komitet wojewódzkipolskiej zjednoczonej partii robotniczej w

Tomasz Kukowski
KOMITET WOJEWÓDZKI POLSKIEJ ZJEDNOCZONEJ PARTII ROBOTNICZEJ W
ELBLĄGU Z LAT [ 1945- ] 1975 - 1990
WSTĘP DO INWENTARZA
1.
Dzieje ustrojowe twórcy.
Ustawa sejmowa z dnia 28 maja 1975 r., a z ważnością od 1 czerwca tegoż roku, wprowadziła reformę administracyjną,
polegającą na likwidacji pośredniego szczebla zarządzania, czyli powiatów i wprowadzenia nowego podziału
administracyjnego. Utworzono m.in. województwo elbląskie. Wojewódzka instancja partyjna w Elblągu została
utworzona w czerwcu 1975 roku, w wyniku tejże reformy administracji terenowej1. Formalnie Komitet Wojewódzki
ukonstytuował się na I Konferencji Sprawozdawczo – Wyborczej w dniu 10.11.1975 r. i pełnił funkcję władzy politycznej
na terenie województwa elbląskiego aż do rozwiązania Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej2.
Ostatnie posiedzenie plenarne odbyło się 10.11.1989 roku, ostatnie posiedzenie Egzekutywy KW – w dniu 19.01.1990
r.3
Po rozmowach „ Okrągłego Stołu” i wyborach 04.06.1989 r. PZPR straciła swą monopolistyczną pozycję, oddała
władzę i przestała mieć charakter partii państwowej . Jesienią 1989 r organizacje partyjne usunięto z przedsiębiorstw i
instytucji państwowych, a następnie władze PZPR na ostatnim zjeździe podjęły w dniu 29.01.1990 r. decyzję o samo
rozwiązaniu się.
Organizacja 4
Konferencja sprawozdawczo – wyborcza - wg statutu PZPR była władzą zwierzchnią organizacji
wojewódzkiej, rozpatruje i zatwierdza sprawozdania ustępujących władz, wybiera komitet partyjny,
organa kontrolne itp. Termin i czas trwania kampanii sprawozdawczo – wyborczej określał Komitet
Centralny PZPR. Konferencję można też było zwoływać na żądanie 1/3 ogółu członków partii, wyrażone
w uchwałach POP. Oprócz konferencji sprawozdawczo – wyborczych odbywały się też konferencje
przedwyborcze ( związane z wyborami do Sejmu i rad narodowych ) oraz przedzjazdowe.
Plenum – czyli posiedzenie członków Komitetu Wojewódzkiego, sprawowało władzę między
konferencjami, odbywało posiedzenie co najmniej raz na kwartał, wybierało Egzekutywę KW i I Sekretarz
KW. Na posiedzeniach plenarnych zatwierdzano regulaminy i plany pracy Egzekutywy, oceniano pracę
Egzekutywy, jej członków i sekretarzy.
Egzekutywa – wybierana w głosowaniu tajnym przez Komitet Wojewódzki, kierowała pracą partyjną
między posiedzeniami Komitetu, określała kompetencje i zakres obowiązków sekretariatu.
I Sekretarz KW – kierował pracą Komitetu Wojewódzkiego, organizował pracę Egzekutywy i
sekretariatu. W okresie między posiedzeniami komitetu, przewodniczy posiedzeniom i reprezentuje
Komitet na zewnątrz.
Wojewódzka Komisja Rewizyjna – ( od 1986 r. Wojewódzka Komisja Kontrolno – Rewizyjna )
wybierana przez konferencję sprawozdawczo – wyborczą i przed nią też odpowiedzialna. Do zadań
komisji należała ocena:
- sposobu załatwiania spraw przez instancje partyjne ( szczególnie skarg i wniosków )
Dz. U. nr 16, poz. 91., ustawa z dn. 28.05.1975 r o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz o zmianie ustawy
o radach narodowych.
