czytaj dalej - Wydział Filologiczny UŁ

Załącznik 2
AUTOREFERAT
I. Imię i nazwisko: Monika Urbańska
II Posiadane dyplomy:
1. Magister filologii polskiej — Wydział Filologiczny Uniwersytetu Łódzkiego (2002 r.).
2. Doktor nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa — Wydział Filologiczny
Uniwersytetu Łódzkiego (2006 r.).
Tytuł rozprawy monograficznej: ,,Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” — wybór. Edycja
krytyczna ze wstępem.
Promotor: Prof. dr hab. Barbara Wolska.
Recenzenci: Prof. dr hab. Krystyna Maksimowicz (Uniwersytet Gdański),
Prof. dr hab. Wiesław Pusz (Uniwersytet Łódzki).
III. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach naukowych:
1. 2002-2006 doktorantka na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Łódzkiego.
2. Od 2006 r. adiunkt w Zakładzie Edytorstwa Katedry Literatury Oświecenia, Pozytywizmu
i Młodej Polski Uniwersytetu Łódzkiego.
3. Od 2007 r. (po podziale jednostki) adiunkt w Katedrze Edytorstwa Uniwersytetu
Łódzkiego.
IV. Wskazanie osiągnięcia wynikającego z art. 16 ust. 2 z 14 marca 2003 r. o stopniach
naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. nr 65,
poz. 595 ze zm.):
1. Monografia — edycja krytyczna na podstawie źródeł:
Anna Mostowska, Powieści, listy, wstęp i opracowanie edytorskie Monika Urbańska, Łódź
2014, s. 603.
2. Monografia — edycja krytyczna na podstawie źródeł:
Monika Urbańska, Utwory prozatorskie na łamach ,,Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych”.
Wybór. Edycja krytyczna ze wstępem, Łódź 2006, s. 371.
Omówienie pozycji wskazanej w p. IV 1:
Książka ta wypełnia znaczną lukę badawczą. Anna Mostowska popadła w zapomnienie —
jej powieści nie miały edycji krytycznej od czasu ich pierwodruku w pierwszym
dziesięcioleciu XIX w. Dramatyczne okazały się losy dokumentów z życia Mostowskiej,
które spłonęły wraz z Pałacem Przeździeckich w Warszawie, w wyniku bombardowania, we
wrześniu 1939 r. Nie zachowały się również rękopisy jej listów do wydawcy Józefa
Zawadzkiego. Z listów tych wiemy, iż Mostowska próbowała swych sił w rysowaniu, pisała
aryjki i tragedie. One także nie dotrwały do czasów dzisiejszych.
Zachowany dorobek Mostowskiej, jej niepodważalne miejsce w polskiej literaturze, nie
tylko jako kobiety–literata, osoby oświeconej, ambitnej, obracającej się w sferach ludzi
kultury, ale przede wszystkim prekursorki romantyzmu i gotycyzmu na polskim gruncie,
autorki jednej z pierwszych polskich powieści historycznych i jednej z pierwszych polskich
dum — to wszystko skłoniło mnie do zajęcia się jej twórczością, przybliżenia jej
współczesnemu czytelnikowi poprzez dokonanie edycji krytycznej dorobku pisarki.
Przez krytyków literackich Mostowska była najczęściej niedoceniana lub
deprecjonowana. Tymczasem jej powieści przemawiają za szerokimi horyzontami autorki, za
ambicjami dostarczenia czytelnikowi nie tylko pouczającej lektury, ale też rozrywki,
wskazują, iż Mostowska znała świetnie nowe i modne tendencje literackie i jako jedna
z pierwszych wprowadzała je do literatury rodzimej. Ponadto — tłumaczyła, parafrazowała,
tworzyła własne, oryginalne teksty.
Książka dzieli się na trzy części. Pierwsza ma charakter historyczno-literacki.
Zawarłam w niej biogram Anny Mostowskiej oraz rozdziały omawiające kwestie edytorskie i
wskazujące główne nurty tematyczne obecne w tekstach Mostowskiej, to jest:
Problemy edycji prozy Anny Mostowskiej
W rozdziale tym podjęłam zagadnienie problemów edytorskich, przez jakie musiałam
przebrnąć, związanych z językiem autorki, licznymi błędami i przeoczeniami, wynikającymi
z oddawaniem przez pisarkę do druku niesprawdzonych rękopisów oraz, co niewykluczone,
z samowoli korektora. Zakwalifikowanie poszczególnych form gramatycznych i językowych
jako błędu lub indywidualnej cechy językowej autorki, czy też jako błędu lub samowolnej
ingerencji korektora wymagało szczegółowych analiz języka Mostowskiej. Pomocna tu
okazała się nie tylko lektura jej powieści, ale także prywatnej korespondencji z członkami
rodziny, której część udostępniłam czytelnikom w ostatnim rozdziale książki. Poddanie
analizie tendencji językowych Mostowskiej pozwoliło wyodrębnić cechy języka dające się
zakwalifikować jako indywidualne i regionalne, wskazać na ścieranie się w jej tekstach form
starych z nowymi (z przewagą form starszych, wychodzących już stopniowo z użycia),
pokazać językowe osobliwości, tendencje i błędy oraz wyszczególnić słowa i formy
gramatyczne obce Mostowskiej i wskazujące z dużym prawdopodobieństwem na ingerencję
korektora. Zarówno na etapie badań jak i formułowania wniosków cenna była również
korespondencja Mostowskiej z wydawcą. Dowodzi ona bowiem dużej niestaranności
i niefrasobliwości autorki w trakcie korekty jej pierwszych powieści.
Mostowska jako tłumaczka i parafrazatorka
Skupiłam się tutaj na pokazaniu polskiego rynku wydawniczego drugiej połowy XVIII w.
Katalogi wypożyczalni i bibliotek tego okresu stanowią świadectwo poczytności książek
obcojęzycznych. W rozdziale zawarłam informacje o odbiorcach literatury obcej i jej
2
tłumaczeń, o najpopularniejszych gatunkach i tematach literackich, nazwiskach
najpoczytniejszych autorów, nowościach wydawniczych oraz o dyskusji teoretyków
literatury, jaka rozgorzała wówczas wokół przekładów. Tłumaczenia i przeróbki, których
dokonywała Mostowska, ukazałam na tle rozwijającego się rynku translatorskiego epoki
świateł. Pokazałam rozmaitość stosowanych przez interesującą mnie autorkę metod
translatorskich, wskazałam na źródła zapożyczeń oraz szczegółowo na pomysły, które
przejęła do swoich tekstów, a także zobrazowałam na przykładach wprowadzone przez nią
modyfikacje (amplifikacje i substytucje).
W dorobku Mostowskiej, która znała język francuski i najprawdopodobniej także
angielski, adaptacje obcojęzycznych utworów zajmują pokaźne miejsce — niektóre powieści
dość dokładnie pisarka wileńska przetłumaczyła, inne przekształciła, wprowadzając do nich
rodzime realia, w jeszcze innych korzystała z obcojęzycznych wzorców bardzo ogólnie,
zmieniając fabułę i dodając elementy o zabarwieniu moralizatorskim. Na to wszystko
starałam się zwrócić uwagę czytelnika.
Intelektualna kondycja kobiet w XVIII i XIX wieku
W rozdziale pomieściłam krótkie życiorysy kobiet pisarek, działaczek społecznych
i animatorek kultury, reprezentujących kilka pokoleń oraz wywodzących się z różnych
warstw społecznych. Znalazły się wśród nich Elżbieta Drużbacka, Konstancja Benisławska,
Franciszka Urszula Radziwiłłowa, Regina Salomea Pilsztynowa, Izabela Czartoryska, Maria z
Czartoryskich Wirtemberska, Tekla Łubieńska, Elżbieta Jaraczewska, Łucja
Rautenstrauchowa, Klementyna Tańska. Zarysowałam ich sytuację społeczną, polityczną,
kulturową i rodzinną oraz działania, jakie podejmowały dla dobra społecznego i kulturalnego.
Podjęłam także temat kobiet aktywistek działających w innych krajach. W biografii kilku
przedstawionych przeze mnie kobiet odnaleźć można zbieżności losów prywatnych
i twórczych z losami Mostowskiej, na co zwracałam każdorazowo uwagę.
Zaakcentowałam, że Mostowska jest postacią intrygującą i domagającą się uwagi
badawczej tym bardziej, że w dobie Oświecenia kobiet-odbiorców (i twórców) kultury nie
było wiele. Przyczynił się do tego ich ograniczony dostęp do wykształcenia oraz społeczne
przyporządkowanie im roli służebnej rodzinie.
Bóg i wartości religijne
W tej części rozważań zwróciłam uwagę, że w powieściach Mostowskiej losami świata
kieruje Bóg obdarzony miłosierdziem i sprawiedliwością. Dydaktyzm jej powieści opiera się
na zasadach wykładni chrześcijańskiej — zadaniem człowieka jest żyć w cnocie, w pojęciu
cnoty zaś mieści się postępowanie zgodne z Dekalogiem, dające przepustkę do wiecznego
szczęścia. Zdaniem autorki szczęście absolutne osiągnąć można dopiero po śmierci, dzięki
pełnemu zjednoczeniu z Bogiem.
W rozdziale zaprezentowałam postawy moralne i religijne bohaterów powieści
Mostowskiej, sytuując je na tle religijnego światopoglądu epoki. Mostowska (kreatorka tych
postaci literackich i narratorka utworów) jawi się jako osoba wierząca, ale do zjawisk
nadprzyrodzonych i niewyjaśnionych podchodząca bardzo racjonalnie. W jej tekstach
łatwowierność spotyka się zawsze z ironią i demaskacją.
Cierpienie, wina i kara
W tej części książki zwróciłam uwagę, że Mostowska wiele miejsca poświęciła
kształtowaniu wewnętrznemu bohaterów swoich powieści. Problem cierpienia, winy i kary
3
zajmował w jej twórczości ważne miejsce. Pisarka nazywała wprawdzie swe powieści
fraszkami, akcentując w przedmowach do nich i listach do wydawcy swych książek, że jej
celem jest dostarczenie czytelnikom rozrywki, odnosiła się w nich jednak bardzo często do
wielu kwestii filozoficznych i moralnych. Powieści Mostowskiej cechował dydaktyzm i
troska o to, by bawiąc, jednocześnie uwrażliwiać czytelnika na wiele ważnych zagadnień. W
rozdziale tym poddałam szczegółowej analizie dzieje, poglądy, filozofię życia i metanoje
literackich postaci Mostowskiej, podobnie jak we wszystkich innych rozdziałach, sytuując je
na tle myśli filozoficznej epoki. Ponadto, starałam się dowieść, że schematyzm i dominujący
dydaktyzm, jakim charakteryzują się teksty Mostowskiej, nie wyklucza ich atrakcyjności
i wartości, osiągniętej głównie dzięki bogatej i dynamicznej fabule. Co szczególnie
wartościowe, autorka docieka psychicznych uwarunkowań ludzkich czynów, prezentuje
studium uczuć swych literackich bohaterów, przedstawia złożoność ich psychiki
i uczuciowości, pokazuje ponadczasowość cech wynikających z ludzkiej natury.
Miłość rodzicielska i małżeńska
Omówiłam tutaj poglądy Mostowskiej dotyczące wartości rodzinnych oraz małżeńskich
wyborów. Pierwsza część tego rozdziału poświęcona jest wartościom nadrzędnym, które
przyniósł ze sobą prąd sentymentalny, ukazuje stosunek oświeconych do małżeństwa
i przyjaźni, preferowane przez nich wzorce parenetyczne. W drugiej części skupiłam się na
realizacji tych zagadnień w powieściach Mostowskiej.
Pokazałam, że twórczość Mostowskiej ma wymowę bliską postulatom Oświecenia.
Pisarka kreśli akceptowane wówczas i pożądane wzorce osobowe członka rodziny i
obywatela, wyraża uznanie dla miłości i przyjaźni, przestrzega jednak przed uczuciem
nierozumnym, prowadzącym do całkowitego zatracenia, daje kobietom wskazówki, jak
osiągnąć szczęście w małżeństwie.
Wartości patriotyczne
W rozdziale tym pokazałam, w jaki sposób postawy patriotyczne rozumiano i realizowano
w Oświeceniu oraz jak przedstawiała je Mostowska w swoich utworach literackich.
Zwróciłam uwagę, że pisarka, zdając sobie sprawę ze związku przyczynowo-skutkowego
między przeszłością a teraźniejszością, zaszczepia w czytelnikach wartości narodowe,
odważnych i szlachetnych rycerzy czyni bohaterami swoich powieści, piętnuje tchórzostwo i
zdradę, dobro osobiste i rodzinne nakazuje podporządkowywać obowiązkom obywatelskim.
Jej największa objętościowo powieść Astolda stanowi jedną z pierwszych w Polsce prób
powieści historycznej.
Przedmowy
W tej części swej monografii omówiłam przedmowy Mostowskiej, prezentując je jako
istotne świadectwo odzwierciedlające mentalność autorki i kontekst kulturowy, jako znaczące
elementy jej publikowanych utworów, teksty zawierające bezcenne dla edytora informacje.
Pierwsza część moich rozważań poświęcona jest historii tzw. ramy wydawniczej książki,
historii przedmów, ich zwyczajowemu usytuowaniu w tekstach, formie i funkcjach, jakie
pełniły. Z prefacji powstałych w różnych epokach bowiem wielokrotnie próbowano
odtworzyć dzieje i znamienne cechy poszczególnych literatur narodowych. Zwróciłam uwagę,
że prefacje Mostowskiej pełnią głównie zadanie perswazyjne — autorka wyznacza w nich
miejsce sobie, dziełu, czytelnikom, przypisuje je konkretnej grupie adresatów. Prezentowane
przeze mnie przedmowy do wszystkich po kolei powieści odczytałam m.in. jako teksty
4
kultury o charakterze dokumentalnym, biograficznym i autobiograficznym, wskazując przy
tym na ulubione chwyty autorki i swoiste toposy, którymi posługuje się przy pierwszym
kontakcie z czytelnikiem, problematykę, którą podejmuje. Zwróciłam uwagę na ramę
wydawniczą, materiały uzupełniające i informacyjne (przypisy, podtytuły) stosowane przez
Mostowską, wskazałam ich rolę i zaakcentowałam nośność znaczeniową.
Bawić i uczyć — powieści Mostowskiej na tle powieści epoki świateł
W rozdziale tym zwróciłam uwagę na emocje, jakie w czasach Mostowskiej wzbudzała
powieść (rozumiana jako epicki gatunek literacki). Z jednej bowiem strony była gatunkiem
niedocenianym i poddawanym nieustannej krytyce, z drugiej stanowiła jedną
z najpopularniejszych form literackiej rozrywki. Moje rozważania skupione są wokół prób
ustalenia przyczyn tego zjawiska, ukazują spór teoretyków literatury, zapotrzebowania
czytelnicze oraz stopniowe formułowanie się poetyki normatywnej gatunku. Wymieniłam tu
także najbardziej reprezentatywnych przedstawicieli powieści w Polsce i w świecie, a także
ich utwory. Wskazałam na rolę, jaką powieść miała pełnić w rozumieniu teoretyków
literackich polskiego Oświecenia. W swym wywodzie zaakcentowałam duże zróżnicowanie
w ramach gatunku powieściowego, w którym wyróżnić można kilka typów, wskazałam na
przemiany zachodzące w powieściach, które podlegały nowym modom i tendencjom,
przemiany dokumentujące naturę i potrzeby ludzi XVIII w. Następnie, na tle wcześniejszych
rozważań, usytuowałam powieści Mostowskiej, przez samą autorkę nazywane nierzadko
skromnie fraszkami lub opowieściami. Tymczasem jednak Mostowska, choć nie zagłębiała
się w wypowiedzi normatywne, to jednak była uważną czytelniczką zachodnioeuropejskich
powieści, a jako autorka miała odwagę wprowadzać do literatury rodzimej treści nowe,
wplatając do swych powieści wątki preromantyczne, umieszczając w nich jedną z pierwszych
dum, czy też podejmując próbę napisania kształtującej się dopiero na naszym gruncie
powieści historycznej. W jej dorobku można wyróżnić kilka typów powieści: sentymentalną,
grozy, historyczną. W rozdziale omówiłam je dokładnie na przykładach, zwracając uwagę, iż
powieści Mostowskiej plasują się na granicy dwóch literackich epok. Z jednej strony, tkwią
dość mocno w literaturze oświecenia, (zasygnalizowałam zachowawczy język autorki,
skłaniającej się do nieco starszych form gramatycznych, ortograficznych i składniowych, na
dydaktyzm jej utworów, momentami dość natarczywy, na propagowanie modnych w epoce
świateł wzorców osobowych), z drugiej strony, są jednak zapowiedzią romantyzmu (np.
poprzez wprowadzenie nieszczęśliwej miłości, praktyk magicznych, obłąkania oraz analizy
stanów psychicznych bohaterów). Zwróciłam również uwagę na liczne chwyty literackie
stosowane przez pisarkę, mające cel perswazyjny, reklamowy, uwiarygodniający lub służący
uatrakcyjnieniu tekstu.
