dr inż. Piotr Tomski - autoreferat.

Załącznik nr 3
DR INŻ. PIOTR TOMSKI
POLITECHNIKA CZĘSTOCHOWSKA
WYDZIAŁ ZARZĄDZANIA
AUTOREFERAT
na temat dorobku i osiągnięć
naukowych
Częstochowa, maj 2016
1. Imię i nazwisko: Piotr Tomski
2. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe:
a) tytuł magistra inżyniera uzyskany 23 lipca 1998 roku w Politechnice Częstochowskiej na
kierunku Zarządzanie i Marketing w zakresie organizacji i zarządzania przedsiębiorstwem;
b) stopień doktora nauk ekonomicznych w zakresie nauk o zarządzaniu nadany uchwałą Rady
Wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej z dnia 8 czerwca 2004 roku na podstawie
rozprawy doktorskiej pt. Współdziałanie gospodarcze małych i średnich przedsiębiorstw
w przemyśle materiałów budowlanych przygotowanej pod opieką naukową prof. dr hab. Jadwigi
Adamczyk (Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie).
3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach naukowych:
a) Asystent: 1998-2004 - Wydział Zarządzania Politechniki Częstochowskiej
b) Adiunkt: 2004 – nadal - Wydział Zarządzania Politechniki Częstochowskiej
4. Wskazanie osiągnięcia wynikającego z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 roku
o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz.U.
Nr 65, poz. 595 ze zm.):
a) Tytuł osiągnięcia naukowego: monografia
w teorii i praktyce zarządzania małą firmą
pt.
Sieć
społeczna
przedsiębiorcy
b) Autor, tytuł publikacji, rok wydania, nazwa wydawnictwa: Tomski P., Sieć społeczna
przedsiębiorcy w teorii i praktyce zarządzania małą firmą, Wydawnictwo Wydziału Zarządzania
Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2016
c) Omówienie celu naukowego ww. pracy i osiągniętych wyników wraz z omówieniem ich
ewentualnego wykorzystania:
Zmierzając do syntetycznej prezentacji monografii pt. Sieć społeczna przedsiębiorcy w teorii
i praktyce zarządzania małą firmą, jako prolegomena potraktować należy kilka faktów. Otóż analiza
studiów poświęconych funkcjonowaniu i zarządzaniu współczesnymi organizacjami gospodarczymi
wskazuje na intensyfikujące się zainteresowanie oraz wzrastającą liczbę badań i publikacji
poświęconych wpływowi więzi międzyludzkich na funkcjonowanie biznesu. Człowiek oraz tworzone
przez niego więzi związane są zaś nierozerwalnie z fenomenem przedsiębiorczości. Przedsiębiorczość
jednocześnie odgrywa coraz większą rolę w zarządzaniu organizacjami. M. Bratnicki1, zwracając
uwagę na obszary wzajemnego wzbogacania się przedsiębiorczości i zarządzania strategicznego,
a także przeplatających się praktyk w tych sferach, wskazał na sieci organizacyjne, podkreślając,
iż informacje, sieci więzi społecznych oraz sieci formalne są ważnym składnikiem zachowań
organizacji przedsiębiorczych, a przetrwanie przedsięwzięć w fazie początkowej opiera się na
efektywnych sieciach. W tych okolicznościach jako ważny i niezwykle interesujący obszar poznania
naukowego jawi się problematyka związków sieci tworzonych przez przedsiębiorców z efektami
(wynikami) działalności przedsiębiorczej2. Aby osiągnąć cele owej działalności, obejmującej
odkrywanie, kreowanie i eksploatację szans3, często niezbędne jest wykorzystanie sieci
profesjonalnych i osobistych przedsiębiorcy4, które mogą wnosić istotny wkład w bazę zasobową
1
M. Bratnicki, Przedsiębiorczość i przedsiębiorcy współczesnych organizacji, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej
w Katowicach, Katowice 2002, s. 26-27.
2
Por. H. Hoang. B. Antončič, Network-based research in entrepreneurship: A critical review, Journal of Business Venturing, 18(2), 2003,
s. 165-187.
3
S. Shane, S. Venkataraman, The Promise of Entrepreneurship as a Field of Research, Academy of Management Review, 25(1), 2000,
s. 217-226; S. Venkataraman, The distinctive domain of entrepreneurship research, Advances in Entrepreneurship Research, Firm
Emergence and Growth, 3(1), 1997, s. 119–138.
4
C. Lechner, M. Dowling, I. Welpe, Firm networks and firm development: The role of the relational mix, Journal of Business Venturing,
21(4), 2006, s. 514–540.
2
przedsięwzięcia, poprzez umożliwienie pozyskania zasobów finansowych i ludzkich5. Zaangażowanie
firmy w tego typu sieci wpływa także na jej efektywność ekonomiczną i innowacyjną6. Z więziami
społecznymi łączy się jednocześnie rozpoznawanie szans7, stanowiące immanentną cechę
przedsiębiorczego zarządzania opartego w swej istocie na szansach, co zostało podkreślone przez H.H.
Stevensona8, a później przez H.H. Stevensona i J.C. Jarillo9. Przedsiębiorczość bowiem to nie tylko
rozpoczynanie nowej działalności, lecz także „przedsiębiorcze zarządzanie”, stanowiące specyficzny
rodzaj zarządzania. Szanse z kolei zdają się być jednym z ważniejszych wątków w kształtowaniu
konkurencyjności i wyznaczaniu kierunków rozwoju współczesnych przedsiębiorstw, funkcjonujących
w dynamicznym otoczeniu, w warunkach hiperkonkurencji. Istotnym aspektem wykorzystania sieci
osobistych przedsiębiorcy jest dostęp do zasobów, znajdujących się poza ich kontrolą, a posiadających
potencjał strategiczny dla generowania szans. Sieci społeczne stanowią w tych okolicznościach źródło
informacji o szansach oraz zasobach niosących potencjał dla eksploatacji szans, stanowiących główny
cel i przesłankę przedsiębiorczego zarządzania małą firmą.
Sieci prywatnych powiązań przedsiębiorcy otwierają dostęp do zasobów, które w warunkach
nieistnienia owych sieci byłyby nieosiągalne10. Istnieje także ogólne porozumienie co do faktu,
iż wysoki poziom kapitału społecznego, zbudowanego na bezpośrednich kontaktach, często wspiera
przedsiębiorców w pozyskiwaniu dostępu do wartościowych zasobów, które często niedostępne są dla
nich w inny sposób. Sieci mogą również pozwolić przedsiębiorcom na pozyskanie dostępu do takich
zasobów, jak finansowanie, informacje i motywacja, a także wpływać na legitymizację nowych
przedsięwzięć11. Współcześnie więzi w sieciach społecznych mają dodatkowo szczególne znaczenie,
bowiem bardzo często trudne i złożone problemy gospodarcze, społeczne i polityczne rozwiązywane
są głównie w nieformalnych zespołach i grupach, w ramach sieci społecznych12.
Rozpoznanie przedmiotowej problematyki oraz analiza literatury krajowej i zagranicznej
skłoniła do sformułowania wniosku o istnieniu luki poznawczej, na którą składa się przede wszystkim
fakt, iż w literaturze krajowej i zagranicznej brak jest analiz sieci osobistej przedsiębiorcy
w kontekście oddziaływania orientacji przedsiębiorczej i kształtu otoczenia na eksploatację sieci
osobistej przez przedsiębiorcę. Czynniki te mogą tymczasem mieć znaczący wpływ na wykorzystanie
sieci osobistych przez przedsiębiorców oraz efektywność przedsiębiorstwa. Brak jest zatem analizy
sieci osobistej przedsiębiorcy w przedmiotowym kontekście, w szerszej konfiguracji czynników
wewnątrz- i zewnątrzorganizacyjnych. Dodatkowym komponentem składającym się na wspomnianą
lukę jest brak polskich badań ilościowych oraz fakt, iż zaprezentowane dotychczas wyniki analiz
jakościowych stanowią cenne, jednak wymagające uzupełnienia źródło wiedzy i poznania wpływu
sieci osobistych na funkcjonowanie i rozwój małej firmy. Istniejąca wiedza na temat wpływu sieci
osobistych na funkcjonowanie przedsiębiorstw oraz wpływu orientacji przedsiębiorczej i otoczenia na
efektywność przedsiębiorstwa wymaga zatem systematyzacji i dalszego rozwoju, szczególnie w ujęciu
integrującym złożony wpływ orientacji przedsiębiorczej, otoczenia i sieci osobistych na efektywność
przedsiębiorstwa.
Identyfikacja obszarów wymagających dalszej eksploracji oraz dążenie do wypełnienia
zidentyfikowanych luk przyczyniły się do sformułowania głównego pytania badawczego: Jaka jest
5
J. Florin, M. Lubatkin, W. Schulze, A social capital model of high growth ventures, Academy of Management Journal, 46(3), 2003, s. 374384.
6
G. Ahuja, Collaboration Networks, Structural Holes, and Innovation: A Longitudinal Study, Administrative Science Quarterly 45(3), 2000,
s. 425–455; G. Ahuja, The duality of collaboration: Inducements and opportunities in the formation of interfirm linkages, Strategic
Management Journal, 21(3), 2000, s. 317–344; J. Owen-Smith, W.W. Powell (2004), Knowledge networks as channels and conduits: The
effects of spillovers in the Boston biotechnology community, Organization Science, 15, 2004, s. 5–21; T. Rowley, D. Behrens, D. Krackhardt,
Redundant governance structures: An analysis of structural and relational embeddedness in the steel and semiconductor industries, Strategic
Management Journal, 21, 2000, s. 369–386.
7
E. Ozgen, R.A. Baron, Social Sources of Information in Opportunity Recognition: Effects of Mentors, Industry Networks, and Professional
Forums, Journal of Business Venturing, 22(2), 2007, s. 174-192.
8
H. Stevenson, A Perspective on Entrepreneurship, Harvard Business School Working Paper, 9(21), 1983, s. 384-131.
9
H. Stevenson, C. Jarillo, A paradigm of entrepreneurship: entrepreneurial management, Strategic Management Journal, 11, 1990, s. 17–27.
10
T.A. Ostgaard, S. Birley, Personal networks and firm competitive strategy: a strategic or coincidental match? Journal of Business
Venturing 9(4), 1994, s. 281– 305.
11
A.M. Chisholm, K. Nielsen (2009), Social capital and the resource-based view of the firm, International Studies of Management
& Organization, 39(2), 2009, s. 7–32; W. Nowiński, A. Rialp, The Impact of Social Networks on Perceptions of International Opportunities,
Journal of Small Business Management, 2015, artykuł w druku, DOI: 10.1111/jsbm.12149.
12
J. Stachowicz, Globalne sieci przepływu kapitału, wiedzy oraz wartości jako kluczowe wyzwanie w zarządzaniu przedsiębiorstwami,
Zeszyty Naukowe nr 9, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków 2011, s. 201-214.
3
specyfika sieci osobistych przedsiębiorców oraz ich znaczenie dla małych przedsiębiorstw
w warunkach oddziaływania czynników wewnątrz- i zewnątrzorganizacyjnych w kontekście
przedsiębiorczego zarządzania? W odniesieniu do głównego pytania badawczego określono główny
cel pracy, którym było poznanie, zrozumienie i opis oraz wyjaśnienie specyfiki i znaczenia sieci
osobistej
przedsiębiorcy
w
warunkach
oddziaływania
czynników
wewnątrzi zewnątrzorganizacyjnych w kontekście przedsiębiorczego zarządzania małą firmą.
Zmierzając do udzielenia odpowiedzi na główne pytanie badawcze oraz realizacji celu
głównego, w pracy wykorzystano podejście oparte na przekonaniu, iż zrozumienie świata społecznego
jest możliwe wyłącznie przez dotarcie do informacji posiadanych przez uczestników zdarzeń, którymi
w przedmiotowym przypadku są przedsiębiorcy zarządzający małymi firmami. Na podkreślenie
zasługuje także fakt, iż dotychczasowe istnienie teorii dotyczącej sieci osobistej przedsiębiorcy oraz
kontekstu jej funkcjonowania, zmierzanie do uzupełnienia tej teorii oraz podjęcia próby znalezienia
zależności między zmiennymi zdecydowało o potraktowaniu całego przedsięwzięcia badawczego
jako projektu mieszanego realizowanego w oparciu o pragmatyzm (część badania przeprowadzona
została adekwatnie do ram paradygmatu pozytywistycznego, część zaś podporządkowana została
założeniom paradygmatu interpretatywno-symbolicznego).
Część empiryczna pracy integruje wyniki uzyskane z wykorzystaniem metody jakościowej
(case study) oraz metody ilościowej. Pytanie badawcze wymusiło konieczność przeprowadzenia
eksploracyjnego badania jakościowego, którego wyniki, wsparte analizą dostępnej teorii, pozwoliły na
pełne sformułowanie hipotez badawczych i ukierunkowanie badania ilościowego. Główny problem
badawczy zaś, pełniąc funkcję nadrzędną w stosunku do problemów postawionych w dalszych
częściach pracy, stanowił syntezę problemów badawczych sformułowanych w odniesieniu do badań
jakościowych oraz ilościowych.
Problem badawczy, odnoszący się do badania jakościowego, sformułowano następująco:
Jak przedsiębiorcy - właściciele-menedżerowie małych przedsiębiorstw znajdujących się w różnych
fazach procesu przedsiębiorczości postrzegają swoje sieci osobiste oraz ich wykorzystanie i znaczenie
w kontekście przedsiębiorczego zarządzania? Dodatkowo wyartykułowano zestaw subpytań, które
brzmią następująco:
1) Jakie jest znaczenie poszczególnych członków sieci społecznej przedsiębiorcy i utrzymywania
relacji z nimi dla prowadzonej działalności gospodarczej oraz osoby przedsiębiorcy?
2) Jakie są cechy sieci społecznej przedsiębiorcy i jej członków?
3) Jaka jest siła więzi przedsiębiorcy z członkami jego sieci społecznej?
4) Jakie nakłady ponosi przedsiębiorca, dążąc do podtrzymania relacji z członkami sieci społecznej?
5) Czy do utrzymania relacji z członkami sieci społecznej przedsiębiorca wykorzystuje media
społecznościowe?
6) Jakie czynniki wpływają na wykorzystywanie sieci społecznej przez przedsiębiorcę, mające
związek z osobą przedsiębiorcy, specyfiką prowadzonej firmy i otoczeniem przedsiębiorstwa?
W odniesieniu do badania ilościowego zaś sprecyzowano następujący problem badawczy:
Jakie efekty przynosi wykorzystanie niesformalizowanych kontaktów przedsiębiorcy z otoczeniem
(sieci osobistej) i w jaki sposób owe efekty są uzależnione od czynników wewnątrz- (orientacja
przedsiębiorcza) i zewnątrzorganizacyjnych (otoczenie) w kontekście przedsiębiorczego zarządzania?
Szczegółowe pytania badawcze stanowiące rozwinięcie problemu badawczego, odnoszącego się do
badania ilościowego, sformułowano zaś w następującej formie:
1) Jak wykorzystywana jest sieć osobista przedsiębiorcy?
2) Jak sieć osobista przedsiębiorcy wpływa na efekty informacyjne tej sieci?
3) Jak efekty informacyjne sieci osobistej przedsiębiorcy wpływają na efektywność przedsiębiorstwa?
4) Czy wpływ sieci osobistej przedsiębiorcy na efektywność przedsiębiorstwa jest związkiem
bezpośrednim czy też wpływ ten odbywa się za pośrednictwem efektów informacyjnych sieci?
5) Jaka jest rola orientacji przedsiębiorczej w relacjach między osobistą siecią przedsiębiorcy
a efektami informacyjnymi tej sieci oraz między efektami informacyjnymi sieci osobistej
a efektywnością przedsiębiorstwa?
6) Jak sieć osobista przedsiębiorcy wpływa na poziom orientacji przedsiębiorczej?
4
7) Jaka jest rola kształtu otoczenia przedsiębiorstwa w relacjach między efektami informacyjnymi
sieci osobistej przedsiębiorcy a efektywnością przedsiębiorstwa oraz między siecią osobistą
przedsiębiorcy a efektami informacyjnymi tej sieci?
Ze względu na wieloaspektowość badanego zjawiska oraz implikacje wyłaniające się podczas
realizacji celu głównego zarówno dla teorii, jak i praktyki zarządzania główny cel pracy poddano
dezagregacji na cele cząstkowe (szczegółowe), odniesione w swej istocie do specyfiki zarządzania
małą firmą, ukierunkowanego na eksploatację szans (zarządzania przedsiębiorczego).
W kontekście subpytań badawczych, dążąc do eksploracji przedmiotowych problemów oraz
wskazania propozycji zależności13, sformułowano następujący cel empiryczny badania
jakościowego: Identyfikacja wykorzystania sieci osobistej przedsiębiorcy, czynników wpływających
na jej wykorzystanie oraz efektów tej sieci w małych przedsiębiorstwach znajdujących się w różnych
fazach procesu przedsiębiorczości, w kontekście przedsiębiorczego zarządzania. Cele empiryczne
badania ilościowego nakreślono zaś następująco:
1) Zbadanie wykorzystania sieci osobistej przedsiębiorcy w polskich małych przedsiębiorstwach.
2) Zbadanie efektów informacyjnych sieci osobistej przedsiębiorcy w obszarze szans w polskich
małych przedsiębiorstwach.
3) Zbadanie relacji pomiędzy siecią osobistą przedsiębiorcy, jej efektami oraz efektywnością
przedsiębiorstwa w warunkach wpływu czynników wewnątrzorganizacyjnych (orientacja
przedsiębiorcza) oraz zewnątrzorganizacyjnych (otoczenie) w polskich małych przedsiębiorstwach.
Przed pracą, poza celem głównym i celami empirycznymi, postawiono szczegółowe cele
teoriopoznawcze. W warstwie teoriopoznawczej do celów pracy należy:
1) Uporządkowanie dorobku z zakresu sieci osobistej przedsiębiorcy w formie spójnego obrazu tej
sieci w przedsiębiorczym zarządzaniu małą firmą.
2) Identyfikacja specyfiki sieci osobistej przedsiębiorcy.
3) Sprecyzowanie roli sieci osobistej przedsiębiorcy.
4) Rozpoznanie efektów wykorzystania sieci osobistej w kontekście etapów procesu
przedsiębiorczości.
5) Wyjaśnienie znaczenia osobistej sieci przedsiębiorcy w zarządzaniu małą firmą, a także
wyjaśnienie teoretycznych powiązań osobistej sieci przedsiębiorcy z orientacją przedsiębiorczą
i otoczeniem organizacji w procesie przedsiębiorczego zarządzania małą firmą.