2
Akta KW PZPR w Elblągu, APE nr 824, poz.2.
3
Akta KW PZPR w Elblągu, APE nr 824, poz. 99, poz.242.
4
Statut Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej z uzupełnieniami i poprawkami uchwalonymi przez X Zjazd PZPR, Warszawa
1986, s. 60 – 68, 78 – 83.; akta KW PZPR w Elblągu, APE nr 824, poz.378.
1
- realizacji uchwał i normatywów władz zwierzchnich PZPR oraz zgodności uchwał organizacji niższego
szczebla ze statutem i programem PZPR;
- sytuacji majątkowej organizacji partyjnej, oraz opłacania składek członkowskich itp.
WKR zakończyła działalność w związku z decyzjami X Zjazdu PZPR, który dokonał połączenia Komisji
Kontroli Partyjnych z Komisja Rewizyjna. Utworzona został Wojewódzka Komisja Kontrolno – Rewizyjna .5
Wojewódzka Komisja Kontroli Partyjnej – od 6.10.1987 połączona z WKR i powstała Wojewódzka
Komisja Kontrolno - Rewizyjna. Kompetencje jej obejmowały :
- kontrolę pracy POP,
- nadzór nad kształtowaniem postaw członków partii,
- analizę pracy komitetów partyjnych,
- orzecznictwo kar partyjnych i rozpatrywanie spraw członków i kandydatów PZPR, którzy weszli w kolizję z
prawem.
II
Dzieje zespołu.
Zasób byłego Archiwum KW PZPR w Elblągu został przejęty z siedziby tego archiwum w
Nowym
Dworze Gdańskim 30. marca 1990 r.( Księga Nabytków i Ubytków nr 2763 ) Archiwum KW PZPR
mieściło się w budynku pozostałym po Komitecie Powiatowym i miało doskonałe warunki pracy.
Następnie z byłej siedziby KW w Elblągu oraz byłej siedziby Komitetu Miejskiego w Malborku przejęto
akta osobowe pracowników aparatu partyjnego i materiały ewidencji osobowej ( Księga Nabytków i
Ubytków nr 2848 ).Przekazanie nastąpiło na podstawie spisów zdawczo – odbiorczych.
III
Charakterystyka archiwalna zespołu.
Tytuł zespołu: Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Elblągu
Granice chronologiczne: [ 1945 ] 1975 – 1989. Anteriora - akta dotyczące relacji i wspomnień działaczy ruchu
robotniczego oraz fotografie .
Granice terytorialne zespołu: Komitet Wojewódzki PZPR w Elblągu obejmował swym zasięgiem działania teren byłego
woj.elbląskiego, powstałego w wyniku reformy administracyjnej w 1975 r.
Rozmiary zespołu: Cały zespół liczy 3444 ja., tj. 43,27 mb. akt.
Kat A liczy 1825 ja., w tym akta wspomnieniowe działaczy partyjnych - 149 ja
Kat B ( łącznie akta osobowe członków partii i pracowników KW PZPR – 990 j.a., dokumentacja płacowa
– 76 j.a. ) -1066 ja., tj. 5,62 mb. akt.
Kartoteki osobowe pozostałe po Rejonie Ewidencji Partyjnej, ułożone alfabetycznie – 122 ja.
Struktura archiwalna zespołu:
a/ Budowa zespołu – zespół prosty. W wyniku systematyzacji akt wydzielono z zespołu
akta dotyczące
niższych instancji partyjnych oraz materiały własne podstawowych organizacji partyjnych ( POP ),
tworząc z nich odrębne zespoły proste.
b/ Części zespołu – poza aktami registraturalnymi znajduje się też dokumentacja mechaniczna; z zespołu
wyłączono akta poszczególnych komitetów niższych szczebli i podstawowych organizacji partyjnych (
POP ).
c/ Pomoce archiwalne –opracowany częściowo przez Archiwum KW PZPR w Nowym Dworze Gdańskim :
inwentarz kartkowy, oraz wykaz akt osobowych przejętych do archiwum.
d/ Zagadnienie sygnatury - część akt posiada sygnatury robocze nadane w czasie opracowywania w
Archiwum Państwowym, a część akt sygnatury nadane w Archiwum KW PZPR w Nowym Dworze
Gdańskim. Z uwagi na fakt, że materiały te mogą być
5
Akta KW PZPR w Elblągu, APE nr 824, poz. 3154.
cytowane w pracach naukowych sygnatury te także zostały podane w inwentarzu. W trakcie
opracowywania nadano nową, jednolitą, ciągłą numerację teczek.
