SAMORZĄD W POLSCE

Podział administracyjny, zadania samorządu
Podział administracyjny Polski
Jednostka
administracyjna
Liczba
w Polsce
Organ
uchwałodawczy
Organ
wykonawczy
Nazwa urzędu
Szczebel gminy
Gmina wiejska
1586
Rada gminy
wójt
Urząd gminy
Gmina
miejsko-wiejska
586
Rada miasta i
gminy
burmistrz
Urząd miasta i
gminy
Gmina miejska
306
Rada miasta
burmistrz
Urząd miasta
(magistrat,
ratusz)
Podział administracyjny Polski
Jednostka
administracyjna
Liczba
w Polsce
Organ
uchwałodawczy
Organ
wykonawczy
Nazwa urzędu
Szczebel gminy i powiatu (kompetencje łączone)
Miasto na prawach
powiatu
65
Rada miasta
Prezydent miasta Urząd miasta
Szczebel powiatu
Powiat (powiat
ziemski)
314
Rada powiatu
Zarząd powiatu i
starosta
Starostwo
powiatowe
Szczebel województwa
województwo
16
Sejmik
województwa
Zarząd
województwa i
marszałek
województwa
Urząd
marszałkowski
Wybieranie władz samorządowych
Organ
Liczba osób
Wybierają…
Rada gminy
15-45
bezpośrednio mieszkańcy
Rada miasta
15-45 (w Warszawie 60) bezpośrednio mieszkańcy
Rada powiatu
15-29
bezpośrednio mieszkańcy
Sejmik wojewódzki
30 lub więcej (do 57)
bezpośrednio mieszkańcy
Wójt
1
bezpośrednio mieszkańcy
Burmistrz
1
bezpośrednio mieszkańcy
Prezydent miasta
1
bezpośrednio mieszkańcy
Starosta
1
rada powiatu
Marszałek województwa
1
rada województwa
Zasada pomocniczości
 Zasada pomocniczości (subsydiarności) to zasada,
w myśl której wyższa instancja powinna podejmować
jakieś działania tylko wtedy, gdy niższa nie jest
w stanie należycie wypełnić określonych zadań.
 Zgodnie z zasadą pomocniczości państwo
nie powinno wkraczać w sprawy, które mogą być
załatwiane na szczeblu samorządu, a państwo
i samorząd nie powinny wkraczać w sprawy,
które mogą być załatwiane przez rodzinę.
Załatwianie spraw w urzędzie gminy przez obywatela
 płacenie podatku rolnego, podatku od nieruchomości,






opłat targowych, opłat za posiadanie psa
załatwianie spraw dotyczących ruchu ludności (dowody
osobiste, akty urodzenia, małżeństwa i zgonu, formalności
meldunkowe)
sprawy socjalne: wnioski o zasiłek, pomoc rzeczową, mieszkanie
komunalne
rejestrowanie działalności gospodarczej, uzyskiwanie koncesji
Urząd gminy (np. na detaliczną sprzedaż alkoholu)
różne sprawy związane z gruntami (ich zakup, dzierżawą,
pozwolenia na wycinkę drzew, na budowę domu itp.)
sprawy dotyczące dróg gminnych (np. chwilowe zajęcie drogi
przez manifestację lub w związku z prowadzonym remontem
posesji)
pozwolenia na organizowanie imprez masowych
(większe imprezy sportowe, większe koncerty)
Załatwianie spraw w starostwie powiatowym
przez obywatela
 zmiana imienia i nazwiska
 sprawy dotyczące pojazdów (prawo jazdy, rejestracja




samochodów, motocykli, łodzi)
poszukiwanie pracy (powiatowy urząd pracy)
zgłaszanie skarg konsumenckich do powiatowego
rzecznika konsumentów
sprawy dotyczące dróg powiatowych
zgoda na zbiórki pieniędzy na terenie powiatu
Załatwianie spraw w urzędzie marszałkowskim
przez obywatela
 wnioski o dofinansowanie placówek oświatowych,