6) Zbudowanie, na podstawie studiów literatury przedmiotu oraz wyników badań jakościowych,
modelu badawczego uwzględniającego zależności między siecią osobistą przedsiębiorcy,
efektami tej sieci i efektywnością oraz orientacją przedsiębiorczą i otoczeniem firmy.
Cele empiryczne i teoriopoznawcze dopełniono celami metodycznymi i aplikacyjnym. Celem
metodycznym jest operacjonalizacja zmiennych występujących w modelu badawczym oraz
przetestowanie tego modelu. Przeprowadzone badania służą także wypracowaniu metodyki poznania
i zbadania wpływu sieci osobistej przedsiębiorcy przy moderującym działaniu orientacji
przedsiębiorczej i otoczenia przedsiębiorstwa na wielowymiarową efektywność małej firmy (model
badawczy). Celem aplikacyjnym jest skonstruowanie nowych oraz wykorzystanie istniejących
narzędzi pomiaru i oceny sieci osobistej przedsiębiorcy oraz efektów informacyjnych tej sieci, a także
moderującego wpływu orientacji przedsiębiorczej i otoczenia przedsiębiorstwa na efektywność małej
firmy.
Oprócz celu głównego oraz celów szczegółowych opracowano osiem hipotez badawczych,
stanowiących propozycje odpowiedzi na szczegółowe pytania zawarte w problemie badawczym
odnoszącym się do badania ilościowego:
H1:
Sieć
osobista
przedsiębiorcy
ma
bezpośredni
pozytywny
wpływ
na efekty informacyjne tej sieci
H2:
Efekty informacyjne sieci osobistej przedsiębiorcy bezpośrednio pozytywnie wpływają na
efektywność przedsiębiorstwa
H3:
Sieć osobista przedsiębiorcy pozytywnie wpływa na efektywność przedsiębiorstwa, jednak
związek ten nie jest związkiem bezpośrednim, lecz wpływ ten odbywa się poprzez zmienną
pośredniczącą, którą stanowią efekty informacyjne sieci
13
W. Czakon, Zastosowanie studiów przypadków w badaniach nauk o zarządzaniu, [w:] W. Czakon (red.), Podstawy metodologii badań
w naukach o zarządzaniu, Wolters Kluwer Business, Warszawa 2011, s. 54.
5
H4:
Orientacja
przedsiębiorcza
moderuje
wpływ
osobistej
sieci
przedsiębiorcy
na efekty informacyjne tej sieci
H5:
Orientacja przedsiębiorcza moderuje wpływ efektów informacyjnych sieci osobistej
na efektywność przedsiębiorstwa
H6:
Sieć osobista przedsiębiorcy ma bezpośredni pozytywny wpływ na poziom orientacji
przedsiębiorczej
H7:
Kształt otoczenia przedsiębiorstwa moderuje związek efektów informacyjnych sieci osobistej
przedsiębiorcy z efektywnością przedsiębiorstwa
H8:
Kształt otoczenia moderuje wpływ sieci osobistej przedsiębiorcy na efekty informacyjne tej
sieci
Treść merytoryczna hipotez odnosi się do kilku zasadniczych aspektów analizowanych
zjawisk, wynikających ze studiów literaturowych oraz wyników case study. Po pierwsze do faktu,
iż przedsiębiorcy pozyskują ze swych sieci osobistych informacje, które wykorzystywane są do
prowadzenia działalności gospodarczej. W kontekście przedsiębiorczego zarządzania firmą znaczenie
szczególne mają informacje dotyczące możliwości wykorzystania szans, a także zasobów
przyczyniających się ich eksploatacji. Po drugie do faktu, iż informacje na ten temat mogą mieć
znaczenie dla efektywności przedsiębiorstwa. Po trzecie zaś, iż na wszelkie zjawiska organizacyjne
wpływ mają czynniki wewnątrzorganizacyjne i zewnątrzorganizacyjne, które zidentyfikowane zostały
jako orientacja przedsiębiorcza oraz otoczenie przedsiębiorstwa.
Hipotezy sformułowano w oparciu o postępowanie dwuetapowe. Pierwszy etap polegał na
wygenerowaniu propozycji badawczych (stanowiących hipotezy robocze) w wyniku
przeprowadzonego badania jakościowego (case study). Drugi etap obejmował stworzenie modelu
badawczego dla badania ilościowego, co doprowadziło do rozpisania zależności między zmiennymi
wskazanymi do analizy oraz wyprowadzenie hipotez badawczych, czyli stwierdzeń opisujących
relacje przedstawione w modelu14. Wyprowadzenie ostatecznej formy hipotez badawczych oparte było
na szeroko zakrojonych studiach literatury15. Etap ten obejmował także syntetyczne zestawienie
aktualnego stanu wiedzy w przedmiotowym obszarze, oparte na studiach dostępnej literatury.
Zaprezentowano zatem zestawienie głównych wątków i wniosków odnoszących się do teoretycznie
sugerowanych i empirycznie udowodnionych zależności między analizowanymi elementami
(zmiennymi), po czym przedstawiono ostateczne brzmienie każdej z hipotez badawczych16.
Sformułowane w ten sposób hipotezy poddano testowaniu w toku badań empirycznych. Model
badawczy przedstawiono na rysunku 1.
Rysunek 1. Model badawczy
ORIENTACJA PRZEDSIĘBIORCZA
H6
SIEĆ OSOBISTA
PRZEDSIĘBIORCY
H4
H5
EFEKTY
INFORMACYJNE SIECI
H3
H1
H2
H8
EFEKTYWNOŚĆ
PRZEDSIĘBIORSTWA
H7
OTOCZENIE PRZEDSIĘBIORSTWA
Źródło: opracowanie własne
14
W. Dyduch, Ilościowe badanie i operacjonalizacja zjawisk w naukach o zarządzaniu, [w:] W. Czakon (red.), Podstawy metodologii badań
w naukach o zarządzaniu, Wolters Kluwer Business, Warszawa 2011, s. 102, 106.
15
W. Dyduch, Pomiar przedsiębiorczości organizacyjnej, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego
w Katowicach, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2008, s. 140.
16
P. Zbierowski, Orientacja pozytywna organizacji wysokiej efektywności, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2012, s. 159.
6
W treści monografii wyodrębniono trzy zasadnicze rozdziały. Dwa z nich obejmują studia
literatury, pozwalające na nakreślenie przedmiotowych zagadnień oraz wskazanie najistotniejszych,
zdaniem autora, obszarów odnoszących się do problematyki sieci osobistej i jej roli
w przedsiębiorczym zarządzaniu małą firmą. Rozdział trzeci jest wynikiem badań empirycznych
przeprowadzonych przez autora.
W rozdziale pierwszym, zatytułowanym: Przedsiębiorca jako kluczowy aktor w relacjach
przedsiębiorstwa z otoczeniem, dokonano analizy fundamentalnych zagadnień z zakresu
przedsiębiorczości oraz osoby przedsiębiorcy jako kreatora relacji w układzie przedsiębiorstwo
-otoczenie. Dokonując analizy ewolucji koncepcji przedsiębiorczości jako aktywności gospodarczej
człowieka, podkreślono sens źródłowych, klasycznych wręcz definicji przedsiębiorczości oraz
wskazano współczesne podejście do przedsiębiorczego zarządzania, opartego na eksploatacji szans.
Znaczna część uwagi skupiona została na osobie przedsiębiorcy, który z jednej strony stanowi
podmiot niezwykle istotny dla prawidłowego postrzegania przedsiębiorczości, a z drugiej jest
kreatorem i użytkownikiem sieci społecznej, w której egzystuje. Osoba przedsiębiorcy zatem stanowi
istotne ognisko uwagi, bowiem odpowiednia percepcja jego roli w przedsiębiorczym zarządzaniu jest
podstawą dla poznania i rozumienia sensu wykorzystania sieci społecznej. Przedsiębiorca pełni rolę
głównego aktora sceny gospodarczej i uczestniczy w grze rynkowej jako strona reprezentująca
i personifikująca małe przedsiębiorstwo we wszelkich relacjach i interakcjach z podmiotami
otoczenia. W części tej zaznaczono specyfikę przedsiębiorczości, której postrzeganie ulegało zmianom
w czasie, zaś aktualna percepcja przedsiębiorczości opiera się przede wszystkim na umiejętnościach
zmierzających do eksploatacji szans. Zwrócono szczególną uwagę na problematykę i specyfikę szans,
mających swe źródło w otoczeniu przedsiębiorstwa jako aspektu mającego szczególne znaczenie
w rozwijaniu przedsiębiorczości i zachowań przedsiębiorczych w istniejących organizacjach.
Wskazano także zasoby o szczególnym charakterze, mające zdolność do generowania okazji
niezbędnych dla skutecznego konkurowania przedsiębiorstw na rynku. Tym samym, rozważania
prowadzą do wniosku, iż przedsiębiorcy niezbędne są źródła informacji o nowych szansach i zasobach
niosących potencjał dla ich eksploatacji, a immanentnym atrybutem przedsiębiorcy są posiadane przez
niego sieci społeczne, których sam jest częścią.
Niezwykle istotnym aspektem zaznaczonym w rozdziale pierwszym jest wyłonienie się
paradygmatu sieciowego w naukach społecznych, w tym w naukach o zarządzaniu, oraz związane
z nim uspołecznienie interakcji współczesnego przedsiębiorstwa z otoczeniem. Podkreślono w tym
miejscu doniosłą rolę człowieka jako kreatora i głównego uczestnika relacji tworzonych przez
przedsiębiorstwo z podmiotami funkcjonującymi w jego otoczeniu.
W rozdziale tym wyeksponowano też istotę orientacji przedsiębiorczej jako formy eksplikacji
stylu zarządzania. Orientacja przedsiębiorcza bowiem postrzegana może być jako czynnik
o fundamentalnym znaczeniu, wpływający na przekształcanie przedsiębiorczości w działanie.
W przypadku małej firmy bowiem orientacja przedsiębiorcza na poziomie indywidualnym wpływa na
sposób zarządzania, co z kolei może oddziaływać na efekty wykorzystania sieci osobistej.
Rozdział drugi, zatytułowany Teoriopoznawcze podstawy analizy sieci powiązań
przedsiębiorcy w zarządzaniu małą firmą, stanowi rdzeń merytoryczny niniejszej pracy.
Ukierunkowany jest on przede wszystkim na prezentację zagadnień związanych z problematyką sieci
i jej znaczeniem w teorii i praktyce zarządzania przedsiębiorstwem. Myśl wprowadzająca dotyczy
przesłanek niezwykłej wagi i roli sieci w zarządzaniu oraz leżącej u jej podstawy relacyjnej przewagi
konkurencyjnej. Dalsze rozważania dotyczą kapitału społecznego, który stanowi wręcz tworzywo
transformacji sieci społecznej w zasoby przedsiębiorstwa. Ludzie bowiem tworzą element struktury
więzi społecznych, spośród których pochodzą zasoby. Kapitał społeczny zaś to suma rzeczywistych
i potencjalnych zasobów osadzonych oraz osiągalnych w sieci powiązań posiadanych przez
przedsiębiorcę. W rozdziale tym przedstawiono istotę sieci w zarządzaniu przedsiębiorstwem,
zwracając uwagę na sposób jej definiowania, pomiaru oraz wątek eksploracji sieci jako części
dyskursu w obszarze nauk o zarządzaniu. Rozdział ten zawiera charakterystykę sieci społecznej oraz
wynikające z niej wyjaśnienie istoty sieci osobistej oraz sieci przedsiębiorczej, a także charakterystykę
wykorzystania sieci społecznej w przedsiębiorczym zarządzaniu ukierunkowanym na eksploatację
szans. W tej części pracy podkreślono specyfikę osadzenia społecznego aktywności przedsiębiorcy,
budowania i utrzymania zbioru aktywów o charakterze społecznym w przedsiębiorstwie oraz poddano
7
analizie atrybuty sieci jako cechy wpływające na zarządzanie małą firmą. Zwrócono także uwagę na
istotny wątek transformacji sieci w ramach poszczególnych etapów procesu przedsiębiorczości,
bowiem zróżnicowanie zapotrzebowania przedsiębiorstwa na informacje i zasoby wraz ze zmianą faz
procesu przedsiębiorczości implikuje odmienne wymagania dotyczące sieci społecznej.
Część rozdziału drugiego poświęcona została prezentacji specyficznej roli sieci społecznej
w kulturze wschodniej. Rola ta została omówiona zarówno w aspekcie aktywności przedsiębiorcy,
jak i z punktu widzenia zarządzania przedsiębiorstwem.
Niezwykle dynamiczny rozwój technologii informacyjnej stanowił zaś inspirację do
sformułowania ostatniego podrozdziału, poświęconego cyberprzestrzeni mediów społecznościowych,
postrzeganej jako terytorium kreowania więzi i podtrzymywania relacji w procesie przedsiębiorczego
zarządzania. W części tej podkreślono znaczenie technologii informacyjnej i jej wykorzystania
w komunikacji międzyludzkiej oraz omówiono rolę mediów społecznościowych zarówno
z perspektywy prowadzenia działalności gospodarczej, jak i kreowania i podtrzymywania więzi
społecznych.
W obu rozdziałach, których celem była realizacja celu teoriopoznawczego, wątkiem
przewodnim jest sieć i jej miejsce w teorii i praktyce zarządzania, co stanowi odzwierciedlenie tematu
podjętego w niniejszej pracy. Intencją autora było utrzymanie i potwierdzenie przekonania o wybitnej
roli sieci w zarządzaniu oraz zwrócenie uwagi na jej wielowątkowy charakter i wpływ na
funkcjonowanie przedsiębiorstwa, co znalazło odzwierciedlenie w wieloaspektowym ujęciu sieci
w poszczególnych podrozdziałach pracy.
W rozdziale trzecim, zatytułowanym Sieć osobista przedsiębiorcy w praktyce zarządzania
małą firmą w świetle badań empirycznych, skupiono się na prezentacji wyników badań empirycznych
przeprowadzonych przez autora. Sprecyzowano w nim metodę badawczą, zastosowaną zarówno
w badaniu case study, jak i badaniu ilościowym. Na wstępie zaprezentowano osadzenie problematyki
sieci osobistych przedsiębiorcy w nurcie badań nad przedsiębiorczością. Zwrócono uwagę na
przedsiębiorczość jako naukę oraz zaprezentowano istniejące podejścia stosowane w badaniach
empirycznych nad przedsiębiorczością. Przedstawiono również najczęściej identyfikowane warunki
kontekstualne, mechanizmy społeczne i typy wyników odniesionych do eksploatacji szans. W dalszej
części zaprezentowano wyniki własnych badań empirycznych. Przedstawiono charakterystykę metody
studium przypadku, założenia metodyczne do badań case study oraz wyniki badań przeprowadzonych
na czterech przedsiębiorstwach, znajdujących się w różnych fazach procesu przedsiębiorczości. Tę
część rozdziału zakończono, prezentując podsumowujące konstatacje, budujące jednocześnie
przesłanki do dalszych badań przeprowadzonych metodą ilościową. W dalszej części przedstawiono
przyjęte do badań ilościowych założenia metodyczne oraz wyniki tych badań, przeprowadzonych na
grupie losowo wybranych małych przedsiębiorstw. Zaprezentowano empiryczną identyfikację
związków między zmiennymi i weryfikację hipotez badawczych. Rozdział ten zakończono
omówieniem otrzymanych wyników badań.
W finalnym elemencie pracy, jakim jest podsumowanie, odniesiono się do uzyskanych
wyników badań empirycznych oraz wskazano ograniczenia. W związku z faktem, iż jak każde
opracowanie naukowe, również przedmiotowa praca ujawnia szereg interesujących, dodatkowych
obszarów badawczych, w podsumowującej części pracy zaprezentowano możliwe kierunki przyszłych
badań w zakresie sieci społecznej przedsiębiorcy. Monografię zamyka załącznik, w którym
zaprezentowano wykorzystane autorskie narzędzie badawcze.
Jako podstawowe przesłanki teoretyczne i kluczowe koncepcje leżące u podstaw rozważań
i analiz prowadzonych w niniejszej pracy postrzegać można: paradygmat sieciowy wraz z sieciowym
podejściem do przedsiębiorczości, podejście zasobowe oraz koncepcję przedsiębiorczego zarządzania
opartego na wykorzystywaniu szans. Praca wpisuje się w nurt badań w obszarze przedsiębiorczości
dotyczący problematyki sieci przedsiębiorcy. Ścieżka badawcza wykorzystana w pracy określana jest
mianem „sieciowego podejścia do przedsiębiorczości” (network approach to entrepreneurship)17.
Oparta jest ona na ogólnej tezie, stanowiącej, iż przedsiębiorcy wykorzystują swoje osobiste sieci
powiązań (sieci społeczne), zarówno o charakterze prywatnym, jak i biznesowym, do pozyskiwania
zasobów i informacji, które nie byłyby osiągalne przy wykorzystaniu mechanizmu rynkowego lub
17
J. Brüderl, P. Preisendörfer, Network support and the success of newly founded businesses, Small Business Economics, 10, 1988, s. 213.
8
pozyskanie ich wiązałoby się z wyższymi kosztami18. Teza pracy oparta jest zatem na przekonaniu,
iż sieci kontaktów międzyludzkich mogą być źródłem korzyści dla uczestników owych sieci. W pracy
przyjęto założenie, że przedsiębiorca (będący centralną postacią w małym przedsiębiorstwie,
utożsamianą wręcz z owym przedsiębiorstwem) jest osobą posiadającą sieć kontaktów
międzyludzkich (sieć społeczną - osobistą), zaś głównym obszarem jego aktywności jest
przedsiębiorcze zarządzanie ukierunkowane na szanse i zasoby niosące potencjał do wykorzystania
tych szans. Założenie to pozwala wnioskować, iż sieć społeczna stanowi źródło określonych korzyści
dla przedsiębiorcy, który jednocześnie wykorzystuje owe sieci jako zasób swojego przedsiębiorstwa.
Sieci kontaktów międzyludzkich stanowią zatem tworzywo dla sieci przedsiębiorstwa, a wręcz
przekształcają się w nieformalne sieci przedsiębiorstwa z chwilą ich wykorzystania na potrzeby
prowadzenia działalności gospodarczej. Sieci te stanowią zasób, który generuje efekty w postaci
informacji, dotyczących osiągalnych dla przedsiębiorcy szans oraz zasobów strategicznych
o potencjale dla wykorzystania szans.
Hipotezy badawcze poddane zostały testowaniu na próbie 129 losowo wybranych małych
przedsiębiorstw. Spośród ośmiu hipotez trzy hipotezy zostały potwierdzone w całości, trzy zostały
potwierdzone częściowo (dla części wymiarów), zaś dwie zostały sfalsyfikowane.