Sygnatury Archiwum KW składają się z 3 elementów :
1. numeru zespołu – cyfry arabskiej;
2. numeru grupy akt – cyfry rzymskiej. Poszczególne cyfry oznaczały :
I – konferencje sprawozdawczo – wyborcze
II – posiedzenia plenarne
III – wojewódzką komisję rewizyjną
IV– posiedzenie egzekutywy
V - wojewódzką komisję kontroli partyjnej
VI – kancelarię I Sekretarza KW
Kolejne cyfry oznaczają poszczególne wydziały KW :
VII – wydział polityczno – organizacyjny
...............
XV – wojewódzki ośrodek kształcenia ideologicznego
3. numeru teczki – cyfry arabskiej, będącą kolejną liczbę porządkową w obrębie grupy.
Przykładowa sygnatura wyglądał więc następująco : 1/ IV/ 2, gdzie 1 oznaczał numer zespołu, IV
– symbol grupy ( posiedzenia egzekutywy ), 2 – kolejny numer porządkowy.
Brakowanie akt w zespole :
Pierwszego brakowania dokonano w 1995 r. Z zespołu wybrakowano 0,2 mb. akt. Na zalecenie Komisji Archiwalnej
Oceny Dokumentacji przy AP w Gdańsku wycofano z brakowania pozycję – Zdjęcia zbiorowe z pochodów, spotkań,
różnych uroczystości bez identyfikacji.( 1972 – 1976 ). Uzasadnieni brakowania podane jest w protokole obrad KAOD
w Gdańsku z 18 października 1995 r.
Spis akt wybrakowanych :
1. Materiały na posiedzenia plenarne wojewódzkiej organizacji partyjnej - wtórniki 1975-1989, sygn. 1/II/
t.22 a
2. Wnioski i zalecenia Egzekutywy KW, informacje nadesłane, opracowania różne – wtórniki 1975
– 1978.
3. Życzenia i zaproszenia dla I Sekretarza KW na różne imprezy i uroczystości 1975 – 1977, sygn. 1/ VI/
t.22
4. Życzenia noworoczne dla I Sekretarza KW 1978 – 1980.
5. Pisma gratulacyjne i meldunki do Kancelarii I Sekretarza KW 1977 – 1979.
6. Pisma gratulacyjne , które nadeszły do tow. A. Połowniaka / I Sekretarz KW / 1978 – 1980
7. Załączniki do protokołów wojewódzkich konferencji sprawozdawczo – wyborczych i posiedzeń
plenarnych KW - wtórniki 1975 – 1981, sygn. 1/I / t.13 a.
8. Zawiadomienia o dacie i porządku Egzekutywy KW 1975 – 1977, sygn. 1/ IV/ t.27 a.
Dokonano brakowanie wewnętrznego w ramach porządkowanych jednostek aktowych, usuwając dublety i wtórniki
Akta osobowe i dokumentację płacową, będącą kat. B. włączono do zespołu.
Brakowania akt dokonano także w Archiwum KW PZPR w Nowym Dworze Gdańskim w latach 1984 – 1986.
