Karmienie piersią bliźniąt

Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 1, zeszyt 4, 271-273, 2008
Karmienie piersią bliźniąt
DOROTA ĆWIEK, DOROTA BRANECKA-WOŹNIAK, WITOLD MALINOWSKI,
IWONA DZIÓBEK, DOROTA FRYC, KATARZYNA SZYMONIAK
Streszczenie
Karmienie piersią jest najbardziej optymalnym sposobem żywienia niemowląt. Istotne znaczenie dla rozwoju i zdrowia dziecka ma
okres trwania karmienia naturalnego. Matka bliźniąt jest w stanie wykarmić swoje dzieci, ale często zdarza się, że pojawiają się u niej
wątpliwości co do swoich w tym względzie możliwości. Natomiast karmienie piersią ma szczególne znaczenie dla bliźniąt, które
w dużej części rodzą się przedwcześnie i są tym samym szczególnie narażone na rozwój rozmaitych infekcji. Celem badań było określenie, jak długo bliźnięta są karmione w sposób naturalny i co jest najczęstszą przyczyną zaprzestania karmienia piersią. Przebadano
51 par bliźniąt (102 osoby) w różnym wieku i płci. Badania przeprowadzono w sierpniu 2007 roku podczas Festiwalu Bliźniąt w Szczecinie. Badania przeprowadzono metodą sondażu diagnostycznego, a narzędziem badawczym była ankieta własnego autorstwa.
W wyniku przeprowadzonych badań wyciągnięto następujące wnioski: 1) Bliźnięta karmione są piersią krócej niż dzieci urodzone
z ciąż pojedynczych, dlatego matki bliźniąt wymagają szczególnego wsparcia ze strony personelu medycznego i rodziny. 2) Najczęstszą przyczyną zaprzestania karmienia naturalnego była w ocenie matek zbyt mała ilość pokarmu, dlatego należy wdrożyć skuteczny system pomocy laktacyjnej. 3) Aby skutecznie zapoczątkować i utrzymać laktację konieczne jest wyposażenie matki w odpowiednią wiedzę sprzyjającą podjęciu jej decyzji o karmieniu naturalnym nawet wówczas, gdy bliźnię lub bliźnięta są od niej oddzielone.
Słowa kluczowe: karmienie naturalne, bliźnięta
Wstęp
Materiał i metody
Korzyści wynikające z karmienia piersią dzieci są
dobrze udokumentowane. Immunologiczne składniki mleka kobiecego działają protekcyjnie zarówno przeciwko
bakteryjnym, jak i wirusowym zakażeniom [5]. Istotne
znaczenie dla rozwoju i zdrowia dziecka ma również czas
trwania karmienia naturalnego. W Polsce dzieci są stosunkowo krótko karmione piersią. Niemal 3% matek już
w szpitalu nie podejmuje prób karmienia naturalnego,
a następne 30% porzuca karmienie w pierwszym miesiącu
życia. Do końca szóstego miesiąca życia karmi w sposób
naturalny tylko 35% matek [8].
Karmienie piersią ma szczególne znaczenie dla bliźniąt, które w dużej części rodzą się przedwcześnie i są tym
samym szczególnie narażone na rozwój rozmaitych infekcji. Panuje jednak powszechne przekonanie, że karmienie piersią bliźniąt jest trudne, uciążliwe, a nawet
wręcz niemożliwe. Jednakże znanych jest wiele przykładów, że bliźnięta, a nawet trojaczki były karmione wyłącznie mlekiem matki i często nie znały innego pokarmu
aż do pierwszego roku życia [1, 4]. Nieuzasadnione są też
obawy, że ilość pokarmu naturalnego może być niewystarczająca dla wykarmienia obu noworodków. Badania
naukowe wykazały, że produkcja mleka u matek bliźniąt
jest dwukrotnie wyższa. W 6 miesiącu po porodzie organizm kobiety karmiącej bliźnięta może wytworzyć od 1,0
do 2,0 kg mleka na dobę, a trojaczki ponad 3,0 kg [9].
Przeprowadzono wywiady pośród 51 par bliźniąt (102
osoby) w różnym wieku i płci. Badania przeprowadzono
w sierpniu 2007 roku podczas Festiwalu Bliźniąt w Szczecinie, metodą sondażu diagnostycznego, a narzędziem
badawczym była ankieta własnego autorstwa.
Tabela 1. Dane socjodemograficzne badanych bliźniąt
Płeć i wiek
badanych bliźniąt
Płeć żeńska
Płeć męska
Obie płcie
Razem
n = 51
%
28
16
7
51
54,9
31,4
13,7
100,0
Średnia wieku
w latach
7,26
8,17
2,57
6,90
Analiza socjodemograficzna wykazała, że w badanej
grupie przeważały bliźnięta płci żeńskiej – 54,9%, następnie
płci męskiej – 31,4%, zaś bliźnięta o odmiennej płci stanowiły 13,7% (tab. 1).
