Organizacja wycieczek szkolnych 2008

Organizacja wycieczek szkolnych w świetle aktualnych przepisów prawnych
wg stanu prawnego na dzień 1 stycznia 2008r
opracowali: Stanisława i Leszek Zielińscy
Opracowania dokonano na podstawie Poradników Krajowej Federacji Sportu dla Wszystkich
przeznaczonych dla działaczy stowarzyszeń kultury fizycznej i animatorów sportu dzieci i
młodzieŜy.
Dopełnieniem oferty edukacyjnej w polskich szkołach na kaŜdym poziomie edukacji są róŜne
formy krajoznawstwa, w tym wycieczki. W znacznym stopniu stanowią one źródło doznań i
doświadczeń, stwarzają moŜliwości praktycznych zachowań i postępowania, zgodnie z
zasadami prawnymi. Dlatego naleŜy dołoŜyć wszelkich starań przy ich organizacji i
opracowywaniu pakietu dokumentacji. Tu naleŜy podkreślić, Ŝe kaŜda forma wycieczkowa,
chociaŜby najkrótsza, powinna mieć opracowaną kompletną dokumentację, zatwierdzoną
przez dyrektora placówki oświatowej, prezesa zarządu stowarzyszenia, klubu, itp.
Podstawowy podział to:
- wycieczki edukacyjne stanowiące dopełnienie programu nauczania z danego przedmiotu;
w części są dofinansowane przez szkołę,
- wycieczki turystyczno - krajoznawcze z uczestnictwem w formach sportowych i
kulturalnych; ich pomysłodawcami są w większości uczniowie i ich rodzice, lub wynikają z
planów klubów lub stowarzyszeń . Sponsorami tych wyjazdów są rodzice i organizatorzy.
Aktem prawnym regulującym zagadnienie szkolnych form turystycznych po stronie placówki
oświatowej jest Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 8 listopada
2001 roku w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola,
szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki ogłoszone w Dz. U. Nr 135, poz. 1516. Jednak
jego zapisy nie wystarczą i dlatego naleŜy uwzględniać równieŜ przepisy takich ustaw jak:
• ustawa o usługach turystycznych Dz. U nr 133 poz. 884 z 1997r. z póź. zmianami,
• ustawa o kulturze fizycznej Dz. U Nr 81, poz. 889 z 1996r. ze zmianami,
• ustawa Prawo o ruchu drogowym Dz. U. Nr 108, poz. 908 z 2005r. ze zmianami,
• ustawa Karta Nauczyciela Dz. U Nr 56 poz. 357 z 1997r z póź. zmianami,
• ustawa kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964r. z póź. zmianami
/art.
426 do 430/,
• Dyrektywa UE w sprawie podróŜy turystycznych Nr 90/314/EWG,
• Dyrektywa Rady Europy o odpowiedzialności organizatora turystyki
Nr 99/42/WE,
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 maja 1997 roku w sprawie warunków
bezpieczeństwa osób przebywających w górach, pływających, kąpiących się i
uprawiających sporty wodne Dz. U. r. Nr 57, poz. 358 z 1997,
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu w sprawie bezpieczeństwa i
higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach
Dz. U. z 2002 r. Nr 6, poz. 69.
Odniesienie mają równieŜ szczegółowe przepisy zawarte w ustawie o usługach turystycznych
oraz przewodników i pilotów wycieczek.
Pakiet dokumentów organizacyjnych.
Składamy wniosek do dyrektora placówki edukacyjnej lub prezesa stowarzyszenia /klubu/ o
uruchomienie procedury organizacyjnej wycieczki pozalekcyjnej pozaszkolnej. Następnie
dyrektor/prezes powołuje kierownika - organizatora wycieczki, którego upowaŜnia do
prowadzenia rozmów i negocjacji w imieniu swoim, wyznaczając granice kompetencji.
Dyrektor/prezes ustanawia niezbędny pakiet dokumentów organizacyjnych. A w nim:
program edukacyjny turystyczno - krajoznawczy, harmonogram i karta wycieczki,
których wzory zawiera załącznik do rozporządzenia oraz regulamin. Pierwszy z tych
dokumentów powinien zawierać cele i załoŜenia programowe wycieczki, jej trasę, termin,
liczbę uczestników, imiona i nazwiska kierownika oraz opiekunów wycieczki i ich zakresy
obowiązków, oświadczenia o znajomości zasad sprawowania bezpiecznej opieki podczas
imprezy, poświadczone własnoręcznymi podpisami.