Brakowania dokonano pod nadzorem kierownika Archiwum KW. Według protokołów brakowania akt wybrakowano
dublety, kopie, materiały z instytucji poza partyjnych sklasyfikowanych jako kat B, łącznie z informacjami typu „
poufne”, „tajne” z KW MO, które nie stanowiły załączników do opracowań, informacji itp. akt wytworzonych w
Komitecie Wojewódzkim. Brakowanie miało miejsce także w obrębie wydziałów : Polityczno – Organizacyjny;
Ideologiczny; Ekonomiczny; Rolny i Administracyjny ( 1/VI - 1/XI ). Łącznie w Archiwum KW wybrakowano ok. 5
mb akt z lat 1975 – 1984.
IV.
Zawartość archiwalna zespołu.
Zawartość archiwalna zespołu jest odzwierciedleniem zasad postępowania z dokumentacją w instytucji, która
ją wytworzyła i sposobu jej przekazania do Archiwum KW PZPR, a potem przejęcia jej przez Archiwum Państwowe
w Elblągu. Archiwa PZPR były to tzw. archiwa wydzielone, które nie podlegały państwowej służbie archiwalnej.
Wpływało to na samodzielne rozwiązywanie problemów dotyczących zakresu i metod gromadzenia akt niezbędnych
dla dokumentowania działalności PZPR. Wziąwszy pod uwagę, że PZPR ogarniała swym zakresem wszystkie sfery
życia społecznego, mamy do czynienia w archiwach PZPR z dokumentacją typową dla administracji państwowej i
samorządowej, instytucji gospodarczych oraz organizacji społecznych i związków zawodowych.
Niepowtarzalny charakter ma dokumentacja dotycząca spraw wewnątrzpartyjnych.
Zespół akt Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Elblągu , w części opracowany przez Archiwum KW PZPR w Nowym
Dworze Gdańskim, składa się w większości z akt dotyczących posiedzeń : konferencji, plenarnych, egzekutywy,
poszczególnych komisji, oraz akt wytworzonych przez poszczególne wydziały Komitetu Wojewódzkiego.
Na akta KW PZPR w Elblągu składają się : akta 16 jednostek organizacyjnych KW, w tym akta osobowe, wspomnienia
i życiorysy działaczy; oraz albumy i publikacje nadesłane do KW, plakaty, druki opozycyjne, nagrania, materiały
ewidencyjne Archiwum KW oraz dokumentacja płacowa.
V.
Analiza metod porządkowania i inwentaryzacji.
Zespołowi nadano układ strukturalno – rzeczowy opierając się na przykładowym układzie
materiałów archiwalnych, zamieszczonym w „Wytycznych do oceny dokumentacji PZPR, powstałej w wyniku działalności
organizacji i instancji do szczebla Komitetu Wojewódzkiego PZPR (...)”6. Ponadto pomocny okazał się wykaz akt dla Komitetu
Wojewódzkiego i instancji partyjnych PZPR 7. Wykaz akt KW PZPR przyjęto jako podstawę dla porządkowania akt
jako najpełniej odzwierciedlający całość zagadnień, mających odbicie w aktach organizacji partyjnych szczebla
wojewódzkiego. W obrębie grup rzeczowych akta ułożono chronologicznie. Zmieniony został układ stosowany w
Archiwum KW, ponieważ po posiedzeniach plenarnych KW umiejscowione zostały posiedzenia Egzekutywy, a następnie
akta Wojewódzkiej Komisji Rewizyjnej, Wojewódzkiej Komisji Kontroli Partyjnej, z których po połączeniu 1986 r.
powstała Wojewódzkiej Komisji Kontrolno – Rewizyjnej. Jest to uzasadnieniem, aby akta tych komisji występowały
po sobie w inwentarzu, i jako akta władz partyjnych przed aktami aparatu partyjnego, tzn. poszczególnych wydziałów
KW. Uściślono dane zawarte w inwentarzu kartkowym dotyczącym części zespołu. Dokonano również opracowania
fotografii, wydawnictw, druków i dokumentacji dźwiękowej. W wypadku fotografii dokonano podziału ze względu na
format zdjęć, a następnie dokonano podziału rzeczowo – chronologicznego. Sugerowano się łatwiejszym sposobem
przechowywania fotografii tych samych wymiarów w kopertach, dlatego w inwentarzu występuje podział fotografii
na wielko - , średnio – i małoformatowe. W wypadku druków opozycyjnych dokonano podziału na druki Solidarności
i innej organizacji opozycyjnych (NZS, KOR, wyd. intelektualistów, opozycja za granicą). Całość tej dokumentacji
według wytycznych umieszczono po dokumentacji aktowej wydziałów KW. Dokumentację płacową, jako akta kat B,
umieszczono na końcu inwentarza.