Tabela 2. Karmienie naturalne badanych bliźniąt
Płeć żeńska
Płeć męska
Obie płcie
Bliźniak I Bliźniak II
n
%
n
%
n = 28 25 89,3 25 89,3
n = 16 14 87,5 14 87,5
n=7
7 100,0 6 85,7
Niekarmione piersią w ogóle
n = 51
4
7,8
5
9,8
Wszystkie karmione piersią
n = 51
46
90,2
45
88,2
Karmienie naturalne bliźniąt
Cel pracy
Celem pracy była próba określenia, jak długo bliźnięta
są karmione w sposób naturalny i co stanowi najczęstszą
przyczyną zaprzestania karmienia piersią.
Analiza przebiegu karmienia wykazała, że 89,3% bliźniąt płci żeńskiej i 87,5% bliźniąt płci męskiej było odżywianych w sposób naturalny, natomiast wśród par
Katedra i Zakład Pielęgniarstwa Położniczo-Ginekologicznego Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie
272
D. Ćwiek, D. Branecka-Woźniak, W. Malinowski, et al.
mieszanych, bliźnięta urodzone jako pierwsze karmione
były piersią w 100%, a drugie w 85,7%. W ogóle nie podjęto
karmienia piersią u 17,6% bliźniąt (tab. 2).
Tabela 3. Przyczyny niepodjęcia karmienia piersią bliźniąt
Przyczyny nie podjęcia karmienia piersią
n=9
%
4
1
3
2
1
44,4
11,1
33,3
22,2
11,1
Hospitalizacja dzieci
Stres
Brak pokarmu
Brak informacji na temat laktacji
Niechęć dziecka do ssania
Wśród przyczyn niepodjęcia karmienia piersią, matki
najczęściej wymieniały długotrwałą hospitalizację dzieci
(44%), a następnie niedostateczną ilość pokarmu (33%).
W dalszej kolejności jako przyczynę wymieniano stres, brak
informacji na temat zalet karmienia naturalnego i niechęć
dziecka do ssania piersi. Dane te przedstawiono w tabeli 3.
Tabela 4. Okres karmienia piersią badanych bliźniąt
(w miesiącach)
n
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
15
9
10
4
11
2
2
2
1
4
1
0
0
3
2
0
0
5,9
3,9
% 17,6 19,6 7,8 21,6 3,9 3,9 3,9 1,9 7,8 1,9
Analizując okres karmienia w miesiącach można zauważyć, że najwięcej matek zaprzestało karmienia piersią
w trzecim miesiącu życia dziecka – 21,6%, następnie do
pierwszego miesiąca po porodzie – 19,6%. Najdłuższy okres
karmienia bliźniąt wynosił 15 miesięcy (3,9%) (tab. 4).
Tabela 5. Przyczyny zaprzestania karmienia piersią bliźniąt
Przyczyny zaprzestania karmienia piersią
Mało/brak pokarmu
Stres
Zmęczenie
Brak pomocy
Złe doradztwo
Wcześniactwo
Pobyt w szpitalu
Uciążliwość
Dzieci nie chciały/umiały ssać
Wygodniej sztucznie
Choroba dziecka
n = 51
%
24
5
4
3
2
5
3
5
8
1
2
47,0
9,8
7,8
5,9
3,9
9,8
5,9
9,8
15,7
1,96
3,9
Jako przyczynę zaprzestania karmienia piersią najwięcej matek podało zbyt małą ilość lub brak pokarmu – 47%.
Niemal 10% kobiet upatrywała tej przyczyny w stresie, we
wcześniactwie dziecka i tyle samo określiło to jako uciążliwość. 16% respondentek podało, że dzieci nie umiały
ssać lub były leniwe i nie chciały ssać piersi. Niemal 8%
matek określiło jako przyczynę zakończenia karmienia ciągłe zmęczenie. Pozostałe ankietowane twierdziły, że przestały karmić ze względu ma brak pomocy, złe doradztwo,
pobyt w szpitalu lub chorobę dziecka. Dla 2% kobiet wygodniejsze było karmienie sztuczne (tab. 5).
Dyskusja
Karmienie piersią bliźniąt niesie ze sobą również duże
korzyści dla matek. Nie obarczając się dodatkowymi czasochłonnymi czynnościami związanymi z przygotowywanie sztucznego pokarmu, myciem i sterylizacją butelek,
więcej czasu mogą poświęcić bezpośredniemu kontaktowi
z dziećmi, co ma niewątpliwy wpływ na budowanie więzi
emocjonalnych. Unika ona ponadto zbędnego ekwipunku
podczas spaceru, podróży czy w innych sytuacjach, kiedy
istnieje konieczność opuszczenia domu. Nie bez znaczenia
są również korzyści materialne. Biorąc pod uwagę nawet
konieczne uzupełnienia żywieniowe matki dla zapewnienia prawidłowej laktacji, to i tak poczynione wydatki nie
przekroczą 1/3 kosztów poniesionych na zakup pokarmu
sztucznego, co nie pozostaje to obojętne dla i tak już dodatkowo obciążonego domowego budżetu.