kulturalnych, zdrowotnych
koncesje na hurtowy obrót alkoholem
rejestr przewodników turystycznych i obiektów
hotelarskich
opłaty za korzystanie ze środowiska (emisja gazów,
pyłów, opakowania)
zgoda na zbiórkę pieniędzy na terenie województwa
sprawy dotyczące dróg wojewódzkich
Załatwianie spraw w urzędzie wojewódzkim
przez obywatela
 sprawy paszportowe oraz związane ze zmianą
obywatelstwa
 sprawy związane z pobytem cudzoziemców
 sprawy dotyczące dróg krajowych (np. konieczność
wstrzymania ruchu)
Zadania samorządu terytorialnego
Infrastruktura
Dziedzina
Szczebel
powiatowy
Szczebel gminny
Szczebel wojewódzki
drogi gminne
drogi powiatowe
drogi wojewódzkie
budynki gminne
budynki starostwa
budynki wojewódzkie
wywóz śmieci,
nadzór sanitarny,
kanalizacja,
niebezpieczne
oczyszczanie ścieków odpady
recykling,
niebezpieczne odpady,
emisja płynów
ochrona środowiska
(np. wycinka drzew)
ochrona
środowiska
obszary chronione
gospodarka
przestrzenna
-
gospodarka
przestrzenna
Zadania samorządu terytorialnego
Kultura i oświata
Dziedzina
Szczebel gminny
Szczebel
powiatowy
Szczebel wojewódzki
przedszkola, szkoły
podstawowe,
gimnazja
licea, szkoły
specjalne i
artystyczne
wyższe szkoły zawodowe,
doskonalenie nauczycieli
gminne obiekty
sportowe
obiekty sportowe
obiekty sportowe
biblioteki gminne
biblioteki
powiatowe
biblioteki wojewódzkie
muzea gminne
muzea powiatowe
muzea okręgowe
ochrona zabytków
ochrona zabytków
ochrona zabytków
Zadania samorządu terytorialnego
Pomoc społeczna
Dziedzina
Szczebel gminny
Szczebel
powiatowy
Szczebel wojewódzki
przychodnie
lekarskie
szpitale ogólne,
pogotowia
szpitale specjalistyczne
pomoc społeczna
(zasiłki, pomoc
rzeczowa itp.)
problemy rodzin
(domy dziecka,
rodziny zastępcze)
koordynacja pomocy
społecznej o zasięgu
regionalnym
-
rejestracja
pojazdów
-
roboty publiczne
powiatowy urząd
pracy
wojewódzki urząd pracy
Zadania samorządu terytorialnego
Pomoc społeczna
Dziedzina
Szczebel gminny
Szczebel
powiatowy
Szczebel wojewódzki
przychodnie
lekarskie
szpitale ogólne,
pogotowia
szpitale specjalistyczne
pomoc społeczna
(zasiłki, pomoc
rzeczowa itp.)
problemy rodzin
(domy dziecka,
rodziny zastępcze)
koordynacja pomocy
społecznej o zasięgu
regionalnym
-
rejestracja
pojazdów
-
roboty publiczne
powiatowy urząd
pracy
wojewódzki urząd pracy
Zadania samorządu terytorialnego
Bezpieczeństwo
Dziedzina
Szczebel gminny
porządek (straż
miejska)
Szczebel
powiatowy
porządek
Szczebel wojewódzki
porządek
ochrona przeciwpożarowa i przeciwpowodziowa
(na odpowiednim szczeblu)
współpraca z policją (
na odpowiednim szczeblu)
zezwolenia na manifestacje, zbiórki pieniędzy
(na odpowiednim szczeblu)
Kompetencje wojewody
 Wojewoda nie jest organem samorządu i nie jest wybierany




w wyborach samorządowych, ale jest mianowany przez
premiera i może być przez niego odwołany.
Wojewoda jest reprezentantem władz centralnych
w terenie. Na szczeblu powiatu i gminy władze nie maja
swojego przedstawiciela.
Wojewoda stoi na czele urzędu wojewódzkiego,
którego kompetencje są inne niż kompetencje urzędu
marszałkowskiego.
Wojewoda jest zwierzchnikiem części urzędów zaliczanych
do administracji terenowej.
Wojewoda nadzoruje organy władzy samorządowej
w zakresie zgodności ich działań z prawem.
Akt samorządu niezgodny z prawem wojewoda może
unieważnić.
Dochody gmin
Dochody własne
 podatek rolny, podatek leśny, podatek od nieruchomości
 podatek od spadków i darowizn; podatek od czynności







cywilnoprawnych (od niektórych transakcji)
udział gminy w podatkach CIT (ok. 5%) i PIT (ok. 30%)
opłaty targowe, opłaty za posiadanie psa
opłaty eksploatacyjne za wydobycie kopalin (górnictwo,
wydobycie piasku itp.)
czynsze za wynajem lokali i mieszkań w budynkach
komunalnych, opłaty za dzierżawę mienia gminnego
sprzedaż mienia gminnego
zaciąganie pożyczek i kredytów, emisja obligacji
zyski przedsiębiorstw komunalnych
Dochody gmin






Możliwość wydatkowania dochodów własnych:
pensje urzędników;
utrzymanie budynków gminnych i infrastruktury;
działalność kulturalna w gminie (np. dożynki,
koncerty, domy kultury);
inwestycje komunalne;
dofinansowanie deficytowych przedsiębiorstw
komunalnych;
koszty obsługi zadłużenia gminy (spłata pożyczek,
wykup obligacji)
Dochody gmin
Subwencje
 Subwencja ogólna (w tym subwencja na cele
oświatowe).
Możliwość wydatkowania
 Zgodnie z celem subwencji (o szczegółach
wydatkowania decyduje gmina).
Dochody gmin




Dotacje celowe
Fundusze napływające ze szczebla centralnego na
konkretny cel (nie mogą być wydatkowane na nic
innego)
Możliwość wydatkowania
koszty ewidencji ludności;
koszty organizacji wyborów do Sejmu;
koszty inwestycji zleconych gminie (np. budowa dróg
krajowych)
Zmiana podziału administracyjnego Polski
Lata
Województwa
Powiaty
Gminy
1946-50
14+2
299
2799
stan w ostatnim dniu
obowiązywania (5 VII 1950)
1950-55
17
330
2993
stan w dniu 6 VII 1950
1955-1972
17
ok. 350
-
1972-1975
17
392
2365
z powrotem utworzono gminy
(stan z dn. 1 I 1978)
1975-98
49
-
2468
liczba gmin wg stanu
z 31 XII 1994
373
2489
stan w dniu wprowadzenia
reformy
379
2478
stan w dniu 1 I 2009
1999 -
16
Uwagi
zlikwidowano gminy,
utworzono gromady (8790)