Przeprowadzone badania dowiodły, iż w polskich warunkach sieć osobista przedsiębiorcy ma
wpływ na efektywność małej firmy. Wynik analizy mediacji przez efekty informacyjne sieci
postrzegać można jako niezwykle istotny dla eksploracji zjawiska wpływu sieci osobistej
przedsiębiorcy na efektywność przedsiębiorstwa. Badania odsłoniły fakt, iż wpływ ten nie jest
bezpośredni i odbywa się poprzez zmienne pośredniczące. Sieć osobista staje się dla przedsiębiorcy
źródłem informacji na temat zasobów o potencjale dla wykorzystania szans oraz bezpośrednich
informacji o szansach. Spożytkowanie tych informacji przez przedsiębiorcę przyczynia się do wzrostu
efektywności małej firmy, rozumianej jako efektywność mierzona w kategoriach ekonomicznych,
a także społecznych, środowiskowych oraz osobistych przedsiębiorcy.
Poprzez sieci przedsiębiorcy uzyskują dostęp do nieredundantnych zasobów, które pozwalają
osiągnąć wyższą efektywność zarządzanych przez nich przedsiębiorstw. Sieci osobiste dostarczają
przedsiębiorcom zasobów, których nie posiadali dotąd, wspierając jednocześnie proces decyzyjny
(sieci dostarczają informacji na temat zasobów o potencjale dla wykorzystania szans oraz informacji
o szansach, które są wykorzystywane w badanych małych firmach), odnoszący się do eksploatacji
szans.
Na podstawie przeprowadzonych badań empirycznych można w syntetyczny sposób
przedstawić następujące wnioski:
1) Dzięki funkcjonowaniu sieci osobistych przedsiębiorca ma możliwość wchodzenia w interakcje
z aktorami pochodzącymi z otoczenia.
2) Przedsiębiorca jest uczestnikiem sieci, które formuje z różnymi osobami, zarówno członkami
własnej rodziny, jak i pochodzącymi spoza niej.
3) Interakcje w sieciach osobistych mają charakter nieformalny, są dobrowolne i nie podlegają
regulacjom w postaci umów i obowiązującego prawa.
4) Wykorzystując powiązania sieciowe w sieci społecznej (osobistej), przedsiębiorca czerpie ze
swego środowiska zasoby informacyjne pozwalające na eksploatację szans. Są to informacje
odnoszące się bezpośrednio do szans oraz do zasobów o potencjale dla wykorzystania szans.
5) Sieć osobista wpływa na informacje pozyskiwane przez przedsiębiorcę. Ma ona bezpośredni
pozytywny wpływ na efekty informacyjne tej sieci. Oznacza to, iż zarówno w przypadku sieci
tworzonej z członkami rodziny, jak i osobami spoza rodziny interakcje przedsiębiorcy
z członkami owej sieci generują efekty w postaci informacji o szansach oraz zasobach
o potencjale dla wykorzystywania szans.
6) Stwierdzić można w ogólnym ujęciu, iż istnieje pozytywny wpływ efektów informacyjnych sieci
na efektywność przedsiębiorstwa, jednak nie dotyczy on wszystkich wymiarów efektywności.
Wzrost poszczególnych wymiarów efektywności jest znacznie większy pod wpływem efektów
informacyjnych, odnoszących się do zasobów o potencjale dla wykorzystania szans niż pod
wpływem efektów informacyjnych bezpośrednio dotyczących szans. Wyjątkiem jest efektywność
trwała i zrównoważona, bowiem w tych dwóch przypadkach w ogóle nie zidentyfikowano
18
Por. P. Witt, Entrepreneurs' networks and the success of start-ups. Entrepreneurship & Regional Development, 16(5), 2004, s. 391-412.
9
wpływu efektów informacyjnych bezpośrednio dotyczących szans. Podkreślić zatem należy
większe znaczenie efektów informacyjnych dotyczących zasobów.
7) Sieć osobista przedsiębiorcy pozytywnie wpływa na efektywność przedsiębiorstwa, jednak
związek ten nie jest związkiem bezpośrednim, lecz wpływ ten odbywa się przez zmienne
pośredniczące. Działanie pośredniczące efektów informacyjnych sieci osobistej przedsiębiorcy
ma miejsce we wszystkich analizowanych konfiguracjach wymiarów sieci i wymiarów efektów
informacyjnych, w odniesieniu do wszystkich wymiarów efektywności małej firmy. Najsilniejszy
efekt mediacyjny występuje w przypadku sieci tworzonej z osobami spoza rodziny
przedsiębiorcy, w warunkach pośredniczącego działania efektów informacyjnych w zakresie
zasobów o potencjale dla wykorzystania szans. W każdym przypadku zatem wpływ sieci
osobistej przedsiębiorcy nie jest działaniem bezpośrednim, choć efekt pośredni zależny jest od
rodzaju podsieci przedsiębiorcy, wymiaru efektów i wymiaru efektywności.
8) Orientacja przedsiębiorcza częściowo moderuje wpływ osobistej sieci przedsiębiorcy
na efekty informacyjne tej sieci. W przypadku efektów informacyjnych sieci odnoszących się do
zasobów o potencjale dla wykorzystania szans orientacja przedsiębiorcza moderuje wyłącznie
związek sieci tworzonej z osobami spoza rodziny przedsiębiorcy. W przypadku sieci rodzinnej
moderacji takiej nie zidentyfikowano. W przypadku efektów informacyjnych sieci odnoszących
się do szans (okazji) orientacja przedsiębiorcza także wpływa wyłącznie na związek sieci
tworzonej z osobami spoza rodziny przedsiębiorcy. W przypadku sieci rodzinnej moderacji takiej
nie zidentyfikowano.
9) Orientacja przedsiębiorcza nie moderuje wpływu efektów informacyjnych sieci osobistej
przedsiębiorcy na efektywność przedsiębiorstwa. Brak moderacji dotyczy wszystkich wymiarów
efektów informacyjnych sieci oraz wszystkich wymiarów efektywności przedsiębiorstwa.
10) Sieć osobista przedsiębiorcy ma bezpośredni pozytywny wpływ na poziom orientacji
przedsiębiorczej. Interakcje przedsiębiorcy z węzłami jego osobistej sieci przyczyniają się do
wzrostu poziomu przedsiębiorczości postrzeganej w kategoriach orientacji przedsiębiorczej.
11) Kształt otoczenia przedsiębiorstwa nie moderuje związku efektów informacyjnych sieci osobistej
przedsiębiorcy z efektywnością przedsiębiorstwa.
12) Kształt otoczenia częściowo moderuje wpływ sieci osobistej przedsiębiorcy na efekty
informacyjne tej sieci. Stwierdzić można, iż w przeważającej części kształt otoczenia wpływa na
związek między siecią osobistą przedsiębiorcy a efektami informacyjnymi. Zjawisko moderacji
jednak nie przyjmuje jednakowej postaci w przypadku poszczególnych podsieci oraz
poszczególnych grup efektów informacyjnych. Zjawisko moderacji przyjmuje inne cechy
w zależności od poszczególnych zmiennych otoczenia, zatem inaczej kształtuje się w przypadku
różnych poziomów dynamiki, wrogości i niejednorodności otoczenia, w którym funkcjonuje
firma. Wyniki badań wskazują, iż w przypadku badanej grupy przedsiębiorstw tylko wrogość
i niejednorodność otoczenia wpływa na związek sieci przedsiębiorcy z efektami informacyjnymi
dotyczącymi zasobów o potencjale dla wykorzystania szans. Dotyczy to wyłącznie sieci
tworzonej z osobami spoza rodziny przedsiębiorcy.
13) Przedsiębiorca powinien posiadać swoje źródła informacji. W kontekście przedsiębiorczego
zarządzania zadaniem przedsiębiorcy powinno być budowanie i utrzymywanie dostępu do
nośników zasobów informacyjnych ukierunkowanych na eksploatację szans, wśród których
istotną rolę odgrywają sieci osobiste.
Praca wnosi wkład w rozwój nauk o zarządzaniu poprzez:
1) Kompleksowe ujęcie problematyki sieci osobistej przedsiębiorcy w kontekście przedsiębiorczego
zarządzania małą firmą.
2) Wypełnienie luki w zakresie uporządkowania zjawisk odnoszących się do wykorzystania sieci
osobistej przedsiębiorcy w kontekście eksploatacji szans jako kluczowego czynnika
w przedsiębiorczym zarządzaniu małą firmą.
3) Podjęcie badań w obszarze wpływu czynników wewnątrzorganizacyjnych (przedsiębiorczość)
i zewnątrzorganizacyjnych (otoczenie) na efekty wykorzystania sieci społecznej przedsiębiorcy.
4) Uzupełnienie niedoboru wiedzy istniejącego w naukach o zarządzaniu dzięki rozpoznaniu roli
sieci osobistych przedsiębiorcy oraz wpływu orientacji przedsiębiorczej i otoczenia na ich
10
eksploatację poprzez sprawdzenie zależności przyczynowo-skutkowych zachodzących między
nimi i efektywnością przedsiębiorstwa.
5) Opracowanie metody oraz opracowanie nowych narzędzi pomiaru sieci osobistej przedsiębiorcy
oraz efektów informacyjnych tej sieci.
6) Identyfikację sieci osobistej przedsiębiorcy jako czynnika wpływającego na efektywność małej
firmy. Ma to szczególne znaczenie w obliczu faktu, iż - jak podkreślają R.B. Carton
i C.W. Hofer19, jednym z najważniejszych celów rozwoju teorii zarządzania i badań w tym
obszarze jest podwyższanie efektywności.
7) Fakt, iż pomimo znacznego rozwoju studiów nad sieciami społecznymi przedsiębiorcy na
świecie, badacze poświęcają niewiele uwagi czynnikom, które mogą wpływać na zakres
wykorzystania efektów informacyjnych generowanych przez te sieci20. Również niewiele studiów
obejmuje analizę efektów informacyjnych owych sieci. Niniejsza praca wypełnia tę lukę.
8) Fakt, iż adekwatnie do aktualnej świadomości autora, jest to pierwsza na polskim rynku tego typu
analiza, integrująca dorobek teorii nauki polskiej i zagranicznej oraz opierająca się na analizie
jakościowej przypadków małych przedsiębiorstw funkcjonujących na polskim rynku oraz na
badaniach ilościowych przeprowadzonych także na polskich małych firmach.
Zwracając uwagę na wkład w praktykę zarządzania, podkreślić warto, iż prezentowany
przegląd literatury, studium przypadków oraz wyniki ilościowych badań empirycznych prezentują
wartość praktyczną przez wskazanie na funkcjonalne aspekty wykorzystania sieci społecznej przez
przedsiębiorcę. Istotne jest także wskazanie, jak w praktyce wykorzystanie sieci społecznej oddziałuje
na przedsiębiorstwo, zarówno na poziomie generowania efektów informacyjnych, jak i na poziomie
wpływu na efektywność firmy.
Praca generuje również implikacje dla praktyków biznesu. Ujawnia, że sieci społeczne to
źródło produktywnej informacji i zasobów, które stanowić mogą antidotum na ograniczenia. Samo zaś
wykorzystanie sieci społecznych może neutralizować wiele trudności. W pewnych bowiem
przypadkach solidność, dokładność i adekwatność informacji może mieć krytyczne znaczenie dla
prowadzonej działalności gospodarczej – przetrwania i rozwoju biznesu. Jak podkreśla S. Jack21,
poprzez sieci społeczne działania przedsiębiorcze mogą doprowadzić do przekształcenia
ograniczonych zasobów w „bogactwo otoczenia”. Przedsiębiorcy zatem w tych okolicznościach
powinni mieć świadomość korzyści wynikających z wykorzystania i rozwoju odpowiednich sieci
społecznych.
Praca nie ma charakteru normatywnego i nie przedstawia definitywnych, jednoznacznych
zaleceń dla przedsiębiorców. Jednak przez przedstawienie określonych zależności może ona stanowić
wartościowy materiał dla praktyków – przedsiębiorców, będących właścicielami-menedżerami małych
firm. Dodatkowo, opracowane studia przypadków oraz wyniki badań ilościowych mogą być
wykorzystywane w programach edukacji z zakresu przedsiębiorczości i zarządzania małą firmą.
Należy także zwrócić uwagę na kilka ograniczeń, którymi obarczony jest przeprowadzony
proces badawczy. Na potrzeby badania ilościowego nie udało się pozyskać prawidłowo wypełnionych
kwestionariuszy z przedsiębiorstw prowadzących działalność gospodarczą krócej niż 3 miesiące.
Należy także mieć na uwadze, iż wyniki badań są specyficzne dla badanej grupy przedsiębiorstw i nie
mogą być uogólniane. Z analizy wyłączone zostały także inne czynniki, mające wpływ na eksploatację
szans dzięki wykorzystaniu sieci społecznej przedsiębiorcy. Stosując założenie ceteris paribus,
wyizolowano bowiem te zjawiska, które subiektywnie uznane zostały przez autora jako najistotniejsze
dla natury badanych mechanizmów.
Reasumując, stwierdzić należy, iż rozwiązując wyróżnione problemy badawcze, sprowadzone
do pytań szczegółowych postawionych w toku postępowania badawczego, rozwiązano ogólny
problem badawczy, stanowiący jego punkt początkowy.
19
R.B. Carton, C.W. Hofer, Measuring Organizational performance: metrics for entrepreneurship and strategic management, Edward Elgar,
Cheltenham/Northampton 2006, s. 6.
M.H. Anderson, Social networks and the cognitive motivation to realize network opportunities: a study of managers' information gathering
behaviors. Journal Of Organizational Behavior, 29(1), 2008, s. 51-78.
21
S. Jack, The role, use and activation of strong and weak network Ties: a qualitative analysis, Journal Of Management Studies, 42(6), 2005,
s. 1233-1259.
20
11
5. Charakterystyka dorobku naukowego
a) Główne kierunki badawcze
Moje zainteresowania naukowe dotyczą obszaru zarządzania przedsiębiorstwem ze szczególnym
uwzględnieniem małych podmiotów. Choć spektrum zainteresowań w tej sferze jest szerokie,
stwierdzić można, iż w głównie koncentrują się one wokół tematyki wszelkich przejawów
współdziałania gospodarczego i sieciowości oraz problematyki przedsiębiorczości. Implikacje dla
obszarów moich zainteresowań naukowo-badawczych zostały wygenerowane także przez
permanentne, dynamiczne zmiany warunków funkcjonowania współczesnych przedsiębiorstw,
włączając w to te wynikające z zastosowania nowoczesnych technologii, a także świadomości
znaczenia człowieka i środowiska naturalnego. Część mojej naukowej uwagi ukierunkowana jest
bowiem na wykorzystanie technologii informacyjnych w przedsiębiorstwach, a także na konieczność
odniesienia się do koncepcji zrównoważonego rozwoju w zarządzaniu współczesnymi organizacjami
gospodarczymi. Moja aktywność naukowo-badawcza na przestrzeni poszczególnych lat niewątpliwie
podlegała systematycznej ewolucji, a zaangażowanie w szeroko rozumianą naukę systematycznie
wzrastało.
Po ukończeniu studiów magisterskich w październiku 1998 roku podjąłem pracę na stanowisku
asystenta na Wydziale Zarządzania Politechniki Częstochowskiej. W roku 2001 zakwalifikowany
zostałem do seminarium doktoranckiego w zakresie nauk o zarządzaniu, organizowanego przez
Europejskie Centrum Kształcenia Podyplomowego Transfer Wiedzy w Warszawie, zorganizowanego
i prowadzonego wspólnie z Wydziałem Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego. W trakcie trwania
seminarium, do roku 2003, uczestniczyłem w zajęciach dydaktycznych z zakresu metodyki pracy
naukowo-badawczej ukierunkowanej na szczególny podmiot badań, jaki stanowią małe i średnie
przedsiębiorstwa. W ramach seminarium uczestniczyłem także w konwersatorium merytorycznometodycznym, gdzie zaprezentowałem i przedyskutowałem propozycję badań procesów
współdziałania gospodarczego małych i średnich przedsiębiorstw. Koncepcja ta uzyskała pozytywne
opinie oceniających, a pozyskane komentarze przyczyniły się do dalszego przygotowywania rozprawy
doktorskiej. W roku 2003, dążąc do doskonalenia umiejętności w zakresie przygotowywania
opracowań naukowych oraz umiędzynarodowienia wyników prowadzonych badań, uczestniczyłem
w wykładach i warsztatach seminaryjnych z zakresu opracowywania i prezentowania tekstów
naukowych w języku angielskim. Seminarium to prowadzone było na Wydziale Zarządzania
Politechniki Częstochowskiej we współpracy z Haute Ecole Catholique du Luxemburg „Blaise
Pascal” ISI Pierrard.
Okres po rozpoczęciu pracy na stanowisku asystenta to przede wszystkim czas poświęcony na
intensywne studia literaturowe, poszerzanie horyzontów i pogłębianie wiedzy z zakresu nauk
o zarządzaniu. To także czas wyłaniania się obszarów zainteresowań szczególnie predysponowanych
do dalszej eksploracji. W późniejszym okresie to także poszukiwanie luk w istniejącym stanie wiedzy,
identyfikacja obszarów niewiedzy i wysiłki ukierunkowane na nakreślenie wymagających rozwiązania
problemów badawczych.
W okresie przygotowywania rozprawy doktorskiej moje zainteresowania skoncentrowane były
wokół wszelkich przejawów współdziałania, specyfiki małych i średnich przedsiębiorstw, włączając w
to koncepcję organizacji wirtualnej oraz wykorzystanie technologii informacyjnej jako narzędzia
wspierającego szeroko postrzegane współdziałanie tej grupy podmiotów. W efekcie, przed
uzyskaniem stopnia doktora byłem autorem bądź współautorem 13 opracowań naukowych, w tym
trzech fragmentów w książkach, pięciu artykułów opublikowanych w czasopismach oraz pięciu
referatów, które zaprezentowane zostały na konferencjach krajowych. Jako najbardziej znaczące
opracowanie tego okresu postrzegam rozważania dotyczące interpretacji istoty i zakresu
współdziałania przedsiębiorstw22. Przedmiotowe opracowanie to próba prakseologiczno-językowej
analizy i klasyfikacji pojęć z zakresu współdziałania przedsiębiorstw oraz próba wyjaśnienia
subtelnych różnic między poszczególnymi sformułowaniami, stosowanymi w literaturze przedmiotu
często jako wyrażenia bliskoznaczne lub tożsame. W związku z faktem, iż ówcześnie stosowana
w tym zakresie terminologia daleka była od precyzji i jednoznaczności, podążając jednocześnie za
22
P. Tomski, Interpretacja istoty i zakresu współdziałania przedsiębiorstw, [w:] J. Czarnota, M. Moszkowicz (red.), W poszukiwaniu
strategicznych przewag konkurencyjnych, cz. 1, Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2003, s. 225-233.
