodni
Data
2
23.10-5.11.06
4
Startowy
Przygotowania Przygotowania
specjalnego
technicznego
4
3
6.11-3.12.06
4 -31.12.06
1 -21.01.07
zgrupowanie
zgrupowanie
zgrupowanie
Szczyrk
Spała
Spała
10 -23.12.07
7 -20.01.07
5-18.11.06
7
22.01 – 9.03.07
W skład okresu przygotowawczego - 13 tygodni, wchodziły następujące mezocykle;
- wprowadzający
(2 tyg.)
- podstawowy
(4 tyg.)
- przygotowania specjalnego
(4 tyg.)
- przygotowania technicznego
(3 tyg.)
W tym okresie skoczek w dal brał udział w trzech zgrupowaniach sportowych o róŜnym
charakterze, ale podobnym czasie trwania. Odbywały się one przez trzy kolejne mezocykle.
Miejscem pierwszego był Szczyrk, gdzie kształtowano głównie zdolności kondycyjne.
Kolejne zgrupowania odbyły się w Spale (mezocykl przygotowania specjalnego oraz
mezocykl przygotowania technicznego). Celem tych zgrupowań było podniesienie na wyŜszy
poziom tych zdolności motorycznych, które decydują o rezultacie sportowym w skoku w dal.
Okres startowy (7 mikrocykli) obejmował m.in. HMP w Spale, gdzie zawodnik zdobył
złoty medal oraz główne zawody sezonu halowego - Halowe Mistrzostwa Europy (24.03.2007). W Birmingham, zawodnik zajął VI miejsce, uzyskując wynik – 7.88m.
3
W strukturze czasowej analizowanego makrocyklu nie wystąpił okres przejściowy. Po
zakończeniu mezocyklu startowego rozpoczęto przygotowania do sezonu letniego – 2007.
200
180
160
ilość powt.
140
120
100
80
60
40
Wprow adzający
Podstaw ow y
Przygot. Spec.
Przygot. Tech.
Mikrocykl 20
Mikrocykl 19
Mikrocykl 18
Mikrocykl 17
Mikrocykl 16
Mikrocykl 15
Mikrocykl 14
Mikrocykl 13
Mikrocykl 12
Mikrocykl 11
Mikrocykl 10
Mikrocykl 9
Mikrocykl 8
Mikrocykl 7
Mikrocykl 6
Mikrocykl 5
Mikrocykl 4
Mikrocykl 3
Mikrocykl 1
0
Mikrocykl 2
20
Startow y
mikrocykle/mezocykle
Ryc.1 Dynamika zmian obciąŜeń treningu techniki w makrocyklu – hala 2007
Analizując powyŜszy wykres (ryc. 1) zauwaŜono, Ŝe środki treningowe kształtujące
technikę ruchu (skoku w dal) były stosowane prawie przez cały makrocykl halowy – sezon
2007. Ćwiczeń z zakresu techniki nie stosowano tylko w dwóch mikrocyklach okresu
startowego (15 oraz 20 mikrocykl). Było to podyktowane kalendarzem startów w zawodach
międzynarodowych oraz udziałem w Halowych Mistrzostwach Europy w Birmingham. Nie
wprowadzono więc do treningu, w tych mikrocyklach, ćwiczeń z zakresu techniki.
W pierwszych dwóch mikrocyklach (mezocykl wprowadzający) powyŜsze obciąŜenia
kształtowały się
na tym samym poziomie. W mezocyklu podstawowym (mikrocykle 3-6)
zauwaŜono wzrost ilości powtórzeń elementów związanych z techniką ruchu. Było to
spowodowane zmianą charakteru stosowanych ćwiczeń. W kolejnym mezocyklu –
przygotowania specjalnego (mikrocykle 7-10), zauwaŜono równy, wysoki poziom ćwiczeń
kształtujących technikę ruchu. W następnych mikrocyklach zaobserwowano stopniowe
zmniejszanie ilości powtórzeń środków treningowych wchodzących w zakres techniki.
Związane było to z wprowadzeniem do treningu bardziej złoŜonych aktów ruchowych
(technika „krótka”, „rozbiegi” , „zaznaczenia odbicia”). W związku z powyŜszym,
konsekwencją tego było zmniejszenie ilości powtórzeń. Był to zamierzony proces „budowy”
4
techniki skoku w dal. Zdecydowanie najmniej miejsca poświęcono na kształtowanie techniki
ruchu w mezocyklu startowym. Było to zasadne i związane z udziałem w zawodach.
70
60
50
%
40
30
20
10
0
zazn. odbicia
el.techniki
"krótka" technika
rozbiegi
rytmy odbicia
środki treningowe
Ryc.2 Struktura obciąŜeń treningu techniki w makrocyklu – hala 2007
Na podstawie ryc.2 zauwaŜono, Ŝe w treningu techniki ruchu stosowano, w róŜnym
zakresie i wielkości, pięć środków treningowych:
Zaznaczenia odbicia - ćwiczenia doskonalące (łączące) fazę rozbiegu i odbicia, wykonywane
na skoczni, stosowane w nauczaniu i doskonaleniu w/w faz skoku
Elementy techniki - wszelkie ćwiczenia imitacyjne, wspomagające i specjalne, o charakterze
technicznym, stosowane w nauczaniu i doskonaleniu poszczególnych faz skoku.
Technika "krótka" - ćwiczenia techniki wykonywane z krótkiego rozbiegu (10-12 kroków),
stosowane w nauczaniu i doskonaleniu poszczególnych faz skoku.
Rozbiegi - ćwiczenia doskonalące tę fazę skoku, wykonywane na skoczni, w warunkach
zbliŜonych do startowych.
