„Inteligentne specjalizacje” województwa podkarpackiego

„Inteligentne specjalizacje” województwa podkarpackiego

www.mistia.pl
4A (41)2013 wrzesień
ISSN 1731-5204
edycja podkarpacka
w numerze:
Wspólne sprawy Podkarpacia
3
Co dalej z nauczycielami?
6
Badanie „Wykorzystanie przez jednostki
samorządu terytorialnego potencjału
intelektualnego nauczycieli wypadających
z zawodu w latach 2011 i 2012”
Okiem eksperta
8
Co samorządy mogą zrobić dla innowacji?
słowo od wydawcy:
Szanowni Państwo,
Przekazujemy w Państwa
ręce ostatni w tym roku numer naszego kwartalnika. Jego
tematem wiodącym uczyniliśmy zagadnienia związane
z innowacyjnością. Uważamy
bowiem, że obecnie, a szczególnie w nowej perspektywie
�inansowej Unii Europejskiej,
sprawy te staną w centrum
uwagi. Tymczasem Polska zajmuje dalekie,
23. miejsce w Unijnym Rankingu Innowacyjności i stan ten musi ulec zmianie, jeśli
mamy sprostać wyzwaniom konkurencyjności. Potocznie rozumiana innowacyjność
kojarzy się ze związkiem przedsiębiorczości
i przemysłu z nauką, jednakże miejsce dla innowacji jest także w wielu innych obszarach,
w tym także w samorządzie. Szerzej piszą
o tym autorzy poszczególnych tekstów,
wskazując także na znaczenie innowacyjności i jej rolę w budowaniu i wdrażaniu polityk rozwojowych w regionie.
Tradycyjnie już, bo od trzech lat, jesienią
publikujemy Ranking Gmin Podkarpacia.
Omawiamy wyniki tegorocznej edycji Rankingu, przedstawiamy potencjały zarówno
liderów, jak i debiutantów w zestawieniu.
W tabeli prezentujemy osiągnięte wyniki wg
poszczególnych wskaźników przez najlepszą
dwudziestkę podkarpackich gmin.
Jak zwykle, w tym numerze również znajdą Państwo informacje o przedsięwzięciach
realizowanych w MISTiA, wśród których na
szczególną uwagę zasługuje badanie wykonane przez nasze Centrum Analiz Strategicznych na zlecenie Ośrodka Rozwoju Edukacji. Celem badania było zebranie (po raz
pierwszy w Polsce) danych dotyczących skali
zwolnień nauczycieli z pracy oraz przeanalizowanie, jak nauczyciele i samorządy radzą
sobie z tym problemem.
Janusz Olesiński
Dyrektor FRDL MISTiA
Solina, Krzeszów i Lutowiska
to liderzy Rankingu Gmin
Podkarpacia.
Wyniki III edycji rankingu prezentujemy na str. 4-5
Regionalna Strategia Innowacji Województwa Podkarpackiego na lata 2014-2020
„Inteligentne specjalizacje”
województwa podkarpackiego
Już w 2004 roku Samorząd Województwa Podkarpackiego
przyjmując do realizacji Regionalną Strategię Innowacji
Województwa Podkarpackiego na lata 2005-2013
w jasny, bezpośredni sposób wskazał znaczenie zwiększania potencjału innowacyjnego gospodarki regionu.
W przyjętej Strategii określone zostały między
innymi sektory kluczowe (tzw. sektory wysokiej szansy) dla wzrostu konkurencyjności
i innowacyjności podkarpackiej gospodarki.
Na pierwszym miejscu został umieszczony
przemysł lotniczy. Sektor, którego tradycje
w podkarpackim sięgają początków ubiegłego wieku. Branża, która przetrwała trudny
okres transformacji ustrojowej początków lat
90. Co bardzo istotne – jest to sektor, który
w najmniejszym stopniu pozostaje dotknięty
przez kryzys w światowej gospodarce.
Praktycznie na ukończeniu są prace nad
nową strategią na lata 2014-2020. Tworzeniu
strategii przyświeca idea inteligentnych
specjalizacji, czyli inteligentnych strategii
rozwojowych opartych na kluczowych, posiadających największy potencjał sektorach gospodarki. Projekty dokumentów programowych na kolejny okres finansowania polityki
spójności, czyli na lata 2014-2020 uzależniają
akceptację tworzonych krajowych i regionalnych programów operacyjnych od istnienia
„inteligentnych specjalizacji”. Właśnie w tych
dokumentach zwrócono uwagę na brak wyraźnych priorytetów, czyli brak inteligentnego, mądrego wyboru. Błędem było wspieranie w poprzednim okresie programowania
praktycznie każdego sektora. Nie dokonano
koncentracji środków na działaniach i branżach, które mogą dać największe efekty.
W rezultacie marnowano znaczną część środ-
ków. Celem nadrzędnym powinno zwiększenie efektywności wydatkowania publicznych
pieniędzy.
Regionalna Strategia Innowacji Województwa Podkarpackiego na lata 2014-2020 tworzona jest metodą społeczną. W procesie biorą
udział szeroko rozumiani interesariusze rozwoju regionu, w tym przede wszystkim przedstawiciele świata nauki, instytucji badawczo-rozwojowych, przedsiębiorców, instytucji
otoczenia biznesu, administracji samorządowej różnych szczebli oraz administracji rządowej, organizacji społecznych, konsumenckich
i wielu innych.
Integralną częścią nowej RSI będzie dokument określający kierunki polityki badawczej
w województwie podkarpackim. Cała strategia będzie w najbliższym czasie przedmiotem
konsultacji społecznych, będzie podlegać
ocenie głównych interesariuszy regionalnego systemu innowacji. Zostanie przyjęta
przez Zarząd Województwa a następnie przez
Sejmik.
Lotnictwo i kosmonautyka
Dziedziny te zostały wskazane w Strategii
ponownie jako jedna z branż kluczowych dla
regionu („inteligentna specjalizacja”), dająca
najlepsze szanse na trwały rozwój Podkarpacia.