Mimo tych oczywistych korzyści, z naszych badań wynika, że u 17,6% dzieci urodzonych w porodach bliźniaczych w ogóle nie podjęto karmienia naturalnego. Jest to
znaczny odsetek, zważywszy na to, że matki dzieci urodzonych w porodach pojedynczych nie podejmują karmienia
zaledwie w ok. 3% [8]. W tych przypadkach najczęstszą
przyczyną niepodjęcia karmienia piersią była długotrwała
hospitalizacja dzieci z powodu niskiej masy urodzeniowej,
chorób lub wad wrodzonych. Mazur i wsp. [6] wykazali, że
powikłania okresu noworodkowego zwiększały częstość
sztucznego dokarmiania dzieci, a zaliczane jest ono do czynników wpływających negatywnie na laktację. Z jej badań
wynika też, że najczęściej dokarmiane były dzieci urodzone w zamartwicy, z infekcją i wadami wrodzonymi oraz
z niską masą urodzeniową. Noworodki z prawidłową masą
ciała znamiennie częściej były karmione wyłącznie piersią [6].
Wśród uciążliwości związanych z karmieniem piersią,
najczęściej sygnalizowane przez kobiety jest ograniczenie
i tak już szczupłej ilości ich czasu wolnego przeznaczonego na sen, odpoczynek czy wyjście z domu. Pewnym rozwiązaniem tego problemu może być opróżnianie mleka
z piersi do butelek i przechowywanie w lodówce. Pokarm
ten może być następnie podany dzieciom przez inną osobę.
Z badań Paldy i wsp. [7] wynika, że 22% matek dzieci
urodzonych z ciąż pojedynczych karmiło piersią krócej niż
3 miesiące, natomiast według Witanowskiej i wsp. [10] aż
40%. Analizowana przez nas długość okresu karmienia wykazała, że w ciągu trzech miesięcy po porodzie aż 66,6%
matek bliźniąt zaprzestało karmienia naturalnego. O tym,
że matki bliźniąt szybciej zaprzestają karmić piersią, świadczy również fakt, iż zaledwie 33% badanych przez nas bliźniąt było karmionych piersią w czwartym miesiącu po porodzie, podczas gdy w tym samym okresie, karmionych
było 56% dzieci urodzonych z ciąż jednopłodowych [2].
Piotrowska-Jastrzębska i wsp. [8] zbliżony odsetek (35%)
karmionych piersią niemowląt urodzonych z ciąż pojedynczych stwierdzili dopiero w szóstym miesiącu ich życia.
Z badań naszych wynika, że najczęstszymi przyczynami zaprzestania karmienia były: brak lub mała ilość po-
Karmienie piersią bliźniąt
karmu – 47%, dzieci nie chciały/umiały ssać – 15,7%, a następnie stres, wcześniactwo i uciążliwość związana z tego
rodzaju żywieniem (9,8%). W badaniach Witanowskiej
i wsp. [10] do najczęstszych przyczyn zaprzestania karmienia piersią matki zaliczały brak pokarmu (24,1%) i zbyt
wodnisty pokarm (19%). Na dalszych miejscach znalazły
się: niechęć dziecka do ssania, zbyt małe piersi, różnego
rodzaju problemy z piersiami i choroby dziecka. Natomiast według Cooke i wsp. [3] najczęstszą przyczyną zaprzestania karmienia piersią i to zarówno u kobiet badanych w drugim tygodniu, jak i 3 miesiące po porodzie (17%
i 23%) była zbyt mała ilość mleka. Na kolejnym miejscu
znalazły się: bolesność brodawek i innego rodzaju problemy z karmieniem. Z innych badań wynika, że matki najczęściej przerywały karmienie nie z własnego wyboru, ale
z powodu trudności związanych z karmieniem, a także
z powodu braku wystarczających informacji o korzyściach
płynących z karmienia naturalnego oraz wsparcia ze strony personelu medycznego i najbliższego otoczenia [4, 7].
Istotny wpływ na wydłużenie okresu karmienia piersią
posiada także pomoc i zachęta ze strony najbliżej rodziny
[2]. Należy zatem dążyć do tego, by pracownicy oddziałów
położniczych i noworodkowych potrafili skutecznie przekazać matce i jej otoczeniu jak najwięcej informacji na
temat zalet i metod karmienia piersią.