W harmonogramie powinien być zaś ujęty dokładny program wycieczki oraz adresy punktów
noclegowych i Ŝywieniowych. Konieczna jest zgoda obojga rodziców lub opiekuna
prawnego w postaci oświadczenia w przypadku uczniów niepełnoletnich na ich udział w
imprezie. Taki dokument wymagany jest w formie pisemnej zgodnie z zapisem w § 8
rozporządzenia.
Regulamin uczestnika porządkuje zasady i dyscyplinuje uczestników wycieczki. Mówi o
tym zapis w § 9. 1 rozporządzenia. Najwłaściwszą i najbardziej uŜyteczną dla organizatora
wycieczki jest forma pisemna. Z treścią tego dokumentu kierownik wycieczki zapoznaje
uczniów i ich rodziców, co zostaje poświadczone podpisem kaŜdego z uczestników.
Zadania kierownika i opiekunów wycieczki.
Konieczność tworzenia tego dokumentu wynika z zapisów w § 12, nakazując dokładne
określenie zadań osób sprawujących opiekę.
W przypadku organizacji wycieczek zagranicznych niezbędne jest powiadomienie organu
prowadzącego oraz sprawującego nadzór pedagogiczny. Przy takich wyjazdach konieczne jest
równieŜ sporządzenie tzw. list podróŜnych wymaganych przez przepisy obowiązujące w Unii
Europejskiej, wg wzoru z Rozporządzenia M S W i A z dnia 22 września 2005 r. Dz. U. Nr
188, poz.1582. Koniecznym wymogiem jest obowiązkowe ubezpieczenie formy w
przedmiocie NNW, KL i OC przy wyjazdach zagranicznych polisy rozszerzone według § 15.
Po zakończeniu imprezy naleŜy natomiast sporządzić dokładne i szczegółowe sprawozdanie z
imprezy oraz jej rozliczenie finansowe, zgodnie z § 12 pkt. 10.
Za właściwe przygotowanie dokumentacji wycieczki lub imprezy oraz ścisłe przestrzeganie
aktów prawa odpowiedzialny jest zasadniczo dyrektor szkoły. On to bowiem zatwierdza
dokumenty wycieczki, udzielając nie tylko faktycznej zgody na realizację imprezy, ale
równieŜ stwierdzając tym samym zgodność przygotowanej dokumentacji z zasadami prawa.
Dyrektor szkoły decyduje równieŜ o wyznaczeniu osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo
uczestników wycieczki. Rozporządzenie stwierdza konieczność powołania kierownika
wycieczki oraz opiekunów. Trzeba przy tym zaznaczyć, Ŝe zapisy aktu prawnego
pozostawiają prawo decyzji w obsadzie tych funkcji dyrektorowi placówki.
.
W § 11 pkt 1 zapis określa, Ŝe dyrektor szkoły powołuje kierownika wycieczki spośród
pracowników pedagogicznych o kwalifikacjach odpowiednich do realizacji określonych form
krajoznawstwa i turystyki. Bez szczegółowego wymieniania tych kwalifikacji, bowiem
wymagania kwalifikacyjne są wymieniane w wyŜej cytowanych aktach prawnych. Podobnie
prawodawca określa wymagania ogólne osobowe w odniesieniu do osób nie będących
nauczycielami. OtóŜ, aby mogli oni być kierownikami wycieczek muszą oni wypełniać
warunki zawarte w paragrafie 11 pkt. 2, 3 i 4 rozporządzenia. Podobnie enigmatycznie
przepisy mówią o kwalifikacjach opiekunów. Mogą nimi być nauczyciele lub inne osoby
pełnoletnie. Dyrektor winien podpisać z nimi porozumienia wolontarystyczne. Wymagania
kwalifikacyjne niezbędne dla osób pełniących funkcje wolontarystyczno - społecznie
opiekuna grupy lub kierownika wycieczki są zawarte w art. 42 do 48 w ustawie o
działalności poŜytku publicznego i o wolontariacie opublikowanej w Dz. U Nr 96 poz. 847
z 2003r. ze zmianami. Obowiązek podpisania porozumień wolontarystycznych wynika
zapewne z róŜnorodnych form realizowanych w turystyce szkolnej i powinien być traktowany
z duŜą przezornością. Specyfika opieki nad dziećmi lub młodzieŜą i związany z tym ogrom
obowiązków, czekających zarówno opiekunów, jak i kierownika, wymaga niezwykłych
predyspozycji oraz znajomości zachowań młodych ludzi w grupie.