Polski przemysł lotniczy to dziś ponad 100
przedsiębiorstw zatrudniających 25 000 osób,
a łączna wartość jego sprzedaży w roku 2013
2
fot. PZL Mielec
osiągnie 2 miliardy dolarów. 90% tego potencjału skupione jest w klastrze Dolina Lotnicza,
z siedzibą w Rzeszowie. Stowarzyszenie to zalicza się do najszybciej rozwijających się klastrów lotniczych na świecie. Rozwój ten dotyczy potencjału produkcyjnego, wdrażania
najnowocześniejszych technologii oraz budowy nowych centrów badawczo-rozwojowych
i biur konstrukcyjnych. W okresie ostatnich 10
lat w rozwój przedsiębiorstw Doliny Lotniczej
zainwestowano ponad 1,5 miliarda dolarów.
Firmy Doliny Lotniczej są pełnoprawnymi
uczestnikami światowego łańcucha dostaw.
Wyroby lotnicze z Podkarpacia montowane są w najnowocześniejszych samolotach
pasażerskich firm Boeing czy Airbus, a także
kanadyjskiej firmy Bombardier, japońskiej
Mitsubishi, czy brazylijskiej Embraer. W lotnictwie wojskowym mają one zastosowanie
w najnowocześniejszym amerykańskim samolocie myśliwskim F-35, firmy Lockheed
Martin. Podkarpacki przemysł lotniczy dostarcza samoloty, śmigłowce, silniki lotnicze, silniki pomocnicze APU, podwozia samolotowe,
przekładnie lotnicze, moduły turbin, a także
setki innych skomplikowanych komponentów i zespołów, wykorzystując najnowocześniejsze technologie i materiały, takie jak monokryształy, materiały kompozytowe, uznane
w wykonanym foresight za technologie priorytetowe.
Branża ta wsparta jest poprzez bardzo dobrze dostosowany, lokalny system edukacji
i szkolnictwa wyższego. Ważną rolę odgrywa
jedno z najnowocześniejszych w Europie laboratoriów materiałów dla lotnictwa Politechniki
Rzeszowskiej. W ciągu najbliższych 5 lat przemysł lotniczy województwa podkarpackiego planuje utworzenie około 4000 nowych,
2
fot. Krzysztof Zajączkowski
wysoko wyspecjalizowanych miejsc
pracy. Region liczy
również na napływ
nowych inwestycji
oraz nowych inwestorów.
Lotnictwo
jest nie tylko nośnikiem nowoczesnych
rozwiązań technologicznych i innowacji,
ale również musi ściśle współpracować
z innymi istotnymi
dla regionu sektorami, jak IT czy odlewnictwo,
a także z szeroko rozumianym przemysłem
elektromaszynowym. Te sektory oraz powiązane z nimi kluczowe technologie wspomagające wykazują ścisły związek z inteligentną
specjalizacją województwa.
Sektor „jakości życia”
Drugą inteligentną specjalizację województwa podkarpackiego zdefiniowano jako sektor
„jakości życia”. Składają się na niego obszary:
· produkcja żywności najwyższej jakości
biologicznej i zdrowotnej, ekologiczne
rolnictwo i przetwórstwo, produkty
regionalne i tradycyjne;
· równoważona i odpowiedzialna
turystykę, zdrowie (kliniki, sanatoria,
domy seniora);
· eko-technologie: odnawialne źródła
energii, energooszczędne budownictwo
(domy pasywne, zero energetyczne
i plus energetyczne), inteligentne
budynki.
Potencjał sektora „jakości życia” jest istotnie
wzmacniany posiadaniem przez Region pięknego i czystego środowiska, a także poprawiającej się szybko infrastruktury komunikacyjnej.
Obie proponowane inteligentne specjalizacje wpływają na siebie i wzajemnie wzmacniają
swe oddziaływanie. Dynamiczny przemysł lotniczy będzie sprzyjać tworzeniu się klasy średniej, a także licznym wizytom biznesowym,
a co za tym idzie, będzie przysparzać potencjalnych klientów sektorowi turystycznemu.
Działania wynikające z aktywności obszaru
„jakości życia” będą wpływały na stworzenie
znakomitych warunków do odpoczynku dla
ciężko pracujących kadr przemysłu. Dostarczy
także ekologicznej żywności najwyższej jakości. Technologie
lotnicze oraz znacząca wiedza z dziedzin
inżynierskich
przenikać będą do
obszaru eko-technologii. Firmy skupione
w innych branżowych
klastrach, takich jak
ICT, czy odnawialnej
energii będą ściśle
współpracować z oś-rodkami turystycznymi i klinikami leczniczymi.
Obie inteligentne
specjalizacje mają
MISTiA na Szlaku • 4A/2013
mocną bazę w potencjale naukowo-badawczym Regionu. Lotnictwo i kosmonautyka to
wyróżniający się kierunek badań i edukacji
w Politechnice Rzeszowskiej. Podobny potencjał mają badania z zakresu energetyki odnawialnej, energooszczędnego i inteligentnego budownictwa, sektora ICT. Produkcja
i przetwórstwo ekologicznej żywności, turystyka, ochrona zdrowia, znajdują naukowe
uzasadnienie w badaniach wykonywanych
w Politechnice Rzeszowskiej i w Uniwersytecie
Rzeszowskim.
Inteligentna specjalizacja
wspomagająca – informatyka
i telekomunikacja
Sektor ICT jest określany jako sektor horyzontalny mający istotne znaczenie dla każdej specjalizacji i dziedziny życia w Regionie.
Wybór ten ma uzasadnienie w jednoznacznie
zdefiniowanych potrzebach społeczeństwa
i gospodarki, związanych z rozwojem cyfrowym. Związany jest także z pobudzaniem
popytu na przystępne, dobrej jakości i interoperacyjne usługi.
fot. Ewa Szydłowska
Województwo podkarpackie należy do
regionów o wyróżniających się zasobach potencjału naukowo-badawczego w zakresie
technologii informacyjno-komunikacyjnych.
Pracownicy naukowi i studenci rzeszowskich
uczelni niejednokrotnie wygrywają światowe
konkursy w tym zakresie. Na podkreślenie
zasługuje także fakt obecności w regionie
największej firmy informatycznej w skali kraju, która uzyskała już statut dużej korporacji
międzynarodowej.
Oczywiście, wskazanie tych trzech obszarów jako podkarpackie inteligentne specjalizacje nie ma charakteru dogmatycznego.