Rozważania końcowe poświęciłam motywowi snu, wykorzystywanemu często przez
Mostowską (uzupełniając swoją wypowiedź omówieniem bardzo dawnego zainteresowania
topiką oniryczną).
Powieści gotyckie
W tym rozdziale części historycznoliterackiej swej monografii wskazałam na początek
fascynacji oświeconych gotycyzmem, na nazwiska i utwory reprezentatywne dla literatury
grozy oraz wątki, chwyty i motywy charakterystyczne dla tego typu literatury. Mostowską
także zaliczyć można do licznych osób znajdujących upodobanie w literaturze gotyckiej.
Zauważyłam, że jej spojrzenie na literaturę grozy jest jednak charakterystyczne: zachowuje
ona dystans do zdarzeń pozornie niewytłumaczalnych i stara się dociec przyczyny
niezwykłych zjawisk. W dalszej części rozdziału dokonałam analizy wątków gotyckich
5
pomieszczonych w utworach Mostowskiej, wyodrębniłam zastosowane przez pisarkę chwyty
znamienne dla powieści gotyckich i źródła ich zapożyczeń, ustalając jaką rolę artystyczną
pełnią w tekstach. Trzeba bowiem przyznać, że motywy grozy nie stanowią dla Mostowskiej
jedynie modnych elementów kreacji świata przedstawionego, podporządkowane są one nie
tylko celom estetycznym, takim jak zaciekawienie czytelnika czy uatrakcyjnienie akcji, ale
także dydaktycznym — pojawienie się nadprzyrodzonej postaci skutkuje metanoją bohaterów
powieści, jest punktem zwrotnym ich życia. Zwróciłam uwagę, że Mostowska czerpie w
swych powieściach z psychologicznej szkoły Samuela Richardsona, kreśli sylwetki
wewnętrzne swoich bohaterów, poddaje analizie przyczyny ich występków, pozwala
czytelnikowi przyjrzeć się ich odnowie moralnej.
Część edytorską książki otwierają sformułowane przeze mnie zasady transkrypcji,
wytyczające sposób postępowania przy opracowaniu tekstów do wydania. Starając się jak
najwierniej pokazać współczesnemu odbiorcy piękno i specyfikę języka podstawy wydania,
starałam się dokonywać potrzebnych ujednoliceń i edytorskich rozstrzygnięć, nie
modernizując jednak powieści radykalnie. Transkrypcja utworów Mostowskiej była dużym
wyzwaniem wobec mnożących się błędów, przeoczeń i niekonsekwencji, których autorka się
dopuściła. W komentarzach edytorskich, kończących każdy utwór, zasygnalizowałam
każdorazowo wprowadzone koniektury.
W części tej zaprezentowałam dwanaście powieści Mostowskiej, z zachowaniem kolejności,
w jakiej ukazywały się w trzech tomach na początku XIX w.
Są to, z r.1806, z Moich rozrywek:
— Strach w Zameczku; Posąg i Salamandra,
— Matylda i Daniło; Cudowny szafir,
— Zamek Koniecpolskich; Nie zawsze tak się czyni, jak się mówi,
Z roku 1807 Astolda,
Z roku 1809 z Zabawek w spoczynku po trudach:
— Pokuta; Historia filozoficzna Adyla; Sen wróżbitny; Miłość i Psyche; Lewita z Efraim.
Strach w Zameczku, określany przez Mostowską jako powieść prawdziwa, wykazuje
wiele podobieństw do Le Château de Kolméras Stéphanie Félicité de Genlis. Fabuła powieści
skupiona jest wokół fortelu mającego na celu wmówienie bohaterowi powieści, że w okolicy
ukazuje się duch. Okazuje się, że łatwowierność nie jest jedynie przywarą kobiet, a
bezkrytyczny stosunek do rzekomych zjawisk nadprzyrodzonych zostaje odrzucony.
Posąg i Salamandra jest, jak dowiadujemy się z podtytułu, powieścią ,,z Wielanda
naśladowaną”. Utwór ma konstrukcję opowieści jednego z uczestników zdarzeń i zawiera
w sobie elementy gotyckie. Skomplikowane losy głównych bohaterów, lokujących swe
uczucia i uwielbienie w przedmiotach, np. niezwykłej piękności kamiennym posągu,
prowadzą ich wreszcie do wewnętrznej przemiany, do docenienia miłości prawdziwej.
Matylda i Daniło, powieść żmudzka, opiera się na pomyśle powieści prawdziwej,
odczytanej ze starego, zniszczonego manuskryptu protoplastki rodu, i jest polecona duchowi
Anny Radcliffe. Powieść gotycka mieści w sobie wiele wątków i jest bardzo ciekawą
realizacją tematu ducha grzesznicy-morderczyni, powracającego z misją pokuty, której nie
może jednak dopełnić sam. Wyzwolenie grzesznej duszy i zdjęcie przekleństwa z całego rodu
możliwe jest jedynie przy dobrowolnej ofierze jednej z cnotliwych córek głównej bohaterki.
W powieści zostają wykorzystane pomysły fabularne angielskiej pisarki, Mostowska
posługuje się jednak rodzimymi realiami, takimi jak imiona, miejsca, usytuowanie
historyczne wydarzeń itp., umiejętnie stosując zabiegi adaptacyjne.
6
Cudowny szafir czyli talizman szczęścia, powieść wschodnia, tłumaczona jest wiernie z Le
saphir merveilleux de Genlis. Główny bohater, człowiek nadzwyczaj uczciwy i prawy, zostaje
oszukany przez swojego wspólnika oraz ukochaną. Ograbiony z pieniędzy, zmuszony jest
wieść tułacze życie. Po latach powraca dać dotkliwą lekcję wszystkim tym, od których doznał
wiele niezasłużonej niesprawiedliwości.
Zamek Koniecpolskich, powieść ruska, jest utworem gotyckim, podobnie jak Matylda
i Daniło, w pełni realizującym założenia gatunku. Mamy tutaj do czynienia ze zmyślnie
budowanym nastrojem grozy i rekwizytami gotyckimi, haniebną zbrodnią, pokutą
i zwycięstwem szlachetnych wartości.
Nie zawsze tak się czyni, jak się mówi, ,,powieść białoruska przez stuletnią damę
opowiadana”, opiera swój pomysł na Próbie Augusta Lafontaine`a. Autorka zachowała
jednak jedynie osnowę utworu niemieckiego pisarza, przystosowując swój tekst całkowicie do
polskich realiów. W powieści znajdujemy wątki gotyckie i modny temat występnego i
chciwego mnicha, który za pomocą intryg próbuje rozdzielić kochanków i zdobyć rodowy
majątek. Ostatecznie jednak, zawstydzony, przechodzi przemianę, wyznaje niegodziwości i
naprawia krzywdy.
Astolda, najobszerniejsza z powieści Mostowskiej, powieść oryginalna z historii litewskiej
(w której znalazły się wątki preromantyczne), pomyślana jako dzieło ambitne — jedna
z pierwszych w Polsce powieści historycznych — składa się z dwóch części. Wiadomo, że
rysując losy Palemona, księcia, który według podań przybył w X w. na Litwę i założył gród,
z którego wywodzi się dynastia Giedyminowiczów i Jagiellonów, korzystała Mostowska
z kronik Marcina Kromera, Aleksandra Gwagnina i Macieja Stryjkowskiego. Astolda stanowi
rozbudowaną opowieść historyczno-fabularną o Palemonie i jego potomkach, w której daje
się wskazać dominantę tematyczną — przestrogę przed zgubnymi skutkami namiętności.
W drugiej części tej powieści znalazła się jedna z najwcześniejszych w Polsce dum, gatunku
preromantycznego, określanego mianem „poprzedniczki ballady”.
Zatytułowana jako powieść polska Pokuta stanowi przeróbkę utworu de Genlis pt. La
Faire pénitence. Osadzona jest w polskich realiach historycznych i opowiada o przemianie
wewnętrznej głównego bohatera, możliwej dzięki wytrwałości, cnocie i pokucie jego młodej
żony.
Historia filozoficzna Adyla, stylizowana na list do przyjaciela, przedstawia historię życia
tytułowego bohatera, ujętą w szereg filozoficznych mądrości o naturze ludzkiej.
Sen wróżbitny, również mający formę listu do przyjaciółki, traktuje o zgubnym uleganiu
nieokiełznanym namiętnościom, o pokusie i ,,ślepej” miłości oraz o nauczce, która stała się
udziałem autorki listu.
Miłość i Psyche jest przeróbką słynnego utworu Apulejusza pod tym samym tytułem.
Fabuła ostatniego utworu zamieszczonego w edycji, powieści izraelskiej Lewita z Efraim,
zasadza się na wydarzeniach z biblijnej Księgi Sędziów (19,1-21,25). Badania nad tekstem
pozwalają domniemywać, iż jest on trawestacją dramatu Napoleona Lemerciere’a. Wskazuje
się jednak również na możliwe zapożyczenie tego utworu od Louisa Sebastiana Merciera.
7
Każdy z tekstów opatrzyłam objaśnieniami rzeczowymi, językowymi oraz komentarzem
edytorskim. W komentarzach językowych i rzeczowych znalazły się wyjaśnienia
trudnych słów, imion i miejsc mitologicznych oraz realiów i kontekstów (historycznych,
geograficznych, politycznych, literackich), konieczne dla właściwego, pełnego zrozumienia
edytowanych tekstów. Jak wspomniałam, po każdym utworze zamieściłam komentarz
edytorski, w którym znalazły się informacje o podstawie wydania oraz wprowadzone
koniektury.
Jak widać, powieści Mostowskiej są niezwykle interesujące. Są to teksty oryginalne,
przeróbki i tłumaczenia, które charakteryzuje bogata topika oraz przynależność gatunkowa
(powieść sentymentalna, gotycka, pseudohistoryczna, uzupełniana elementami biblijnymi,
antycznymi, orientalnymi, alegoriami i egzemplami). Zdarzenia przedstawiane były w sposób
chronologiczny lub inwersyjny, za pomocą narracji pierwszo– i trzecioosobowej. Mostowska
lubiła również posługiwać się formą epistolarną oraz gawędą. W jej powieściach
odnajdujemy patynę odchodzącego Oświecenia, ale również zapowiedź Romantyzmu;
poglądy konserwatywne, ale też postępową troskę o edukację i losy kobiet; ufną wiarę w
Boga i szacunek dla ponadczasowych wartości moralnych, ale również dezaprobatę
zabobonności i łatwowierności; archaiczne formy językowe, ale także konstrukcje nowsze,
stopniowo wypierające dawniejsze. Mostowska broni się zatem przed zarzutami grafomanii
czy odtwórczości oraz przed przemilczeniem, które było jej udziałem w licznych
opracowaniach literatury Oświecenia.
W trzeciej, ostatniej części książki, zamieściłam listy Mostowskiej do wydawcy jej
powieści — Józefa Zawadzkiego. Poprzedziłam je rozdziałem wprowadzającym: Zapisać się
dobrze w pamięci — konflikt Mostowskiej z wydawcą, traktującym o stosunku wileńskiej
pisarki do własnych powieści, do interesów, pieniędzy, a także do popularności i sławy.
Zamieściłam tu również biogram Józefa Zawadzkiego, człowieka kultury, wybitnego
wydawcy i barwnej postaci XIX w. Wilna. Listy uzupełniłam licznymi przypisami,
komentującymi podejmowane w nich kwestie.
Listy Mostowskiej są nie tylko przykładem sztuki epistolarnej, ale również, a
raczej przede wszystkim, ważnym źródłem biograficznym, mówiącym o ich autorce jako o
człowieku, a także twórcy, wskazującym na jej cechy osobowe, na kontekst społeczny, w
jakim pisała. Ukazują Mostowską jako osobę zapobiegliwą i świadomą swych praw,
nieustępliwą, gdy chodziło o kwestię jej dobrego imienia czy godziwego wynagrodzenia za
twórczość literacką.
Ponadto, w trzeciej części pracy umieściłam trzy listy Mostowskiej
napisane w języku polskim do nieznanego nadawcy, wydobyte z Archiwum Akt Dawnych
w Warszawie. One również stanowią źródło biograficzne — są pełne ekspresji i ukazują
Mostowską (wówczas jeszcze Przeździecką) jako sukcesorkę walczącą o schedę,
borykającą się z niedostatkiem materialnym, zmuszoną do zajmowania niehonorowej
z punktu widzenia jej statusu rodzinnego pozycji petentki. Listy te są niezwykle cenne
także z innego powodu — jako ocalałe rękopisy Mostowskiej, oddające jej styl i język,
przez co posłużyły mi do wysunięcia wniosków dotyczących jej staranności, manier
językowych i usterek, o czym mowa jest głównie w rozdziale Zapisać się dobrze
w pamięci — konflikt Mostowskiej z wydawcą.
Na koniec zamieściłam translacje trzech ocalałych w rękopisie listów Mostowskiej do
niezidentyfikowanego kuzyna–księcia, napisanych w języku francuskim. Pochodzą one
z r. 1804, 1808 i 1809 i stanowią wymianę życzliwości, są prośbą o pożyczkę, wyjaśniają
rodzinne nieporozumienia. Zaprezentowałam je na podstawie mikrofilmów z Archiwum Akt
Dawnych w Warszawie.
8
Scharakteryzowana wyżej książka stanowi kontynuację mych wcześniejszych badań —
przed ukazaniem się jej wydałam drukiem pięć artykułów poświęconych problematyce
powieści Mostowskiej, jeden został złożony do druku:
Problemy edycji prozy Anny Mostowskiej, ,,Literaturoznawstwo”, t. III, pod red. A.
Morawca, Łódź 2009, s. 85-95,
Problem winy i kary w twórczości Anny Mostowskiej, Acta Universitatis Lodziensis,
,,Folia Litteraria Polonica”, 12, 2009, s.71-83,
Zapisać się dobrze w pamięci — listy Anny Mostowskiej do Józefa Zawadzkiego, Acta
Universitatis Lodziensis ,,Folia Litteraria Polonica”, 14, 2011, s. 62-71,
Anna Mostowska — twórca czy odtwórca? Wobec niesprawiedliwej recepcji, [w:] TekstTworzywo-Twórca..., pod red. J. Niedbały, Łódź 2011, s. 22-29,
Doświadczenia kobiet w powieściach Anny Mostowskiej, [w:] Codzienność oświeconych,
t. I, Przyjemności, pasje, upodobania, pod red. B. Mazurkowej, Katowice 2013, s. 273-283,
Wokół edycji powieści Anny Mostowskiej, Acta Universitatis Lodziensis, ,,Folia Litteraria
Polonica” 2015, (złożony do druku).
Opublikowałam również książkę będącą edycją krytyczną nieedytowanych wcześniej
utworów pomieszczonych w ,,Zabawach Przyjemnych i Pożytecznych”. Ukazały się także
cztery moje artykuły mieszczące się w omawianym nurcie zagadnieniowym:
Bukiety Adama Naruszewicza, Adama Wawrzyńca Rzewuskiego i Franciszka Ksawerego
Woyny na łamach ,,Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych”, ,,Prace Polonistyczne”, Seria LIX,
2004, s. 45-64,
Zmarli mówią — dialogi elizejskie. Najwybitniejsi twórcy i ich utwory, Acta Universitatis
Lodziensis, ,,Folia Litteraria Polonica” 7, 2005, s. 193-214,
Dwa listy Franciszka Bieńkowskiego na łamach ,,Zabaw Przyjemnych Pożytecznych”.
Historia gatunku listu i jego obecność w periodyku, Acta Universitatis Lodziensis, ,,Folia
Litteraria Polonica” 8, 2006, s. 109-122,
Parenetyka w prozie publicystycznej i fabularnej Oświecenia stanisławowskiego na
wybranych przykładach, Acta Universitatis Lodziensis, ,,Folia Litteraria Polonica”, 10, 2008,
s. 67-77.
Planuję dalsze badania i publikacje skupione wokół utworów literatury szeroko
rozumianego Oświecenia (zwłaszcza z zakresu prozy powieściowej), które dotąd nie ukazały
się w formie edycji krytycznej.