12
konstatacją J. Lichtarskiego23, iż nadawane niektórym pojęciom zakresy znaczeniowe w tym obszarze
pozostają w niezgodzie z wynikami ich semantycznej analizy językowej, stwierdziłem, iż pewne
uwagi oraz ustalenia wyjaśniające i porządkujące (w niektórych przypadkach z konieczności umowne)
mogą przyczynić się choć częściowo do wypełnienia rozpoznanej luki w istniejącym stanie wiedzy.
Pozostałe opracowania, wpisujące się w główny nurt moich zainteresowań w okresie
przygotowywania rozprawy doktorskiej dotyczyły w szczególności: specyfiki organizacji wirtualnej
jako szczególnej formy współdziałania przedsiębiorstw24, technologicznego wsparcia procesów
współdziałania25, a także specyfiki przedsiębiorstw sektora MSP oraz determinant ich
współdziałania26. W okresie przed uzyskaniem stopnia doktora byłem też autorem dwóch publikacji,
niezwiązanych z głównym nurtem moich zainteresowań, dotyczących analizy sektora bankowego
w Polsce27 oraz analizy obszaru handlowego przy zastosowaniu prawa grawitacji sprzedaży28.
Wynikiem dotychczasowego rozwoju naukowego było otwarcie przewodu doktorskiego w dniu
19 listopada 2002 roku na Wydziale Zarządzania Politechniki Częstochowskiej. Obrona pracy
doktorskiej pt. Współdziałanie gospodarcze małych i średnich przedsiębiorstw w przemyśle
materiałów budowlanych odbyła się 8 czerwca 2004 roku, a stopień doktora nauk ekonomicznych
w zakresie nauk o zarządzaniu nadany mi został decyzją Rady Wydziału Zarządzania Politechniki
Częstochowskiej z dnia 8 czerwca 2004 roku.
Podjęcie przeze mnie przedmiotowej tematyki było efektem przeprowadzonych analiz, które
wykazały, iż w celu osiągnięcia efektów synergii, najczęściej poprzez różne formy aliansów
strategicznych, współdziałają przedsiębiorstwa duże. Stwierdziłem jednocześnie, że podobne efekty
mogłyby uzyskać przedsiębiorstwa małe i średnie. Rola, jaką odgrywały i nadal odgrywają małe
i średnie przedsiębiorstwa w gospodarce polskiej, a z drugiej strony napotykane przez nie trudności,
skłoniły mnie do zainteresowania procesami współdziałania tych podmiotów, ukierunkowanymi na
poprawę ich pozycji rynkowej. Ówczesna sytuacja w budownictwie i przemyśle materiałów
budowlanych stanowiła zaś przesłankę do badań małych i średnich przedsiębiorstw produkujących
wyroby dla budownictwa. W obliczu przekonania, iż w znacznym stopniu osiągnięcie powodzenia
przedsiębiorstwa na rynku zależy od charakteru i zakresu współdziałania, a także od uwarunkowań
zewnętrznych oraz sposobów jego organizowania na różnych płaszczyznach, problematyka ta zdawała
się obszarem zasługującym na dalszą eksplorację. Jako cel nadrzędny rozprawy określiłem zbadanie
form i możliwości współdziałania gospodarczego małych i średnich przedsiębiorstw w przemyśle
materiałów budowlanych oraz opracowanie koncepcji modelowego ich współdziałania, zaś przyjęta
hipoteza główna sformułowana została w sposób następujący: współdziałanie gospodarcze małych
i średnich przedsiębiorstw, zwłaszcza poziome, jest nie tylko możliwe, ale i wskazane, gdyż
prowadzić może do wzmocnienia pozycji rynkowej oraz poprawy efektywności funkcjonowania.
Przeprowadzone w trakcie przygotowywania rozprawy doktorskiej studia literaturowe pozwoliły
na przybliżenie istoty i znaczenia problematyki współdziałania gospodarczego przedsiębiorstw. Jako
23
J. Lichtarski (red.), Współdziałanie gospodarcze przedsiębiorstw, PWE, Warszawa 1992, s. 11-12.
P. Tomski, Organizacja wirtualna jako przejaw współdziałania przedsiębiorstw, Zeszyty Naukowe. Prace słuchaczy seminarium
doktoranckiego prowadzonego przez Centrum Europejskie Politechniki Częstochowskiej i Wydział Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego,
nr 3, 2002, s. 173-185; P. Tomski, Organizacja wirtualna w procesie współdziałania małych przedsiębiorstw [w:] R. Knosala (red.),
Komputerowo zintegrowane zarządzanie, T. II, WNT, Warszawa 2003, s. 570-574; P. Tomski, Koncepcja organizacji wirtualnej
wykorzystującej rozwiązania e-Business w celu ograniczenia kosztów zaopatrzenia oraz wzmocnienia pozycji rynkowej grupy
mikroprzedsiębiorstw, II Warsztaty z nauk o zarządzaniu dla doktorantów i przyszłych doktorantów. Zbiór referatów, tom 2, Zakopane 2001,
s. s.275-279.
25
P. Tomski, Globalizacja procesów wymiany handlowej jako efekt funkcjonowania rynków wirtualnych, Badania Naukowe. Wyższa Szkoła
Ubezpieczeń w Kielcach, z. 2, 2001, s. 93-100; P. Tomski, Wykorzystanie elektronicznych platform transakcyjnych przez przedsiębiorstwo
wirtualne, III Międzynarodowe Seminarium Naukowe Studentów i Młodych Pracowników Nauki, Jarosław 2001, s. 85-89; J. Jarząbek,
P. Tomski, Zwiększenie konkurencyjności przedsiębiorstw w wyniku zastosowania technologii e-business, Zeszyty Naukowe Politechniki
Poznańskiej. Organizacja i Zarządzanie, nr 32, 2001, s. 187-195; J. Jarząbek, P. Tomski, Współdziałanie przedsiębiorstw budowlanych
z wykorzystaniem systemów informatycznych - praktyki amerykańskie, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Administracji i Zarządzania
w Przemyślu, nr 10, 2002, s. 769-778; P. Tomski, Modele biznesu elektronicznego i ich zastosowanie w małych i średnich
przedsiębiorstwach, Nowoczesne zarządzanie przedsiębiorstwem. Materiały konferencyjne. Zielona Góra, cz. 2, 2002, s. 313-322.
26
P. Tomski, Ekonomiczne znaczenie sektora małych i średnich przedsiębiorstw, Zeszyty Naukowe. Prace słuchaczy seminarium
doktoranckiego prowadzonego przez Centrum Europejskie Politechniki Częstochowskiej i Wydział Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego,
nr 3, 2002, s. 161-172; J. Adamczyk, P. Tomski, The Determinants of Small Enterprises in Joint Business Activities, [w:] M. NowickaSkowron, R. Lescroart (red.), Economic Aspects of Industrial Reconversion, Virton 2002, s. 55-62.
27
T. Owczarek, P. Tomski, Wybrane aspekty analizy sektora bankowego w Polsce, [w:] C. Glinkowski (red.), Uwarunkowania
konkurencyjności restrukturyzowanych przedsiębiorstw w Europie Środkowo-Wschodniej, cz. 1, Poznań 1999, s. 456-465.
28
P. Nowodziński, P. Tomski, Zarys analizy obszaru handlowego przy zastosowaniu prawa grawitacji sprzedaży Reilley'a,
I Międzynarodowe Seminarium Naukowe Studentów i Młodych Pracowników Nauki, Jarosław 1999, s. 243-248.
24
13
główne osiągnięcia w warstwie empirycznej zaś wskazać można dokonanie analizy powiązań
gospodarczych przedsiębiorstw przemysłu materiałów budowlanych oraz rozpoznanie zakresu i form
ich współdziałania w realizacji podstawowych i pomocniczych funkcji, a także zdiagnozowanie
możliwości poziomego współdziałania gospodarczego. Z przeprowadzonych badań wyniknęło,
iż współdziałanie poziome wymaga koordynacji, uświadomienia oraz sprecyzowania jego kierunków,
zaś najbardziej adekwatnymi do specyfiki MSP formami współdziałania są formy kooperacyjne,
bazujące na koncepcjach powiązań sieciowych. Rozwiązania te, oparte na luźnych związkach,
pozwalają utrzymać pełną niezależność i samodzielność. Przy uwzględnieniu tych warunków
oraz specyfiki MSP stworzyłem koncepcję modelowego współdziałania poziomego, która stanowi
pokłosie rozpoznania potrzeby poprawy efektywności funkcjonowania przedsiębiorstw przemysłu
materiałów budowlanych i wzmocnienia ich pozycji konkurencyjnej, a także wynika
ze zdiagnozowania predyspozycji tych przedsiębiorstw do podjęcia współdziałania poziomego.
Stworzenie tej koncepcji określić można także jako osiągnięcie istotne z punktu widzenia
zapotrzebowania praktyki gospodarczej. Zaproponowana przeze mnie koncepcja modelowego
współdziałania to bowiem próba nadania odpowiedniej formy relacjom między przedsiębiorstwami
w celu osiągnięcia korzyści będących poza zasięgiem pojedynczego przedsiębiorstwa. Stanowi ona
odzwierciedlenie idei kooperencji, będąc jednocześnie gotowym do aplikacji zestawem procedur
postępowania, umożliwiających tymczasowe scalanie i wykorzystanie zasobów konkurencyjnych
przedsiębiorstw w celu wzmacniania ich pozycji rynkowej oraz zwiększania możliwości i potencjału
w realizacji poszczególnych funkcji. Koncepcja ta uwzględnia tworzenie elastycznej i otwartej sieci
powiązań dostosowanych do realizacji bieżących celów, funkcjonującej w oparciu o dobrowolność
związków oraz brak hierarchii i formalizacji.
Promotorem mojej rozprawy doktorskiej była prof. dr hab. Jadwiga Adamczyk z Akademii
Ekonomicznej w Krakowie (obecnie Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie), zaś recenzentami byli:
prof. dr hab. Maria Nowicka-Skowron z Politechniki Częstochowskiej oraz prof. dr hab. Henryk
Jagoda z Akademii Ekonomicznej im. O. Langego we Wrocławiu (obecnie Uniwersytet Ekonomiczny
we Wrocławiu). Za przygotowaną przeze mnie rozprawę doktorską przyznane mi zostało Wyróżnienie
Rektora Politechniki Częstochowskiej.
Okres po obronie rozprawy doktorskiej, tym samym po uzyskaniu stopnia doktora to czas
dalszego, niesłabnącego zainteresowania problematyką współdziałania. W kolejnych latach,
zmierzając do upowszechnienia wyników swoich badań oraz stworzonej koncepcji współdziałania,
byłem autorem kilku opracowań nawiązujących do problematyki poruszanej w rozprawie doktorskiej,
a także rozszerzających prezentowane w niej rozważania i wyniki badań. Opracowania nakreślające
tło dla cyklu publikacji poświęcone były: roli współdziałania gospodarczego w zarządzaniu małymi
przedsiębiorstwami29, nowoczesnym formom rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw ze
szczególnym uwzględnieniem znaczenia współdziałania gospodarczego dla owego rozwoju30 oraz
pomocy publicznej ukierunkowanej na wsparcie współdziałania gospodarczego przedsiębiorstw
w Unii Europejskiej31. W opracowaniach opublikowanych w latach 2005-2008 prezentowałem swoje
koncepcje współdziałania przedsiębiorstw w układzie poziomym32, zwracając uwagę na poszczególne
obszary aktywności przedsiębiorstw i funkcje szczególnie predysponowane do współdziałania33 oraz
29
J. Adamczyk, P. Tomski, Współdziałanie gospodarcze jako koncepcja zarządzania małymi przedsiębiorstwami, [w:] J. Szopa, P. Pachura
(red.), Polska w Unii Europejskiej. La Pologne - nouvelle voisine dans I'UE. Poland in the European Union, Wydawnictwo Wydziału
Zarządzania Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2004, s. 312-323.
30
J. Adamczyk, P. Tomski, Modern forms of SME development, [w:] M. Nowicka-Skowron, R. Lescroart, P. Pachura (red.), Technology and
Economy in Industrial Reconversion, Virton 2004, s. 24-32.
31
P. Tomski, Pomoc publiczna jako wsparcie współdziałania gospodarczego przedsiębiorstw w Unii Europejskiej, [w:] F. Bylok, R. Janik
(red.), Ekonomiczne i społeczne uwarunkowania zarządzania międzynarodowego, Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej,
Częstochowa 2007, s. 350-359; P. Tomski, Supporting Joint Actions with Structural Funds As a Form of SME Development, [w:] A. Pachura
(red.), Small and Medium Enterprises (SME'S) Development Challenges in European Union, Wydawnictwo Wydziału Zarządzania
Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2009, s. 73-80.
32
J. Adamczyk, P. Tomski, Koncepcja modelowego współdziałania małych i średnich przedsiębiorstw w przemyśle materiałów
budowlanych, [w:] L. Sobolak (red.), Społeczne uwarunkowania zarządzania przedsiębiorstwem w zintegrowanej Europie, Wydawnictwo
Wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2005, s. 156-164; P. Tomski, Koordynacja i rozliczenie kosztów
modelowego współdziałania gospodarczego, [w:] L. Sobolak (red.), Innowacyjne aspekty strategii przedsiębiorstwa globalnego
w zintegrowanej Europie, Wydawnictwo Wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2007, s. 213-217
33
J. Adamczyk, P. Tomski, Rola współdziałania gospodarczego w zakresie wspólnych zakupów w celu redukcji kosztów działalności
przedsiębiorstw przemysłu materiałów budowlanych, [w:] M. Nowicka-Skowron (red.), Koszty w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Standardy
międzynarodowe, AGH, Kraków 2006, s. 405-410; P. Tomski, Strategia marketingowa w koncepcji modelowego współdziałania
14
efekty i korzyści wynikające z uczestnictwa przedsiębiorstw w procesach współdziałania
gospodarczego34. Część uwagi poświęciłem także identyfikacji procesów komunikacyjnych oraz
stopnia informatyzacji przedsiębiorstw w aspekcie aktualnych i przyszłych procesów współdziałania
gospodarczego35. W ramach cyklu publikacji poświęconych tej problematyce zaprezentowałem także
propozycję stratyfikacji procesów współdziałania gospodarczego, ze szczególnym uwzględnieniem
takich parametrów, jak trwałość oraz siła więzi tworzonych przez współdziałające podmioty
gospodarcze. Przedstawiłem również zarys koncepcji stratyfikacji pojęć z zakresu współdziałania
gospodarczego przedsiębiorstw36.
W związku z zainteresowaniem problematyką współdziałania gospodarczego,
ze szczególnym uwzględnieniem kooperencji, w roku 2009, w jednym z opracowań stanowiących
rozdział w monografii poświęconej zarządzaniu organizacjami w warunkach globalizacji, podjąłem
problem wpływu współdziałania przedsiębiorstw na konkurencję na globalnym rynku. Omówiłem
wnioski wynikające z analizy wybranych form współdziałania gospodarczego ze szczególnym
uwzględnieniem współdziałania rynkowych rywali. Omówiłem też porozumienia przedsiębiorstw
w kontekście ich wpływu na konkurencję i sytuację rynkową konsumentów, a także wskazałem
najbardziej powszechne zakłócenia mechanizmu wolnej konkurencji w Polsce, stanowiące swoisty
efekt uboczny współdziałania przedsiębiorstw37.
Wychodząc z założenia, iż dla wszelkich aktywności gospodarczych realizowanych przez
człowieka w organizacji swoiste preludium stanowią intencje, moje badania objęły także analizę
skłonności przedsiębiorstw do współdziałania z rywalami rynkowymi, bez skłonności bowiem nie
może zostać podjęte współdziałanie poziome. W swych pracach zwróciłem szczególną uwagę na
donośną rolę przekonań i stosunku przyszłych menedżerów (studentów kierunków związanych
z naukami o zarządzaniu) do nawiązania bliższych kontaktów i współpracy z konkurentami38. Prace te
zostały włączone, jako rozdziały, do dwóch monografii poświęconych determinantom rozwoju małych
i średnich przedsiębiorstw w Polsce oraz zarządzaniu sieciami współdziałania w procesie budowy
innowacyjnej organizacji i regionu.
Efektem pogłębionych studiów literaturowych dotyczących zagadnień strategii,
konkurencyjności przedsiębiorstw oraz relacji pomiędzy przedsiębiorstwami było opublikowanie
monografii pt. Więzi międzyorganizacyjne w strategii konkurencji i rozwoju przedsiębiorstw
nakładem Wydawnictwa Wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej w 2010 roku
(współautor dr hab. inż. Paweł Nowodziński). Monografia ta stanowi materializację próby
wielowymiarowej prezentacji więzi międzyorganizacyjnych oraz ich znaczenia i miejsca w strategii
konkurencji i rozwoju współczesnych przedsiębiorstw. W pracy zaprezentowane zostały przyczyny
tworzenia więzi międzyorganizacyjnych, stanowiące potencjalne źródło budowania przewagi
gospodarczego, [w:] E. Skawińska (red.), Zarządzanie przedsiębiorstwem, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 2007, s. 359366; P. Tomski, Zaopatrzenie materiałowo-techniczne w koncepcji modelowego współdziałania gospodarczego, [w:] R. Budzik (red.),
Produkcja i Zarządzanie w Hutnictwie, Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2008, s. 279-282; P. Tomski, Joint
Information Policy of Cooperating Enterprises, [w:] P. Pachura, R. Lescroart (red.), Partnerships, Clusters and Networks in Knowledge
Based Economy, La Haute Ecole, Arlon 2008, s. 83-92.
34
P. Tomski, Efekty modelowego współdziałania gospodarczego przedsiębiorstw przemysłu materiałów budowlanych, [w:] Zarządzanie w
przedsiębiorstwie. XV Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Techniczna. Zakopane, cz. 2, Zakopane 2007, s. 244-247; P. Tomski,
Horizontal Joint Actions-Benefits for Small and Medium Enterprises, [w:] P. Pachura, R. Lescroart (red.), Partnerships, Clusters and
Networks in Knowledge Based Economy, La Haute Ecole, Arlon 2008, s. 98-104
35
P. Tomski, Komunikacja i informatyzacja przedsiębiorstw przemysłu materiałów budowlanych w aspekcie współdziałania gospodarczego,
[w:] J. Kisielnicki, J.K. Grabara, J.S. Nowak (red.), Informatyka i współczesne zarządzanie, Polskie Towarzystwo Informatyczne, Katowice
2005, s. 251-259; P. Tomski, Information Technology and Communication in the Aspect of Enterprise Joint Actions, [w:] P. Pachura (red.),
The Challenges for Reconversion. Innovation - Sustainability - Knowledge Management, ISI Pierrard, HEC du Luxemburg, Virton 2006,
s. 72-78.