Regionalna Strategia Innowacji Województwa
Podkarpackiego na lata 2014-2020 z założenia ma być dokumentem żywym i elastycznym. Jesteśmy otwarci na opinie, komentarze,
uwagi przydatne w doskonaleniu procesów
wdrażania, monitorowania i ciągłej aktualizacji tego dokumentu.
Piotr Czerepiuk
Zastępca Dyrektora
Departamentu Rozwoju
Regionalnego w Urzędzie
Marszałkowskim Województwa
Podkarpackiego.
Wspólne
sprawy
Podkarpacia
Małgorzata Chomycz-Śmigielska, Wojewoda Podkarpacki
Władysław Ortyl, Marszałek Województwa Podkarpackiego
Innowacje i zaawansowane technologie są dziś podstawą
rozwoju największych gospodarek światowych. Zdają sobie
z tego sprawę polscy przedsiębiorcy. Możemy zauważyć coraz
większe zainteresowanie wdrażaniem innowacji w procesach
produkcji, a także w obrębie innowacji organizacyjnych wewnątrz podmiotów gospodarczych związanych m.in. z wdrażaniem najnowszych systemów informatycznych, systemów
zarządzania zasobami ludzkimi.
Przedsiębiorcy sięgają po środki unijne po to, by unowocześniać swoje firmy. Dotacje są zachętą dla nich do podejmowania wyzwań związanych z nowoczesnymi rozwiązaniami. I tych wyzwań nie boją się przedsiębiorcy z województwa
podkarpackiego. Dowodem na to są już wykorzystane środki
unijne. W perspektywie 2007-2013 w ramach Regionalnego
Programu Operacyjnego województwa podkarpackiego
alokowano 1 198 786 957 euro, z tego 306 879 197 euro na
oś I. Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka. Natomiast
z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka beneficjenci do tej pory korzystali ze środków na realizację projektów w zakresie szeroko rozumianej innowacyjności, a ich
wartość szacowana jest na 1,9 mld zł. Wsparcie otrzymały nie
tylko przedsiębiorstwa, ale także jednostki naukowe świadczące firmom usługi wysokiej jakości.
Na Podkarpaciu widać, że pozyskiwane pieniądze są wykorzystane efektywnie. Dobrze funkcjonują specjalne strefy
ekonomiczne, w okolicach Rzeszowa powstał Podkarpacki
Park Naukowo-Technologiczny. Stwarzając dogodne warunki do inwestowania przyciągamy światowe koncerny, które
budują u nas swoje fabryki. Atutem regionu są także zasoby
społeczne. Mamy potężny kapitał intelektualny, dobrze wykształconych młodych ludzi. Firmy z Podkarpacia współpracują z uczelniami wyższymi. Chociażby WSK PZL Rzeszów SA
od wielu lat kooperuje z Politechniką Rzeszowską i kilkunastoma szkołami średnimi, aby przygotować kadry dla Doliny
Lotniczej. To klaster skupiający firmy branży lotniczej. Dolina
Lotnicza wspierając rozwój sektora lotniczego jest magnesem
dla firm z tej branży. Lokowanie się kolejnych przedsiębiorstw
to szansa na miejsca pracy dla mieszkańców naszego regionu. A nie bez znaczenia jest to, że z rozwoju firm korzystają
samorządy, które zyskują m.in. wpływy z podatków.
W nowej unijnej perspektywie finansowej 2014-2020
Polska postawi na rozwój innowacyjności firm. Ministerstwo
Rozwoju Regionalnego w programie Inteligentny Rozwój i w
programach regionalnych planuje działania zmierzające do
budowania w firmach większego potencjału badawczo-rozwojowego i zachęcania ich do współpracy z naukowcami. Dziś
innowacyjność polskich przedsiębiorstw blokuje to, że większość z nich nie posiada w swoich strukturach komórek badawczo-rozwojowych. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego
konsultuje obecnie projekt Umowy Partnerstwa 2014-2020.
Dokument określa strategię wykorzystania unijnych funduszy, którymi Polska będzie dysponować w ciągu najbliższych
siedmiu lat. Na realizację polityki spójności w nowej perspektywie finansowej Polska otrzyma z Unii 72,9 mld euro.
Jednym z najważniejszych zadań nałożonych przez ustawę na
władze regionów jest: „podnoszenie poziomu konkurencyjności
i innowacyjności gospodarki województwa” oraz „wspieranie rozwoju nauki i współpracy między sferą nauki i gospodarki, popieranie postępu technologicznego oraz innowacji”.
Samorządy tworzą, w celu realizacji tych ustawowych obowiązków, strategie inteligentnego, opartego na wiedzy rozwoju. Nie
inaczej jest w naszym województwie. Opracowana przy udziale
najważniejszych interesariuszy, przyjęta w 2004 roku przez Sejmik
Województwa, Regionalna Strategia Innowacji na lata 2005-2013
wyznaczyła cele i kierunki polityki władz regionu w tym obszarze.
Dokument rekomendował zbudowanie otwartej, efektywnej sieci kreowania i wsparcia innowacyjności, zwiększenie potencjału
instytucji edukacyjnych, naukowych i badawczo-rozwojowych
regionu w zakresie kreowania innowacji oraz wzmocnienie innowacyjnych firm w regionie i kreowanie nowych.
Oczywiście, osiągnięcie założonych w Strategii celów wymaga
instrumentów finansowych niezbędnych do dokonywania interwencji w wyznaczonych przez strategię obszarach. Gwarancją
skutecznego prowadzenia polityki proinnowacyjnej była, jest
i będzie możliwość zaangażowania środków finansowych, których podstawowym źródłem są unijne fundusze strukturalne.
W podkarpackiem głównym narzędziem prowadzenia tej polityki jest Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013, a przede wszystkim oś priorytetowa „konkurencyjna i innowacyjna gospodarka”. To realizowanych
obecnie ponad 930 projektów za 1,2 mld zł. Beneficjentami tych
środków stały się uczelnie wyższe, ośrodki wspierania innowacji,
instytucje otoczenia biznesu, przedsiębiorcy i samorządy, czyli
podmioty mające kluczowe znaczenie dla wzrostu innowacyjności i konkurencyjności gospodarki.