Omówienie pozycji wskazanej w p. IV. 2:
Przy doborze tekstów przyświecało mi kryterium ukazania różnorodności prozatorskich
gatunków literackich, pojawiających się w ,,Zabawach Przyjemnych i Pożytecznych” coraz
częściej w miejscu dominującej wcześniej poezji. Ukazując różnorodność nurtów
tematycznych pragnęłam odzwierciedlić i wyraźnie rozgraniczyć pola problemowe
zauważalne w prozie ,,Zabaw”. W opracowanej przeze mnie edycji znalazły się utwory
znanych pisarzy Oświecenia, ale także tych, po których (w zakresie dorobku twórczego) i o
których (w zakresie wiadomości biograficznych) niewiele się zachowało, teksty oryginalne
oraz tłumaczenia. Książka składa się z dwóch zasadniczych części: historyczno-literackiej
oraz edytorskiej.
W części pierwszej znalazły się następujące rozdziały:
9
I rozdział, który poświęciłam krótkiemu omówieniu ,,Zabaw Przyjemnych i
Pożytecznych”, skupiony jest wokół historii warszawskiego periodyku literackiego, jego
twórców, redaktorów, współpracowników: tych najbardziej znanych, autorów minorum
gentium i debiutantów, a także preferowanej w periodyku tematyki i najczęściej
pojawiających się w nim gatunków literackich.
W rozdziale II zamieściłam dziesięć biogramów autorów edytowanych w książce tekstów:
Jana Chrzciciela Albertrandiego, Franciszka Bieńkowskiego, Franciszka Ksawerego
Chołoniewskiego, Adama Kazimierza Czartoryskiego, Ignacego Działyńskiego, Józefa
Koblańskiego, Józefa Kajetana Ossolińskiego, Adama Piaseckiego, Dominika Radziwiłła,
Józefa Kajetana Skrzetuskiego.
W rozdziale III skupiłam się na gatunkach literackich, które reprezentują wydane przeze
mnie utwory, pokazując ich historię oraz ich miejsce w literaturze Oświecenia w Polsce i za
granicą. Każdorazowo wskazałam również cechy genologiczne utworów, które pojawiły się w
edycji.
Omówiłam następujące gatunki literackie: list, mowa, powiastka, rozmowy zmarłych, satyra,
sielanka oraz małe formy literackie.
Rozdział IV poświęcony jest nurtom tematycznym, które wyodrębniłam w opracowanych
utworach. Są to:
1. Utwory moralno-dydaktyczne. W ramach tego działu wyodrębniłam cztery nurty:
a. Wpływ bogactwa na człowieka — apologia umiaru (zakwalifikowałam tu cztery utwory
reprezentowane przez powiastkę i satyrę),
b. Trzeba cenić swój los i nie zazdrościć innym — o różnych zdarzeniach życiowych
(zakwalifikowałam tu dwie powiastki),
c. O dobrym traktowaniu poddanych i miłości rodzinnej (przyporządkowałam tu trzy
powiastki),
d. Alegorycznie o naturze ludzkiej (zakwalifikowałam tu powiastkę, satyrę oraz dialog
elizejski).
2. Utwory obyczajowe, w ramach których wyróżniłam trzy nurty:
a. ,,Szata zdobi człowieka” — o próżności i chciwości ludzkiej (nurt reprezentowany przez
dwie satyry, dwa listy oraz rozmowę zmarłych),
b. O chęci przypodobania się innym (tematyka poruszana przez powiastkę),
c. O naturze niewieściej (przyporządkowałam tu rozmowę zmarłych).
3. Utwory okolicznościowo-polityczne.
Najpopularniejszym gatunkiem w tym nurcie prozy jest mowa. Aż siedem spośród dziewięciu
wybranych przeze mnie do edycji utworów należy do tego gatunku. Precyzując podejmowaną
w nich tematykę, podzieliłam je na cztery grupy, skupione wokół wzorców parenetycznych:
O wychowaniu dobrego władcy, O wychowaniu dobrego obywatela, Pochwała dobrego
władcy, O zbytku.
4. Utwory refleksyjno-filozoficzne zostały przeze mnie uporządkowane według zasady
tematycznej w sposób następujący:
a. Rozważania o istocie filozofii (reprezentowane przez dwie rozmowy zmarłych),
b. Natura ludzka w różnych czasach i kulturach (przyporządkowałam tu dwie rozmowy
zmarłych oraz utwory określane mianem myśli),
10
c. O tęsknocie za szczęściem (zakwalifikowałam tu mowę),
d. O sztuce krasomówskiej i pisarskiej (znalazły się tu dwie mowy i myśli),
e. Rozważania o Bogu i religii (reprezentowane przez myśli).
5. Utwory rozrywkowe podzieliłam na trzy podgrupy:
O naturze ludzkiej i obyczajach żartem (grupa reprezentowana przez satyry i anegdoty),
O astrologii, prognostykach i wróżbach (znalazły się tu myśli ujęte jako astrologiczne
przepowiednie, wzorowane na słynnych wówczas kalendarzach),
W kręgu rokoko (zakwalifikowałam tu sielankę).
Rozdział V otwiera drugą, edytorską część pracy. Pomieściłam tu czterdzieści siedem
utworów, uporządkowanych według wcześniej wskazanej tematyki. Czterdzieści jeden
spośród nich nie miało edycji od czasów ich pierwodruku w ,,Zabawach Przyjemnych i
Pożytecznych”. Utwory poprzedzone zostały opisem źródeł. Każdy z tekstów opatrzyłam
objaśnieniami językowymi i rzeczowymi oraz komentarzem edytorskim. Sześć utworów,
które miały wcześniejszą edycję, kolacjonowałam z wydaniami już istniejącymi.
V. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo–badawczych:
Informacje ogólne.
W latach 1997-2002 studiowałam Filologię polską na Uniwersytecie Łódzkim. W ramach
studiów ukończyłam dwie specjalizacje: nauczycielską i edytorską. Obie specjalizacje
stanowiły realizację moich zainteresowań i predyspozycji — z pracą dydaktyczną oraz
edytorską związałam się bowiem na kolejne lata życia naukowego. Moja praca magisterska,
napisana pod kierunkiem prof. dr hab. Barbary Wolskiej, stanowiła edycję krytyczną ze
wstępem pierwszych utworów Jana Chrzciciela Albertrandiego i Józefa Koblańskiego
opublikowanych na łamach ,,Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych”. W latach 2002-2006
byłam doktorantką i potem pracownikiem naukowo-dydaktycznym w Zakładzie Edytorstwa
Katedry Oświecenia, Pozytywizmu i Młodej Polski Uniwersytetu Łódzkiego, zaś po podziale
Katedry w 2007 r. — Katedry Edytorstwa Uniwersytetu Łódzkiego. Promotorem mojej pracy
doktorskiej była prof. dr hab. Barbara Wolska. Na stanowisku adiunkta zostałam zatrudniona
w 2006 r. W okresie studiów doktoranckich pracowałam w liceum ogólnokształcącym oraz
w Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Łodzi. Współpracowałam z Młodzieżowym
Ośrodkiem Socjoterapii w Łodzi.
Na Uniwersytecie Łódzkim prowadziłam zajęcia na Wydziale Filologicznym — na
Filologii polskiej oraz Bibliotekoznawstwie, a także na Wydziale Filozoficzno-Historycznym.
W ramach bloku ,,D” prowadziłam wykład z Podstaw Edytorstwa oraz zajęcia specjalistyczne
takie jak: Praca rektora wydawniczego; Komputerowy skład tekstu; Krytyka tekstów
staropolskich; Krytyka tekstów XVIII w.; Krytyka tekstów XIX w.; Krytyka tekstów XX w.;
Aparat krytyczny w edycjach tekstów literatury dawnej.
Dla studentów Erasmusa prowadziłam konwersatoria z bloku ,,A” z Historii literatury
oraz Historii literatury oświecenia.
W ramach bloku ,,B” prowadziłam zajęcia: Proza fabularna i publicystyczna; Poezja od
romantyzmu do współczesności. Nurty, trendy, sztuka interpretacji oraz Poezja trudnych
tematów. Nurty, trendy, sztuka interpretacji.
Prowadziłam również zajęcia dydaktyczne w ramach Studium Podyplomowego
„Edytorstwo Tekstów Literackich” oraz studiów zaocznych na Filologii polskiej.
Ponadto egzaminowałam z Podstaw edytorstwa, Literatury Oświecenia, dwukrotnie
prowadziłam
seminaria
licencjackie,
byłam
opiekunem
piątki
studentów
11
Międzywydziałowych Interdyscyplinarnych Studiów Humanistycznych, prowadziłam prace
roczne.
Począwszy od 2007 r. każdego roku pełnię funkcję opiekuna roku. Ta funkcja daje mi
wiele satysfakcji, dopełnia pracę naukową i dydaktyczną. Studenci borykają się z licznymi
problemami bytowymi, zdrowotnymi, naukowymi. Rola opiekuna umożliwia mi podjęcie
kroków formalnych, by moim podopiecznym skutecznie pomóc. Niekiedy trafiają do mnie
osoby nieprzeciętnie zdolne, młodzi pisarze lub poeci, którym mogę pomóc
w zadebiutowaniu przed publicznością lub w opublikowaniu książki drukiem. Innym razem
pomagam w podjęciu praktyk, wyborze specjalizacji, drogi naukowej i zawodowej lub
uzyskaniu dofinansowania. Piątka moich podopiecznych powiększyła grono członków Koła
Naukowego Edytorów oraz Doktorantów Wydziału Filologicznego UŁ. Dzielę pasje moich
podopiecznych — dwukrotnie wystawiliśmy w budynku uniwersyteckim Dziady Adama
Mickiewicza.
Od 2008 r. odpowiadam za sprawy majątkowo-inwentaryzacyjne Katedry Edytorstwa, od
2012 r. jestem Adiunktem Katedry. Dwukrotnie zastępowałam Kierownik Katedry
Edytorstwa Prof. dr hab. Barbarę Wolską podczas jej dłuższych nieobecności, organizując
sprawy dydaktyczno-organizacyjne związane z działalnością specjalizacji edytorskiej
prowadzonej przez Katedrę Edytorstwa i sprawując pieczę nad Zespołem Katedry.
Brałam czynny udział w 17 konferencjach naukowych, przedstawiając referaty.
Zrecenzowałam 38 prac magisterskich oraz 51 prac licencjackich. Otrzymałam indywidualną
Nagrodę Rektora UŁ za książkę.
Od 2007 r. jestem członkiem Towarzystwa Badań nad Wiekiem Osiemnastym.
Od 2011 r. jestem Opiekunem Koła Naukowego Edytorów UŁ, z którym współpracuję od
2009 r. W tym czasie wraz z Kołem podjęłam wiele inicjatyw promujących naukę oraz
będących promocją Wydziału Filologicznego UŁ. W 2011 r. Koło Naukowe Edytorów
zostało uhonorowane Nagrodą odebraną z rąk Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego,
prof. dr hab. Barbary Kudryckiej — pierwszym miejscem w ogólnopolskim konkursie dla
autorów i promotorów najlepszych projektów naukowych realizowanych przez studentów
i doktorantów w kategorii Konferencja Roku 2011 za projekt: Ogólnopolska konferencja
edytorsko-literaturoznawcza ,,Tekst-Tworzywo-Twórca”. Konferencję tę zorganizowaliśmy
w dniach 11-13 III 2011 r., skupiając badaczy literatury oraz edytorów z różnych krajowych
ośrodków badawczych.
Koło Naukowe Edytorów współpracuje z licznymi partnerami, prowadzi swoją stronę
internetową i na facebooku. Ponadto, brało udział w Łódź Design Festival 2010; na terenie
Uniwersytetu Łódzkiego oraz w ośrodkach związanych z kulturą prowadzi wykłady, pokazy,
panele dyskusyjne i warsztaty w zakresie szeroko rozumianych: edytorstwa, typografii,
grafiki wydawniczej i technologii multimedialnych, uczestniczy w warsztatach edytorskich w
całym kraju, w konkursach, przygotowuje do druku publikacje naukowe oraz materiały
promocyjne Filologii Polskiej UŁ, współpracuje z innymi kołami naukowym UŁ, włączając
się we wspólne projekty.
Wraz z Kołem Naukowym Edytorów zorganizowałam osiem akcji o nazwie Typospacer,
będących rodzajem gry miejskiej, opartej na poszerzaniu wiedzy edytorskiej i historycznej,
związanej z odwiedzanymi wspólnie miejscami, gry wzbudzającej duże zainteresowanie,
angażującej nie tylko środowiska akademickie i szkolne, ale również wszystkich
mieszkańców Łodzi i okolic.
Wydaliśmy również osiem numerów pisma ,,We Love Typo” publikującego artykuły i
prace naukowców i doktorantów, skupione tematycznie wokół zagadnień literatury,
edytorstwa, designu oraz typografii.
12
Brałam udział w kilku edycjach wykładów otwartych organizowanych przez Uniwersytet
Łódzki (np. z okazji Festiwalu Nauki Techniki i Sztuki oraz Dni otwartych UŁ). W 2010 r.
byłam sekretarzem organizowanej przez Katedrę Edytorstwa konferencji międzynarodowej
Władca-władza — literackie doświadczenia Europejczyków. W 2014 r. współpracowałam
przy projekcie ,,Gazety festiwalowej”, przygotowanej z okazji 32 Festiwalu Szkół
Teatralnych.
Jestem redaktorem książek: Literackie obrazy podróży, wstęp A. Jankowska, Łódź 2013,
Doświadczenie, wstęp A. Jankowska, Łódź 2014 oraz współredaktorem (wraz z B. Wolską)
wyboru: Bajki na łamach ,,Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych”, oprac. B. Wolska, A. Petlak,
A. Mateusiak, wstęp A. Petlak, Łódź 2011. Zrecenzowałam do druku 15 artykułów
naukowych. Cztery moje artykuły ukazały się drukiem w języku angielskim.
Od 2006 r. uczestniczę (także z odczytami) w spotkaniach Komisji Edytorskiej
Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza PAN.
Współpracuję z POL-UK — polsko-brytyjską grupą literacką z siedzibą w Inverness,
dotychczas brałam udział w trzech projektach literackich, dwa z nich zostały zakończone
publikacją w języku angielskim i polskim.
2. Badania naukowe
W moich badaniach naukowych skupiam się na trzech szczególnie mnie interesujących
obszarach. Są to:
Edytorstwo naukowe tekstów literackich, ze szczególnym uwzględnieniem epoki
Oświecenia, a także czasów późniejszych. Zajmują mnie głównie utwory nie mające edycji od
czasów swego pierwodruku, rękopisy oraz czasopiśmiennictwo (topice prozy oświecenia
poświęciłam książkę oraz 4 artykuły — zob. s. 8-9). W ciągu ostatnich lat pracy badawczej
skupiłam się nad ocalałą twórczości Anny Mostowskiej, wydając edycję krytyczną jej
zachowanego dorobku oraz 6 artykułów poświęconych jej twórczości — zob. s. 8). Artykuły
są wynikiem licznych kwerend bibliotecznych i archiwalnych, dotyczą bowiem dorobku
zaginionego, pozostawionego w rękopisach oraz pierwodruku, nie mającego do 2011 r.
zdygitalizowanej wersji.
Planuję edycję kolejnych powieści pierwszych animatorek życia kulturalnego, nie
mających dotąd wydań krytycznych.
Biografistyka, życie i twórczość autorów XX w., takich jak Bolesław Leśmian, Jan
Brzechwa, Rafał Wojaczek, Łucja Danielewska, Charles Bukowski oraz Jacek Bierezin. Są to
w większości twórcy niebanalni, kaskaderzy literatury, skandaliści lub wprost przeciwnie, jak
w przypadku Jana Brzechwy, do którego przylgnęła etykietka pisarza dziecięcego, podczas
gdy ma w dorobku bardzo wiele wartych uwagi liryków dla dorosłych. Brzechwie ,,dla
dorosłych” dedykowałam 4 artykuły. Interesują mnie również związki między biografią
a twórczością. Nad zagadnieniem tym pochyliłam się w artykułach o Wojaczku, Bukowskim,
Bierezinie.
Z uwagi na zainteresowanie twórczością Jacka Bieriezina i na bliskie relacje z rodziną,
a zwłaszcza Ewą Sułkowską-Bierezin — żoną zmarłego tragicznie poety oraz ze względu na
to, że posiadam prywatne materiały i pamiątki po tym twórcy, rozpoczęłam pracę nad
wydaniem książki poświęconej jego twórczości i postaci. Wypełni ona znaczną lukę
badawczą (i dopełni wywody z 3 opublikowanych przeze mnie dotąd artykułów oraz 2
znajdujących się na etapie prac wydawniczych), bowiem ten utalentowany poeta po ponad 20
13
latach po śmierci nie doczekał się żadnego tego typu opracowania. Mamy do dyspozycji
jednie krótkie poświęcone mu artykuły i rozproszone, skromne wzmianki w książkach.