36
P. Tomski, Stratification of Joint Actions of Small and Medium Enterprises of the Building Materials Industry, [w:] R. Lescroart,
P. Pachura, T. Nitkiewicz (red.), Interdisciplinary Approach to Sustainable Development. ISI Pierrard, HEC du Luxemburg, Virton 2007, s.
446-452; P. Tomski, Stratyfikacja współdziałania gospodarczego w ujęciu praktycznym, [w:] D. Kopycińska (red.), Konkurencyjność
podmiotów rynkowych, Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Katedra Mikroekonomii, Szczecin 2008,
s. 35-43.
37
P. Tomski, Współdziałanie gospodarcze przedsiębiorstw a konkurencja na globalnym rynku, [w:] A. Pabian (red.) Zarządzanie
organizacjami w warunkach globalizacji. Nowe trendy, strategie, techniki, Wydawnictwo Wydziału Zarządzania Politechniki
Częstochowskiej, Częstochowa 2009, s. 44-53.
38
P. Tomski, Kooperencja jako droga rozwoju przedsiębiorstw - wybrane aspekty aplikacji, [w:] M. Okręglicka, O. Ławińska (red.),
Determinanty rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2009, s. 147156; P. Tomski, Wybrane aspekty skłonności przedsiębiorstw do tworzenia sieci powiązań z konkurentami, [w:] M. Nowicka-Skowron (red.),
Zarządzanie sieciami współdziałania w procesie budowy innowacyjnej organizacji i regionu, Wydawnictwo Wydziału Zarządzania
Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2009, s. 135-149.
15
konkurencyjnej. W opracowaniu tym, wraz ze współautorem, starałem się zwrócić szczególną uwagę
na istotę i zakres więzi tworzonych przez współczesne przedsiębiorstwa oraz wskazać zmiany
w otoczeniu zewnętrznym jako jeden z czynników determinujących tworzenie tego rodzaju relacji.
W 2010 roku, jeden z wątków realizowanego przeze mnie procesu dydaktycznego
(w szczególności seminarium dyplomowe oraz opieka naukowa w procesie przygotowania prac
licencjackich i magisterskich na kierunku zarządzanie nieruchomościami) oraz zainteresowanie
przemysłem materiałów budowlanych i sektorem budownictwa przyczyniły się do włączenia
kolejnego obszaru tematycznego do prowadzonych przeze mnie rozważań teoretycznych i badań
empirycznych, którym jest problematyka zarządzania nieruchomościami. Opracowane przeze mnie
pierwotnie rozdziały monografii i artykuły opublikowane w czasopismach poświęcone były:
problematyce odpowiedzialności w zarządzaniu nieruchomościami39, finansowaniu przedsięwzięć
realizowanych przez przedsiębiorstwa deweloperskie40, inwestowaniu na rynku nieruchomości41 oraz
wykorzystaniu narzędzi technologii informacyjnej w zarządzaniu nieruchomościami42.
Zainteresowania badawcze związane z szeroko rozumianym współdziałaniem gospodarczym
oraz problematyką zarządzania nieruchomościami i prowadzone w tym kierunku studia znalazły
swoje odzwierciedlenie we współredakcji monografii naukowej pt. Współdziałanie gospodarcze
podmiotów na rynku nieruchomości (współredaktor: dr Marcin Sitek). W związku z faktem, iż rynek
nieruchomości jest rynkiem specyficznym i znaczącym dla funkcjonowania gospodarki, co wynika
zarówno z jego charakteru w ujęciu ekonomicznym, jak i z licznych więzi tworzonych przez jego
uczestników, w monografii zaprezentowano znaczenie więzi i współdziałania na tym rynku. Autorzy
poszczególnych rozdziałów podjęli także próbę nakreślenia charakterystyki obszarów, w jakich ma
miejsce współdziałanie gospodarcze między podmiotami egzystującymi na rynku nieruchomości.
Monografia zaadresowana była zarówno do studentów specjalności związanych z zarządzaniem
nieruchomościami, jak i pogłębiających wiedzę praktyków.
W związku z faktem, iż nowe technologie leżą u podstaw transformacji dotychczasowej
industrialno-produkcyjnej gospodarki w tzw. Nową Gospodarkę, stanowiąc jednocześnie element
niezwykle istotny dla funkcjonowania współczesnych przedsiębiorstw43, kontynuowałem analizę
udziału wybranych aspektów wykorzystania technologii informacyjnej (IT) w procesach stanowiących
główny punkt ogniskowania mojej uwagi naukowo-badawczej. Wśród opracowań obejmujących
tematykę roli technologii informacyjnej wymienić można prace poświęcone: wykorzystaniu IT
w relacjach między rządem i społeczeństwem44, narzędziom elektronicznej gospodarki jako źródłom
redukcji kosztów w przedsiębiorstwach45, a także nowoczesnym formom komunikacji międzyludzkiej
w społeczeństwie informacyjnym jako podstawie wszelkich potencjalnych relacji między jednostkami
i organizacjami46 oraz roli zarządzania informacją z wykorzystaniem technologii informacyjnej w
39
P. Tomski, Odpowiedzialność w zarządzaniu nieruchomościami, [w:] A. Pabian (red.), Zarządzanie publiczne. Uwarunkowania - kierunki
– techniki, Wydawnictwo Wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2010, s. 166-185; P. Tomski,
Odpowiedzialność zawodowa w zarządzaniu i pośrednictwie w obrocie nieruchomościami jako ramy działalności w zakresie
gospodarowania nieruchomościami, Studia i Materiały Towarzystwa Naukowego Nieruchomości, vol. 19, nr 4, 2011, s. 23-32.
40
M. Sitek, P. Tomski, Finansowanie przez banki mieszkaniowych przedsięwzięć deweloperskich, [w:] M. Sitek, P. Tomski (red.),
Współdziałanie gospodarcze podmiotów na rynku nieruchomości, Sekcja Wydawnictw Wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej,
Częstochowa 2011, s. 91-108.
41
P. Tomski, Real Estate Investment Trusts - Strategic Tools in Real Estate Markets, [w:] M. Sitek, P. Tomski (red.), Współdziałanie
gospodarcze podmiotów na rynku nieruchomości, Sekcja Wydawnictw Wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa
2011, s. 44-59.
42
P. Tomski, M. Sitek, Narzędzia technologii informacyjnej w zarządzaniu nieruchomościami, [w:] M. Sitek, P. Tomski (red.),
Współdziałanie gospodarcze podmiotów na rynku nieruchomości, Sekcja Wydawnictw Wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej,
Częstochowa 2011, s. 109-128.
43
P. Płoszajski, Wstęp, [w:] P. Płoszajski (red.),Społeczna odpowiedzialność biznesu w nowej gospodarce, Wydawnictwo Open Links,
Warszawa 2012, s. 11
44
P. Tomski, Modern technologies in public service - selected aspects of e-government, [w:] W. Kieżun, A. Letkiewicz, J. Wołejszo (red.),
Funkcjonowanie organizacji publicznych w dynamicznym otoczeniu. T.1, Wydział Wydawnictw i Poligrafii Wyższej Szkoły Policji,
Szczytno 2011, s. 373-388.
45
P. Tomski, Narzędzia elektronicznej gospodarki jako źródło redukcji kosztów w przedsiębiorstwach na przykładzie oferty firmy Xtrade
S.A., [w:] O. Ławińska, M. Okręglicka (red.), Finansowe aspekty funkcjonowania przedsiębiorstw w XXI wieku, Wydawnictwo Politechniki
Częstochowskiej, Częstochowa 2011, s. 137-155.
46
P. Tomski, Komunikacja w społeczeństwie informacyjnym - aspekt niekomercyjny, Zeszyty Naukowe Ekonomiczne Problemy Usług
Uniwersytet Szczeciński, nr 703, 2012, s. 835-843.
16
kontekście zarządzania zasobami ludzkimi47. Zmierzając do eksploracji problematyki immanentnej dla
Nowej Gospodarki, w której powszechnie wykorzystywane są technologie informacyjne, byłem też
współautorem opracowań dotyczących e-commerce jako nowego modelu biznesowego48 oraz
zachowań e-konsumenta jako problemu istotnego dla relacji między konsumentem
a przedsiębiorstwem49. Do opracowań należących do tego obszaru tematycznego zaliczyć także można
artykuł poświęcony obecności przedsiębiorstw handlowych w mediach społecznościowych, w którym
zaprezentowałem autorską koncepcję indeksów pozwalających na syntetyczną analizę obecności
i popularności przedsiębiorstw w przestrzeni internetowej. Zaproponowałem również wykorzystanie
tychże indeksów do analizy popularności badanych przedsiębiorstw w portalach społecznościowych.
Interpretacja macierzy graficznej odzwierciedlającej istnienie czterech grup przedsiębiorstw pozwoliła
na rozpoznanie współwystępowania popularności w dwóch różnych portalach, ukierunkowanych na
dwie różne grupy interesariuszy badanych przedsiębiorstw50.
Okres od 2011 roku to czas znacznej intensyfikacji mojej aktywności naukowo-badawczej
oraz liczby wydanych publikacji, które stanowią częściowo także pokłosie wcześniej prowadzonych
studiów. Ukierunkowując swoje wysiłki badawcze nadal na problematykę relacji
międzyorganizacyjnych, w latach 2011-2015 przygotowałem prace dotyczące: problematyki
kooperencji jako szczególnego aspektu więzi międzyorganizacyjnych51, outsourcingu jako formy
relacji międzyorganizacyjnych52, wybranych aspektów aplikacji relacji opartych na kooperencji53,
wykorzystania koncepcji organizacji wirtualnej jako kanwy relacji kooperencyjnych54, klastrów jako
fundamentu przewagi konkurencyjnej55, partnerstwa publiczno-prywatnego jako szczególnej formy
identyfikacji
efektów
współdziałania
przedsiębiorstw
z
sektorem
publicznym56,
międzyorganizacyjnego uczenia się w zarządzaniu przedsiębiorstwem w otoczeniu sieciowym57 oraz
poszukiwania renty relacyjnej58. Także w 2011 roku opublikowany został artykuł mojego autorstwa,
w którym zaprezentowałem wybrane aspekty turbulencji otoczenia wpływające na funkcjonowanie
współczesnych przedsiębiorstw. W tym kontekście omówiłem wybrane obszary i formy
współdziałania gospodarczego przedsiębiorstw, wskazując jego zalety dla przedsiębiorstw
działających w dynamicznie zmieniającym się otoczeniu. Wyraziłem także poglądy na temat miejsca
współdziałania w hiperdynamicznym otoczeniu, które stanowić mogą wskazówki do dalszych
47
P. Tomski, I. Vanyan, Selected aspects of information management in human resource management, [w:] M. Kolcun, L. Borowik, T. Lis
(red.), Current problems of maintenance of electrical equipment and management, Technicka Univerzita v Kosiciach, Kosice 2014, s. 486500.
48
F. Bylok, A. Pabian, P. Tomski, E-Commerce as New Business Model in Poland. Perspectives of Development and Barriers, Global
Leadership and Management Conference. Vol.13, Riverside, Stany Zjednoczone (11 do 12 września 2015 r.), s. 18 (opublikowano abstrakt
w materiałach konferencyjnych; pełna treść artykułu oczekuje na publikację w Global Journal of Leadership and Management, wydawanym
przez University of Riverside w USA)
49
F. Bylok, A. Pabian, P. Tomski, E-Consumer Behaviour as a New Trend of Consumption in Poland, ISTEC 2014. International Science
and Technology Conference. December, 18-20 2014, Doha, Qatar. Proceedings Book, Doha 2014, s. 189-198; F. Bylok, A. Pabian,
P. Tomski, E-Consumer Behaviour as a New Trend of Consumption in Poland, The Online Journal of Science and Technology, vol. 5, iss. 4,
2015, s. 29-37.
50
P. Nowodziński, P. Tomski, Obecność przedsiębiorstw handlowych w mediach społecznościowych jako wyzwanie przyszłości, Marketing
i Rynek, nr 8, r . 21, 2014, s. 891-899.
51
P. Nowodziński, P. Tomski, Kooperencja jako szczególny aspekt więzi międzyorganizacyjnych. Implikacje dla konkurencyjności
współczesnych przedsiębiorstw, [w:] M. Cisek, A.M. Rak (red.), Współczesne problemy zarządzania, Studio EMKA, Warszawa 2011, s. 4257.
52
P. Nowodziński, P. Tomski, Outsourcing jako forma współczesnych relacji międzyorganizacyjnych. Kontekst strategiczny, [w:] M. Cisek,
A.M. Rak (red.), Współczesne problemy zarządzania, Studio EMKA, Warszawa 2011, s. 139-153.
53
P. Tomski, The Horizons of Coopetition - The Analysis of the Selected Aspects of Application, Organizaciju Vadyba: sisteminiai tyrimai,
nr 59, 2011, s. 131-147.
54
P. Tomski, Virtual Organization as a Basis for Coopetitive Relations, [w:] D. Erić, H. Kościelniak, P. Nowodziński (red.), Managing
a Business - Strategic Management. Institute of Economic Sciences, Belgrad 2011, s. 9-29.
55
P. Tomski, P. Kuraś, Klaster jako fundament przewagi konkurencyjnej jutra. Przypadek współdziałania gospodarczego przedsiębiorstw
sektora budownictwa, [w:] M. Sipa, K. Wolniakowska (red.), Budowanie przewagi konkurencyjnej przez podmioty na rynku krajowym
i zagranicznym, Seria Monografie nr 257, Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2012, s. 170-184.
56
P. Tomski, Partnerstwo publiczno-prywatne jako szczególna forma współdziałania przedsiębiorstw sektora budownictwa. Studium
przypadku, [w:] A. Puto (red.), Teoretyczne i praktyczne aspekty funkcjonowania przedsiębiorstwa, Sekcja Wydawnictw Wydziału
Zarządzania Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2012, s. 94-103.
57
B. Ziółkowska, P. Tomski, Identyfikacja efektów międzyorganizacyjnego uczenia się w zarządzaniu przedsiębiorstwem w otoczeniu
sieciowym, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Przedsiębiorstwo jako organizacja ucząca się, nr 310, 2013,
s. 151-163.
58
P. Tomski, In Search of the Relational Rent in the Education-Industry Cooperation: the Higher Education Institution Perspective,
Economic Recovery in the Post-Crisis Period. International Conference, Skopje, Macedonia (29 do 30 maja 2015 r.), Ss. Cyril and
Methodius University in Skopje, Skopje 2015, s. 73-80.
17
rozważań i weryfikacji empirycznych59. W roku 2013 podjąłem próbę konsolidacji wybranych
problemów z zakresu zarządzania przedsiębiorstwem, co znalazło wyraz w monografii pt. Challenges
in Contemporary Management60, przygotowanej pod moją współredakcją naukową (współredaktor:
dr inż. Anna Lemańska-Majdzik), wydanej nakładem Sekcji Wydawnictw Wydziału Zarządzania
Politechniki Częstochowskiej. W tym przypadku, wraz z pozostałymi autorami podjęliśmy próbę
przedstawienia wybranych nowych koncepcji i wyzwań dla zarządzania różnorodnymi organizacjami.
W okresie 2011-2015 w obszarze moich zainteresowań znajdowała się problematyka
zarządzania przedsiębiorstwami funkcjonującymi na rynku nieruchomości, co wynikało z naturalnego
związku zainteresowania przedsiębiorstwami przemysłu materiałów budowlanych i sektora
budownictwa z zainteresowaniem zarządzaniem nieruchomościami. W ramach cyklu publikacji
z zakresu tej problematyki wskazać można artykuły poświęcone: identyfikacji relacji w układzie
pośrednik w obrocie nieruchomościami-klient61, kontekstowi etycznemu relacji pośrednik-klient62,
celom w zarządzaniu przedsiębiorstwem usługowym obsługującym rynek nieruchomości63,
charakterystyce przedsiębiorstw obsługujących rynek nieruchomości64, czynnikom ryzyka
w zarządzaniu przedsiębiorstwami funkcjonującymi na rynku nieruchomości65, identyfikacji
czynników sukcesu przedsiębiorstwa na rynku nieruchomości66, konkurencyjności przedsiębiorstwa
usługowego obsługującego rynek nieruchomości67 oraz informatycznemu wsparciu strategii
kooperencji przedsiębiorstw obsługujących rynek nieruchomości68.
W związku z degradacją środowiska naturalnego, zmianami klimatu, wyczerpywaniem się
zasobów naturalnych, niekorzystnym wpływem rozwoju technologicznego na ekosystemy,
wykluczeniem grup społecznych i całych społeczeństw, a także powszechną nadkonsumpcją69 oraz
powszechnym uznaniem konieczności poszukiwania nowych programów integrujących cele rozwoju
gospodarczego, społecznego i środowiska przyrodniczego70, nauki o zarządzaniu bez wątpienia stanęły
przed wyzwaniem związanym z koniecznością wniesienia własnego wkładu do ogólnych celów
zrównoważonego rozwoju poprzez włączenie do aktywności gospodarczej przedsiębiorstw kryteriów
i wytycznych w obszarze społecznym i środowiskowym. W tych okolicznościach rozszerzenie moich
zainteresowań naukowych, inspirowane właśnie znaczącym miejscem koncepcji zrównoważonego
rozwoju i społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw w teorii i praktyce zarządzania
przedsiębiorstwem, zaowocowało publikacjami, które stanowią efekt włączenia tej problematyki do
dotychczasowych obszarów moich zainteresowań naukowo-badawczych. Pierwsze opracowania,
w których poruszyłem problematykę zrównoważonego rozwoju, poświęcone zostały partnerstwu
przedsiębiorstw w zrównoważonym łańcuchu wartości71. Zrównoważone sieci wartości pozwalają
59
P. Tomski, Paradygmat hiperdynamiki otoczenia a współdziałanie gospodarcze współczesnych przedsiębiorstw, Zeszyty Naukowe
Politechniki Częstochowskiej. Zarządzanie, nr 1, 2011, s. 7-18.
60
A. Lemańska-Majdzik, P. Tomski (red.), Challenges in Contemporary Management, Sekcja Wydawnictw Wydziału Zarządzania
Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2013, 112s.
61
P. Tomski, Identyfikacja relacji w układzie pośrednik-klient na rynku nieruchomości, Świat Nieruchomości, nr 3 (81), 2012, s. 10-15.