Z zespołu oddzielono akta innych instancji partyjnych. Wydzielone akta instancji i organizacji partyjnych niższych
szczebli tworzyć będą osobne zespoły proste.8 Całość wydzielonych akt tworzy roboczy zespół pod nazwą „Zbiór akt
komitetów miejsko – gminnych i zakładowych PZPR województwa elbląskiego”, nr 469 ( przesunięcie nr 3/2004 z
30.12.2004 roku ) i będzie sukcesywnie opracowywane w dalszej kolejności.
UKŁAD AKT KOMITETU WOJEWÓDZKIEGO PZPR W ELBLĄGU
PO OPRACOWANIU
1/ Wojewódzka Konferencja Sprawozdawczo – Wyborcza
2/ Plenarne posiedzenia KW - Plenum
3/ Posiedzenia Egzekutywy KW – Egzekutywa
4/ Wojewódzka Komisja Rewizyjna
5/ Wojewódzka Komisja Kontroli Partyjnej
6/ Wojewódzka Komisja Kontrolno - Rewizyjna
7/ Kancelaria I Sekretarza KW
8/ Referat Listów i Inspekcji
9/ Wydział Polityczno – Organizacyjny
10/ Wydział Pracy Ideowo - Wychowawczej
1 – 29
30 – 100
101 - 191
192 - 244
245 - 292
293 - 308
309 - 631
632 – 713
714 - 1057
1058 - 1241
Zastosowanie takiego układu zaproponowano w „Wytycznych do oceny dokumentacji PZPR, powstałej w wyniku działalności
organizacji i instancji do szczebla Komitetu Wojewódzkiego PZPR, włącznie w latach 1948 – 1990, wprowadzone pismem
okólnym nr 3 NDAP z dn. 24.10.1994 r.
7
Wykaz akt Komitetu Wojewódzkiego, instancji I stopnia, KZ i POP PZPR wraz z kwalifikacją archiwalną, Załącznik do
instrukcji Sekretariatu KC PZPR w sprawie dokumentacji partyjnej w komitetach i organizacjach partyjnych z grudnia 1982 r.,
Warszawa 1983.
8
Zarządzenie nr 2 NDAP z 9.03.1999 r w sprawie ewidencji zasobu archiwalnego w archiwach państwowych.
6
11/
12/
13/
14/
15/
16/
17/
18/
19/
20/
21/
22/
23/
24/
25/
26/
Wydział Ekonomiczny
Wydział Rolny i Gospodarki Żywnościowej
Wydział Administracyjny
Wydział Ogólny
Wojewódzki Ośrodek Kształcenia Ideologicznego
Relacje i wspomnienia działaczy ruchu robotniczego
Akta osobowe działaczy wykorzystywane do rent
Rejony Ewidencji Partyjnej
Akta osobowe pracowników aparatu partyjnego
Wydawnictwa i druki partyjne
Plakaty
Ewidencja Archiwum KW
Druki opozycyjne
Dokumentacja dźwiękowa
Fotografie
Dokumentacja płacowa
1242 - 1345
1346 - 1409
1410 - 1480
1481 - 1520
1521 - 1632
1633 – 1781
1782 – 2020
2021 – 2502
2503 - 2893
2894 - 2966
2967 - 3036
3037 - 3080
3081 - 3169
3170 - 3190
3191 - 3368
3369 - 3444
BE - 50
BE - 50
BE - 50
B – 50