Interesuje mnie również interpretacja dzieł literackich, zwłaszcza poetyckich, XX wieku.
Zainteresowanie to znajduje odzwierciedlenie w wydanych przeze mnie artykułach, a także
autorskich zajęciach z bloku ,,B”, które prowadzę, zatytułowanych: Poezja trudnych tematów.
Nurty, trendy, sztuka interpretacji.
Z kręgu omawianej tu tematyki opublikowałam następujące artykuły:
,,Ja miłości mojej, która się rozkłada, treść i kształt boski wiernie chowam w sobie” —
o pewnej dysharmonii słów kilka, Acta Universitatis Lodziensis, ,,Folia Litteraria Polonica”,
11, 2008, s. 71-83,
,,Tu jestem – w mrokach ziemi i jestem — tam jeszcze”. Droga w zaświaty Bolesława
Leśmiana, [w:] Wielkie mity kultury, pod red. B. Płonki-Syroki i E. Rudolf, t. II, Wrocław
2010, s. 151-161,
Lustro, rozstanie i miłość — o ,,Banicie" Jana Brzechwy, Acta Universitatis
Lodziensis, ,,Folia Litteraria Polonica”, 13, 2010, s. 375-384,
Zanim drgną powieki — księżyc się ukaże. Między nocą a nocą, miłością i zbrodnią –
rzecz o ,,Balladzie o pannie", ,,Lalce" i o brzechwowym banicie, ,,Prace Polonistyczne”, Seria
LXV, 2010, s. 71-88,
Miłość gwoździem przybita — szaleństwo i pasja niespełnionej miłości w poezji Jana
Brzechwy, [w:] Wielkie mity kultury, pod red. B. Płonki-Syroki i K. Majbrody, t. IV, Wrocław
2010, s. 261-276,
Pod władzą Erosa i drugiej strony życia — o twórczości Jacka Bierezina, [w:] Władca,
władza – literackie doświadczenia Europejczyków, pod red. M. Poradeckiego i M. SzymorRólczak, t. II, Łódź 2011, s. 359-369,
Rafał Wojaczek. Upadek kaskadera, [w:] Perspektywy poznawcze w kulturze europejskiej.
Studium porównawcze, pod red. B. Płonki-Syroki i E. Rudolf, t. V, Wrocław 2012, s. 227240,
Na południe od nigdzie. Charles Bukowski — skandal, ekshibicjonizm, apoteoza życia,
[w:] Tabu–Trend–Transgresja. Skandal w tekstach kultury, t. II, pod red. M. Userla,
M. Dąbrowskiej, J. Nadolnej, M. Skibińskiej, Warszawa 2013, s. 317-325,
About Tuwim — shortly but concisely, [in:] Tribute to Julian Tuwim, ed.
M. Napiórkowska and others, Inverness 2013, p. 9-15,
,,Jagody nad urwiskiem” — kobieta w lirykach Łucji Danielewskiej, ,,We Love Typo” nr
8-9, 2014, s. 2-5,
Doświadczenie (nie)obecności w liryce Jacka Bierezina, [w:] Doświadczenie, pod red. M.
Urbańskiej, Łódź, s. 63-76.
Experience of non-presence in the poetry of Jacek Berezin, [w:] Experience, pod red.
M. Urbańskiej, s. 151-164.
,,Nie te siły już i rzutkość nie ta, ale w głowie wciąż raj dla Mahometa" — potyczki ze
starością Jana Brzechwy, ,,Hermeneia” 1, 2014,
,,Dwa ostatnie wiersze zabrała mi bezpieka. Chciałbym je uczcić tutaj minutą ciszy” —
język gestów ostatecznych Jacka Bierezina (złożony do druku),
,,Na innym kontynencie, w innej epoce, w świecie” — podróże Jacka Bierezina, [w:]
Homo peregrinus. Człowiek w drodze. Człowiek i jego wędrówka, pod red. A. Kobrzyckiej,
Łódź 2015 (złożony do druku).
14
Życie i twórczość Jana Lechonia
Jan Lechoń jest postacią wybitną i niezwykle złożoną. Jego bardzo młody debiut
określany był jako literackie objawienie. Połowę życia spędził Lechoń na emigracji w Paryżu
i uchodźstwie w Stanach Zjednoczonych, skąd animował polską kulturę, zmagając się
jednocześnie z biedą, nostalgią, neurastenią i niemocą twórczą. W tak trudnych warunkach
powstało jednak kilkadziesiąt znakomitych utworów poetyckich. Pisarskie i prywatne losy
Lechonia wskazują na godną podziwu walkę z udrękami losu i wewnętrznymi demonami.
Znakomitym źródłem są dla badacza zachowane dzienniki pisarza, jego korespondencja,
poezja, wspomnienia przyjaciół oraz krótkie utwory prozatorskie, które nie doczekały się
jeszcze edycji krytycznej. W mojej książce (M. Urbańska, ,,Udawać do końca" — ,,Dziennik"
Jana Lechonia jako świadectwo, Łódź 2010) i pięciu dotychczas wydanych artykułach
poświęconych Lechoniowi skupiam się na wielu aspektach jego twórczości (dzienniki,
poezja, działalność na rzecz kultury) oraz biografii (geniusz i poetycka niemoc, młodość
i starość, życie uczuciowe, postawa obywatelska), próbując stworzyć jak najbardziej
kompletny obraz człowieka i twórcy, moim zdaniem jednego z największych poetów i jednej
z największych osobowości XX w. Planuję edycję krytyczną nieznanych prozatorskich
utworów Jana Lechonia z obszernym wstępem historyczno-literackim.
Dotychczas ukazały się lub są w opracowaniu redakcyjno-wydawniczym następujące
artykuły mojego autorstwa poświęcone Lechoniowi:
Gwiazdy, które świecą zabłąkanej łodzi — o podróżach Jana Lechonia, [w:] Literackie
obrazy podróży, pod red. M. Urbańskiej, Łódź 2013, s. 59-70,
Stars that shine for a stray boat — about journeys of Jan Lechoń, [w:] Literackie obrazy
podróży, pod red. M. Urbańskiej, Łódź 2013, s. 177-188,
Nieczystość, zazdrość i gniew — otchłanie miłości Jana Lechonia, [w:] Literackie i
artystyczne konteksty miłości pod red. K. Dźwinela, D. Dźwinel, W. Pawlik-Kwaśniewskiej,
Toruń 2015 (na etapie prac wydawniczych),
,,Przez puste oczodoły widziałem noc ciemną” — zmierzch poetycki Jana Lechonia, [w:]
Zmierzch w literaturze, kulturze i sztuce, pod red. E. Gajewskiej, A. Matuszek i B. Tomalak,
Bielsko-Biała 2014, s. 45-57,
Patrzę na zniszczenie, co święci swe dzieło, lecz przecież nic w mym sercu nie poszło na
marne — poetyckie retrospekcje Jana Lechonia, Starość i młodość w literaturze i kulturze,
pod red. M. Kurana, Łódź 2015 (złożony do druku).
15
Attachement 2
SUMMARY OF PROFESSIONAL ACCOMPLISHMENTS
I. Name: Monika Urbańska
II Acquired diplomas:
1. Master’s Degree in Polish Philology — Faculty of Philology, University of Lodz (2002).
2. PhD in Literary Science — Faculty of Philology, University of Lodz (2006).
Title of the dissertation: ,,Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” — wybór. Edycja krytyczna ze
wstępem [,,Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” — selection. Critical edition with introduction].
Promotor: Prof. dr hab. Barbara Wolska.
Reviewers: Prof. dr hab. Krystyna Maksimowicz (University of Gdansk),
Prof. dr hab. Wiesław Pusz (University of Lodz).
III. Previous employment:
1. 2002-2006 PhD student, Faculty of Philology, University of Lodz.
2. Since 2006 assistant professor, Section of Editing, Department of Literature of
Enlightenment, Positivism and Young Poland, University of Lodz.
3. Since 2007 (after unit’s division) assistant professor, Department of Editing, University of
Lodz.
IV. Academic accomplishments selected for presentation to the Committee of Academic
Degrees and Titles (in accordance with: Dz. U. nr 65, poz. 595 ze zm.):
1. Monograph — critical edition based on sources:
Anna Mostowska, Powieści, listy, [Anna Mostowska, Novels, letters], introduction and
editorial development Monika Urbańska, Lodz 2014, pp. 603.
2. Monograph — critical edition based on sources:
Monika Urbańska, Utwory prozatorskie na łamach ,,Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych”.
Wybór. Edycja krytyczna ze wstępem [Prose works in „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne”.
Selection. Critical edition with introduction], Lodz 2006, pp. 371.
16
Summary of the monograph mentioned in part IV. 1:
This book fills a significant research gap. Anna Mostowska has been forgotten — her
novels did not have any critical edition since the moment they were first published in the first
decade of the 19th century. The fate of all the documents about her life turned out to be
dramatic, for they have burned along with the Przeździecki Palace in Warsaw as a result of
bombing in September 1939. Also the manuscripts of the letters she wrote to her publisher
Józef Zawadzki did not survive. It is from those letters that we know of Mostowska’s attempts
in drawing as well as writing short arias and tragedies. Unfortunately, those works have not
survived as well.
The preserved works of Mostowska, her undeniable place in Polish literature, not only as
a female writer, a person enlightened, ambitious, maintaining contacts with people of culture,
but mostly a precursor of Romanticism and Gothicism on the Polish ground, author of one of
the first Polish historical novels and one of the first Polish epic dumas — all these have
motivated me to engage in her works, to make her more recognizable for the present-day
reader through a critical edition of her literary work.
In the eyes of literary critics Mostowska was mostly underestimated or depreciated.
Whereas her novels stand for the broad horizons of her mind and for the ambition of giving
the reader not only an instructive reading, but also entertainment. They prove, that Mostowska
knew the popular and new literary trends very well and as one of the first introduced them to
the indigenous literature. Moreover — she was translating, paraphrasing, creating her own,
original texts.
The book is divided into three parts. The first one has a historical and literary nature. I
have included there the biography of Anna Mostowska as well as chapters connected to the
editorial issues and showing the main thematic trends of Mostowska’s works, such as:
Editing problems of Anna Mostowska’s prose
In this chapter I have raised the issue of editing problems, that I had to face and that were
connected to the author’s language, numerous mistakes and omissions caused by the fact that
the writer have been returning unchecked manuscripts to print and, possibly, resulting also
from the proofreader’s willfulness. Qualifying certain grammatical and language forms as a
mistake or individual language feature of the author, or as a mistake or a willful interference
of the proofreader required a detailed analysis of Mostowska’s language. Not only the read of
her novels proved to be helpful here, but also studying her private correspondence with family
members, part of which I have shared with the readers in the last chapter of the book.
Analyzing Mostowska’s language tendencies has allowed me to extract the features that can
be qualified as individual and regional as well as point out the conflict between old and new
forms (of which the old ones are more numerous, though already falling into disuse), show the
language peculiarities, trends and mistakes and also to specify words and grammatical forms
Mostowska was unfamiliar with. The last ones, with a big probability, indicate the
interference of the proofreader. Both for the research and making conclusions, the
correspondence between Mostowska and her publisher has been very valuable. It proves how
much careless and unconcerned Mostowska was in terms of her first novels’ proofreading.
17
Mostowska as a translator and a paraphraser
Here I have focused on showing the Polish publishing market of the second half of the
18 century. The catalogues of the libraries of this period prove the popularity of foreign
language books. The chapter contains information about the recipients of foreign literature
and its translations, about the most popular genres and literary topics, names of the most
popular authors, publishing novelties and about the debate of literary theorists on translations.
The translations and redactions that Mostowska has been doing are presented on a background
of the Enlightenment period’s developing translation market. I presented the variety of
translation methods this female author used, I pointed out the loanwords’ sources and the
ideas she exploited in her texts. I have also illustrated the modifications (amplifications and
substitutions) she introduced.
In the literary output of Mostowska, who knew French and most probably also English,
the adaptations of foreign language works occupy a prominent place — some of the novels
the writer has translated quite thoroughly, others she has transformed, using indigenous
realities and in some cases she used the foreign models in a rather general manner by
changing the storyline and adding moralizing elements. I tried to draw the reader’s attention
to all those matters.
th
Intellectual condition of women in the 18th and 19th centuries
This chapter contains short biographies of female writers, social activists and cultural
animators that represent several generations and come from different social strata. I
mentioned the lives of Elżbieta Drużbacka, Konstancja Benisławska, Franciszka Urszula
Radziwiłłowa, Regina Salomea Pilsztynowa, Izabela Czartoryska, Maria Wirtemberska of
Czartoryscy, Tekla Łubieńska, Elżbieta Jaraczewska, Łucja Rautenstrauchowa and
Klementyna Tańska. I described their social, political, cultural and family situation as well as
actions they took for the social and cultural good. I also portrayed some female activists of
other countries. In the biographies of a few women depicted by me one can find similarities to
Mostowska’s private and occupational life. I paid attention to each one of these.
I stressed that Mostowska was an intriguing person who requires a deep research
attention, all the more because in the Enlightenment period there were not so many female
recipients (and creators) of culture. This situation was caused by the restricted access to
education and the role of the family servant that society put on them.
God and religious values
In this part I noted that in Mostowska’s novels the world’s fate is controlled by merciful
and just God. The didacticism of her novels is based on the Christian foundations — human’s
task is to live in virtue where virtuous living means following the Ten Commandments that
give the right to achieve eternal happiness. According to the author, the absolute happiness
can be achieved only after death, thanks to the complete union with God.
The chapter presents moral and religious attitudes of Mostowska’s novels’ protagonists.
The attitudes are also presented on the background of the religious worldview of the period.
Mostowska (the creator of those literary figures and narrator) appears to be a believer, but at
the same time a person who is very rational towards supernatural phenomena. In her texts
credulity is always confronted with irony and unmasking.
18
Suffering, guilt and punishment
In this part of the book I noted, that Mostowska devoted a lot of space to the internal
development of her novels’ protagonists. The problem of suffering, guilt and punishment had
a prominent place in her work. Although the writer called her novels “trifles”, always
stressing in the introductions to her books and letters to her publisher that she means to
entertain the readers, she often referred to many philosophical and moral matters.
Mostowska’s novels are characterized by didacticism and care for sensitizing the readers to
many important issues, while entertaining them as well. This chapter contains a detailed
analysis of the history, views, life philosophy and metanoia of Mostowska’s protagonists.
Like in other chapters, I presented them on the period’s philosophical background. Moreover,
I tried to prove that the schematicism and dominant didacticism, which characterize
Mostowska’s texts, don’t exclude their attractiveness and value achieved mostly thanks to a
rich and dynamic storyline. What is particularly precious is the fact, that the author
investigates the psychological determinants of human actions, presents a study of her literary
characters’ feelings, shows the complexity of their psyche and emotionality, manifests the
timelessness of features that come from human nature.
Parental and conjugal love
Here I discussed Mostowska’s views on family values and conjugal choices. First part of
this chapter is devoted to imperative values that have been brought by sentimentalism. It also
shows the attitude of people of the period towards marriage and friendship, the enlightening
models they preferred. In the second part I focused on how those topics are presented in
Mostowska’s novels.
I proved that Mostowska’s work is closely related to the demands of Enlightenment. The
writer describes the accepted and wanted at the time role models of a family member and
citizen, she expresses appreciation to love and friendship, but on the other hand warns against
an irrational feeling that leads to a complete perdition. She gives indications to women,
advising them on how to achieve happiness in marriage.
Patriotic values
This chapter shows how were the patriotic attitudes understood and pursued in the
Enlightenment period and also how Mostowska described them in her literary works. I noted
that the writer, being aware of the connection between the past and the present, inculcates her
readers with national values. She chooses brave and noble knights as protagonists of her
novels, stigmatizes cowardice and betrayal, instructs that personal and family good should be
subordinated to civic duties. Her longest novel, Astolda, is one of the first Polish attempts at
a historical novel.
Forewords
In this part of my monograph I described Mostowska’s forewords, presenting them as
a crucial testimony showing her mentality and cultural context as important elements of her
published works — texts that contain priceless information from the editor’s point of view.
First part of my considerations is devoted to the history of the so-called publishing frame of
the book, the history of forewords, their usual location within the text, form and the role they
played. The prefaces written in different historical periods have been frequently used to
19
recreate the history and significant features of national literatures. I noted that Mostowska’s
forewords mostly have a persuasive task — the author sets a place for herself, her work, the
readers, she assigns the prefaces to a certain group of recipients. All the forewords I presented
have been interpreted i.a. as texts of culture that have a documentary, biographical and
autobiographical character. At the same time I indicated author’s favorite literary stunts and
commonplaces that she uses as well as topics she takes on. I paid attention to the publishing
frame, complementary and informational materials (annotations and subtitles) Mostowska
used and I indicated their role and meaning.