Projekty realizowane i już zrealizowane przez jednostki samorządu terytorialnego na terenie województwa, dotyczą głównie
uzbrojenia terenów pod przyszłe inwestycje. Z Regionalnego
Programu Operacyjnego dofinansowanie otrzymało 5 projektów
na kwotę ponad 40 mln zł. W ramach tych projektów uzbrojonych i przygotowanych zostanie ponad 75 hektarów, na których
przedsiębiorcy będą mogli ulokować swoje inwestycje. W obecnej perspektywie finansowej, dzięki staraniom podkarpackich samorządów, za ponad 160 milionów złotych powstały inkubatory
technologiczne w Mielcu, Jasionce i Stalowej Woli. Inwestycje te
okazały się sukcesem, gdyż już dzisiaj planuje się ich rozbudowę
o nową powierzchnię użytkową.
Samorządy z terenu naszego województwa pozyskiwały również środki finansowe z Programu Operacyjnego Rozwój Polski
Wschodniej, z którego zostały sfinansowane m.in. takie inwestycje jak: Podkarpacki Park Naukowo-Technologiczny, Tarnobrzeski
Park Naukowo-Technologiczny, czy uzbrojenie terenów pod inwestycje w Krośnie.
Podejmowane są też działania zmierzające do kreowania warunków dla kształcenia wykwalifikowanych kadr dla rozwijających się w województwie nowoczesnych gałęzi przemysłu. W tym
przede wszystkim wizytówki regionu – przemysłu lotniczego.
Realizowane są przedsięwzięcia mające na celu ułatwianie trans-
MISTiA na Szlaku • 4A/2013
3
Największa pula środków ma zostać przeznaczona m.in. na
innowacje. Środki mają być ukierunkowane głównie na rozwój innowacyjności w polskich firmach oraz na finansowanie badań naukowych na uczelniach. Na Podkarpaciu mamy
możliwości, by w tym kierunku wykorzystywać fundusze.
W maju tego roku na Uniwersytecie Rzeszowskim zostało
otwarte Centrum Innowacji i Transferu Wiedzy TechnicznoPrzyrodniczej. Budowa uniwersyteckiego centrum kosztowała 135,8 mln zł. Znaczna część środków pochodziła
z Regionalnego Programu Operacyjnego województwa podkarpackiego. To właśnie w tym centrum, w nowoczesnych
laboratoriach mają być prowadzone m.in. badania z zakresu
technologii i inżynierii wytwarzania materiałów dla przemysłu, spektroskopii materiałów, prognoz finansowych i gospodarczych. Rozwijają się także uczelnie niepubliczne w regionie, które sięgają po unijne fundusze, wykorzystując je na
projekty naukowo-badawcze. Przykładem może być Wyższa
Szkoła Informatyki i Zarządzania. Podkarpacie ma ogromny
potencjał. To od nas zależy jak go wykorzystamy.
feru wiedzy, poprzez powstanie nowoczesnej bazy służącej do
kształcenia i podnoszenia kwalifikacji zawodowych, która będzie
przygotowywała obecnych i przyszłych pracowników zdolnych
do korzystania z nowoczesnej infrastruktury. Doskonałym przykładem tego typu projektu jest stworzenie sieci Regionalnych
Centrów Transferu Nowoczesnych Technologii Wytwarzania w 12
miastach powiatowych regionu. Wartość tego przedsięwzięcia to
ponad 116 mln zł.
W przyszłej perspektywie finansowej na lata 2014-2020
Regionalne Strategie Innowacji, budowane w oparciu o koncepcję „Inteligentnych specjalizacji” będą instrumentami definiującymi potencjał regionalny stanowiący przewagi konkurencyjne i w
przypadku niektórych obszarów priorytetowych będą stanowić
decydujący czynnik o przyznaniu dofinansowania projektu.
Dla władz regionu szeroko rozumiana innowacyjność nie jest
i nigdy nie będzie tylko modą. Wręcz przeciwnie dla naszego regionu to olbrzymia szansa, której wykorzystanie może zagwarantować długotrwały, stabilny rozwój.
Solina, Krzeszów i Lutowiska najlepsze!
Ranking Gmin Podkarpacia
Przedstawiamy wyniki Rankingu Gmin Podkarpacia 2013. To już III edycja wspólnego
przedsięwzięcia FRDL MISTiA i Urzędu Statystycznego w Rzeszowie, będącego okazją
do przyjrzenia się poziomowi rozwoju społeczno-gospodarczego podkarpackich
samorządów.
Założenia Rankingu
Celem Rankingu jest ocena potencjału, aktywności oraz wyników osiąganych
przez gminy województwa podkarpackiego
w sferze społecznej i gospodarczej. Ponadto
zadaniem Rankingu jest promocja regionu
oraz poszczególnych gmin, jako obszarów
atrakcyjnych dla mieszkańców i inwestorów.
Narzędziem oceny poziomu rozwoju gmin jest
syntetyczny wskaźnik rankingowy wyliczony
w oparciu o 11 wskaźników cząstkowych (pozyskanych przez system statystyki publicznej),
które zostały uznane za kluczowe jeśli chodzi
o poziom zrównoważonego rozwoju gminy.
Przy doborze zmiennych diagnostycznych
główną przesłanką było uwzględnienie najważniejszych procesów i zjawisk występujących w gminach, na które mają wpływ władze
lokalne. Co istotne, nie ograniczono się jedynie do sfery gospodarczej, ale analizie poddane zostały również zjawiska ze sfery społecznej i demograficznej. Z pewnych wskaźników
celowo zrezygnowano (np. wskaźnik bezrobocia), z uwagi na ograniczone możliwości wpływu władz gminnych na ten obszar.
W ramach Rankingu ocenie poddawane są
wszystkie gminy województwa podkarpackiego z wyłączeniem miast na prawach powiatu: Rzeszowa, Przemyśla, Tarnobrzega
i Krosna.