NaleŜy zadać sobie pytanie, czy takim obowiązkom moŜe podołać osoba przypadkowa. Tym
bardziej, Ŝe rozporządzenie formułuje duŜy zakres obowiązków osób pełniących funkcje
opiekuna grupy lub kierownika wycieczki.
Najwięcej obowiązków ma kierownik. NaleŜy do niego cała sfera organizacyjna –
opracowanie programu, rekrutacja uczestników, wybranie firmy turystycznej oraz
przygotowanie niezbędnej dokumentacji i przedstawienie jej dyrektorowi szkoły do
zatwierdzenia. W czasie samej wycieczki to on jest odpowiedzialny za zapoznanie
uczestników z regulaminem uczestnika wycieczki, podział obowiązków wśród opiekunów.
Mimo obecności zawodowego pilota lub przewodnika turystycznego, za całą logistykę
wycieczki odpowiada kierownik powołany przez dyrektora placówki. Po zakończeniu
imprezy to on sporządza rozliczenie wycieczki - imprezy. W celu prawidłowego
wykonywania swojej funkcji kierownik nie moŜe równolegle pełnić funkcji opiekuna grupy.
To naleŜy tylko do zadań opiekunów, którzy obowiązkowo współdziałają z kierownikiem
przy realizacji:
- sprawowania czynnej, całodobowej opieki nad powierzonymi uczestnikami,
- realizacji harmonogramu i programu wycieczki.
Taki podział obowiązków oraz dosyć specyficzne zachowania uczniów podczas wycieczek
szkolnych wymagają precyzyjnego przyporządkowania określonej liczby uczestników
opiekunom. Rozporządzenie MENiS w sprawie bezpieczeństwa w szkołach informuje
jedynie w § 32. 1. iŜ „Przy organizacji zajęć, imprez i wycieczek poza terenem szkoły lub
placówki liczbę opiekunów oraz sposób zorganizowania opieki ustala się, uwzględniając
wiek, stopień rozwoju psychofizycznego uczestników, stan zdrowia i ewentualną
niepełnosprawność osób powierzonych opiece szkoły lub placówki, a takŜe specyfikę zajęć,
imprez i wycieczek oraz warunki, w jakich będą się one odbywać”. Na podstawie
regulaminów róŜnych firm przewozowych, ilość uczestników przypadająca na jednego
opiekuna wynosi od 10 do 15 uczestników na nizinnych formach zajęciowych w obszarze
zamkniętym nadzorowanym.
W przypadku wyjścia w góry lub uczestnictwa w formach
sportowych, gier, zabaw lub imprezach typu biwaki, liczba powierzonych jednemu
opiekunowi uczestników spada do 10, natomiast przy imprezach kwalifikowanych na wodzie
lub w górach od 3 do 5.
PS. Organizacja wycieczek i innych imprez turystycznych przez szkoły i kluby, pomimo
coraz większych trudności finansowych, moŜe przynieść nauczycielom i uczniom nieocenione
korzyści. Jednak wymaga równieŜ ogromnej odpowiedzialności ze strony organizatorów.
Błędy przy obsadzie kierownika, opiekunów czy niekompletna, bądź niewłaściwie
sporządzona dokumentacja, mogą w sytuacjach kryzysowych np. wypadku któregoś z
uczestników skończyć się, zarówno dla dyrektora szkoły, prezesa, jak i opiekunów, sprawą
sądową. Wielu rodziców jest bowiem coraz bardziej świadomych przysługujących im praw i
korzysta z tego nawet wówczas, kiedy wina leŜy po stronie ich dziecka.
Opracowania dokonali:
Stanisława i Leszek Zielińscy – dyplomowani menedŜerowie sportu, dyplomowani
menedŜerowie organizacji imprez sportowych, licencjonowany pilot wycieczek.