Problematyka „Lalki”

Pobrano z http://magda.of.pl
BOLESŁAW PRUS
LALKA
(problematyka)
Narratorstwo w powieści jest zupełną nowością. Polega ona na zredukowaniu,
okrojeniu wszechwiedzy autora i ocen odautorskich. Narracja autorska zajmuje w powieści
znacznie mniej miejsca niŜ dialogi: pogadanki, kłótnie…AŜ w dziewięciu rozdziałach Prus
„wyręcza się” „Pamiętnikiem starego subiekta” – czyli oddaje głos jednemu z bohaterów. Narracja
odautorska w wielu miejscach „Lalki” ma charakter opowiadania lub opisu, lecz jest relacją
przybarwioną uczuciami bohaterów. Staje się wówczas rodzajem ich monologu , choć została
zapisana w trzeciej osobie.
Akcja „Lalki” zaczyna się w 1878 r., a kończy w październiku 1879 r. Upływ czasu
powieści jest nie równy. Niektóre okresy są omawiane bardzo szeroko, a w innych nie dzieje się
prawie nic. Raz po raz jest przywoływana przeszłość. Pojawia się ona niespodziewanie i tak samo
znika z akcji utworu. Przeszłość jest przywoływana w pamiętnikach Rzeckiego. Całe tło
historyczne obejmuje:
1. epokę napoleońską
2. powstanie listopadowe
3. okres Wojny Ludów
4. powstanie styczniowe
Główny wątek to dzieje Wokulskiego i jego miłość do Izabeli, który jest przeplatany
innymi – ubocznymi (dzieje Rzeckiego, historia Łęckich, Stawskiej…), jak równieŜ epizodami
(proces o lalkę, Historia studentów).
W „Lalce” występują trzy pokolenia:
1. romantycy (Rzecki, stryj Wokulskiego)
2. pozytywiści (Ochocki, Klejn)
3. pokolenie przejściowe (Wokulski)
Pokolenie romantyków jest pełne romantycznych uniesień, postępuje drogą oręŜa,
wierzy w porządek świata. Pozytywiści natomiast byli wychowywani poza romantyczną atmosferą.
DąŜą do reform społecznych. Są chłonni na wszelkiego rodzaju odkrycia naukowe. Pokolenie
przejściowe korzeniami tkwią w świecie romantyków, ale równieŜ muszą Ŝyć w dobie
pozytywizmu. W kaŜdym pokoleniu moŜna odnaleźć idealistów:
1. Rzecki – idealista polityczny
2. Ochocki – idealista naukowy
3. Wokulski – idealista o cechach złoŜonych (idealista miłości)
Powieść „Lalka” jest krytycznym obrazem społeczeństwa drugiej połowy XIX wieku.
Krytyce poddane są wszystkie środowiska, poczynając od arystokracji rodowej. Do nich naleŜą:
Łęccy, baron Krzeszowski, baron Dalski, Starski. Grupę tę cechuje próŜniactwo, pasoŜytnictwo,
pogarda dla pracy, fałsz…Cech tych nie moŜna przypisać pochodzącej z arystokratycznego rodu
baronowej Zasławskiej. Inną grupą jest szlachta (ojciec Wokulskiego, Wilski, pani Misiewiczowa).
Jest to warstwa zamierająca. Po uwłaszczeniu chłopów nie potrafi juŜ gospodarować, trwoni
pieniądze, zadłuŜa się. Dopiero nowe pokolenie, jak pani Stawska, potrafi się zaaklimatyzować.
Następna grupa – mieszczaństwo jest podzielone na: polskie, niemieckie, Ŝydowskie. Reprezentanci
mieszczaństwa polskiego (Szprot, Węgrowicz, Krzeszkowska) są pozbawieni energii, inicjatywy i
woli. Są oni słabi i skłóceni. Mieszczanie pochodzenia niemieckiego są pracowici, wytrwali, uparci.
Podobni są Ŝydzi, lecz dla nich liczy się przede wszystkim pieniądz. Następną grupą ukazaną w
wielkiej biedzie jest lud miejski (furman Wysocki, Węgiełek, „Magdalenka”).
Oprócz obrazu społeczeństwa jest takŜe obraz miasta Warszawy, która jest miejscem
akcji prawie całego utworu (poza ParyŜem opisanym dla kontrastu). Warszawa jest teŜ bohaterem
utworu, gdyŜ „Ŝyje własnym Ŝyciem”. Miasto jest ukazane w plastyczny sposób, ale jednocześnie
realistyczny.