W trzeciej edycji Rankingu bezkonkurencyjna kolejny raz okazała się:
Gmina Solina
4
Tuż za nią uplasowały się:
1
Solina
2
Krzeszów
3
Lutowiska
4
Cisna
5
Stalowa Wola
6
Nisko
7
Mielec (gmina miejska)
8
Jasło (gmina miejska)
9
Łańcut (gmina miejska)
10
Kolbuszowa
11
Ostrów
12
Głogów Małopolski
13
Baranów Sandomierski
14
Dębica (gmina miejska)
15
Leżajsk (gmina miejska)
16
Sanok (gmina miejska)
17
Radymno (gmina miejska)
18
Lubaczów (gmina miejska)
19
Nowa Dęba
20
Pysznica
MISTiA na Szlaku • 4A/2013
Gmina Krzeszów
oraz
Gmina Lutowiska
Do samorządowej elity dwudziestu najlepszych gmin Podkarpacia dołączyło 6 debiutantów.
Potencjały debiutantów
Analizując wyniki trzech edycji Rankingu
warto zauważyć, że co roku w czołówce
Rankingu dochodzi do znacznych przesunięć.
Świadczy to o tym, że wiele podkarpackich samorządów posiada coraz wyższe umiejętności
w kreowaniu czynników rozwojowych. W tym
roku do elity dołączyły gminy: Kolbuszowa
(miejsce 10.), Głogów Małopolski (12.),
Baranów Sandomierski (13.), Radymno (17.),
Nowa Dęba (19.) i Pysznica (20.). Wejście do
czołówki gminy te zawdzięczają nieco innym
determinantom rozwoju. Główną siłą rozwojową Kolbuszowej i Baranowa Sandomierskiego
były inwestycje, w tym zwłaszcza w obszarze
gospodarki komunalnej i ochrony środowiska. Z kolei Pysznica i Głogów Małopolski
wyróżniają się najwyższymi wskaźnikami salda migracji na Podkarpaciu. Natomiast dyna-
miczny rozwój gminy Radymno i Nowa Dęba
jest determinowany przede wszystkim przez
korzystne wskaźniki demograficzne.
Potencjały liderów
Niemniej jednak zestawienie ścisłej czołówki pokazuje, że na Podkarpaciu są gminy, które na stałe wpisały się do elity. Na miano najlepiej rozwijającej się gminy w województwie
zasługuje niewątpliwie gmina Solina, która
zwyciężyła we wszystkich trzech edycjach
Rankingu. Stabilny poziom rozwoju potwierdzony wysokimi miejscami w kolejnych edycjach prezentują również gminy Lutowiska,
Cisna i Ostrów. Co ważne, trzeba odnotować
coraz większą rywalizację w gronie samych
faworytów. W tym roku warto wyróżnić gminę Krzeszów, zajmującą drugie miejsce, która
w zeszłym roku była na 4. pozycji, a w I edycji
Rankingu plasowała się dopiero na 15. miejscu. Dynamiczny rozwój gmina zawdzięcza
czołowym miejscom pod względem wydatków inwestycyjnych oraz wydatków na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska.
Generalnie o sile najlepszych w Rankingu
gmin decyduje przede wszystkim umiejętne
rozwijanie potencjału gospodarczego (Solina,
Lutowiska, Stalowa Wola), często przy skutecznym pozyskiwaniu środków unijnych.
Warto jednak zauważyć, że wśród najlepszej
dwudziestki gmin na Podkarpaciu znajdują się
również gminy, które swoją pozycję w równej
Solina
Krzeszów
Lutowiska
Cisna
Stalowa Wola
Nisko
Mielec
(gm. miejska)
Jasło
(gm. miejska)
Łańcut
(gm. miejska)
Kolbuszowa
Ostrów
Głogów Małopolski
Baranów
Sandomierski
Dębica
(gm. miejska)
Leżajsk
(gm. miejska)
Sanok
(gm. miejska)
Radymno
(gm. miejska)
Lubaczów
(gm. miejska)
Nowa Dęba
Pysznica
Wydatki majątkowe
inwestycyjne
na 1 mieszkańca
Wydatki na
administrację
publiczną na
1 mieszkańca
Piotr Modrzewski
Centrum Analiz Strategicznych
zł
3575,95
864,64
1841,93
3229,28
1753,70
1916,58
1691,35
1958,19
1600,56
974,26
3798,65
1390,33
778,16
1594,10
1368,20
1564,42
1454,45
1382,33
1297,82
857,71
lokata
2
70
7
3
8
6
9
5
10
51
1
21
98
11
23
13
18
22
25
75
zł
1404,84
1807,26
688,73
510,71
1099,41
622,95
774,07
568,13
234,82
603,12
794,02
398,03
1002,05
132,53
338,10
308,35
373,98
374,29
315,83
353,85
Wskaźnik
Dochody własne
na 1 mieszkańca
mierze zawdzięczają dobrze rozwiniętej sferze społecznej. Warto wyróżnić tu zwłaszcza
gminy miejskie: Mielec, Jasło i Łańcut charakteryzujące się wysokim poziom edukacji.
Analizując przestrzenne zróżnicowane roz-woju podkarpackich gmin zwraca uwagę
nieobecność w pierwszej dwudziestce gmin
z powiatów: przeworskiego, brzozowskiego,
krośnieńskiego strzyżowskiego i przemyskiego. Wydaje się, że gminom z tych terenów najbardziej brakuje silnych impulsów do zrównoważonego rozwoju. Warto zwrócić uwagę,
że tym impulsem do rozwoju mogą się stać
środki na inwestycje pozyskane w ramach nowej perspektywy unijnej 2014-2020. Należy
jednak pamiętać, że zgodnie z nowym podejściem do redystrybucji środków, działania
i fundusze w tym okresie będą ukierunkowane na terytoria określone nie administracyjnie,
lecz funkcjonalnie (terytoria charakteryzujące
się podobnymi cechami społeczno-gospodar-
czo-przestrzennymi). Innymi słowy, w okresie
2014-2020 można się spodziewać, że pojedynczej jednostce będzie zdecydowanie trudniej
niż dotychczas zdobyć fundusze europejskie
na najpilniejsze wciąż potrzeby społeczności
lokalnych. Wobec powyższego warto do tej
nowej perspektywy odpowiednio się przygotować i planując nowe inwestycje uwzględnić
potencjał rozwojowy sąsiednich obszarów.
