Projekt wirtualnego, interaktywnego muzeum meteorytów z

Projekt wirtualnego, interaktywnego muzeum meteorytów z

ACTA SOCIETATIS METHEORITICAE POLONORUM
Rocznik Polskiego Towarzystwa Meteorytowego
Vol. 2, 2011
Janina WRZAK, Andrzej MANECKI 1
Projekt wirtualnego, interaktywnego muzeum
meteorytów z krakowskiego zbioru ING PAN
Project of the Virtual and Interactive Meteorites Museum
of Cracov's ING PAN Collection
Streszczenie: W artykule przedstawiono propozycjê utworzenia wirtualnej ekspozycji meteorytów,
schemat funkcjonowania takiej ekspozycji oraz uzasadnienie jej celowoœci. Podkreœlono zw³aszcza
aspekt dostêpnoœci dla szerokiej publicznoœci oraz ogromne u³atwienie w dystrybucji naukowej
informacji w sektorze przeznaczonym dla uczonych i kolekcjonerów.
Idea wirtualnych muzeów nie jest nowa. Od pewnego czasu pojawiaj¹ siê w Internecie, udostêpnione w wersji elektronicznej, zbiory najs³awniejszych i mniej s³awnych muzeów. S¹ to galerie zdjêæ oraz ró¿ne warianty interaktywnych obrazów.
Jedne, funkcjonuj¹ce na bazie ró¿nych odmian programów „panorama 360o”,
umo¿liwiaj¹ wirtualne poruszanie siê we wnêtrzach, gdzie ruchem myszy zmienia
siê perspektywê, odleg³oœæ, kierunek. Drugie, wykorzystuj¹ce animacje poklatkowe
i oczywiœcie specjalne programy-przegl¹darki, oferuj¹ wszechstronny przegl¹d eksponatów, które mo¿na obracaæ, zmieniaæ k¹t patrzenia, perspektywê, odleg³oœæ,
etc. Jest to znakomita idea, otwieraj¹ca drogê do zbiorów niedostêpnych z powodu
odleg³oœci i kosztów (inny kraj), bezpieczeñstwa (nieeksponowane publicznie jako
zbyt cenne, zbyt kruche itp.) czy wreszcie niechêci odbiorców do wychodzenia
z domu... . Jeœli interaktywne obrazy udostêpnione s¹ w dobrej rozdzielczoœci, to
równie¿ pojawia siê fantastyczna mo¿liwoœæ studiowania (ogl¹dania) tych eksponatów pod k¹tem badañ naukowych. Zamiast uci¹¿liwej wymiany korespondencji,
pisania próœb o udostêpnienie i przys³anie fotografii, zamiast poch³aniaj¹cych czas
i pieni¹dze podró¿y – badacz mo¿e, siedz¹c przed w³asnym monitorem, przejrzeæ
wszystkie interesuj¹ce go zbiory, by wyselekcjonowaæ szczególnie interesuj¹ce
obiekty.
W maju 2010 roku, na konferencji Polskiego Towarzystwa Meteorytowego
w Krakowie, autorzy przedstawili pierwszy projekt stworzenia takiej, wirtualnej,
1 Akademia Górniczo-Hutnicza, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków, Polska.
[email protected]
172
Projekt wirtualnego, interaktywnego muzeum meteorytów z krakowskiego zbioru ING PAN
ekspozycji meteorytów z kolekcji Muzeum Geologicznego Polskiej Akademii
Nauk, która nie jest eksponowana z powodu braku dobrze zabezpieczonych
pomieszczeñ. Wydaje siê, ¿e czas powróciæ do tej idei.
Kolekcje meteorytów s¹ zbiorami unikalnymi i specyficznymi. Okazy s¹ drogie,
niektóre nies³ychanie drogie, a jeszcze inne, np. te z Marsa czy Ksiê¿yca – prawie
bezcenne. Budz¹ nieustaj¹ce zainteresowanie zwiedzaj¹cych, ze wzglêdu na towarzysz¹c¹ im atmosferê tajemniczoœci, mistycyzmu, a nawet przes¹dów i wierzeñ.