Entertain and educate — Mostowska’s novels against a background of Enlightenment’s
novels
In this chapter I paid attention to the emotions that in Mostowska’s times a novel (as an
epic literary genre) aroused. On one hand it was an underestimated and criticized genre, on
the other it was one of the most popular forms of literary entertainment. I focused mostly on
trying to determine the reasons of this phenomenon. I presented the debate of literary
theorists, readers’ needs and a gradual formulation of the normative poetics of the genre. I
mentioned the most prominent novel representatives in Poland and in the whole world as well
as their works. I indicated the role that a novel should play in the opinion of literary theorists
of Polish Enlightenment. I stressed a great diversity within the genre, where you can notice
several types. I also noted the transformations that occur in novels, which have been subjected
to new trends and tendencies, transformations that document the nature and needs of people in
the 18th century. Subsequently, I located Mostowska’s novels on this background. She often
named them modestly as trifles or stories, but even though Mostowska didn’t immerse herself
in normative statements, she was a very close reader of the West European novels and as an
author she had the courage to introduce new topics in the native literature. She used preromantic topics and created one of the first dumy. She also made an attempt on writing a
historical novel that at the time was only starting to shape up on the Polish ground. You can
distinguish a few types of novels in her work: sentimental, gothic and historical. I discussed
them thoroughly using examples and paying attention to the fact that Mostowska’s novels are
situated on the border of two literary periods. On one hand they relate strongly to the
Enlightenment’s literature (the author uses a conservative language and prefers older
grammatical, orthographical and syntactic forms, her works are didactic, sometimes in a quite
insistent way and she also promotes role models popular in the period), on the other her
novels are a prelude to romanticism (e.g. through introducing unrequited love, magical
practices, madness and analysis of the protagonists’ psychological state). I pointed out
numerous literary stunts she used. Stunts of a persuasive, advertising, authenticating character
or that were meant to make the text more attractive.
At the end I described the dream theme that Mostowska used very often (I completed my
views by discussing the old interest in onirism).
Gothic novels
This chapter indicates the beginning of the fascination with Gothicism, names and works
that represent gothic prose as well as topics and motifs which characterize it. Mostowska can
be counted among all those who were strongly interested in gothic prose. I noted though, that
her view on the genre is rather specific: she distances herself from the supposedly
inexplicable events and tries to find a reason for them. In the next part of the chapter I
analyzed the gothic topics present in Mostowska’s novels, extracted the literary stunts and
20
their sources and also determined their artistic role. It has to be acknowledged that the gothic
themes are not only fashionable elements of the depicted world for Mostowska. They not only
have an esthetic purpose, such as intriguing the reader or making the action more attractive,
but also they have a didactic character — the appearance of a supernatural personage results
in the protagonists’ metanoia, it’s a turning point in their lives. I noted that Mostowska uses
the psychological thought of Samuel Richardson as an inspiration for her novels. She
describes the personalities of her protagonists, analyzes the reasons of their actions and lets
the reader look closely at their moral transformation.
The editorial part of the book begins with transcription rules I formulated. They show the
procedure when compiling texts for publication. While attempting to indicate the beauty and
specificity of the language, I tried to perform the necessary unifications and take editorial
decisions without modernizing the novels radically. The transcription of Mostowska’s novels
has been a big challenge due to her many mistakes, omissions and inconsistencies. In the
editorial commentary located at the end of each piece I pointed out all my conjectures.
In this part I have presented twelve novels of Mostowska in the chronological order of their
publications in three volumes in the beginning of the 19th century.
They are, from 1806, from Moje rozrywki [My entertainments]:
— Strach w Zameczku [Fear in a castle]; Posąg i Salamandra [Statue and Salamandra],
— Matylda i Daniło [Matylda and Daniło]; Cudowny szafir [The marvelous sapphire],
— Zamek Koniecpolskich [The Koniecpolski castle]; Nie zawsze tak się czyni, jak się mówi
[You don’t always do as you say],
From 1807 Astolda,
From 1809, from Zabawki w spoczynku po trudach [Entertainments while resting after
labour]:
— Pokuta [Atonement]; Historia filozoficzna Adyla [A philosophical story of Adyl]; Sen
wróżbitny [A prophetic dream]; Miłość i Psyche [Love and Psyche]; Lewita z Efraim [A
Levite from Ephraim].
Fear in a castle, described by Mostowska as a true novel, shows many similarities to Le
Château de Kolméras by Stéphanie Félicité de Genlis. The story revolves around a ploy
according to which the protagonists should believe that there is a ghost in the area. It turns out
that credulity is not only a flaw of women and the uncritical attitude towards the alleged
supernatural phenomena is rejected.
The subtitle of Statue and Salamandra reveals that it is meant to resemble Wieland’s
novels. The piece is constructed as a story told by one of the protagonists taking part in the
action and has gothic elements. The complicated fate of the main characters, who conceive
feelings and affection for things such as a beautiful stone statue, result eventually in their
inner transformation and appreciation for the true love.
Matilda and Daniło, a Samogitian novel, is based on the idea of a true novel recovered
from an old and destroyed manuscript of the kin ancestor and is devoted to the ghost of Anna
Radcliffe. This gothic novel contains many topics and is a very interesting realization of the
topic of a sinner-murderer’s ghost that comes back to repent itself. The liberation of a sinful
soul and lifting a curse from the whole kin is only possible through sacrificing one of the
virtuous daughters of the female protagonist. Although the novel exploits fiction ideas of the
English writer, Mostowska skillfully uses native realities such as names, places, location of
historical events and others.
21
The marvelous sapphire or a talisman of luck, an Eastern novel, is a faithful translation of
Le saphir merveilleux by de Genlis. The main character, a righteous and extremely honest
man, is being deceived by his partner and his beloved woman. After being robbed of all the
money he had, he is forced to live on the street. After years he comes back to teach a lesson to
all those who wronged him.
The Koniecpolski castle, a Rus’ novel, is a gothic piece and just like Matilda and Daniło it
is true to genre’s rules. It contains a cleverly build up mood of horror and gothic props, a
shameful crime, atonement and a victory of noble values.
The idea of You don’t always do as you say, „a Belarusian novel told by a hundred-yearold lady”, is based on Trial by August Lafontaine. But, the author kept only the theme of the
German writer’s piece, while adapting her text completely to Polish realities. The novel
contains gothic topics and a trendy theme of a vicious and greedy monk, who at all costs tries
to separate lovers and gain the ancestral wealth. However, eventually he undergoes a
transformation in a feeling of shame, confesses his sins and mends the harm he has done.
Astolda, the biggest of Mostowska’s novels, is an original text taken from a Lithuanian
story (where one can find pre romantic themes) and aspires to an ambitious piece as one of the
first historical novels in Poland. It consists of two parts. It is known that Mostowska used the
chronicles of Marcin Kromer, Aleksander Gwagnin and Maciej Stryjkowski to construct the
story of prince Palemon, who according to legends arrived in the 10th century to Lithuania and
created a city, where the Gediminids and Jagiellonian dynasties take their beginnings. Astolda
is a well-developed historical story about Palemon and his descendants where you can
observe a dominant theme — a warning against fatal effects of passion. The second part of the
novel contains one of the earliest Polish dumy, a pre romantic genre named as a “ballad
predecessor”.
Titled as a Polish novel, Atonement is a remake of La Faire penitence by de Genlis. It’s
settled in Polish historical realities and tells a story of an inner transformation of the main
character that is possible thanks to perseverance, virtue and atonement of his young wife.
A philosophical story of Adyl is stylized as a letter to a friend. It tells a story of the main
character’s life by relating to several philosophical wisdoms about human’s nature.
A prophetic dream also has a form of a letter to a friend. The plot revolves around fatal
effects of subjecting oneself to uncontrollable passions as well as around a temptation, “blind”
love and a lesson learned by the letter’s author.
Love and Psyche is a remake of the famous Apuleius’ piece of the same title.
The story of the last work in the critical edition, Israeli novel A Levite from Ephraim,
relates to the events from the biblical Book of Judges (19,1–21,25). The research done on the
text lets us to believe that it’s a travesty of Napoleon Lemerciere’s tragedy. However, some
studies indicate this piece could be borrowed from Louis Sebastian Mercier.
Each of the works is accompanied by linguistic, semantic and editorial commentary. The
first two contain explanations of difficult words, names and mythological places as well as
realities and contexts (historical, geographical, political and literary) that are crucial to fully
22
understand the texts in question. As I mentioned before, every literary piece is followed by an
editorial commentary which holds information about the base text and the conjectures.
As seen Mostowska’s novels are extremely interesting. They are original texts, remakes
and translations that are characterized by a rich set of themes and genre adherence
(sentimental, gothic, pseudohistorical novel complemented by biblical, ancient, oriental
elements, allegories and exempla). The events were presented in a chronological or inverse
order by using a first- and third-person narrative. Mostowska liked to use the epistolary or a
gawęda form. In her novels one can find the elements of the passing Enlightenment, but also a
presage of Romanticism; conservative views, yet also a progressive concern about women’s
education and fate; trusting fate in God and respect towards timeless moral values, but also
disapproval of superstition and credulity; archaic linguistic forms as well as newer
constructions, gradually superseding the older ones. Thus, Mostowska defends herself from
the accusations of graphomania and imitation, and from concealment of which she suffered in
numerous studies of the Enlightenment’s literature.
The third and last part of the book contains Mostowska’s letters to the publisher of her
books — Józef Zawadzki. They are preceded by an introducing chapter: Zapisać się dobrze
w pamięci — konflikt Mostowskiej z wydawcą [To stay in one’s memory — a conflict between
Mostowska and the publisher], which describes the author’s attitude towards her own novels,
business, money and also towards popularity and fame. The chapter also contains the
biography of Józef Zawadzki — a person of culture, an outstanding publisher and an
interesting figure of the 19th century. The letters are complemented by numerous notes that
explain the matters discussed in them.
Mostowska’s letters are not only an example of the epistolary art, but also mostly an
important source of biographical information that shows the author as a person and a creator,
reveals her personality and also presents the social context of her writing. They show her as
a thrifty person who is aware of her rights and unyielding when her good name or fair salary
are at stake.
Moreover, the third part contains also three letters that Mostowska wrote in Polish to an
unknown publisher and that have been extracted from the Archives of Historical Records in
Warsaw. They also prove to be a biographical source — they are full of expression and show
Mostowska (at the time Przeździecka) as a successor fighting for heritage, struggling with
material deprivation and forced to play a dishonorable role of a suppliant. Those letters are
extremely precious also because of another reason — the survived manuscripts of Mostowska,
depicting her style and language, brought me to conclusions about her scrupulosity, language
manners and flaws, all of which were mostly described in the chapter To stay in one’s
memory — a conflict between Mostowska and the publisher.
At the end I put the translations of three survived manuscripts of Mostowska’s letters to
unidentified prince–cousin written in French. They come from 1804, 1808 and 1809 and are
mostly an exchange of goodwill, a loan request and they also explain the family
misunderstandings. I presented them basing on microfilms from the Archives of Historical
Records in Warsaw.
The book described above is a continuation of my previous research — before it was
published, I have brought to public attention five articles devoted to Mostowska’s novels (and
one submitted for print):
Problemy edycji prozy Anny Mostowskiej [Editing problems of Anna Mostowska’s prose],
,,Literaturoznawstwo”, vol. III, ed. A. Morawiec, Lodz 2009, p. 85-95,
23
Problem winy i kary w twórczości Anny Mostowskiej [Guilt and punishment in Anna
Mostowska’s works], Acta Universitatis Lodziensis, ,,Folia Litteraria Polonica”, 12, 2009,
p.71-83,
Zapisać się dobrze w pamięci — listy Anny Mostowskiej do Józefa Zawadzkiego [To stay
in one’s memory — the letters of Anna Mostowska to Józef Zawadzki], Acta Universitatis
Lodziensis ,,Folia Litteraria Polonica”, 14, 2011, p. 62-71,
Anna Mostowska — twórca czy odtwórca? Wobec niesprawiedliwej recepcji [Anna
Mostowska — a creator or reproducer? In the face of an unfair reception], [in:] TekstTworzywo-Twórca..., ed. J. Niedbała, Lodz 2011, p. 22-29,
Doświadczenia kobiet w powieściach Anny Mostowskiej [Women’s experiences in Anna
Mostowska’s novels], [in:] Codzienność oświeconych [Enlightenment’s people everyday life],
vol. I, Przyjemności, pasje, upodobania [Pleasures, passions, likings], ed. B. Mazurkowa,
Katowice 2013,
Wokół edycji powieści Anny Mostowskiej [Around the edition of Anna Mostowska
novels], Acta Universitatis Lodziensis ,,Folia Litteraria Polonica”, 2015 (submitted for print).
I also published a critical edition of literary pieces from “Zabawy Przyjemne i
Pożyteczne” that haven’t been edited before. Also four of my other articles connected to the
topic have been brought to public attention:
Bukiety Adama Naruszewicza, Adama Wawrzyńca Rzewuskiego i Franciszka Ksawerego
Woyny na łamach ,,Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych” [The bouquets of Adam
Naruszewicz, Adam Wawrzyniec Rzewuski and Franciszek Ksawery Woyna in „Zabawy
Przyjemne i Pożyteczne”], ,,Prace Polonistyczne”, Series LIX, 2004, p. 45-64,
Zmarli mówią — dialogi elizejskie. Najwybitniejsi twórcy i ich utwory [The dead speak —
Elysian dialogues], Acta Universitatis Lodziensis, ,,Folia Litteraria Polonica” 7, 2005, p. 193214,
Dwa listy Franciszka Bieńkowskiego na łamach ,,Zabaw Przyjemnych Pożytecznych”.
Historia gatunku listu i jego obecność w periodyku [Two letters of Franciszek Bieńkowski in
„Zabawy Przyjemne i Pożyteczne”. The history of the letters genre and it’s presence in the
periodical], Acta Universitatis Lodziensis, ,,Folia Litteraria Polonica” 8, 2006, p. 109-122,
Parenetyka w prozie publicystycznej i fabularnej Oświecenia stanisławowskiego na
wybranych przykładach [Parenesis literature in the journalist and fiction prose of the
Stanislavian Enlightenment with examples], Acta Universitatis Lodziensis, ,,Folia Litteraria
Polonica”, 10, 2008, p. 67-77.
I plan to conduct further research and publish more works related to the literary pieces of
the Enlightenment period (especially about novelistic prose), that still haven’t been published
as critical editions.
Summary of the monograph mentioned in part IV. 2:
While choosing the literary pieces I focused on showing the diversity of prose genres
which appeared in “Zabawy Przyjemne i Pożyteczne”, more and more often instead of poetry.
By showing the variety of thematic trends I wanted to reflect and visibly separate the problem
fields one can see in this prose. The edition contains works of most known writers of the
Enlightenment period, but also those whose texts (original and translated) and lives are not
documented so thoroughly. The book consists of two fundamental parts: historical and
literary, and editorial.
24
The first part contains the following chapters:
Chapter I, devoted to a short description of “Zabawy Przyjemne i Pożyteczne”, focuses on
the history of the Warsaw’s literary magazine, its creators, editors, collaborators: those more
known, minor and debutants, and also on its most popular topics and its most frequent literary
genres.
Chapter II contains ten biographies of the authors, whose texts are edited in the book: Jan
Chrzciciel Albertrandi, Franciszek Bieńkowski, Franciszek Ksawery Chołoniewski, Adam
Kazimierz Czartoryski, Ignacy Działyński, Józef Koblański, Józef Kajetan Ossoliński, Adam
Piasecki, Dominik Radziwiłł and Józef Kajetan Skrzetuski.
In chapter III I focused on the literary genres that represent the pieces I published,
showing their history and place in the Polish and foreign Enlightenment’s literature. Each
time I indicated the features that characterize those texts.
I described the following genres: letter, public speech, philosophical fiction, dialogues of the
dead, satire, bucolic and small literary forms.
Chapter IV is devoted to thematic trends I extracted from the compiled pieces. They are:
1. Moral and didactic pieces. This section contains four trends:
a. Wpływ bogactwa na człowieka — apologia umiaru [The impact of wealth on the human —
the apologia of restraint] (here I classified four texts represented by philosophical fiction and
satire),
b. Trzeba cenić swój los i nie zazdrościć innym — o różnych zdarzeniach życiowych [One
should value their fate and not envy others — about different events in life] (here I classified
two philosophical stories),
c. O dobrym traktowaniu poddanych i miłości rodzinnej [Of treating your subjects well and of
family love] (three philosophical stories),
d. Alegorycznie o naturze ludzkiej [Of human nature in an allegorical manner] (a
philosophical story, satire and Elysian dialogue).