Przesłanką do określenia swojej pozycji na tle
regionu mogą być wyniki naszego Rankingu.
Dlatego zachęcamy samorządy, które nie znalazły się w pierwszej dwudziestce do zapoznania się z wynikami dotyczącymi ich gminy.
Wyniki te przygotowujemy indywidualnie na
wniosek władz lokalnych. Szczegóły na stronie: www.mistia.org.pl/post.
Gratulując zwycięzcom tegorocznego Rankingu mamy nadzieję, że progres będzie trwał
nadal a dobre praktyki najlepszych samorządów staną się inspiracją dla innych. Poniżej
znajdą Państwo szczegółowe zestawienie
przedstawiające wyniki samorządowej elity
Podkarpacia według poszczególnych 11 kategorii rankingowych.
lokata
3
1
23
48
7
32
16
39
129
36
14
72
10
146
97
110
85
84
106
92
zł
568,04
343,44
785,67
897,09
198,86
228,17
151,33
261,74
243,71
206,76
519,64
189,91
274,38
206,00
276,00
218,52
365,75
290,30
221,76
327,56
lokata
151
126
154
156
14
38
1
64
51
20
149
9
75
19
77
28
131
91
31
119
Wydatki majątkowe
inwestycyjne na
gosp. komunalną
i ochronę środowiska
na1mieszkańca
zł
622,41
1374,69
27,61
82,04
664,99
294,61
52,17
119,19
105,53
407,52
381,53
44,73
809,19
0,12
3,06
4,52
357,17
129,30
97,36
56,40
lokata
4
1
72
41
3
14
51
29
36
8
9
58
2
149
135
130
10
24
37
48
Środki europejskie
na 1 mieszkańca
zł
652,98
1084,41
1100,91
290,61
573,32
846,93
179,70
340,31
150,95
343,04
60,55
127,45
554,20
117,32
99,33
218,18
78,63
25,78
238,27
151,05
lokata
7
2
1
36
10
4
77
28
92
26
133
100
11
107
113
59
123
152
48
91
pod
118,82
54,95
157,55
158,26
96,92
76,43
98,03
100,54
110,18
73,02
52,42
76,87
61,25
86,86
107,42
93,92
66,57
81,26
67,12
60,67
Podmioty gosp.
zarejestrowane
w REGON na 1 tys.
mieszkańców
Udział ludności
w wieku produkcyjnym
w ludności ogółem
Saldo migracji
na 1 tys.
mieszkańców
Czytelnicy bibliotek
publicznych na
1 tys. mieszkańców
Udzielone noclegi
na 1 tys. mieszkańców
Wyniki spraw.
szóstoklasistów
i testów gimnazjalistów
- liczba pkt na
1 zdającego
lokata
3
67
2
1
10
22
8
7
4
28
80
21
48
17
6
13
38
18
37
50
%
65,33
63,16
67,92
68,17
65,99
67,46
65,53
64,83
62,57
64,84
63,31
63,85
63,00
66,15
65,68
65,40
67,76
66,96
65,54
65,25
lokata
18
79
2
1
12
4
15
24
105
23
68
46
86
9
13
17
3
7
14
19
osób
0,94
1,40
6,05
4,63
-9,57
-1,42
-4,43
-6,76
0,00
-2,48
2,52
8,72
0,00
-4,54
-3,73
-5,35
-1,44
-7,80
-3,00
9,80
lokata
46
38
10
16
155
90
134
149
67
110
26
2
67
136
127
142
91
152
120
1
osób
114,00
107,00
114,00
209,00
170,00
127,00
272,00
308,00
358,00
208,00
291,00
206,00
99,00
167,00
211,00
223,00
182,00
265,00
285,00
144,00
lokata
104
113
104
15
42
87
6
3
1
16
4
18
121
45
14
10
33
7
5
68
noclegi
91376,79
0,00
20854,28
34094,33
921,92
461,98
491,45
899,42
878,13
90,40
1429,89
1187,08
1485,75
322,48
350,83
1026,87
0,00
230,60
632,61
22,81
lokata
1
97
4
2
25
47
46
27
28
72
18
19
17
57
54
21
97
58
38
85
pkt
54,40
55,96
55,01
55,73
63,06
62,37
65,20
65,40
64,69
60,10
52,69
58,92
57,63
67,33
62,81
61,67
59,75
63,53
59,26
62,90
lokata
137
119
130
122
8
11
3
2
4
40
147
68
90
1
10
19
48
7
59
9
61,04
51,96
51,26
50,06
49,80
49,79
46,76
46,24
44,31
41,26
41,13
41,13
40,74
39,97
39,62
39,49
39,38
39,34
39,29
39,27
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Wskaźnik syntetyczny
Lokata końcowa
MISTiA na Szlaku • 4A/2013
5
Badania Centrum Analiz Strategicznych
Co dalej z nauczycielami?
Centrum Analiz Strategicznych MISTiA pod
koniec 2012 roku przeprowadziło ogólnopolskie badanie pn. „Wykorzystanie przez
jednostki samorządu terytorialnego potencjału intelektualnego nauczycieli wypadających z zawodu w latach 2011 i 2012”.
Celem badania było zebranie informacji
i danych o tym, jaką skalę przybiera problem
zwalnianych nauczycieli i jak sobie z tym problemem radzą samorządy lokalne.
Z uwagi na niekorzystne procesy demograficzne, wysokość wydatków ponoszonych
przez samorządy z tytułu realizacji zadań
oświatowych wzrasta nieproporcjonalnie do
wysokości otrzymywanej subwencji oświatowej. Sposób naliczania subwencji, uzależniony od liczby uczniów w szkole, potęguje tę
sytuację. Tym samym coraz większe kwoty na
oświatę samorządy muszą dopłacać ze środków własnych. Wobec wzrastającego udziału
wydatków na oświatę w wydatkach budżetu
ogółem (w niektórych gminach przekraczających nawet 50%) samorządy decydują się
na podejmowanie działań racjonalizujacych
wydatki. Wiążą się one z reorganizacją sieci szkolnych, co z kolei warunkuje redukcję
etatów nauczycielskich. Według danych GUS
w ostatnich dwóch latach szkolnych liczba nauczycieli zmniejszyła się o 2,5% (spadek o ok.