62
P. Tomski, Usługi pośrednictwa na rynku nieruchomości kontekst etyczny relacji pośrednik-klient, Zeszyty Naukowe Ekonomiczne
Problemy Usług Uniwersytet Szczeciński, nr 723, 2012, s. 557-572.
63
A. Lemańska-Majdzik, P. Tomski, Cele w zarządzaniu przedsiębiorstwem usługowym obsługującym rynek nieruchomości - wyniki badań
empirycznych, [w:] M. Sipa (red.),Wyzwania globalne i lokalne zarządzania podmiotami gospodarczymi, Sekcja Wydawnictw Wydziału
Zarządzania Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2013, s. 97-108.
64
A. Lemańska-Majdzik, P. Tomski, Charakterystyka przedsiębiorstw obsługujących rynek w zakresie pośrednictwa na rynku
nieruchomości, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas. Zarządzanie, z. 2, 2013, s. 269-278.
65
P. Tomski, Risk Factors in the Management of Real Estate Enterprises, [w:] K. Raczkowski, F. Schneider (red.), The Economic Security of
Business Transactions. Management in Business, Chartridge Books Oxford, Oxford 2013, s. 427-448.
66
A. Lemańska-Majdzik, P. Tomski, Identyfikacja czynników sukcesu przedsiębiorstwa na rynku nieruchomości. Przypadek usług
pośrednictwa w obrocie nieruchomościami, Świat Nieruchomości, nr 1 (87), 2014, s. 5-9.
67
A. Lemańska-Majdzik, P. Tomski, Konkurencyjność przedsiębiorstwa usługowego. Identyfikacja działań przedsiębiorstw obsługujących
rynek nieruchomości, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Usługi 2014. Sektor usług - uwarunkowania i tendencje
rozwoju, nr 353, 2014, s. 110-120.
68
A. Lemańska-Majdzik, P. Tomski, System MLS jako narzędzie wsparcia strategii kooperencji przedsiębiorstw świadczących usługi
pośrednictwa na rynku nieruchomości, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Organizacja i Zarządzanie, Podejmowanie decyzji
w sytuacjach konfliktu i współpracy. Procesy wdrażania innowacji, nr 1921, z. 74, s. 371-382.
69
Por. Z. Hull, Czy idea sustainable development ukazuje nową wizję rozwoju cywilizacyjnego?, Problemy Ekorozwoju, nr 1(2), 2007, s. 4951.
70
G. Zabłocki, Rozwój zrównoważony – idee, efekty, kontrowersje, Wydawnictwo UMK, Toruń 2002, s. 14-15.
71
P. Tomski, Partnering in Modern Economy. An Investigation on Walmart's Sustainable Value Networks, [w:] J. Lewandowski, I.
Jałmużna, A. Walaszczyk (red.), Contemporary and Future Trends in Management, Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, Łódź 2011, s. 157171; P. Tomski, Imperatyw zrównoważonego rozwoju a współdziałanie przedsiębiorstw w sieciach wartości, Handel Wewnętrzny, t. 1,
lipiec-sierpień, 2012, s. 279-288.
18
bowiem na identyfikację i integrację zrównoważonych sposobów prowadzenia działalności
gospodarczej. Postrzegać je można zdecydowanie jako wyzwanie, szczególnie dla przedsiębiorstw,
które oprócz ekonomicznych, poważnie traktują również kwestie środowiskowe i społeczne.
Wykorzystanie idei sieci wartości pozwala nadać cechy zrównoważenia wartości tworzonej przez
współdziałające przedsiębiorstwa. Sieć wartości staje się narzędziem, a zarazem kanwą tworzenia
zrównoważonej wartości, bowiem stopień zrównoważenia wartości oferowanej klientom będzie
zawsze równy minimalnemu stopniowi zrównoważenie poszczególnych elementów sieci (węzłów
i relacji).
Wśród prac uwzględniających miejsce koncepcji zrównoważonego rozwoju w teorii i praktyce
zarządzania przedsiębiorstwami wskazać także należy opracowania dotyczące: zrównoważonego
zaopatrzenia sektora publicznego w kontekście relacji między przedsiębiorstwami a instytucjami
sektora publicznego72, specyfiki i implementacji strategii zrównoważonego rozwoju
w przedsiębiorstwach73, problemu celowego dezinformowania interesariuszy przedsiębiorstwa
w zakresie środowiskowego wpływu działalności przedsiębiorstwa jak i wpływu oferowanych przez
nie wyrobów i usług (greenwash)74 oraz zarządzania różnorodnością jako składnika polityki
społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw75.
Włączenie problematyki zrównoważonego rozwoju do dotychczasowych rozważań
w obszarze budownictwa i zarządzania nieruchomościami zaowocowało publikacją kolejnych
opracowań dotyczących: zrównoważonego zarządzania energią76, zielonego budownictwa jako
wyzwania dla nieruchomości korporacyjnych77, zrównoważonego zarządzania projektami
w budownictwie78 oraz koncepcji zrównoważonego rozwoju w zarządzaniu produktem w przemyśle
materiałów budowlanych79.
Współpraca z innymi badaczami zainteresowanymi problematyką zrównoważonego rozwoju,
a także zagadnieniami z obszaru zarządzania nieruchomościami oraz sektora budownictwa
zmaterializowana została we współredakcji naukowej monografii pt. Management in Sustainable
Construction Industry (współredaktor: prof. dr hab. Arnold Pabian). Tematyka monografii dobrana
została w taki sposób, aby była aktualna oraz godna zainteresowania nie tylko ze strony naukowców
i biznesu związanego z sektorem budownictwa, ale także szerokiego grona osób i podmiotów
świadomych współczesnych wyzwań o charakterze ekonomicznym, ekologicznym i społecznym.
Budownictwo bowiem to obszar aktywności, mający znaczący wpływ na funkcjonowanie całych
społeczeństw i integrujących się gospodarek.
Inspirowany specyfiką małych i średnich przedsiębiorstw, stopniowo ukierunkowywałem
swoje zainteresowania naukowo-badawcze na problematykę przede wszystkim firm małych. Część
moich opracowań dotyczyła ogólnych problemów zarządzania podmiotami należącymi do tej grupy.
72
P. Tomski, Sustainable Public Procurement - a Key Tool in Advancing the Green Economy by Public-Private Cooperation, Proceedings of
the 4th International Conference on Contemporary Problems in Architecture and Construction. Sustainable Building Industry of the Future.
September 24-27, 2012, Czestochowa, Poland, Vol.1, Sekcja Wydawnictw Wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej,
Częstochowa 2012, s. 94-104; P. Tomski, Sustainable Public Procurement - a Key Tool in Advancing the Green Economy by Public Private Cooperation, [w:] A. Pabian, P. Tomski (red.), Management in Sustainable Construction Industry, Sekcja Wydawnictw Wydziału
Zarządzania Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2014, s. 71-87.
73
P. Kuraś, P. Tomski, J. Gajda, Implementation of Strategy of Sustainable Development in an Enterprise, The Publication of the XXVII.
microCAD International Scientific Conference. 21-22 March, Miskolc, Hungary, 2013, 6s; A. Pabian, F. Bylok, P. Tomski, Business in
Sustainability - a European Perspective, ISTEC 2014. International Science and Technology Conference. December, 18-20 2014, Doha,
Qatar. Proceedings Book, 2014, s. 124-131; A. Pabian, F. Bylok, P. Tomski, Business in Sustainability - a European Perspective, The Online
Journal of Science and Technology, vol. 5, iss. 3, 2015, s. 24-30; P. Tomski, P. Kuraś, A. Lemańska-Majdzik, Sustainable Development as
the Founding Idea of Firm's Strategy, The Publications of the MultiScience - XXVIII. microCAD International Multidisciplinary Scientific
Conference. Miskolc, 10-11 April 2014, 11s.
74
P. Tomski, Nowe paradygmaty w zarządzaniu przedsiębiorstwem a działania kadry menedżerskiej, Przedsiębiorczość i Zarządzanie,
Zarządzanie w XXI wieku. Cz.1 t. 14, cz. 1, z. 12, 2013, s. 165-175.
75
M. Starostka-Patyk, P. Tomski, M. Zawada, Diversity Management as a Part of Corporate Social Responsibility Policy, International
Conference on Communication, Management and Information Technology (ICCMIT 2015), Praga, Czechy, vol. 65, 2015, s. 1038-1045.
76
P. Tomski, Towards an Energy Saving City. Activities and Policy Making - the Case Study of Częstochowa, Poland, Proceedings of the 3rd
International Conference on Contemporary Problems in Architecture and Construction. November 2011. Beijing, China, s. 5-37; M. Zawada,
P. Tomski, R. Kucęba, Smart Grid and Smart Metering in Terms of Increasing Efficiency of Power Management in the EU, Przegląd
Organizacji, nr 5 (904), 2015, s. 44-51.
77
P. Tomski, Zielone budownictwo - nowe wyzwania dla nieruchomości korporacyjnych, Studia i Materiały Towarzystwa Naukowego
Nieruchomości, vol. 20, nr 3, 2012, s. 159-173.
78
P. Tomski, P. Kuraś, J. Gajda, Project Management Sustainability in Construction Industry, The Publication of the XXVII. microCAD
International Scientific Conference. 21-22 March, Miskolc, Hungary, 2013, 6s.
79
P. Tomski, The Imperative of Sustainable Development and Product Management in Building Materials Industry, Polish Journal of
Environmental Studies, vol. 23, nr 3a, 2014, s. 125-131.
19
Eksplorując specyfikę małych firm, analizowałem problematykę źródeł ich sukcesów80 oraz porażek81,
zwracając jednocześnie uwagę na miejsce i rolę relacji międzyorganizacyjnych.
Koncentrując się na problemach teorii i praktyki zarządzania szczególnych dla tej grupy
podmiotów gospodarczych, do wachlarza swoich zainteresowań włączyłem zagadnienia
przedsiębiorczości, jako ścieżki badawczej ściśle związanej z zarządzaniem małymi
przedsiębiorstwami. Obszar ten uznałem jednocześnie za istotny, bowiem, jak podkreśla
B. Nogalski82, wśród najważniejszych zagadnień, jakie powinny stanowić priorytety naukowego
rozpoznania w sferze pomocy nauk o zarządzaniu dla współczesnych przedsiębiorstw wymienić
należy takie obszary problemowe, jak: zrównoważone przedsiębiorstwo i rozwój, partnerstwo
zrównoważone, rozumiane jako odpowiedzialna działalność biznesu, zmienność strukturalna, kapitał
intelektualny, wiedza oraz właśnie przedsiębiorczość.
Nurt ten uzupełniłem wprowadzeniem wątków przedsiębiorczości rodzinnej,
co implikowane było faktem, iż w Polsce firmy rodzinne konstytuują niezwykle liczną grupę, będąc
częściowo pokłosiem przemian gospodarczych lat 90. XX wieku. Rozszerzając horyzont percepcji,
stwierdzić można, iż firmy rodzinne zdominowały krajobraz gospodarczy całego świata. Odgrywają
one znaczącą rolę zarówno w gospodarkach rozwiniętych, jak i rozwijających się, co odnosi się
zarówno do udziału w tworzeniu PKB, jak i zatrudnieniu. Przesłanką wprowadzenia wątków
rodzinnych do rozważań teoretycznych i wysiłków badawczych było także doniosłe znaczenie wpływu
więzi rodzinnych na działania biznesowe. Zainteresowania te znalazły swój wyraz w prowadzonych
studiach literaturowych i badaniach. Efektem wysiłków badawczych w tej przestrzeni poznania były
publikacje dotyczące: struktur organizacyjnych wspierających postawy przedsiębiorcze83,
przedsiębiorczości społecznej84 oraz postrzegania przedsiębiorczości jako drogi kariery zawodowej85.
Późniejsza publikacja dwóch prac poświęconych problematyce innowacyjności była zaś naturalnym
następstwem uwagi poświęcanej przedsiębiorczości. W tym obszarze jestem współautorem opracowań
dotyczących zarządzania innowacjami w przedsiębiorstwach Europy Środkowej i Wschodniej86 oraz
inwestycji polskich małych przedsiębiorstw w okresie kryzysu87.
Ewolucja moich zainteresowań naukowo-badawczych doprowadziła do koncentracji uwagi
na przedsiębiorcy. Potwierdzenie zasadności takiego podejścia znaleźć można w konstatacji
S. Sudoła88, uważającego, że przedsiębiorca to kluczowa postać w przedsiębiorstwie. Przedsiębiorca
jest bowiem głównym czynnikiem sprawczym w przedsiębiorstwie oraz motorem postępu
ekonomicznego. Zdaniem R. Lessema89, cechy przedsiębiorcy decydują o właściwym prowadzeniu
przedsiębiorstwa i od nich też zależy przyszły sukces organizacji.
Zainteresowanie przedsiębiorczością i małym przedsiębiorstwem wraz z naczelną postacią
przedsiębiorcy - właściciela-menedżera wyniknęło także z faktu, iż w naukach o zarządzaniu od kilku
lat obserwuje się znaczący wzrost zainteresowania osadzeniem społecznym działalności
gospodarczej. Zdaje się ono, jak podkreśla W. Czakon90, wychodzić naprzeciw potrzebie dostrzeżenia
splątania gospodarki. W tych okolicznościach warto też przywołać metaforę osadzenia społecznego91,
80
A. Lemańska-Majdzik, P. Tomski, O sukcesie przedsiębiorstwa, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w
Siedlcach. Seria: Administracja i Zarządzanie, nr 98, 2013, s. 203-214.
81
P. Tomski, Small Business Failure. The Challenge for Management Practice, [w:] I. Otola (red.), Determinants of Modern Management
Concepts in the Enterprises. Resources - Strategies – Decisions, Vysoka Skola Banska-Technicka Univerzita Ostrava, Ostrava 2013, s. 5267.
82
B. Nogalski, Nauki o zarządzaniu wobec wyzwań współczesności, Współczesne Zarządzanie, nr 1, 2007, s. 48-60.
83
K. Chudy, P. Nowodziński, P. Tomski, Struktury organizacyjne wspierające postawy przedsiębiorcze, [w:] H. Kościelniak (red.),
Przedsiębiorczość szanse i wyzwania, Wydawnictwo Wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2011, s. 9-22.
84
P. Tomski, Social Entrepreneurship. A New Challenge for Enterprise Management in the Socially Oriented Era, [w:] A. LemańskaMajdzik, P. Tomski (red.), Challenges in Contemporary Management, Sekcja Wydawnictw Wydziału Zarządzania Politechniki
Częstochowskiej, Częstochowa 2013, s. 46-58.
85
P. Tomski, Entrepreneurship as a Career Choice. The Empirical Perspective, Polish Journal of Management Studies, vol. 9, 2014, s. 244253.
86
A. Pachura, P. Tomski, P. Kuraś, Enterprise Innovation Management in the Selected Countries of Central and Eastern Europe, 14th EBES
Conference - Barcelona. Proceeding CD. October 23-25, 2014, Barcelona, Spain. Vol.4, s. 2567-2578.
87
E. Wysłocka, P. Tomski, Investment Strategies of the Polish Small Businesses at the Time of a Global Crisis, Global Leadership and
Management Conference. Vol.13, Riverside, Stany Zjednoczone (11 do 12 września 2015 r.), s. 26.
88
S. Sudoł, Przedsiębiorstwo. Podstawy nauki o przedsiębiorstwie. Teorie i praktyka zarządzania, Wydawnictwo TNOiK, Toruń 2002, s. 27.
89
R. Lessem, Global Management Principles, Prentice Hall International, New York 1990, s. 19.
90
W. Czakon, Splątanie gospodarki, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu 2013, t. 49, nr 4, s. 17-25.
91
B. Uzzi, Social Structure and Competition in Interfirm Networks: The Paradox of Embeddedness, Administrative Science Quarterly, 1997,
vol. 42, nr 1, s. 35-67.
20
by zwrócić uwagę na fakt, iż wszelkie decyzje gospodarcze, a w konsekwencji transakcje, przepływają
korytem wydrążonym przez stosunki społeczne. W tym kontekście moje zainteresowania
naukowo-badawcze zaczęły zmierzać w kierunku włączenia do prowadzonych dotychczas rozważań
czynników socjologicznych, wpływających na proces przedsiębiorczości, wśród których wymienia się
sieci społeczne (por. np. K.H. Vesper92). Zdaniem J. Stachowicza93, zasadne jest wręcz,
aby przedsiębiorczość definiować, dyskutować i oceniać jako proces ukonstytuowany w sieci działań
ludzi. W tym kontekście jako tło prowadzonych przeze mnie studiów literaturowych i aktywności
badawczej przytoczyć warto, iż uznanie roli człowieka w organizacji, jako centrum wszelkich
planowanych przeobrażeń postrzegania i rozumienia organizacji oraz jej rozwoju, przyczyniło się do
ukształtowania nowego nurtu badań nad przedsiębiorczością, charakteryzującego się szczególnym
naciskiem na psychologiczne, kognitywistyczne oraz aksjologiczne czynniki tego zjawiska. W zgodzie
z rzeczonym podejściem do przedsiębiorczości pozostaje konstatacja M. Bratnickiego, iż w ostatnim
czasie narasta świadomość kontekstualnej natury przedsiębiorczości organizacyjnej94. Warunki
kontekstualne zaś stanowią kluczowy wymiar dla badań, a to, w jaki sposób mechanizmy generują
wyniki, jest uzależnione od warunków kontekstu i sytuacji. Warunki kontekstualne wpływają też na
aktywowanie bądź hamowanie wyborów i zachowań aktorów.
W nawiązaniu do powyżej nakreślonego tła, warto przytoczyć prace, które stanowią wynik
mojej aktywności naukowej w tym obszarze. Opracowania uwzględniające wątek rodzinny
obejmowały początkowo problematykę więzi rodzinnych przedsiębiorcy jako czynnika wpływającego
na zjawisko sukcesji95, co było wynikiem dostrzeżenia ogromnego znaczenia problemu sukcesji dla
funkcjonowania firm rodzinnych oraz ich egzystencji jako jednej z immanentnych cech i jednocześnie
dylematów tej grupy podmiotów gospodarczych. Opracowania te były próbą zarysowania głównych
aspektów i problemów transferu władzy i własności firmy rodzinnej. W owych pracach naukowych
zwróciłem uwagę na problem sukcesji z perspektywy programowania przyszłości biznesu rodzinnego,
a także przedstawiłem zagadnienie sukcesji w aspekcie planowania strategicznego. Wskazałem
również istotne wątki problematyczne związane z planowaniem i skuteczną realizacją sukcesji.