2. Social pieces that contain three trends:
a. ,,Szata zdobi człowieka” — o próżności i chciwości ludzkiej [„Clothes make the man” — of
vanity and greed] (theme represented by two satires, two letters and a dialogue of the dead),
b. O chęci przypodobania się innym [Of wanting to ingratiate oneself] (theme present in
philosophical fiction),
c. O naturze niewieściej [Of woman’s nature] (here I classified a dialogue of the dead).
3. Occasional and political pieces.
The most popular genre here is the public speech. Seven out of nine literary pieces I chose to
edit belong to that genre. I divided them into four groups focused around parenesis models:
O wychowaniu dobrego władcy [Of a good ruler’s education], O wychowaniu dobrego
obywatela [Of a good citizen’s education], Pochwała dobrego władcy [Praise of a good ruler],
O zbytku [Of luxury].
4. Cogitative and philosophical pieces were arranged according to the thematic rule in a
following way:
a. Rozważania o istocie filozofii [Reflections on the essence of philosophy] (represented by
two dialogues of the dead),
25
b. Natura ludzka w różnych czasach i kulturach [Human’s nature in different times and
cultures] (here I classified two dialogues of the dead and literary pieces specified as thoughts),
c. O tęsknocie za szczęściem [Of the longing for happiness] (I classified a public speech here),
d. O sztuce krasomówskiej i pisarskiej [Of the art of rhetoric and writing] (two public
speeches and thoughts),
e. Rozważania o Bogu i religii [Reflections on God and religion] (represented by thoughts).
5. The entertainment pieces are divided into three groups:
O naturze ludzkiej i obyczajach żartem [Of human’s nature and customs facetiously] (group
represented by satires and anecdotes),
O astrologii, prognostykach i wróżbach [Of astrology, prognostics and omens] (contains
thoughts formed as astrological prophecies and modeled after calendars, very famous at the
time),
W kręgu rokoko [In the rococo circle] (here I qualified a bucolic).
Chapter V opens the second, editorial part of the monograph. It contains forty seven texts
arranged according to the topics mentioned above. Forty one of them haven’t been edited
since the time of their first publication in “Zabawy Przyjemne i Pożyteczne”. All the texts are
preceded by a description of sources. Each piece is complemented by a linguistic, semantic
and editorial commentary. I collated six works that have been edited before with the alreadyexisting editions.
V. Summary of other academic development and achievements:
General information
In the years 1997–2002 I have been studying Polish Philology at the University of Lodz.
Within these studies I completed two specializations: teaching and editorial. Both of them
were a realization of my interests and predispositions — the next years of my academic life
have been connected to didactic and editorial work. My Master’s thesis, written under the
guidance of prof. dr hab. Barabara Wolska, was a critical edition of the first literary works of
Jan Chrzciciel Albertrandi and Józef Koblański that were published in “Zabawy Przyjemne i
Pożyteczne”. In the years 2002–2006 I was a PhD student and later a researcher and teacher in
the Section of Editing of the Department of Literature of Enlightenment, Positivism and
Young Poland of the University of Lodz and after this unit’s division in 2007 — at the
Department of Editing of the University of Lodz. Prof. dr hab. Barbara Wolska was the
promotor of my PhD thesis. I was employed as an assistant professor in 2006. In the time of
my PhD studies I also worked in a high school and in an education centre in Lodz. I also
collaborated with Youth Sociotherapy Centre in Lodz.
At the University of Lodz I was teaching at the Faculty of Philology (Polish Philology and
Librarianship) and at the Faculty of Philosophy and History. Within the “D” section of classes
I gave lectures in Basics of Editing as well as special classes such as The Work of Publishing
Editor, Digital Typesetting, Textual Criticism of the Old-Polish Literature, Textual Criticism
of the 18th Century Literature, Textual Criticism of the 19 th Century Literature, Textual
Criticism of the 20th Century Literature and Critical Apparatus in the Old-Time Literature’s
Editions.
In the „A” section of classes I gave seminars to Erasmus students in History of Literature
and History of the Enlightenment Period’s Literature.
26
Within the „B” section I led classes of Fiction and Journalistic Prose, Poetry from
Romanticism to Present Day. Topics, Trends, the Art of Interpretation and Poetry of Difficult
Topics. Themes, Trends, the Art of Interpretation.
I also taught didactic classes within the postgraduate study of “Literary Texts’ Editing”
and part-time studies in Polish Philology.
Moreover, I have been an examiner in Basics of Editing and Enlightenment’s Literature
and gave Bachelor’s seminars twice. I was a custodian of five students of Interdepartmental
Interdisciplinary Humanistic Studies and I led annual research works.
Each year starting from 2007 I have a role of academic year’s custodian. This duty gives
me a lot of satisfaction and complements my work as a researcher and teacher. My students
struggle with numerous social, health and academic problems. The custodian’s role allows me
to take formal steps and provide them with the help they need. Every now and again I deal
with exceptionally talented people, young writers or poets, who I can help with their literary
debuts or first publications. In other times I help with getting internships, choosing the
specialization, academic and professional path or getting funds for research. Five of my
protégées have joined Koło Naukowe Edytorów [Academic Circle of Editors] as well as the
group of the Faculty of Philology’s PhD students. I share passion with my pupils. Twice we
put on a play Dziady of Adam Mickiewicz.
Since 2008 I am responsible for the Department of Editing’s inventory and assets’
matters, since 2012 I am the assistant professor of the department. I have substituted the
Director of the Department of Editing, prof. dr hab. Barbara Wolska twice during her longer
absence and organized the didactic and organizational matters. Within this duty I took
responsibility for the editorial specialization being taught by the department’s teachers and I
organized the work of the department’s team.
I participated actively in 17 academic conferences by presenting articles. I reviewed 38
Master’s thesis and 51 Bachelor’s thesis. I have received an individual award of the President
of University of Lodz for a book I published.
Since 2007 I am a member of the Polish Society for Eighteenth Century Studies.
Since 2011 I have been a custodian of Koło Naukowe Edytorów [Academic Circle of
Editors] of the University of Lodz, which I cooperate with since 2009. During this time I have
been actively promoting education and the Faculty of Philology of the University of Lodz.
In 2011 Koło Naukowe Edytorów has been awarded the first place in a national contest for
authors and promoters of the best science projects organized by students in the category
“Conference of the Year 2011” for the project: Ogólnopolska konferencja edytorskoliteraturoznawcza ,,Tekst-Tworzywo-Twórca” [National Editing and Literature Conference
“Tekst-Tworzywo-Twórca”]. The award has been handed out to the circle’s representants by
the Minister of Science and Higher Education in Poland, prof. dr hab. Barbara Kudrycka. The
awarded conference was organized in March 2011 (11th–13th) and saw many literature
researchers and editors from different national research centers.
Koło Naukowe Edytorów cooperates with numerous partners, has a website and a
Facebook profile. Moreover, its members took part in Lodz Design Festival 2010 and
organized many lectures, displays, discussion panels and workshops at the University of Lodz
and other cultural facilities in the fields such as editing, typography, graphic design, DTP and
multimedia technologies. The members also take part in editing workshops organized in the
whole country, in competitions, they prepare scientific publications for print and promotional
materials of Polish Philology studies, cooperate with other student organizations and work on
common projects.
Together with Koło Naukowe Edytorów I organized eight events called Typospacery,
which are a kind of a location-based game focused on expanding the editorial, typographic
and historical knowledge connected with the visited places around the city. The game is very
27
popular not only among the university or school students, but also citizens of all ages from
Lodz and neighboring towns.
We have also published eight issues of “We Love Typo” bulletin which contains articles
of researchers and PhD students wrote about literature, editing, design and typography.
I also took part in a few editions of open lectures organized by the University of Lodz
(e.g. at the Festival of Science, Technology and Art and Open Days of the University of
Lodz). In 2010 I was a secretary of an international conference Władca-władza — literackie
doświadczenia Europejczyków [Ruler-power — literary experiences of Europeans] organized
by the Department of Editing. In 2014 I collaborated on a project “Gazeta festiwalowa” of the
32nd Festival of Theatre Schools.
I am an editor of the book Literackie obrazy podróży [Literary representations of
journey], introduction A. Jankowska, Lodz 2013 and a co-editor (along with B. Wolska) of
the selection: Bajki na łamach ,,Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych” [Fables in “Zabawy
Przyjemne i Pożyteczne”], ed. B. Wolska, A. Petlak, A. Mateusiak, introduction A. Petlak,
Lodz 2011. I reviewed 15 scientific articles for print. Four of my articles have been published
in English.
Since 2006 I have been participating (also with lectures) in the meetings of Komisja
Edytorska Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza PAN [Editing Committee of
Adam Mickiewicz’s Literary Society of the Polish Academy of Sciences].
I cooperate with POL-UK — a Polish-British literary group from Inverness. Up till now I
have participated in three literary projects. Two of them was ended with publications in Polish
and English.
2. Academic research
In my academic research I mainly focus on three areas that interest me the most. They are:
Literary editing, with particular emphasis of the Enlightenment period and the following
ones. I’m mostly interested in texts lacking critical editions from the time they were first
published, manuscripts and periodicals (I devoted one book and four articles to the topics of
Enlightenment’s prose — see p. 9-10). During the last years of my research work I focused on
the survived literary pieces of Anna Mostowska. I published a critical edition of her preserved
works and five articles devoted to her texts (see p. 9). The articles are a result of numerous
library and archive search queries as they concern missing works that survived only in
manuscripts and first edition which haven’t had a digitalized version until 2011.
I’m planning to work on editions of other novels written by first female animators of
cultural life. Novels that still don’t have critical editions.
Biographic literature, lives and work of the authors of 20th century such as Bolesław
Leśmian, Jan Brzechwa, Rafał Wojaczek, Łucja Danielewska, Charles Bukowski and Jacek
Bierezin. Most of those mentioned can be described as very original writers, literary
stuntmen, scandalists or on the contrary — like in the case of Jan Brzechwa, who is almost
only considered a writer of children’s literature, while he also wrote many noteworthy adult
texts. I devoted three articles to Brzechwa as a “writer for adults”. I’m also very interested in
the connection between one’s biography and works. I wrote about this problem in my articles
about Wojaczek, Bukowski and Bierezin.
Because of my interest in Jacek Bierezin’s literature and my close relationship with his
family, especially Ewa Sułkowska-Bierezin — his wife, and because I’m in possession of
some private materials and tokens of remembrance, I have started to work on publishing a
book devoted to his life and works. It will fill a major research gap (and complete the
28
arguments from my three already published articles about this topic and two submitted in
print) as there has been no monograph of this kind about him since his death more than 20
years ago. There are only short articles about Bierezin and minor mentions scattered in
different books.
I am also interested in analysis of literary works from 20th century, especially poetry. This
passion is reflected in the articles I published and also the original class I teach in the “B”
section: Poetry of Difficult Topics. Themes, Trends, the Art of Interpretation.
The following articles I published are connected to the topics mentioned above:
,,Ja miłości mojej, która się rozkłada, treść i kształt boski wiernie chowam w sobie” —
o pewnej dysharmonii słów kilka [„I have kept the form and the divine essence of my
decomposed love” — about a certain disharmony], Acta Universitatis Lodziensis, ,,Folia
Litteraria Polonica”, 11, 2008, p. 71-83,
,,Tu jestem – w mrokach ziemi i jestem — tam jeszcze”. Droga w zaświaty Bolesława
Leśmiana [,,Tu jestem – w mrokach ziemi i jestem — tam jeszcze”. Bolesław Leśmian’s path
to the afterlife], [in:] Wielkie mity kultury [Great myths of culture], ed. B. Płonka-Syroka and
E. Rudolf, vol. II, Wroclaw 2010, p. 151-161,
Lustro, rozstanie i miłość — o ,,Banicie" Jana Brzechwy [A mirror, separation and love —
about Jan Brzechwa’s “Banita”], Acta Universitatis Lodziensis, ,,Folia Litteraria Polonica”,
13, 2010, p. 375-384,
Zanim drgną powieki — księżyc się ukaże. Między nocą a nocą, miłością i zbrodnią –
rzecz o ,,Balladzie o pannie", ,,Lalce" i o brzechwowym banicie [„Zanim drgną powieki —
księżyc się ukaże”. Between night and night, love and crime — a thing about “Ballada o
pannie”, “Lalka” and Brzechwa’s outlaw] , ,,Prace Polonistyczne”, Seria LXV, 2010, p. 7188,
Miłość gwoździem przybita — szaleństwo i pasja niespełnionej miłości w poezji Jana
Brzechwy [A nailed love — madness and passion of unrequited love in Jan Brzechwa’s
poetry], [in:] Wielkie mity kultury [Great myths of culture], ed. B. Płonka-Syroka and K.
Majbroda, vol. IV, Wroclaw 2010, p. 261-276,
Pod władzą Erosa i drugiej strony życia — o twórczości Jacka Bierezina [Under the
power of Eros and the other side of life — about Jacek Bierezin’s works], [in:] Władca,
władza – literackie doświadczenia Europejczyków [Ruler-power — literary experiences of
Europeans], ed. M. Poradecki and M. Szymor-Rólczak, vol. II, Lodz 2011, p. 359-369,
Rafał Wojaczek. Upadek kaskadera [Rafał Wojaczek. A stuntman’s fall], [in:]
Perspektywy poznawcze w kulturze europejskiej. Studium porównawcze [Cognitive
perspectives in European culture. Comparative study], ed. B. Płonka-Syroka and E. Rudolf,
vol. V, Wroclaw 2012, p. 227-240,
Na południe od nigdzie. Charles Bukowski — skandal, ekshibicjonizm, apoteoza życia
[South of No North. Charles Bukowski — scandal, exhibitionism, apotheosis of life], [in:]
Tabu–Trend–Transgresja. Skandal w tekstach kultury [Taboo–Trend–Transgression. Scandal
in the texts of culture], vol. II, ed. M. Userl, M. Dąbrowska, J. Nadolna, M. Skibińska,
Warsaw 2013, p. 317-325,
About Tuwim — shortly but concisely, [in:] Tribute to Julian Tuwim, ed.
M. Napiórkowska and others, Inverness 2013, p. 9-15,
,,Jagody nad urwiskiem” — kobieta w lirykach Łucji Danielewskiej [„Jagody nad
urwiskiem” — a woman in Łucja Danielewska’s poems], [in:] ,,We Love Typo”, Lodz 2014,
p. 1-2,
Doświadczenie (nie)obecności w liryce Jacka Bierezina [Experience of non-presence in
the poetry of Jacek Berezin], [in.:] Experience, ed. M. Urbańska, Łódź, s. 63-76,
29
,,Nie te siły już i rzutkość nie ta, ale w głowie wciąż raj dla Mahometa" — potyczki ze
starością Jana Brzechwy [„Nie te siły już i rzutkość nie ta, ale w głowie wciąż raj dla
Mahometa” — Jan Brzechwa’s encounters with old age], ,,Hermeneia” 1, 2014,
,,Dwa ostatnie wiersze zabrała mi bezpieka. Chciałbym je uczcić tutaj minutą ciszy” —
język gestów ostatecznych Jacka Bierezina [„Dwa ostatnie wiersze zabrała mi bezpieka.
Chciałbym je uczcić tutaj minutą ciszy” — Jacek Bierezin’s language of ultimate gestures]
(submitted for print),
,,Na innym kontynencie, w innej epoce, w świecie” — podróże Jacka Bierezina, [w:] Homo
peregrinus. Człowiek w drodze. Człowiek i jego wędrówka [,,On the other continent, in other
age, in word” — travels of Jacek Bierezin], [in:][Homo peregrinus. Wandering man. The man
and his walk], ed. A. Kobrzycka, Łódź 2015 (submitted for print).
The life and works of Jan Lechoń
Jan Lechoń is a prominent and very complex personage. His early debut has been
described as a literary revelation. Lechoń spent half of his life as an emigrant in Paris and a
refugee in the United States of America. From there he worked actively for the Polish culture,
while struggling with poverty, nostalgia, neurasthenia and creative impotence. Even though
this time was difficult for him, he was able to write several dozens of literary pieces. His
professional and private lives show an admirable strife with torments of fate and internal
demons. The writer’s diaries, his correspondence, poetry, memories of his friends and short
prose pieces, which haven’t had a critical edition up till now, are a great source of knowledge
for a researcher. In my book (M. Urbańska, ,,Udawać do końca" — ,,Dziennik" Jana
Lechonia jako świadectwo [„Udawać do końca” — „Diary” of Jan Lechoń as a testimony],
Lodz 2010) and in five articles about Lechoń I have published till now, I focused on many
aspects of his work (diaries, poetry, cultural activity) and biography (genius and poetic
impotence, youth and old age, emotional life, citizenship), trying to create possibly the most
complete picture of a man and artist, who in my opinion is one of the greatest poets and
personages of 20th century. I’m planning to prepare a critical edition of the unknown prose
texts of Jan Lechoń with an extensive historical and literary introduction.