Najskuteczniejszą formą propagowania tej metody karmienia są bezpośrednie spotkania ciężarnych z matkami,
które skutecznie karmiły piersią swe bliźnięta, a idealną
formą przekonywania powinny stać się zaaranżowane
spotkania z aktualnie karmiącymi matkami bliźniąt [4].
273
Aby skutecznie zapoczątkować i utrzymać laktację, konieczne jest wyposażenie matki w odpowiednią wiedzę
sprzyjającą podjęciu jej decyzji o karmieniu naturalnym nawet wówczas, gdy bliźnię lub bliźnięta są od niej oddzielone.
Piśmiennictwo
[1] Bryan E.M. (1992) "Feeding twins' in Twins and Higher Multiple Births. A Guide to their Nature and Nurture. s. 112-20.
London: Edward Arnold.
[2] Ceriani Cernadas J.M., Noceda G. at al. (2003) Maternal and
Perinatal Factors the Duration of Exclusive Breastfeeding
During First 6 Months of Life. J. Hum. Lact. 19: 136-144.
[3] Cooke M., Sheehan A., Schmied V. (2003) A Description of
the Relationship between Breastfeeding Experiences, Breastfeeding Satisfaction and Weaning in the first 3 Months after
Birth. J. Hum. Lact. 19: 145-156.
[4] Flidel-Rimon O., Shinwell E.S. (2006) Breast feeding twins
and high multiples. Arch. Dis. Child. Fetal. Neonat. Ed. 91:
377-380.
[5] Howie P.W., Forsyth J.S., Ogston S.A. et al. (1990) Protective
effect of breastfeeding against infection. Br. Med. J. 300:11-16.
[6] Mazur J., Mikiel- Kostyra K. (2000) Uwarunkowania żywienia
noworodków w szpitalnej opiece poporodowej. Część II:
czynniki warunkujące wyłączne karmienie piersią. Ginek.
Pol. 71: 604-610.
[7] Palda V.A., Guise J.M., Wathen C.N. (2004) Interventions to
promote breas-feeding: applying the evidence in clinical practice. Tłum. P. Sawiec. Med. Prakt. Pediatr. 6: 25-30.
[8] Piotrowska-Jastrzębska J., Sidor K., Piotrowska-Depta M.J.
(2001) Aspekty medyczne i społeczne karmienia piersią na
świecie i w Polsce. Klin. Pediatr. 3: 321-324.
[9] Saint L., Maggiore P., Hartmann P.E. (1986) Yield and nut-
rient content of milk in eight women breast-feeding twins
and one woman breast-feeding triplets. Br. J. Nutr. 56: 49-58.
[10] Witanowska J., Warmuz A., Sikora A., Stemplewska B. (2004)
Karmienie naturalne – ocena świadomości i motywacji matek w tym zakresie. Ann. UMCS, Sectio D; Lublin, Vol. LIX;
Wnioski
Bliźnięta karmione są piersią krócej niż dzieci urodzone z ciąż pojedynczych, dlatego matki bliźniąt wymagają
szczególnego wsparcia ze strony personelu medycznego
i rodziny.
Najczęstszą przyczyną zaprzestania karmienia naturalnego była w ocenie matek zbyt mała ilość pokarmu, dlatego należy wdrożyć skuteczny system pomocy laktacyjnej.
XIV: 480.
J
Dorota Ćwiek
Katedra i Zakład Pielęgniarstwa Położniczo-Ginekologicznego
Wydział Nauk o Zdrowiu PAM w Szczecinie
71-210 Szczecin, ul. Żołnierska 48
e-mail: [email protected]
Breastfeeding of twins
Breastfeeding is the most optimal way of nurturing babies. The length of breastfeeding is of vital importance for a baby’s health and
development. Mother of twins is able to feed her babies, but it often happens that she doubts about her own abilities concerning natural feeding. However, breastfeeding is of great importance for twins, who are frequently prematurely born and thus are at risk of different infections development. The aim of the research was to define the duration of breastfeeding twins and what is the most frequent
reason for giving breastfeeding up. Fifty one pairs of twins (102 people) of different age and sex were examined. The research was
carried out in August 2007 during The Twins Festival in Szczecin. The research was carried out using the method of diagnostic poll,
and the research tool was a questionnaire of own authorship. The following conclusions have been drawn as a result of the research:
1) Twins are breastfed for shorter period of time than infants from unifetal pregnancies, thus mothers of twins require particular support both from medical staff and family. 2) The most frequent reason of giving up breastfeeding was, according to the mothers, too
little milk, and that is why an effective lactation system should be introduced. 3) In order to initiate and support lactation it is necessary to furnish a mother with an adequate knowledge that could help her to make the decision on natural feeding even if her twin
or twins are separated from her.
Key words: breastfeeding, twins