Rytmy odbicia - wszelkie ćwiczenia doskonalące tę fazę skoku (np. odbicia co 1, 3, 5
kroków), wykonywane w róŜnej formie (np. przez przeszkody).
Zdecydowaną większość, ponad 60% objętości wszystkich środków treningu techniki,
stanowiły „rytmy odbicia”. Kształtowały one najwaŜniejsza fazę skoku w dal. Były stosowane
przez cztery kolejne mezocykle: podstawowy – startowy (ryc.3). W kaŜdym z nich,
w największym stopniu „wysycały” trening techniki. Na następnym miejscu znalazły się –
„elementy techniki”, które w blisko 30% stanowiły o treningu tej zdolności motorycznej.
5
Stosowano je równieŜ długo, bo przez trzy mezocykle (wprowadzający, przygotowania
specjalnego, przygotowania technicznego). NaleŜy podkreślić, Ŝe te dwa środki treningowe,
w ponad 80%, kształtowały objętość treningu technicznego. Nie budzi to zdziwienia,
zwaŜywszy na charakter oraz intensywność ćwiczeń. Pozostałe trzy środki treningowe:
technika „krótka”, „zaznaczenia odbicia” oraz „rozbiegi” stanowiły wspólnie ok. 20 %
wielkości treningu technicznego. Wprowadzane były w kolejnych mezocyklach, począwszy
od trzeciego – mezocyklu przygotowania specjalnego. Ich charakter, wielkość oraz
intensywność
w znacznym stopniu wpłynęły na kształtowanie pełnej techniki skoku.
W związku z powyŜszym wpłynęły równieŜ, jako jedna ze składowych, na uzyskany rezultat
sportowy zawodnika.
500
450
400
ilośc powt.
350
zazn. odbicie
300
el.techniki
technika "krótka"
250
rozbiegi
200
rytmy odbicia
150
100
50
0
Wprowadzający
Podstawowy
Przygot. Spec.
Przygot. Tech.
Startowy
me zocykle
Ryc. 3 Struktura obciąŜeń treningu techniki w mezocyklach - hala 2007
Analizując ryc.3 zauwaŜono, Ŝe Ŝaden środek treningowy nie był stosowny przez cały
„makrocykl halowy”. Ćwiczenia z zakresu treningu technicznego wprowadzono stopniowo,
dostosowując je do odpowiedniego okresu szkolenia sportowego. Jest to uwarunkowane
wymogami treningu w tej konkurencji. JuŜ w pierwszym mezocyklu - wprowadzającym,
zastosowano „elementy techniki”. Były to najmniej złoŜone akty ruchowe, które wpływały na
kształtowanie techniki ruchu sportowca. W kolejnym mezocyklu - podstawowym,
zwiększono znacznie objętość tego typu treningu. Jednocześnie wprowadzono bardziej
złoŜone środki treningowe, jakim są „rytmy odbicia”. Największe „wysycenie” środków
treningowych z zakresu techniki zauwaŜono podczas mezocyklu przygotowania specjalnego
(cztery ćwiczenia) i technicznego (pięć ćwiczeń). Wydaje się to, jak najbardziej prawidłowe,
6
poniewaŜ w w/w okresach główną uwagę koncentruje się na połączeniu odpowiedniego
przygotowania motorycznego z techniką ruchu. W ostatnim mezocyklu - startowym,
zaobserwowano stopniowe zmniejszanie ilości
środków treningowych wchodzących
w zakres techniki. Znacznie mniej stosowano „rytmów odbicia”, jak równieŜ takich ćwiczeń,
jak: rozbiegi” oraz „zaznaczenia odbicia”. Konsekwencją tego było zmniejszenie ilości
powtórzeń. Był to zamierzony proces „budowy” techniki skoku w dal.
Wnioski
Na podstawie przeprowadzonej analizy wyników moŜna sformułować następujące
wnioski:
1) Zaproponowana struktura czasowa treningu dla tej kategorii wieku oraz poziomu
sportowego zawodnika była prawidłowa.
2) Zmieniał się zakres i intensywność środków treningowych kształtujących technikę
ruchu.
3) Rozkład obciąŜeń w treningu techniki miał prawidłowy przebieg. W największym
stopniu i największej ilości środki treningowe z tego zakresu stosowano w mezocyklu
przygotowania technicznego.
4) Zawodnik zrealizował główne zadania sezonu halowego – 2007.
Bibliografia
Bompa T.O 1990 - Teoria i metodyka treningu. RCMSKFiS, Warszawa,
Bora P. 2000 Charakterystyka obciąŜeń treningowych w rocznym cyklu szkoleniowym
młodych lekkoatletów. Międzynarodowa Konferencja Naukowa, AWF, Wrocław.
Lasocki A. 1998 -
Podstawowe wiadomości o treningu lekkoatletycznym. Sportpress,
Warszawa,
Lasocki A. 2002 - Trening w skokach lekkoatletycznych. Sportpress, Warszawa,
Michalski W. 2001 - Bezpośrednie przygotowanie startowe juniorów uprawiających skok
wzwyŜ (W:) Lekkoatletyka w teorii i praktyce. AWF, Gdańsk.
Raczek J. 1991 - Podstawy szkolenia sportowego dzieci i młodzieŜy. RCMSKFiS, Warszawa,
Regini R., Sozański H. 1993 - Ćwiczenia specjalne, jako konsekwencja parametrów odbicia.
Trening, nr 2
Szopa J. 1992 - Zarys antropomotortyki. Wyd. Skryptowe, nr 117, AWF, Kraków,
Sozański H., Tomaszewski R. 1995 - Skoki lekkoatletyczne. RCMSKFiS, Warszawa,
7