To this day I have published or prepared for publishing the following articles about
Jan Lechoń:
Gwiazdy, które świecą zabłąkanej łodzi — o podróżach Jana Lechonia [Stars that shine
for a stray boat — about journeys of Jan Lechoń], [in:] Literackie obrazy podróży [Literary
potrayals of journey], ed. M. Urbańska, Lodz 2013, p. 59-70,
Stars that shine for a stray boat — about journeys of Jan Lechoń, [in:] Literackie obrazy
podróży, red. Literackie obrazy podróży [Literary potrayals of journey], ed. M. Urbańska,
Lodz 2013, p. 177-188,
Nieczystość, zazdrość i gniew — otchłanie miłości Jana Lechonia [Impurity, envy and
anger — Jan Lechoń’s abysses of love], [in:] Literackie i artystyczne konteksty miłości
[Literary and artistic contexts of love], ed. K. Dźwinel, D. Dźwinel, W. PawlikKwaśniewska, Toruń 2015 (submitted for print),
,,Przez puste oczodoły widziałem noc ciemną” — zmierzch poetycki Jana Lechonia [in:]
Twilight in literature, poetry and art, ed. E. Gajewska, A. Matuszek and B. Tomalak, BielskoBiała 2014 [„Przez puste oczodoły widziałem noc ciemną — Jan Lechoń’s poetic twilight], p.
45-57,
Patrzę na zniszczenie, co święci swe dzieło, lecz przecież nic w mym sercu nie poszło na
marne — poetyckie retrospekcje Jana Lechonia, [in:] The old age and the youth in literature
30
and the culture, ed. M. Kuran, Łódź 2015 [„Patrzę na zniszczenie, co święci swe dzieło, lecz
przecież nic w mym sercu nie poszło na marne” — Jan Lechoń’s poetical retrospections]
(submitted for print).
Załącznik 3
Wykaz publikacji w języku polskim i angielskim
Publikacje opublikowane przed otrzymaniem stopnia doktora:
1. Bukiety Adama Naruszewicza, Adama Wawrzyńca Rzewuskiego i Franciszka Ksawerego
Woyny na łamach ,,Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych”, ,,Prace Polonistyczne”, Seria LIX,
2004, s. 45-64,
2. Zmarli mówią — dialogi elizejskie. Najwybitniejsi twórcy i ich utwory, Acta Universitatis
Lodziensis, ,,Folia Litteraria Polonica” 7, 2005, s. 193-214,
Publikacje opublikowane po otrzymaniu stopnia doktora:
Książki
1. M. Urbańska, Utwory prozatorskie na łamach ,,Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych”.
Wybór. Edycja krytyczna ze wstępem, Łódź 2006 (jest to uzupełniona wersja rozprawy
doktorskiej),
2. M. Urbańska, ,,Udawać do końca" — ,,Dziennik" Jana Lechonia jako świadectwo, Łódź
2010,
3. Anna Mostowska, Powieści, listy, wstęp i opracowanie edytorskie M. Urbańska, Łódź 2014.
Artykuły naukowe
1. Dwa listy Franciszka Bieńkowskiego na łamach ,,Zabaw Przyjemnych Pożytecznych”.
Historia gatunku listu i jego obecność w periodyku, Acta Universitatis Lodziensis, ,,Folia
Litteraria Polonica” 8, 2006, s. 109-122,
2. Współaut. A. Petlak, Edycje krytyczne pisarzy polskiego Oświecenia, [w:] Kalejdoskop
nauki. Przegląd wybranych projektów badawczych prowadzonych przez instytucje naukowe
w Polsce, Warszawa 2007, s. 37,
3. Parenetyka w prozie publicystycznej i fabularnej Oświecenia stanisławowskiego na
wybranych przykładach, Acta Universitatis Lodziensis, ,,Folia Litteraria Polonica”, 10, 2008,
s. 67-77,
4. ,,Ja miłości mojej, która się rozkłada, treść i kształt boski wiernie chowam w sobie” —
o pewnej dysharmonii słów kilka, Acta Universitatis Lodziensis, ,,Folia Litteraria Polonica”,
11, 2008, s. 71-83,
31
5. Problemy edycji prozy Anny Mostowskiej, ,,Literaturoznawstwo”, t. III, pod red. A.
Morawca, Łódź 2009, s. 85-95,
6. Problem winy i kary w twórczości Anny Mostowskiej, Acta Universitatis Lodziensis, ,,Folia
Litteraria Polonica”, 12, 2009, s.71-83,
7. ,,Tu jestem – w mrokach ziemi i jestem — tam jeszcze”. Droga w zaświaty Bolesława
Leśmiana, [w:] Wielkie mity kultury, pod red. B. Płonki-Syroki i E. Rudolf, t. II, Wrocław
2010, s. 151-161,
8. Lustro, rozstanie i miłość — o ,,Banicie" Jana Brzechwy, Acta Universitatis Lodziensis,
,,Folia Litteraria Polonica”, 13, 2010, s. 375-384,
9. Zanim drgną powieki — księżyc się ukaże. Między nocą a nocą, miłością i zbrodnią – rzecz
o ,,Balladzie o pannie", ,,Lalce" i o brzechwowym banicie, ,,Prace Polonistyczne”, Seria
LXV, 2010, s. 71-88,
10. Miłość gwoździem przybita — szaleństwo i pasja niespełnionej miłości w poezji Jana
Brzechwy, [w:] Wielkie mity kultury, pod red. B. Płonki-Syroki i K. Majbrody, t. IV, Wrocław
2010, s. 261-276,
11. Zapisać się dobrze w pamięci — listy Anny Mostowskiej do Józefa Zawadzkiego, Acta
Universitatis Lodziensis ,,Folia Litteraria Polonica”, 14, 2011, s. 62-71,
12. Pod władzą Erosa i drugiej strony życia — o twórczości Jacka Bierezina, [w:] Władca,
władza – literackie doświadczenia Europejczyków, pod red. M. Poradeckiego i M. SzymorRólczak, t. II, Łódź 2011, s. 359-369,
13. Anna Mostowska — twórca czy odtwórca? Wobec niesprawiedliwej recepcji, [w:] TekstTworzywo-Twórca..., pod red. J. Niedbały, Łódź 2011, s. 22-29,
14. Rafał Wojaczek. Upadek kaskadera, [w:] Perspektywy poznawcze w kulturze europejskiej.
Studium porównawcze, pod red. B. Płonki-Syroki i E. Rudolf, t. V, Wrocław 2012, s. 227240,
15. Na południe od nigdzie. Charles Bukowski — skandal, ekshibicjonizm, apoteoza życia,
[w:] Tabu–Trend–Transgresja. Skandal w tekstach kultury, t. II, pod red. M. Userla,
M. Dąbrowskiej, J. Nadolnej, M. Skibińskiej, Warszawa 2013, s. 317-325,
16. Doświadczenia kobiet w powieściach Anny Mostowskiej, [w:] Codzienność oświeconych,
t. I, Przyjemności, pasje, upodobania, pod red. B. Mazurkowej, Katowice 2013,
17. Gwiazdy, które świecą zabłąkanej łodzi — o podróżach Jana Lechonia, [w:] Literackie
obrazy podróży, pod red. M. Urbańskiej, Łódź 2013, s. 59-70,
18. Stars that shine for a stray boat — about journeys of Jan Lechoń, [w:] Literackie obrazy
podróży, pod red. M. Urbańskiej, s. 177-188,
19. About Tuwim — shortly but concisely, [w:] Tribute to Julian Tuwim, pod red.
M. Napiórkowskiej i in., Inverness 2013, s. 9-15,
32
20. Czy ja w ogóle muszę przedstawiać Kosiorowskiego?, [w:] A. Kosiorowski, Byłem
geniuszem, czyli z tego co pamięta Winston Smith, Łódź 2014, s. 1-2,
21. ,,Jagody nad urwiskiem” — kobieta w lirykach Łucji Danielewskiej, ,,We Love Typo” nr
8-9, 2014, s. 2-5,
22. ,,Przez puste oczodoły widziałem noc ciemną” — zmierzch poetycki Jana Lechonia, [w:]
Zmierzch w literaturze, kulturze i sztuce, pod red. E. Gajewskiej, A. Matuszek i B. Tomalak,
Bielsko-Biała 2014, s. 45-57,
23. Doświadczenie (nie)obecności w liryce Jacka Bierezina, [w:] Doświadczenie, pod red. M.
Urbańskiej, Łódź, s. 63-76,
24. The experience of absence/presence in Jacek Bierezin’s poetry, pod red. M. Urbańskiej,
Łódź 2014, s. 151-164,
25. Treasures of Polish literature, [w:] Tribute to polish literature, pod red.
M. Napiórkowskiej i in., Inverness 2014,
26. ,,Nie te siły już i rzutkość nie ta, ale w głowie wciąż raj dla Mahometa" — potyczki ze
starością Jana Brzechwy, ,,Hermeneia” 1, 2014,
27. Nieczystość, zazdrość i gniew — otchłanie miłości Jana Lechonia, [w:] Literackie
i artystyczne konteksty miłości, pod red. K. Dźwinela, D. Dźwinel, W. PawlikKwaśniewskiej, Toruń 2015 (złożony do druku),
28. Patrzę na zniszczenie, co święci swe dzieło, lecz przecież nic w mym sercu nie poszło na
marne — poetyckie retrospekcje Jana Lechonia, [w:] Starość i młodość w literaturze i
kulturze, pod red. M. Kurana, Łódź 2015 (złożony do druku),
29. ,,Dwa ostatnie wiersze zabrała mi bezpieka. Chciałbym je uczcić tutaj minutą ciszy” —
język gestów ostatecznych Jacka Bierezina (złożony do druku),
30. ,,Na innym kontynencie, w innej epoce, w świecie” — podróże Jacka Bierezina, [w:]
Homo peregrinus. Człowiek w drodze. Człowiek i jego wędrówka, pod red. A. Kobrzyckiej,
Łódź 2015 (złożony do druku),
31. Wokół edycji powieści Anny Mostowskiej, Acta Universitatis Lodziensis, ,,Folia Litteraria
Polonica” 2014 (złożony do druku).
33
Attachement 3
List of publications in Polish and English
Publications published before receiving a PhD title:
1. Bukiety Adama Naruszewicza, Adama Wawrzyńca Rzewuskiego i Franciszka Ksawerego
Woyny na łamach ,,Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych” [The Bouquets of Adam
Naruszewicz, Adam Wawrzyniec Rzewuski and Franciszek Ksawery Woyna in „Zabawy
Przyjemne i Pożyteczne”], ,,Prace Polonistyczne”, Series LIX, 2004, p. 45-64,
2. Zmarli mówią — dialogi elizejskie. Najwybitniejsi twórcy i ich utwory [The dead speak —
Elysian dialogues], Acta Universitatis Lodziensis, ,,Folia Litteraria Polonica” 7, 2005, p. 193214.
Publications published after receiving a PhD title:
Books
1. Monika Urbańska, Utwory prozatorskie na łamach ,,Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych”.
Wybór. Edycja krytyczna ze wstępem [Prose works in „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne”.
Selection. Critical edition with introduction], Lodz 2006 (it’s a supplemented version of my
PhD thesis, rev. prof. dr hab. Wiesław Pusz),
2. M. Urbańska, ,,Udawać do końca" — ,,Dziennik" Jana Lechonia jako świadectwo
[„Udawać do końca” — „Diary” of Jan Lechoń as a testimony], Lodz 2010 (rev. prof. dr hab.
J. Smulski),
3. Anna Mostowska, Powieści, listy, [Anna Mostowska, Novels, letters], introduction and
editorial development Monika Urbańska, Lodz 2014 (rev. dr hab. Danuta Kowalewska).
Research articles
34
1. Dwa listy Franciszka Bieńkowskiego na łamach ,,Zabaw Przyjemnych Pożytecznych”.
Historia gatunku listu i jego obecność w periodyku [Two letters of Franciszek Bieńskowski in
„Zabawy Przyjemne i Pożyteczne”. The history of the letters genre and its presence in the
periodical], Acta Universitatis Lodziensis, ,,Folia Litteraria Polonica” 8, 2006, p. 109-122,
2. Co-authored with A. Petlak, Edycje krytyczne pisarzy polskiego Oświecenia [Critical
editions of the Polish Enlightenment’s writers, [in:] Kalejdoskop nauki. Przegląd wybranych
projektów badawczych prowadzonych przez instytucje naukowe w Polsce [The Kaleidoscope
of Science. A review of selected research projects carried out by scientific institutions in
Poland], Warsaw 2007, p. 37,
3. Parenetyka w prozie publicystycznej i fabularnej Oświecenia stanisławowskiego na
wybranych przykładach [Parenesis literature in the journalist and fiction prose of the
Stanislavian Enlightenment with examples], Acta Universitatis Lodziensis, ,,Folia Litteraria
Polonica”, 10, 2008, p. 67-77,
4. ,,Ja miłości mojej, która się rozkłada, treść i kształt boski wiernie chowam w sobie” —
o pewnej dysharmonii słów kilka [„I have kept the form and the divine essence of my
decomposed love” — about a certain disharmony], Acta Universitatis Lodziensis, ,,Folia
Litteraria Polonica”, 11, 2008, p. 71-83,
5. Problemy edycji prozy Anny Mostowskiej [Editing problems of Anna Mostowska’s
prose], ,,Literaturoznawstwo”, vol. III, ed. A. Morawiec, Lodz 2009, p. 85-95,
6. Problem winy i kary w twórczości Anny Mostowskiej [Guilt and punishment in Anna
Mostowska’s works], Acta Universitatis Lodziensis, ,,Folia Litteraria Polonica”, 12, 2009,
p.71-83,
7. ,,Tu jestem – w mrokach ziemi i jestem — tam jeszcze”. Droga w zaświaty Bolesława
Leśmiana [,,Tu jestem – w mrokach ziemi i jestem — tam jeszcze”. Bolesław Leśmian’s path
to the afterlife], [in:] Wielkie mity kultury [Great myths of culture], ed. B. Płonka-Syroka and
E. Rudolf, vol. II, Wroclaw 2010, p. 151-161,
8. Lustro, rozstanie i miłość — o ,,Banicie" Jana Brzechwy [A mirror, separation and love —
about Jan Brzechwa’s “Banita”], Acta Universitatis Lodziensis, ,,Folia Litteraria Polonica”,
13, 2010, p. 375-384,
9. Zanim drgną powieki — księżyc się ukaże. Między nocą a nocą, miłością i zbrodnią – rzecz
o ,,Balladzie o pannie", ,,Lalce" i o brzechwowym banicie [„Zanim drgną powieki — księżyc
się ukaże”. Between night and night, love and crime — a thing about “Ballada o pannie”,
“Lalka” and Brzechwa’s outlaw] , ,,Prace Polonistyczne”, Seria LXV, 2010, p. 71-88,
10. Miłość gwoździem przybita — szaleństwo i pasja niespełnionej miłości w poezji Jana
Brzechwy [A nailed love — madness and passion of unrequited love in Jan Brzechwa’s
poetry], [in:] Wielkie mity kultury [Great myths of culture], ed. B. Płonka-Syroka and K.