Zawarłem także refleksje dotyczące faktu, iż sukcesja zależna jest od wieloaspektowych atrybutów
rodziny, będąc procesem niezwykle skomplikowanym, zależnym od specyfiki więzi rodzinnych oraz
ich postrzegania przez przedsiębiorcę planującego przyszłość firmy. Zdecydowanie traktować ją
należy jako proces biznesowy, na który składa się seria znaczących decyzji. Przygotowując sukcesję
zaś, przedsiębiorca staje przed koniecznością dokonania oceny: czynników sukcesu swojego biznesu,
aspektów wsparcia tego sukcesu przez rodzinę oraz możliwości utrzymania tych czynników przez
kolejne pokolenie.
W rozważaniach dotyczących więzi rodzinnych przedsiębiorcy odzwierciedlenie znalazło
także moje zainteresowanie teorią zasobową96. W jednym z artykułów97 zwróciłem uwagę na przewagi
konkurencyjne firm rodzinnych z odniesieniem do teorii zasobowej, uznając, iż zasoby, wynikające
z rodzinnego charakteru tych przedsiębiorstw, posiadają często cechy decydujące o przewagach
konkurencyjnych. Stwierdziłem, iż relacje i więzi rodzinne poddawane mogą być odpowiedniemu
zarządzaniu w celu wygenerowania szczególnych przewag konkurencyjnych, właściwych wyłącznie
firmom o charakterze rodzinnym. Niezwykle istotne jest jednak także działanie z uwzględnieniem
kontekstu dynamicznego otoczenia oraz skuteczne zarządzanie procesami planowania strategicznego,
bowiem bez tych aktywności niemożliwe jest osiąganie pełni przewag z posiadanych zasobów.
Analizując fenomen przedsiębiorczości, zwróciłem uwagę, iż jako wręcz zasadnicze dla
zrozumienia procesu przedsiębiorczego w szerszej perspektywie postrzegać należy znaczenie intencji
przedsiębiorczych. Wynika to przede wszystkim z ich kluczowej roli w drodze do kreacji nowego
92
K.H. Vesper, New venture strategies, Prentice-Hall, Englewood Cliffs, NJ, 1980.
J. Stachowicz, Przedsiębiorczość technologiczna kluczową siłą rozwoju przedsiębiorstw wysokich technologii, Zeszyty Naukowe
Politechniki Śląskiej, Organizacja i Zarządzanie, z. 83, nr 1941, 2015, s. 627-639.
94
M. Bratnicki, Zarys kontekstualnej teorii przedsiębiorczości organizacyjnej, Organizacja i Kierowanie, Nr 2(132), 2008, s. 7-20.
95
P. Tomski, Programowanie przyszłości biznesu w oparciu o więzi rodzinne - wybrane problemy sukcesji, Przedsiębiorczość i Zarządzanie,
t. 12, z. 7, 2011, s. 137-150; P. Tomski, The Future of Small Business - the Key Issues of Succession in Family Firms, [w:] H. Kościelniak
(red.), Determinants of Entrepreneurship Development, Wydawnictwo Wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa
2011, s. 66-79.
96
P. Kuraś, A. Lemańska-Majdzik, P. Tomski, Enterprise Strategy in the Context of the Resource-Based View, The Publications of the
MultiScience - XXVIII. microCAD International Multidisciplinary Scientific Conference. Miskolc, 10-11 April 2014, 9s.
97
P. Tomski, O przewagach konkurencyjnych firm rodzinnych w kontekście teorii zasobowej, Przedsiębiorczość i Zarządzanie, t. 14, cz. 2, z.
6, 2013, s. 121-130.
93
21
przedsięwzięcia gospodarczego. Ich specyfika zaś ściśle związana jest z osobą przedsiębiorcy,
co pozostaje w związku z uwagą A. Kurczewskiej98, iż we współczesnej nauce o zarządzaniu coraz
częściej próby wyjaśnienia istoty przedsiębiorczości odwołują się do nauk o człowieku. Podjęcie
decyzji o rozpoczęciu działalności gospodarczej jest bowiem końcowym etapem procesu wyzwalania
aktywności przedsiębiorczej w jednostce ludzkiej. Poprzedzają go intencje, które z kolei kształtowane
są przez zestaw czynników wpływających na postrzeganie rzeczywistości przez człowieka. Z drugiej
strony, istnieje kilka czynników wpływających na rozpoznawanie szans przez przedsiębiorców oraz
ich zachowania o charakterze przedsiębiorczym, zmierzające do osiągnięcia korzyści z owych szans.
Czynniki te można ująć w trzy grupy: tło osobiste, proces poznawczy oraz intencje99. Osoba
przedsiębiorcy już od stadium intencji jest nośnikiem przyszłych efektów w postaci innowacyjności,
„kreatywnej destrukcji” czy materializacji cech typowo związanych z orientacją przedsiębiorczą.
Cechy przedsiębiorcy są także elementami determinującymi horyzonty przedsiębiorczego myślenia,
zarówno w kontekście przedmiotu, jak i miejsca prowadzenia działalności. Od podejścia
przedsiębiorcy zależy zasięg myślenia oraz postrzeganie granic rynku i organizacji.
Problem intencji przedsiębiorczych poruszałem w opracowaniach publikowanych
od 2014 roku, opierając się na badaniach prowadzonych na grupie studentów Wydziału Zarządzania
Politechniki Częstochowskiej, zwracając uwagę na tło rodzinne respondentów i jego wpływ na
intencje ukierunkowane na prowadzenie działalności gospodarczej100. Jako szczególny kontekst dla
intencji przedsiębiorczych uznać bowiem należy najbliższą rodzinę potencjalnego przedsiębiorcy. Tło
rodzinne generuje czynniki wpływające na percepcję przedsiębiorczości, rozpoznawanie szans w
otoczeniu oraz postawy wpływające na zamiary i intencje jednostki dotyczące tworzenia nowego
przedsięwzięcia. W jednym z opracowań poruszyłem też problem roli płci w kształtowaniu intencji
przedsiębiorczych101. W świetle ekonomiczno-psychologicznego modelu determinant intencji
przedsiębiorczych jednym z obszarów mających istotny wpływ jest bowiem tło osobiste, w skład
którego wchodzi właśnie płeć. W opracowaniu tym dokonałem analizy intencji przedsiębiorczych
studentów w kontekście płci jako czynnika pochodzącego z tła osobistego potencjalnego
przedsiębiorcy, zmierzając do stwierdzenia, czy płeć w przypadku badanej próby jest predyktorem
intencji przedsiębiorczych.
W roku 2014 w czasopiśmie Journal of Intercultural Management opublikowane zostało
opracowanie mojego autorstwa poświęcone własnej koncepcji orientacji przedsiębiorczej
rodziny102. Opracowanie to stanowi próbę przeniesienia na grunt rodzinny wymiarów orientacji
przedsiębiorczej oraz wyłonienia modelu orientacji przedsiębiorczej rodziny jako tła rodzinnego
determinującego jej postawy i intencje przedsiębiorcze. Artykuł ma za zadanie udzielenie odpowiedzi
na pytanie dotyczące tego, czy istnieje możliwość stworzenia konstruktu teoretycznego orientacji
przedsiębiorczej odniesionego do rodziny, opartego na idei i istocie „klasycznej” koncepcji orientacji
przedsiębiorczej. Zaproponowana koncepcja orientacji przedsiębiorczej rodziny stanowi swoisty
eksperyment, którego źródłem był pomysł integracji koncepcji orientacji przedsiębiorczej ze specyfiką
rodziny jako „generatora” intencji przedsiębiorczych, które w kolejnych etapach aktywności
przekształcane są w nowe przedsięwzięcia gospodarcze. W proponowanym ujęciu orientacja
przedsiębiorcza rodziny jest konstruktem wielowymiarowym, którego operacjonalizacja jest możliwa
z wykorzystaniem 8 skal. Zaproponowana przeze mnie koncepcja może mieć wkład w eksplorację
zarówno problematyki tworzenia i funkcjonowania firm rodzinnych, jak i tworzenia nowych
przedsięwzięć pod wpływem specyficznych cech rodziny, determinujących dążenie jej członków do
prowadzenia indywidualnej działalności gospodarczej i zarządzania małymi firmami.
Kontynuując analizę wpływu więzi przedsiębiorcy na intencje przedsiębiorcze,
przygotowałem prace dotyczące internacjonalizacji przedsiębiorstw. Pierwsze z opracowań
98
A. Kurczewska, Problemy pomiaru intencji przedsiębiorczych, Doradca Zawodowy, 4(17), 2011, s. 20-25.
R. Uygun, M. Kasimoglu, The Emergence of Entrepreneurial Intentions in Indigenous Entrepreneurs: The Role of Personal Background
on the Antecedents of Intentions, International Journal of Business and Management, 8(5), 2013, s. 24-40.
100
P. Tomski, Entrepreneurial Intentions of Management Students as Roots for New Ventures. Empirical Investigation, Problems of
Management in the 21st Century, vol. 9, nr 1, 2014, s. 244-253; P. Tomski, Rodzinna osnowa intencji przedsiębiorczych, Przedsiębiorczość i
Zarządzanie, t. 15, z. 7, cz. 3, 2014, s. 319-334.
101
P. Tomski, Intencje przedsiębiorcze a płeć. Ku identyfikacji determinant, Przedsiębiorczość i Zarządzanie, t. 16, z. 7, cz. 3, 2015, s. 81100.
102
P. Tomski, Towards Family Entrepreneurial Orientation. The Construct, Dimensionality and Measurement, Journal of Intercultural
Management, vol. 6, nr 3, 2014, s. 123-142.
99
22
poświęciłem kluczowej roli przedsiębiorcy w procesie internacjonalizacji nowych przedsięwzięć
gospodarczych103. Na etapie intencji osoba potencjalnego przedsiębiorcy, a konkretnie jego cechy
mają kluczowe znaczenie dla zasad funkcjonowania nowego przedsięwzięcia. Umiejętności i sposób
myślenia, a także stosunek do idei przedsiębiorczych takiej osoby determinują też efektywność nowej
firmy. Istotnym faktem dla tej sfery poznania naukowego jest to, iż jedną z cech charakterystycznych
potencjalnego przedsiębiorcy jest stosunek do miejsca nowego przedsiębiorstwa na rynkach
zagranicznych oraz szybkości jego internacjonalizacji. Wnioskować w tych okolicznościach można,
iż ważne jest poznanie atrybutów przedsiębiorcy wiodących do poszczególnych ścieżek i wzorców
internacjonalizacji firm. W opracowaniu, wraz ze współautorami, modyfikując koncepcję A. Rialpa
i in.104 odnoszącą się do analizy wzorców internacjonalizacji istniejących przedsiębiorstw, dokonałem
oceny intencji ukierunkowanych na internacjonalizację przyszłych przedsięwzięć gospodarczych.
Kolejne opracowanie osadzone merytorycznie w tej domenie poświęcone jest roli sieci
społecznych przedsiębiorcy w procesie internacjonalizacji firmy105. Jest ono wynikiem rozpoznania
faktu, iż we współczesnych realiach społeczeństwa informacyjnego wpływ mediów
społecznościowych na aktywność biznesową jest znaczący, a dostęp do treści kreowanych przez
użytkowników Internetu i udostępnianych w mediach społecznościowych pozwala na uwzględnienie
owych treści w podejmowaniu decyzji dotyczących aktywności gospodarczej. W opracowaniu analizie
poddałem wpływ „międzynarodowych” cech sieci społecznej przedsiębiorcy na poziom
internacjonalizacji firmy mierzonej z wykorzystaniem narzędzia opartego na koncepcji inkrementalnej
internacjonalizacji małych firm W.J. Bilkeya i G. Tesara106 oraz modelu uppsalskiego107. Pomiar sieci
społecznej (w mediach społecznościowych) dokonany został z wykorzystaniem autorskiego narzędzia,
opartego na trzech skalach, mających swe źródło w fakcie, iż główni zagraniczni aktorzy stanowiący
kontakty w profilu przedsiębiorcy w sieci społecznościowej to znajomi z zagranicy, Polacy żyjący
zagranicą oraz Polacy często podróżujący zagranicę. Kontakty te uznane zostały przeze mnie jako
najbardziej wpływowe w kontekście dostarczania przedsiębiorcy „zagranicznych” informacji,
a dokonana analiza pozwoliła na określenie związków sieci społecznej przedsiębiorcy z poziomem
internacjonalizacji firmy i tym samym weryfikację postawionych hipotez badawczych.
W związku z faktem, iż zasoby dostępne w sieci społecznej przedsiębiorcy wpływać mogą na
intencje potencjalnego przedsiębiorcy ukierunkowane na internacjonalizację przyszłej firmy, celem
innego, opracowanego przeze mnie referatu108 była analiza intencji przedsiębiorczych studentów
odnoszących się do aktywności międzynarodowej ich przyszłych przedsiębiorstw. W opracowaniu
tym uwzględniłem dwa kluczowe fakty. Po pierwsze, iż osoba przedsiębiorcy ma kluczowe znaczenie
dla kształtowania przyszłej firmy, a intencje przedsiębiorcze stanowią podstawę dla nadawania formy
przyszłym przedsięwzięciom gospodarczym, zatem przede wszystkim to przedsiębiorca i jego tło
stanowią fundament dla kreowania specyfiki nowej firmy. Po drugie, kapitalne znaczenie informacji
na temat rynków zagranicznych dla procesu internacjonalizacji wskazuje, iż im więcej informacji na
temat możliwości internacjonalizacji i rynków docelowych posiada przedsiębiorca, tym bardziej
prawdopodobne jest, że będzie on miał zamiar doprowadzić do umiędzynarodowienia swojej nowej
firmy. Dalszym krokiem w toku rozumowania przyjętym w przedmiotowym opracowaniu jest fakt,
iż we współczesnym świecie, szczególnie dla młodych ludzi, jakimi są studenci, kluczowym źródłem
informacji jest Internet. Znajomości zawierane i podtrzymywane z wykorzystaniem mediów
społecznościowych stanowić mogą zatem źródło cennych i unikalnych zasobów mających możliwość
wspierania procesu internacjonalizacji zarówno w sensie materialnym jak i niematerialnym.
103
P. Tomski, A. Pabian, F. Bylok, Internationalization of New Ventures and the Central Role of the Nascent Entrepreneur, ISTEC 2014.
International Science and Technology Conference. December, 18-20 2014, Doha, Qatar. Proceedings Book, s. 330-340; P. Tomski, A.
Pabian, F. Bylok, Internationalization of New Ventures and the Central Role of the Nascent Entrepreneur, The Online Journal of Science and
Technology, vol. 5, iss. 3, 2015, s. 45-55.
104
A. Rialp, J. Rialp, D. Urbano, Y. Vaillant, The Born-Global Phenomenon: A Comparative Case Study Research, Journal Of International
Entrepreneurship, 3(2), 2005, s. 133-171.
105
P. Tomski, Information Technology and Firm Internationalization, Applied Mechanics and Materials, vol. 795, 2015, s. 227-234.
106
W.J. Bilkey, G. Tesar, The export behavior of smaller-sized Wisconsin manufacturing firms, Journal of international business studies, 9,
1977, s. 93-98.
107
J. Johanson, F. Wiedersheim, The internationalization of the firm—four Swedish cases, Journal of management studies, 12(3), 1975, s.
305-323.
108
P. Tomski, A. Pabian, F. Bylok, Towards the Identification of the Internet Based Social Networks as the Information Resource Supporting
International New Venture Creation, [w:] Global Leadership and Management Conference. Vol.13, Riverside, Stany Zjednoczone (11 do 12
września 2015 r.), s. 25.
23
W opracowaniu tym zastosowane zostały te same narzędzia pomiaru sieci, jakie zostały użyte w pracy
przytoczonej wcześniej109. Pomiar planowanego poziomu internacjonalizacji oparty został także na
koncepcji W.J. Bilkeya i G. Tesara oraz modelu uppsalskiego, lecz narzędzie to zostało
zmodyfikowane adekwatnie do potrzeb pomiaru intencji przedsiębiorczych a nie internacjonalizacji
istniejącej firmy. Koncepcja ta została zaprezentowana i opublikowana w materiałach konferencji
Global Leadership and Management Conference (USA) w formie abstraktu, zaś pełna wersja referatu
oczekuje na publikację w czasopiśmie Global Journal of Leadership and Management (USA).
Również w formie abstraktu został opublikowany szkic mojej pracy poświęconej pomiarowi wpływu
sieci społecznej przedsiębiorcy na proces tworzenia nowych firm110. W opracowaniu
zidentyfikowałem grupy osób należące do sieci społecznej przedsiębiorcy o największym wpływie na
rozpoczęcie działalności gospodarczej oraz wyeksponowałem znaczenie siły więzi w kontekście jej
oddziaływania na inicjowanie działalności małej firmy.
W kwietniu 2016 r. w materiałach konferencyjnych 1st International Conference on
Contemporary Issues in Theory and Practice of Management CITM 2016 (21-22 kwietnia 2016,
Częstochowa) opublikowany został referat mojego autorstwa pt. New Venture Creation and the Social
Networks of the Entrepreneur. Celem opracowania było przedstawienie znaczenia sieci osobistej
przedsiębiorcy dla rozpoczęcia działalności gospodarczej. Podmiotem badań, których wyniki
zaprezentowałem w referacie, była grupa 129 małych przedsiębiorstw. Przedsiębiorcy – właścicielemenedżerowie małych firm poproszeni zostali o udzielenie odpowiedzi na pytanie dotyczące tego,
w jakim stopniu poszczególne grupy osób (członków sieci społecznej przedsiębiorcy) miały wpływ na
rozpoczęcie aktualnie prowadzonej działalności gospodarczej. W pracy tej zaprezentowałem wyniki
badań, które pozwoliły na wskazanie grup osób o szczególnym znaczeniu, a także zwróciłem uwagę
na dane skumulowane, dotyczące ogólnej percepcji wpływu sieci osobistej przedsiębiorcy na
rozpoczęcie działalności gospodarczej.
Uzupełniając omówienie obszarów moich zainteresowań naukowo-badawczych związanych
ze współdziałaniem gospodarczym i specyfiką sieci, warto dodać, iż z wszelkich przejawów
sieciowości w organizacjach można między innymi wyłonić szczególny rodzaj sieci, jakimi są sieci
logistyczne111. Struktury sieciowe zdominowały obecnie wszystkie podstawowe obszary logistyki112
zaś logistyka gospodarcza, społeczna i wojskowa dostarcza przykładów zastosowania teorii sieci
w praktyce do budowy nowoczesnych, wysokoefektywnych rozwiązań logistycznych w postaci
systemów zorientowanych na pełne zaspokojenie potrzeb klientów113. Adekwatnie to tych faktów,
w obliczu silnie sieciowego charakteru aktywności logistycznej przedsiębiorstwa, w obszarze moich
dociekań znalazły się dodatkowo problemy: zarządzania różnorodnością w przedsiębiorstwach sektora
transportu i logistyki114, wiedzy ukrytej w kontekście efektywności zarządzania logistycznego115,
logistyki informacji jako determinanty przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa w burzliwym
otoczeniu116 oraz tożsamości i celów przedsiębiorstw współdziałających w łańcuchu dostaw117.