I tu pojawia siê niebanalna rola, jak¹ mog³oby pe³niæ muzeum wirtualne: udostêpniæ bezpiecznie – bez wielkiego nak³adu œrodków zabezpieczaj¹cych i praktycznie ka¿demu, kto tylko zwiedzaæ czy studiowaæ zechce. Udostêpniæ znacznie wiêcej
ni¿ jest to mo¿liwe w skromnej przestrzeni gablot, wymagaj¹cych na dok³adkê
sta³ej pielêgnacji i skomplikowanych œrodków technicznych. Eksponowaæ mo¿na
nie tylko okazy, ale tak¿e preparaty mikroskopowe do œwiat³a przechodz¹cego
i odbitego, historyczne opisy, stare manuskrypty, cytaty, ilustracje, grafiki. Dziêki
wspomnianym we wstêpie udogodnieniom programowym – wyeksponowaæ
mo¿na w pe³ni to, co ogl¹dane z daleka, przez szybê dystansuj¹c¹ od ciekawych
szczegó³ów, traci szczegó³y, staje siê jednorodn¹ i nieciekaw¹ mas¹, umo¿liwiaj¹c
obracanie, przybli¿anie, pe³n¹, rzec mo¿na, degustacjê do woli i bez ograniczeñ.
„Skrócenie dystansu” szczególnie przydaæ siê mo¿e naukowcom – mo¿liwoœæ wyboru dowolnego elementu morfologii i jego powiêkszenia, mo¿liwoœæ przegl¹dania
preparatów mikroskopowych i tak¿e wybieranie i powiêkszanie interesuj¹cych fragmentów (w uk³adzie: równoleg³e – skrzy¿owane polaroidy) to tylko niektóre
z mo¿liwoœci, jakie w ró¿norodnych prezentacjach mo¿na by³oby wykorzystaæ.
Jak wspomniano, idea muzeów wirtualnych nie jest nowa, tak¿e w Polsce,
a nawet w Krakowie. Wirtualna ekspozycja (ogólnodostêpna bezp³atna, p³atna?)
meteorytów by³aby kolejn¹ inicjatyw¹ internetowego muzeum w mieœcie, a pierwsz¹ – prezentuj¹c¹ atrakcyjnych przybyszów z kosmosu. Zwiêkszona (zapewne) frekwencja zwiedzaj¹cych oraz sprzeda¿ p³yt, zawieraj¹cych materia³y ze strony internetowej, mog³aby te¿ dostarczyæ œrodków wspieraj¹cych rozwój wirtualnej inicjatywy.
Wirtualne muzeum powinno sk³adaæ siê z dwóch niezale¿nych sektorów, odmiennie skonstruowanych, o ró¿nym przeznaczeniu i sposobie dostêpu: ogólnodostêpnego, dla „wirtualnie zwiedzaj¹cych” oraz sektora o dostêpie ograniczonym
kluczem dostêpu i koniecznoœci¹ logowania, dla naukowców, instytucji naukowych oraz kolekcjonerów.
Ich wspóln¹ czêœæ winna stanowiæ galeria obrazów sta³ych i interaktywnych
wszystkich eksponatów kolekcji, w wersji 2D i 3D (barwne anaglify jako naj³atwiej
dostêpna, popularna technika przegl¹dania trójwymiarowych okazów). Fotografia
2D powinna pokazywaæ okazy w ró¿nych ujêciach i aspektach, np. powierzchnie
naturalne i ich wybrane, powiêkszone fragmenty, oœwietlone i, w przypadku przeœwiecaj¹cych p³ytek, podœwietlone. Fotografia 3D powinna wnosiæ dodatkow¹
informacjê o kszta³cie i morfologii bry³. Animacje obrotów w technice 2D i 3D
powinny byæ tak skonstruowane, by uzupe³niaæ szczegó³y morfologii, przybli¿aæ
okazy do oka obserwatora (powiêkszane na monitorze), których nie da siê uchwyACTA SOCIETATIS METHEORITICAE POLONORUM
vol. 2, 2011
Janina WRZAK, Andrzej MANECKI
173
ciæ na fotografii (np. zlewaj¹ce siê, nak³adaj¹ce na siebie plany) oraz prezentowaæ
bry³y w najbardziej efektownych, tak¿e i estetycznie piêknych ekspozycjach.
Zawartoœæ obu sektorów, ró¿na ze wzglêdu na ró¿ne oczekiwania i potrzeby
korzystaj¹cych, powinna znaleŸæ siê na stronach tytu³owych sektorów, w postaci
linków do konkretnych pozycji menu danego sektora.