10,7 tys. nauczycieli).
Strategie zarządzania kadrą reorganizowanych placówek oświatowych
Badacze MISTiA podjęli próbę dokonania
charakterystyki działań władz samorządowych, które stają w obliczu konieczności ograniczenia zatrudnienia w lokalnej sieci szkolnej.
Na podstawie wywiadów z przedstawicielami
ZNP i jst odpowiedzialnymi za oświatę można
wnioskować o dwóch rodzajach podejmowanych przez samorządy działań: jawnych
i ukrytych. Pierwsze są związane z rozwiązaniami stosunków pracy na podstawie art. 20
(i nast.) Karty Nauczyciela. Działania jawne
można dalej podzielić na dwa podtypy: działania jawne nastawione na uwolnienie jak
największej liczby „tanich” etatów (ilościowe)
oraz działania jawne nastawione na uwolnienie „drogich” etatów nauczycielskich (jakościowe). W pierwszym przypadku zarządzający szkołą, wykorzystując stosunkową łatwość
rozwiązania stosunku pracy, decydują się na
nieprzedłużanie umów nauczycielom stażystom i kontraktowym oraz liczne ograniczenia
etatów kadry, bez względu na stopień awansu
zawodowego. Działania ukryte to ograniczanie zatrudnienia przede wszystkim poprzez
wysyłanie nauczycieli z odpowiednimi uprawnieniami na emeryturę, niezawieranie umów
z nauczycielami w wieku przedemerytalnym
i nauczycielami emerytami, ale także wykorzystywanie naturalnych rotacji kadrowych.
Tam, gdzie nie przeprowadzano ostatnio reorganizacji sieci szkolnej dominują działania
ukryte, tam gdzie konieczne były likwidacje
6
placówek prowadzone są działania jawne.
Wybór strategii zwolnień pozostaje w gestii
władz samorządowych oraz dyrektorów placówek oświatowych i zależy od lokalnych
uwarunkowań.
Strategie radzenia sobie z utratą
pracy przez nauczycieli
Na podstawie zebranych danych wyróżniono trzy rodzaje działań podejmowanych przez
zwolnionych nauczycieli: 1) adaptacja do sytuacji, 2) modyfikacja sytuacji, 3) zaniechanie
działań. Wyniki badania pokazują, że stosunkowo niewielka część nauczycieli podejmuje
działania adaptacyjne. Nauczyciele, którzy decydują się na przekwalifikowanie, dążą do nabycia dodatkowych kwalifikacji umożliwiających podjęcie pracy biurowej w działach kadr,
księgowych, czy rachunkowych. Niewielki
odsetek nauczycieli decyduje się na otworzenie własnej działalności gospodarczej. W przypadku nauczycieli j. obcych jest to szkoła językowa, nauczycieli wuefu – siłownia/fitness,
a nauczycieli matematyki – biuro rachunkowe.
Warto dodać, że próby przekwalifikowania się
są ograniczone warunkami zewnętrznymi
– obecna sytuacja na rynku pracy, wysokie
bezrobocie nie sprzyja procesom przebranżawiania się nauczycieli. Najliczniejszą grupę zwolnionych nauczycieli charakteryzuje
postawa wycofania. Osoby te nie podejmują
żadnych działań w celu znalezienia zatrudnienia, biernie oczekują na zmianę sytuacji
w lokalnej oświacie i powrót do pracy
w szkole. Utratę pracy nauczyciele traktują
jako obniżenie statusu społecznego – najczęściej deklarują, że chcą wrócić do wykonywania zawodu, gdy sytuacja się ustabilizuje:
skończy się niż demograficzny, a finanse gmin
wrócą do równowagi. Należy podkreślić, że
w obliczu nieubłaganie kurczących się miejsc
pracy w oświacie osoby te zagrożone są pojawieniem się tzw. wyuczonej bezradności.
Programy wsparcia kierowane
do grupy zwalnianych nauczycieli
Z problemem wzrostu bezrobocia wśród
nauczycieli będą musiały zmierzyć się zarówno organy rządowe, jak i samorządowe.
W czasie przeprowadzania badania nie zidentyfikowano żadnych programów czy
dotacji celowych z budżetu państwa, które
miałyby złagodzić społeczne skutki likwidacji
szkół i placówek oświatowych. Wydaje się, że
wszelkie skutki wzrastającej liczby nauczycieli wypadających z zawodu skupiają się na poziomie samorządowym, gdzie – jak pokazało
badanie – wsparcie dla tych nauczycieli jest
oferowane w ograniczonym stopniu. Należy
wobec tego zastanowić się nad wypracowaniem skutecznego modelu wsparcia dla zwalnianych nauczycieli.
Analiza wyników badania jakościowego
prowadzi do wyłonienia pięciu elementarnych składników wsparcia, jakie mogłoby być
kierowane do nauczycieli wypadających z zaMISTiA na Szlaku • 4A/2013
wodu. Pierwszym, nieodzownym działaniem
jest wsparcie psychologiczne – utrata pracy
jest problemem egzystencjalnym, niezbędne są spotkania ze specjalistą, który pomoże
poradzić sobie z przejściem przez pierwsze
etapy oswajania sytuacji i przygotować na
podjęcie dalszych kroków. Kolejnym elementem systemu jest kompleksowe wsparcie
doradcze. Najważniejszą funkcją doradztwa
zawodowego powinno być znalezienie odpowiedniej ścieżki zawodowej i wspólne jej
zaprojektowanie. Istotne jest tu indywidualne
podejście do każdej osoby, uwzględnienie
wszystkich zdobytych dotychczas kwalifikacji,
ale i próba odnalezienia nowych talentów. Po
skorzystaniu z kompleksowego doradztwa
zawodowego, nauczyciel wypadający z zawodu powinien mieć możliwość skorzystania ze
specjalnie przygotowanego pakietu szkoleń
i kursów. Alternatywną ścieżką wsparcia dla
szkoleń i kursów mogłoby być wsparcie w zakresie przedsiębiorczości (w tym udzielenie
dotacji na rozpoczęcie działalności gospodarczej). Ostatnim składnikiem systemu wsparcia powinien być stały monitoring ścieżki
zawodowej, którą podążają osoby objęte
wsparciem. System monitorowania powinien
być narzędziem służącym do identyfikacji poziomu skuteczności i efektywności wsparcia,
które pozwoli również na bieżące diagnozowanie obszarów problemowych i skuteczne
podejmowanie działań naprawczych.