Majbroda, vol. IV, Wroclaw 2010, p. 261-276,
11. Zapisać się dobrze w pamięci — listy Anny Mostowskiej do Józefa Zawadzkiego [To stay
in one’s memory — the letter of Anna Mostowska to Józef Zawadzki], Acta Universitatis
Lodziensis ,,Folia Litteraria Polonica”, 14, 2011, p. 62-71,
35
12. Pod władzą Erosa i drugiej strony życia — o twórczości Jacka Bierezina [Under the
power of Eros and the other side of life — about Jacek Bierezin’s works], [in:] Władca,
władza – literackie doświadczenia Europejczyków [Ruler-power — literary experiences of
Europeans], ed. M. Poradecki and M. Szymor-Rólczak, vol. II, Lodz 2011, p. 359-369,
13. Anna Mostowska — twórca czy odtwórca? Wobec niesprawiedliwej recepcji [Anna
Mostowska — a creator or reproducer? In the face of an unfair reception], [in:] TekstTworzywo-Twórca..., ed. J. Niedbała, Lodz 2011, p. 22-29,
14. Rafał Wojaczek. Upadek kaskadera [Rafał Wojaczek. A stuntman’s fall], [in:]
Perspektywy poznawcze w kulturze europejskiej. Studium porównawcze [Cognitive
perspectives in European culture. Comparative study], ed. B. Płonka-Syroka and E. Rudolf,
vol. V, Wroclaw 2012, p. 227-240,
15. Na południe od nigdzie. Charles Bukowski — skandal, ekshibicjonizm, apoteoza życia
[South of No North. Charles Bukowski — scandal, exhibitionism, apotheosis of life], [in:]
Tabu–Trend–Transgresja. Skandal w tekstach kultury [Taboo–Trend–Transgression. Scandal
in the texts of culture], vol. II, ed. M. Userl, M. Dąbrowska, J. Nadolna, M. Skibińska,
Warsaw 2013, p. 317-325,
16. Doświadczenia kobiet w powieściach Anny Mostowskiej [Women’s experiences in Anna
Mostowska’s novels], [in:] Codzienność oświeconych [Enlightenment’s people everyday life],
vol. I, Przyjemności, pasje, upodobania [Pleasures, passions, likings], ed. B. Mazurkowa,
Katowice 2013, s. 273-283,
17. Gwiazdy, które świecą zabłąkanej łodzi — o podróżach Jana Lechonia [Stars that shine
for a stray boat — about journeys of Jan Lechoń], [in:] Literackie obrazy podróży [Literary
potrayals of journey], ed. M. Urbańska, Lodz 2013, p. 59-70,
18. Stars that shine for a stray boat — about journeys of Jan Lechoń, [in:] Literackie obrazy
podróży [Literary potrayals of journey], ed. M. Urbańska, Lodz 2013, 177-188,
19. About Tuwim — shortly but concisely, [in:] Tribute to Julian Tuwim, ed.
M. Napiórkowska and others, Inverness 2013, p. 9-15,
20. Czy ja w ogóle muszę przedstawiać Kosiorowskiego? [Do I really need to introduce
Kosiorowski?] [in:] A. Kosiorowski, Byłem geniuszem, czyli z tego co pamięta Winston Smith
[I was a genius or about what Winston Smith remembers], Lodz 2014, p. 7-8,
21. ,,Jagody nad urwiskiem” — kobieta w lirykach Łucji Danielewskiej [„Jagody nad
urwiskiem” — a woman in Łucja Danielewska’s poems], [in:] ,,We Love Typo”, Lodz 2014,
p. 2-5,
22. ,,Przez puste oczodoły widziałem noc ciemną” — zmierzch poetycki Jana Lechonia
[„Przez puste oczodoły widziałem noc ciemną — Jan Lechoń’s poetic twilight], ed. E.
Gajewska, A. Matuszek andi B. Tomalak, Bielsko-Biała 2014, s. 45-57,
23. Doświadczenie (nie)obecności w liryce Jacka Bierezina, [w:] Doświadczenie, pod red. M.
Urbańskiej, Łódź, s. [The experience of absence/presence in Jacek Bierezin’s poetry] [in:]
The experience, ed. M. Urbańska, Łódź, p. 63-76,
36
24. The experience of absence/presence in Jacek Bierezin’s poetry] [in:] The experience, ed.
M. Urbańska, Łódź, p. 151-164,
25. Treasures of Polish literature, [in:] Tribute to polish literature, ed. M. Napiórkowska and
others, Inverness 2014,
26. ,,Nie te siły już i rzutkość nie ta, ale w głowie wciąż raj dla Mahometa" — potyczki ze
starością Jana Brzechwy [„Nie te siły już i rzutkość nie ta, ale w głowie wciąż raj dla
Mahometa” — Jan Brzechwa’s encounters with old age], Hermeneia” 1, 2014,
27. Nieczystość, zazdrość i gniew — otchłanie miłości Jana Lechonia [Impurity, envy and
anger — Jan Lechoń’s abysses of love], [in:] Literackie i artystyczne konteksty miłości
[Literary and artistic contexts of love], ed. K. Dźwinel, D. Dźwinel, W. PawlikKwaśniewska, Toruń 2015 (submitted for print),
28. Patrzę na zniszczenie, co święci swe dzieło, lecz przecież nic w mym sercu nie poszło na
marne — poetyckie retrospekcje Jana Lechonia, [in:] The old age and the youth in literature
and the culture, ed. M. Kuran, Łódź 2015 [„Patrzę na zniszczenie, co święci swe dzieło, lecz
przecież nic w mym sercu nie poszło na marne” — Jan Lechoń’s poetic retrospections
(submitted for print),
29. ,,Dwa ostatnie wiersze zabrała mi bezpieka. Chciałbym je uczcić tutaj minutą ciszy”
— język gestów ostatecznych Jacka Bierezina [„Dwa ostatnie wiersze zabrała mi bezpieka.
Chciałbym je uczcić tutaj minutą ciszy” — Jacek Bierezin’s language of ultimate gestures]
(submitted for print),
30. ,,Na innym kontynencie, w innej epoce, w świecie” — podróże Jacka Bierezina, [w:]
Homo peregrinus. Człowiek w drodze. Człowiek i jego wędrówka [,,On the other continent, in
other age, in word” — travels of Jacek Bierezin], [in:][Homo peregrinus. Wandering man.
The man and his walk, ed. A. Kobrzycka, Łódź 2015 (submitted for print),
31. Wokół edycji powieści Anny Mostowskiej [Around the edition of Anna Mostowska
novels], Acta Universitatis Lodziensis, ,,Folia Litteraria Polonica”, 2015 (submitted for print).
Załącznik 4
Informacje o osiągnięciach naukowych
4.a) Udział w konferencjach naukowych z referatem:
1. Referat: Proza Anny Mostowskiej — tematyka, znaczenie, problemy edycji.
Międzynarodowa konferencja Z warsztatów badaczy polskiego oświecenia. Instytut Badań
Literackich PAN. Pracownia Literatury Oświecenia, Warszawa 1-2 IV 2008 r.,
2. Referat: ,,Tu jestem — w mrokach ziemi i jestem — tam jeszcze”. Droga w zaświaty
Bolesława Leśmiana.
37
Międzynarodowa konferencja Mit początku, mit drogi. Analiza historyczna, społeczna
i kulturowa, Katedra Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Wrocławskiego,
Świeradów Zdrój, 16-18 IV 2008 r.,
3. Referat: Problemy edycji twórczości Anny Mostowskiej.
Warsztaty edytorskie. Instytut Badań Literackich PAN, Komisja Edytorska Towarzystwa
Literackiego im. Adama Mickiewicza, Warszawa 16 VI 2008 r.,
4. Referat: Miłość gwoździem przybita — szaleństwo i pasja niespełnionej miłości w poezji
Jana Brzechwy.
Ogólnopolska konferencja Miłość spełniona, miłość niespełniona, Katedra Etnologii
i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Wrocławskiego, Szklarska Poręba, 17-19 VI 2009 r.,
5. Referat: Pod władzą Erosa i drugiej strony życia — o poezji Jacka Bierezina.
Międzynarodowa konferencja Władca, władza — literackie doświadczenia Europejczyków,
Katedra Edytorstwa Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 12-13 IV 2010 r.,
6. Referat: Oświecenie jako próg nowoczesności,
Wykład otwarty, Uniwersytet Łódzki, Łódź, 21 X 2011,
7. Referat: Rafał Wojaczek — upadek kaskadera.
Międzynarodowa konferencja Mit upadku, mit postępu, Katedra Etnologii i Antropologii
Kulturowej Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 25-26 V 2011 r.,
8. Referat: Na południe od nigdzie. Charles Bukowski — skandal, ekshibicjonizm, apoteoza
życia.
Międzynarodowa konferencja Skandal w kulturze, Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu
Wrocławskiego, Wrocław, 7-9 XI 2011 r.,
9. Referat: Anna Mostowska — twórca czy odtwórca. Wobec niesprawiedliwej recepcji.
Ogólnopolska konferencja Tekst-Tworzywo-Twórca, Wydział Filologiczny Uniwersytetu
Łódzkiego, Łódź, 11-13 kwietnia 2011 r.,
10. Referat: U progu edycji dorobku Anny Mostowskiej,
Wykład otwarty i zebranie Komisji Edytorskiej Towarzystwa Literackiego im. Adama
Mickiewicza, IBL PAN, Warszawa, 5 VI 2012 r.,
11. Referat: Macierzyństwo, namiętność, zbrodnia. Doświadczenia kobiet w powieściach
Anny Mostowskiej.
Ogólnopolska konferencja Codzienność Oświeconych, Wydział Filologiczny Uniwersytetu
Śląskiego, Katowice, 15-16 XI 2012 r.,
12. Referat: Nieznane oblicza Jana Brzechwy,
Festiwal Nauki, Techniki i Sztuki w Łodzi, Uniwersytet Łódzki, Łódź, 15 IV 2013 r.
13. Referat: Nieczystość, zazdrość i gniew — otchłanie miłości Jana Lechonia,
Ogólnopolska konferencja Miłość, erotyka, pornografia w literaturze, sztuce i kulturze,
Wydział Filologiczny Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń, 6–7 VI 2013 r.,
38
14. Referat: ,,Przez puste oczodoły widziałem noc ciemną” — zmierzch poetycki Jana
Lechonia,
Międzynarodowa konferencja Zmierzch, Katedra Literatury i Kultury Polskiej, Katedra Teorii
i Praktyk Komunikacji Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej oraz Instytut
Teologiczny im. św. Jana Kantego w Bielsku-Białej, Bielsko-Biała, 13-14 XI 2013 r.,
15. Referat: ,,Dwa ostatnie wiersze zabrała mi bezpieka. Chciałbym je uczcić tutaj minutą
ciszy” — o twórczości Jacka Bierezina.
Ogólnopolska konferencja Kariera pisarza w PRL-u, Ośrodek Badań Filologicznych nad
Cenzurą PRL przy Uniwersytecie w Białymstoku Zakład Literatury Międzywojennej
i Współczesnej UwB, Białystok, 24-14 IV 2014 r.,
16. Patrzę na zniszczenie, co święci swe dzieło, lecz przecież nic w mym sercu nie poszło na
marne — retrospekcje Jana Lechonia.
Ogólnopolska konferencja Starość i młodość w literaturze i kulturze, Wydział Filologiczny
Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 23-25 V 2014 r.,
17. Na innym kontynencie, w innym wieku, w świecie — podróże Jacka Bierezina.
Ogólnopolska konferencja Homo pelegrinus. Człowiek w drodze. Człowiek i jego wędrówka.
Koło Naukowe Miłośników Oświecenia Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 6-7 XII 2014 r.
4. b) Przynależność do towarzystw naukowych:
Jestem członkiem Towarzystwa Badań nad Wiekiem Osiemnastym.
4. c) Nagrody i wyróżnienia:
Indywidualna Nagroda Rektora z książkę, przyznana w 2007 r.
4. d) Działalność dydaktyczna:
Dwukrotnie prowadziłam seminaria licencjackie.
Byłam opiekunem piątki studentów Międzywydziałowych Interdyscyplinarnych Studiów
Humanistycznych.
Zrecenzowałam 38 prac magisterskich i 51 prac licencjackich oraz 15 artykułów naukowych.
Egzaminuję z przedmiotów z bloku ,,A”: Podstawy edytorstwa oraz Literatura oświecenia.
Jestem koordynatorem przedmiotów: Krytyka tekstów XIX w., Krytyka tekstów XX w.,
Korekta tekstu.
W ramach pensum dydaktycznego prowadzę na studiach I i II stopnia następujące zajęcia
z bloku ,,A”:
— Literatura powszechna,
— Podstawy analizy dzieła literackiego.
W ramach bloku ,,D”:
— Podstawy Edytorstwa (wykład),
— Praca rektora wydawniczego (zajęcia specjalistyczne),
— Redakcja techniczna (zajęcia specjalistyczne),
— Krytyka tekstów XVIII w. (zajęcia specjalistyczne),
— Krytyka tekstów XIX w. (zajęcia specjalistyczne),
— Krytyka tekstów XX w. (zajęcia specjalistyczne).
39
Z bloku ,,B” — Poezja trudnych tematów. Nurty, trendy, sztuka interpretacji.
Hospituję zajęcia Doktorantów Katedry Edytorstwa oraz Katedry Literatury i Tradycji
Oświecenia. Doktoranci ci odbywają również praktykę dydaktyczną pod moim kierunkiem.
Prowadzę zajęcia w ramach Studium Podyplomowego „Edytorstwo Tekstów Literackich”,
a także na Bibliotekoznawstwie oraz dla studentów programu Erasmus. W minionych latach
prowadziłam zajęcia na studiach zaocznych Filologii Polskiej oraz na Wydziale FilloficznoHistorycznym UŁ (na kierunku Historia).
4. e) Działalność popularyzująca naukę:
W kraju
Wraz z Kołem Naukowym Edytorów UŁ podjęłam wiele inicjatyw promujących naukę
oraz będących promocją Wydziału Filologicznego UŁ, takich jak zorganizowanie
nagrodzonej przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego konferencji TekstTworzywo-Twórca, promocja medialna, prowadzenie na terenie Uniwersytetu Łódzkiego i
ośrodków kultury wykładów, pokazów, paneli dyskusyjnych i warsztatów z edytorstwa,
typografii, grafiki wydawniczej i technologii multimedialnych, przygotowanie do druku
publikacji naukowych oraz materiałów promocyjnych Instytutu Filologii Polskiej UŁ;
zorganizowanie ośmiu Typospacerów — gier miejskich, opartych na poszerzaniu wiedzy
edytorskiej i historycznej, angażującej nie tylko środowiska akademickie i szkolne, ale
również wszystkich mieszkańców Łodzi i okolic; wydanie ośmiu numerów pisma ,,We Love
Typo” publikującego artykuły i prace naukowców i doktorantów, skupionych tematycznie
wokół zagadnień literatury, edytorstwa, designu oraz typografii.
Brałam udział w 17 konferencjach międzynarodowych i ogólnopolskich, kilku edycjach
wykładów otwartych organizowanych przez Uniwersytet Łódzki (np. z okazji Festiwalu
Nauki Techniki i Sztuki oraz Dni Otwartych UŁ). W 2010 r. byłam sekretarzem
organizowanej przez Katedrę Edytorstwa konferencji międzynarodowej Władca-władza —
literackie doświadczenia Europejczyków. W 2014 r. współpracowałam przy projekcie
,,Gazety festiwalowej” przygotowanej z okazji 32 Festiwalu Szkół Teatralnych. Od 2006 r.
uczestniczę (także z odczytami) w spotkaniach Komisji Edytorskiej Towarzystwa
Literackiego im. Adama Mickiewicza PAN. Jestem redaktorem trzech pozycji książkowych.
Byłam recenzentem dwóch wniosków: o przyznanie nagrody i stypendium im. Adama
Włodka oraz Programu Stypendialnego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP
,,Młoda Polska” Arturowi Kosiorowskiemu za powieść Wizje Kandyda.
Zrealizowałam 5 projektów badawczych, przyznanych mi w ramach badań własnych
Uniwersytetu Łódzkiego. Trzy dotyczyły kwerend skupionych wokół postaci Anny
Mostowskiej, dwa — badań nad twórczością Jana Lechonia.
Za granicą
Współpracuję z POL-UK — polsko-brytyjską grupą literacką, powstałą w 2011, mającą
siedzibę w Inverness — m.in. nad projektami: W 60. rocznicę śmierci Juliana Tuwima
(ukończony w 2013 r. publikacją książkową), Literatura Polska (zakończony w 2014 r.,
publikacją książkową), Kulinaria w dobie Oświecenia, oprac. edytorskie (w trakcie realizacji
40
— projekt pomyślany jako cykl publikacji: książka oraz publikacje internetowe). Publikacje
ukazują się w Inverness w językach angielskim i polskim.
4. f) Działalność organizacyjna.
Jestem Adiunktem Katedry Edytorstwa UŁ, osobą odpowiedzialną za sprawy majątkowoinwentarzowe oraz finansowe Katedry. Jestem również współautorką programu nauczania
Specjalizacji Edytorskiej na Wydziale Filologicznym UŁ. Brałam udział w ustalaniu planów
zajęć dydaktycznych w ramach specjalizacji, odpowiadam za zamówienia aparatury
i materiałów dla Katedry Edytorstwa. Od ośmiu lat nieustannie pełnię funkcję opiekuna roku
kolejnych roczników studentów filologii polskiej I i II stopnia. Jestem opiekunem Koła
Naukowego Edytorów UŁ. W sytuacji dłuższych nieobecności zastępowałam Kierownik
Katedry Edytorstwa, Prof. dr hab. Barbarę Wolską, prowadziłam w zastępstwie seminarium
magisterskie Pani Profesor.
41