Sektor ogólnodostêpny powinien zawieraæ bank informacji popularnonaukowej w postaci atrakcyjnych wizualnie i tematycznie slajdów (prezentacji) tak skomponowanych, by korzystaæ z nich mogli równie¿ i najm³odsi „zwiedzaj¹cy”. ZnaleŸæ siê tu powinny w szczególnoœci:
+ wprowadzenie w zagadnienia meteorytyki,
+ skrócony opis i historia eksponatów, historia spadków,
+ spis publikacji naukowych i popularnonaukowych, linki do ciekawych stron
www.
Sektor naukowy, dedykowany pracownikom naukowym i kolekcjonerom,
prócz dostêpu do galerii, powinien zawieraæ:
+ dodatkowe opcje prezentacji okazów:
+ zbli¿enia wybranych elementów (skorupy, widoczne „go³ym okiem” aparatu
minera³y, chondry), zmiany termiczne, procesy hydrotermalne, procesy
wietrzenia, procesy niezdefiniowane, modyfikuj¹ce pierwotny sk³ad/strukturê,
+ animacje i klipy filmowe powiêkszeñ, od makro do submikro (w miarê
dostêpnoœci),
+ interaktywny przegl¹d preparatów mikroskopowych – zdjêcia i klipy filmowe, z krótk¹ charakterystyk¹ okazu i opisem preparatu,
+ przegl¹d zdjêæ elektronowych SEM (w miarê dostêpnoœci) – 2D i 3D, klipy
filmowe z przegl¹dów mikropowierzchni (minera³y, chondry, matriks, struktury, ew. widma – sk³ad chemiczny),
+ kontakty do osób (za ich zgod¹) prowadz¹cych aktualnie badania materia³ów
zbioru, udostêpnione przez autorów publikacje lub ich fragmenty, odnosz¹ce
siê bezpoœrednio do badañ materia³ów zbioru,
+ informacje o stanie badañ materia³ów zbioru,
+ bibliografiê,
+ ew. sugestie odnoœnie potencjalnych tematów, czekaj¹cych na opracowanie,
+ strefê wymiany informacji dla kolekcjonerów, z mo¿liwoœci¹ sugestii
wspó³pracy ze œrodowiskiem naukowym – po znalezieniu/odkryciu/zakupie
okazów, które mog¹ wnieœæ coœ nowego do problematyki naukowej.
Materia³y na stronie www powinny byæ dostêpne w rozdzielczoœci ekranowej,
ale cenna by³aby tak¿e opcja odp³atnego udostêpniania materia³ów wysokiej rozdzielczoœci, z powo³aniem ich autorstwa. Strona internetowa wirtualnego muzeum
powinna otwieraæ siê w wersji jêzykowej polskiej i angielskiej, zw³aszcza materia³y
sektora z dostêpem ograniczonym. P³yta (w sprzeda¿y internetowej i w muzeum)
ACTA SOCIETATIS METHEORITICAE POLONORUM
vol. 2, 2011
174
Projekt wirtualnego, interaktywnego muzeum meteorytów z krakowskiego zbioru ING PAN
powinna byæ opracowana jako polskojêzyczna, z efektown¹ ok³adk¹ i krótk¹, drukowan¹, informacyjn¹ wk³adk¹. Strona powinna byæ regularnie aktualizowana,
w miarê postêpu badañ, pojawiaj¹cych siê nowych publikacji i uzupe³nieñ w kolekcji.
***
Podsumowuj¹c stwierdziæ mo¿na, ¿e korzyœci z koncepcji internetowego udostêpnienia by³yby ogromne. Idea popularyzacji wiedzy, popularyzacji specyficznej
kolekcji, dzia³alnoœci wybitnych Polaków (Ignacy Domeyko) na rzecz Kraju i jego
nauki – to inicjatywa, która powinna byæ bezwzglêdnie wspierana i popierana.
Tym bardziej wobec krzykliwej i p³ytkiej sensacji i banalnej tematyki, wypieraj¹cej
w mediach, spoœród codziennych tematów, tematykê naprawdê wartoœciow¹ i interesuj¹c¹. Zaœ idea udostêpnienia naukowcom zbioru i naukowej o nim informacji,
wskazywanie m³odym pracownikom nauki interesuj¹cych tematów, rozbudzanie
zainteresowañ i wyobraŸni powinna byæ nale¿ycie doceniona przez badaczy materii
Kosmosu.
ACTA SOCIETATIS METHEORITICAE POLONORUM
vol. 2, 2011