W obliczu zainteresowania wybranymi problemami z zakresu logistyki, ze szczególnym
uwzględnieniem wątków relacyjnych w tym obszarze, w okresie od 15.10.2011 roku do 14.10.2015
roku byłem współwykonawcą projektu finansowanego przez Unię Europejską decyzją nr 517414TEMPUS-1-2011-1-FR-TEMPUS-SMHES, koordynowanego przez University of Valenciennes
(Francja), pt.: Strengthening the training development of Logistics in Morocco through
an Observatory in Logistics Training OFL & Platforms of Excellence in Logistics PEL. W projekcie
109
Por. P. Tomski, Information Technology and Firm Internationalization, Applied Mechanics and Materials, vol. 795, 2015, s. 227-234.
P. Tomski, Entrepreneurial Personal Networks and the Establishment of Small Firms, 17th EBES Conference, Venice, Włochy (15 do 17
października 2015 r.), Teknik Basim Tanitim Matbaacilik, Instanbul 2015, s. 155-156.
111
A. Łupicka, Sieci logistyczne. Teorie. Modele. Badania, Wyd. AE w Poznaniu, Poznań 2006.
112
S.J. Hoekstra, J.M. Romme (red.), Integral logistic structures: developing customer-oriented goods flow, Industrial Press, New York
1992.
113
A. Sadowski, G. Lichocik, Struktury sieciowe w logistyce na przykładzie Dascher, Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu
Ekonomicznego w Katowicach, Nr 217, 2015, s. 145-152.
114
P. Tomski, T. Lis, P. Bajdor, On Diversity Management. The Transportation and Logistics Sector Perspective, Logistyka, nr 4, 2014, s.
1416-1423.
115
T. Lis, P. Bajdor, P. Tomski, Tacit Knowledge and Effectivity of Logistics Management in Organization, Logistyka, nr 4, 2014, s. 686693.
116
T. Lis, P. Tomski, P. Bajdor, The Optimization of Information Logistics as the Determinant of Competitive Advantage of an Enterprise in
Turbulent Environment, Logistyka, nr 5, 2014, s. 55-60.
117
P. Tomski, R. Królik, Tożsamość i cele przedsiębiorstw współdziałających w łańcuchu dostaw, Logistyka, nr 6, 2014, s. 12464-12469.
110
24
partnerami europejskimi, oprócz Politechniki Częstochowskiej, były uczelnie z Belgii, Hiszpanii
i Francji, natomiast partnerami spoza Unii Europejskiej były uczelnie i jednostki administracji
państwowej z Maroka. Jego celem zaś było wspieranie rozwoju i profesjonalizacji logistyki
w Maroku. Cel ten został osiągnięty poprzez utworzenie obserwatorium szkoleniowego oraz trzech
platform doskonałości. W realizacji projektu przewidziano działania, wśród których zawarto
wypracowanie i promowanie relacji uczelni z przemysłem. W związku z moimi zainteresowaniami
naukowo-badawczymi obszar ten stanowił główną płaszczyznę mojej aktywności w ramach realizacji
tego projektu.
Oprócz udziału w powyższym projekcie byłem również kierownikiem i współwykonawcą
projektów badawczych realizowanych na Wydziale Zarządzania Politechniki Częstochowskiej
w ramach badań własnych i statutowych. Dotyczyły one następujących tematów: Współdziałanie
gospodarcze małych i średnich przedsiębiorstw budowlanych w Polsce (2002-2005, kierownik),
Współdziałanie gospodarcze przedsiębiorstw w Polsce (2006-2008, kierownik), Innowacyjność
a współdziałanie gospodarcze przedsiębiorstw w województwie śląskim (2007-2009, kierownik),
Zarządzanie działalnością inwestycyjną (2007-2011, współwykonawca), Bezpośrednie inwestycje
międzynarodowe (2011-2013, współwykonawca), Ryzyko międzynarodowej działalności gospodarczej
(2013-2014, współwykonawca) oraz Współczesne uwarunkowania zarządzania organizacjami (2014nadal, współwykonawca).
Bez wątpienia znaczącym elementem, który wpłynął na kierunek mojego rozwoju w sferze
naukowo-badawczej była rozpoczęta w 2007 roku współpraca z przedsiębiorstwami i instytucjami
pozarządowymi, która pozwoliła mi na bezpośredni kontakt z praktyką gospodarczą. Zakres
realizowanych przeze mnie prac obejmował prowadzenie szkoleń i doradztwa dla przedsiębiorstw
w zakresie zarządzania projektami, zarządzania strategicznego, zarządzania zespołem, przywództwa,
motywacji, komunikacji i umiejętności menedżerskich. Wykonane przeze mnie dotychczas usługi
doradcze osadzone były ściśle w obszarze nauk o zarządzaniu, dotycząc w szczególności: stworzenia
planu i procedur zarządzania projektami, opracowania koncepcji strategii sprzedaży, opracowania
planu stworzenia trwałych relacji z klientami w procesie obsługi klienta, opracowania planu rozwoju
nowego przedsięwzięcia biznesowego, opracowania biznesplanu oraz planu marketingowego
w zakresie sprzedaży materiałów budowlanych, opracowania koncepcji strategii rozwoju gminy,
opracowania diagnozy i planu naprawczego w zakresie zmiany strategii rynkowej. Na zlecenie
przedsiębiorstwa zrealizowałem także projekt badawczy, którego efekty posłużyły jako podstawa
opracowania założeń strategii rozwoju firmy. W 2010 roku rozpocząłem współpracę z Klubem
Uczelnianym AZS Politechniki Częstochowskiej, prowadząc doradztwo w zakresie zarządzania
projektami, pełniąc jednocześnie rolę współwykonawcy projektów. Możliwość analizowania
i uczestniczenia w faktycznie realizowanych procesach zarządzania organizacjami oraz eksploracji
czynników wpływających na efektywność tego procesu, umożliwiły mi weryfikację oraz rozwinięcie
moich koncepcji i zamysłów badawczych.
W okresie całej swojej dotychczasowej aktywności naukowo-badawczej byłem również
autorem i współautorem opracowań o tematyce innej niż główne nurty moich zainteresowań.
Wynikało to z żywego zainteresowania wszelkimi zagadnieniami z zakresu teorii i praktyki
zarządzania oraz pasji, która implikowała generowanie pomysłów i chęć udziału w debatach
dotyczących wybranych zagadnień. Eksploracja dodatkowych wątków pozwoliła mi też na odkrycie
problemów, które znajdują odniesienie w głównych nurtach moich zainteresowań. Opracowania te
dotyczyły: zarządzania wiedzą118, zarządzania zmianą119, problematyki różnic kulturowych
118
A. Lemańska-Majdzik, P. Tomski, P. Kuraś, Knowledge Management in a Non-Profit Organisation - Selected Aspects, The Publications
of the MultiScience - XXVIII. microCAD International Multidisciplinary Scientific Conference. Miskolc, 10-11 April 2014, 9s; P. Kuraś, T.
Lis, P. Tomski, Knowledge of the Organization and the Effectiveness of Decisions in the Strategic Dimension, Proceedings of the 12th
International Academic Conference. Prague, Czech Republic, 01-04 September 2014, s. 764.
119
J. Gajda, P. Kuraś, P. Tomski, Selected Problems of Organizational Change Management, The Publication of the XXVII. microCAD
International Scientific Conference. 21-22 March, Miskolc, Hungary, 2013, 7s.
25
w kontekście zarządzania międzynarodowego120 oraz strategii niszy rynkowej w kontekście
budowania przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa121.
Koniunkcja wszystkich wymienionych wyżej obszarów naukowych dociekań była podstawą
do opracowania syntetycznej koncepcji oraz warsztatu badawczego monografii mojego autorstwa
pt. Sieć społeczna przedsiębiorcy w teorii i praktyce zarządzania małą firmą, opublikowanej nakładem
Wydawnictwa Wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej w 2016 roku.
Od momentu rozpoczęcia mojej aktywności naukowo-badawczej nieustannie zmierzałem do
uważnego śledzenia osiągnięć światowych w zakresie nauk o zarządzaniu, a także do
umiędzynarodowienia wyników własnej pracy naukowej. W efekcie 52 opracowania mojego
autorstwa lub współautorstwa po uzyskaniu stopnia doktora opublikowane zostały w języku
angielskim, co stanowi 52%. Moje naukowe doświadczenia międzynarodowe od chwili uzyskania
stopnia doktora wiążą się także z:
•
Prezentacją wyników badań i dociekań teoretycznych w ramach 12 konferencji
zagranicznych (razem 21 referatów, co stanowi 50% wszystkich referatów).
•
Aktywnym członkostwem w organizacjach międzynarodowych zrzeszających zarówno
teoretyków, jak i praktyków z zakresu nauk o zarządzaniu, m.in. Asia Academy
of Management (AAoM), Eurasia Business and Economics Society (EBES) oraz
Association of Science, Education and Technology (TASET).
•
Aktywnym członkostwem w komitetach redakcyjnych 8 międzynarodowych czasopism
naukowych.
•
Opracowaniem 29
międzynarodowym.
•
Aktywnym członkostwem w radach 19 zagranicznych naukowych konferencji.
recenzji
na
potrzeby
czasopism
i
konferencji
o
zasięgu
Uczestniczyłem także w dwóch stażach naukowych w zagranicznych instytucjach naukowych
i akademickich. Pierwszy ze staży odbyłem w okresie 9-23 lutego 2015 roku w Faculty of Economic
Sciences, Valahia University of Targoviste w Rumunii. Drugi zaś odbyłem w okresie 4-18 lutego 2016
roku w Faculty of Business Economics, University of Economics in Bratislava w Słowacji. Podczas
staży współpracowałem z kadrą naukową goszczących mnie instytucji, specjalizującą się w naukach
o zarządzaniu. Jako aktywny uczestnik prac naukowo-badawczych brałem udział w wymianie
doświadczeń oraz obserwowałem aktualnie realizowane prace badawcze. Podejmowałem także
wysiłki ukierunkowane na rozpoczęcie bliższej współpracy i ewentualną wspólną realizację projektów
badawczych.
Za aktywną działalność naukową prowadzoną od roku 2010 byłem wyróżniany nagrodami
Rektora Politechniki Częstochowskiej:
•
Nagroda Rektora Politechniki Częstochowskiej Zespołowa Stopnia III za cykl publikacji
(2011),
•
Nagroda Rektora Politechniki Częstochowskiej Indywidualna Stopnia I za oryginalne
i twórcze osiągnięcia naukowe (2012),
•
Nagroda Rektora Politechniki Częstochowskiej Indywidualna Stopnia III za oryginalne
i twórcze osiągnięcia naukowe (2013),
•
Nagroda Rektora Politechniki Częstochowskiej Indywidualna Stopnia III za cykl publikacji
(2014),
120
A. Pabian, F. Bylok, P. Tomski, Cultural Differences in the Light of External and Internal Studies - Identification of Divergences and
their Negative Consequences for International Management on the Example of Poland, Global Leadership and Management Conference.
Vol.13, Riverside, Stany Zjednoczone (11 do 12 września 2015 r.), s. 23.
121
P. Kuraś, P. Tomski, Rola strategii niszy rynkowej w budowaniu przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa, [w:] M. Sipa, K.
Wolniakowska (red.), Budowanie przewagi konkurencyjnej przez podmioty na rynku krajowym i zagranicznym, Wydawnictwo Politechniki
Częstochowskiej, Częstochowa 2012, s. 83-95.
26
•
Nagroda Rektora Politechniki Częstochowskiej Zespołowa Stopnia III za redakcję monografii
(2015),
•
Nagroda Rektora Politechniki Częstochowskiej Indywidualna Stopnia II za cykl publikacji
(2015).
Moja aktywność naukowo-badawcza została doceniona także na poziomie częstochowskiego oddziału
Towarzystwa Naukowego Organizacji i Kierownictwa (TNOiK), bowiem w roku 2013, decyzją
Zarządu TNOiK Oddział Częstochowa, zostałem powołany na stanowisko wiceprzewodniczącego
Rady Naukowej TNOiK Oddział w Częstochowie na okres 2013-2017.
b) Podsumowanie
i
syntetyczna
charakterystyka
dorobku
naukowo-badawczego
Dokonując reasumpcji i syntetycznej enumeracji poszczególnych składników mojego dorobku i
osiągnięć naukowych od momentu uzyskania stopnia doktora do chwili obecnej, pragnę podkreślić,
że:
• Mój dorobek naukowo – badawczy obejmuje 122 pozycje (stan na dzień 7.05.2016 r.), z których
13 opublikowano przed, zaś 99 (w tym w czasopismach o zasięgu ogólnopolskim: Przegląd
Organizacji, Marketing i Rynek, Logistyka, Świat Nieruchomości) po uzyskaniu stopnia doktora.
W moim dorobku znajduje się jedna autorska monografia oraz jedna monografia, której jestem
współautorem. Oprócz tego jestem także redaktorem naukowym 3 monografii, w tym jednej
wydanej w języku polskim oraz dwóch w języku angielskim. Spośród 99 publikacji wydanych po
uzyskaniu stopnia doktora 52 pozycje opublikowane zostały w języku angielskim, co stanowi
52%. Ilościowe zestawienie opublikowanych prac przedstawiono w tabeli 1122.
Tabela 1. Zestawienie ilościowe publikacji
Wyszczególnienie
Przed uzyskaniem
Po uzyskaniu stopnia
stopnia doktora
doktora
Łącznie
Monografia
-
2
2
Rozdział w monografii
-
25
25
Fragment w monografii
-
4
4
Redakcja naukowa monografii
-
3
3
Fragment w książce
3
10
13
Artykuł w czasopiśmie polskim
5
26
31
Artykuł w czasopiśmie zagranicznym
-
7
7
Artykuł w czasopiśmie
znajdującym się w bazie JCR lub ERIH
Referat
-
1
1
5
15
19
Inne (streszcz., abstr.)
-
6
6
Łącznie
13
99
122
W ostatnim czasie podjąłem także działania ukierunkowane na prezentację i publikację kolejnych
wyników badań. W tym celu przygotowałem referat w języku angielskim, który zgłosiłem na
konferencję międzynarodową 5th IEEE International Conference on Advanced Logistics and Transport
IEEE ICALT’2016, 1-3 czerwca, 2016, Kraków. Referat pt. Entrepreneurial Networks of Small Firms
– the Value of Information from Suppliers został pozytywnie oceniony w procesie recenzji oraz
zaakceptowano go do prezentacji i publikacji. Po akceptacji Komitetu Redakcyjnego i pozytywnych
recenzjach na publikację w Global Journal of Leadership and Management oczekują także trzy
122
Klasyfikacja rodzajów poszczególnych publikacji zgodna jest ze stanem bazy Bibliografia Publikacji Pracowników Politechniki
Częstochowskiej BIBLIO Politechniki Częstochowskiej.
27
artykuły, których jestem współautorem: Cultural Differences in the Light of External and Internal
Studies - Identification of Divergences and their Negative Consequences for International
Management on the Example of Poland, E-Commerce as New Business Model in Poland. Perspectives
of Development and Barriers oraz Towards the Identification of the Internet Based Social Networks as
the Information Resource Supporting International New Venture Creation (streszczenia tych
artykułów wydane już zostały w materiałach konferencyjnych Konferencji 2015 Fall Global
Leadership and Management Conference organizowanej przez University of Riverside w USA we
wrześniu 2015 roku).
W fazie przygotowania znajduje się także cykl artykułów poświęconych sieciom społecznym
przedsiębiorcy, które stanowić będą uzupełnienie monografii pt. Sieć społeczna przedsiębiorcy
w teorii i praktyce zarządzania małą firmą o wątki znaczenia sieci społecznej dla rozpoczęcia
działalności gospodarczej, roli silnych więzi w procesie przedsiębiorczości oraz roli sieci społecznych
tworzonych z konkurentami dla funkcjonowania małych przedsiębiorstw. Jedno z opracowań
pt. Entrepreneurial Networks and the Competitors of Small Firms przygotowuję aktualnie we
współautorstwie z profesor Zuzaną Hajduovą, z którą współpracę nawiązałem podczas stażu
w Uniwersytecie Ekonomicznym w Bratysławie.
•
Brałem udział w międzynarodowym projekcie finansowanym ze środków UE (TEMPUS VI).
•
Koncepcje i wyniki moich badań (razem 42 referaty) zaprezentowałem w ramach 31 konferencji
naukowych o zasięgu ogólnokrajowym i międzynarodowym, odbywających się zarówno
w Polsce (19), jak i zagranicą (12).
•
W związku z członkostwem w komitetach redakcyjnych czasopism (8 czasopism zagranicznych)
oraz radach naukowych konferencji krajowych (4) i zagranicznych (19) jestem aktywnym
recenzentem prac naukowych (29 zrecenzowanych manuskryptów).
•
Odbyłem 2 staże naukowe w ośrodkach zagranicznych.
•
Moja aktywność umożliwiła nawiązanie współpracy z przedstawicielami wielu ośrodków
naukowych, co pozwoliło mi na działalność w komitetach organizacyjnych 5 konferencji
naukowych (zarówno jako przewodniczący - 2, jak i członek komitetów organizacyjnych - 3),
komitecie organizacyjnym międzynarodowych seminariów naukowych zrealizowanych w ramach
współpracy pomiędzy Politechniką Częstochowską i Narodowym Uniwersytetem Architektury
i Budownictwa w Erywaniu (Armenia) oraz Komitecie Głównym Ogólnopolskiej Olimpiady
Przedsiębiorczości i Zarządzania (wiceprzewodniczący). Rolę przewodniczącego Komitetu
Organizacyjnego pełniłem także podczas działań zmierzających do organizacji seminarium
naukowego dotyczącego zarządzania finansowaniem badań naukowych, które odbyło się
w 2014 r. na Wydziale Zarządzania Politechniki Częstochowskiej.
•
Moje publikacje naukowe cytowane były 58 razy, zaś indeks H wynosi 4123.
123
Według zestawienia przygotowanego na podstawie baz danych Web of Science, Scopus, Google Scholar, BazEkon i BazTech przez
Oddział Informacji Naukowej Biblioteki Politechniki Częstochowskiej - stan na dzień 5.05.2016 r.
28