Na podstawie wywiadów jakościowych nie
stwierdzono żadnych konkretnych działań
władz lokalnych zmierzających do wykorzystania potencjału intelektualnego zwalnianych nauczycieli. Jak podkreślają środowiska
nauczycielskie, w wielu regionach władze
lokalne pozostają niechętne podejmowaniu
dyskusji na temat wsparcia dla zwalnianych
nauczycieli. Warto zauważyć, że sytuacja ta
niekorzystnie wpływa na nie tylko na sytuację samych nauczycieli, ale również na sytuację lokalnych społeczności. Zwalniani nauczyciele często dysponują bowiem wiedzą
i kwalifikacjami, które mogliby wykorzystać
w pracy na rzecz społeczności lokalnej m.in.
w instytucjach kultury, placówkach opiekuńczo-wychowawczych, ośrodkach kształcenia
ustawicznego.
Badanie było prowadzone w ramach projektu
„Doskonalenie strategii zarządzania oświatą
na poziomie regionalnym i lokalnym” realizowanego przez Ośrodek Rozwoju Edukacji we
współpracy z Uniwersytetem Warszawskim.
Więcej informacji znaleźć można na:
www.ore.edu.pl
Karolina Karwacka
Centrum Analiz Strategicznych
FRDL MISTiA
Podkarpacki Ośrodek Samorządu Terytorialnego
Podkarpacie – przestrzeń otwarta…
Nasza misja
Podkarpacki Ośrodek Samorządu Terytorialnego, jako filia Małopolskiego Instytutu Samorządu Terytorialnego i Administracji, pełni na
terenie Podkarpacia istotną misję wspierania budowy społeczeństwa
obywatelskiego, które jest gwarantem demokratycznie funkcjonującego państwa.
Mówiąc o społeczeństwie obywatelskim, mamy na myśli świadome
społeczeństwo, które rozumie i stawia na pierwszym miejscu interes
społeczności lokalnej, a w konsekwencji regionu i kraju. Świadomość
ta pozwala zrozumieć, jak ważne jest wspieranie działalności jednostek
samorządu terytorialnego oraz społeczności lokalnej rozwoju społeczno-gospodarczym i ekonomicznym.
Traktując region Podkarpacia jako „przestrzeń otwartą” i chłonną na
wszelkiego rodzaju wartościowe treści i nowości, POST w najbliższych
miesiącach rozpocznie działania edukacyjne i informacyjne przygotowujące do w startu w nową perspektywę finansową 2014-2020.
Działania strategiczne
W oparciu o zapisy nowej Strategii Rozwoju Województwa Podkarpackiego 2013-2020, POST zaplanował szereg szkoleń oraz działań zharmonizowanych z celami strategicznymi tego dokumentu.
W Strategii zwrócono uwagę na potrzebę inwestycji w infrastrukturę
techniczną, chociażby w takich zadaniach, jak rozwiązanie problemu
gospodarki wodno-ściekowej, poprawa funkcjonowania komunikacji
i usług telekomunikacyjch, a także zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego regionu. Dlatego zamierzamy podjąć działania ukierunkowane na upowszechnienie wiedzy na temat pozyskania środków
pozabudżetowych na tego rodzaju inwestycje. Będziemy także proponować samorządom z naszego województwa doradztwo w zakresie
planowania strategicznego. Samorządy będą mogły uzyskać pomoc
w przygotowaniu dokumentów strategicznych oraz dokumentów
aplikacyjnych opracowanych przez profesjonalnych i doświadczonych
analityków z Centrum Analiz Strategicznych MISTiA.
Zaplanowane zostały także spotkania z przedstawicielami podkarpackich samorządów. Pierwszym wydarzeniem będzie konferencja
w nowo otwartej auli Uniwersytetu Rzeszowskiego z Minister Elżbietą
Bieńkowską oraz z Marszałkiem Władysławem Ortylem dotycząca nowej perspektywy finansowej. W konferencji udział wezmą władze województwa oraz burmistrzowie i wójtowie gmin naszego regionu.
Zgodnie z treścią Strategii Rozwoju Województwa Podkarpackiego
2013-2020 istotną rolę w najbliższych latach odgrywać będzie ochrona środowiska naturalnego oraz związane z nią inwestycje ukierunkowane na produkcję zielonej energii. POST zamierza skupić się na upowszechnianiu wiedzy związanej z ochroną środowiska naturalnego.
W związku z tym na początku listopada zostanie zorganizowany Kongres Samorządów Podkarpacia w historycznym obiekcie
w Arłamowie. W programie trzydniowego kongresu przewidziane zostały liczne prezentacje i wykłady związane z praktycznymi aspektami
zarządzania energią w gminie. Omówione będą tematy odnawialnych
źródeł energii, systemu zarządzania energią, efektywności energetycznej oraz mechanizmów finansowych w obszarze OZE oraz energetyki
prosumenckiej.
Dzięki kongresowi samorządy poznają wyzwania związane z zarządzeniem energią w gminie, takie jak planowanie energetyczne i poprawa
efektywności energetycznej, redukcja kosztów i zrównoważony rozwój gminy. Przykłady działań prooszczędnościowych pozwolą samorządom spojrzeć na te zagadnienia z szerszej perspektywy i pozyskać
wiedzę potrzebną do efektywnego zarządzania zadaniami w gminie.
Miejsce Kongresu wybrane zostało ze względu na jego historyczne
znaczenie i fakt, że po rozbudowie i gruntownej modernizacji Hotel
Arłamów stał się wizytówką naszego regionu oraz ze względu na funkcjonującą w Hotelu Arłamów ekologiczną elektrociepłownię opalaną
zrębkami drzewnymi, w której zastosowana została po raz pierwszy
w Polsce wysokosprawna kogeneracja, dzięki której istnieje możliwość
zaopatrzenia ogromnego obiektu w energię elektryczną i energię słu-
żącą do ogrzania i chłodzenia pomieszczeń hotelowych. Uczestnicy
Kongresu zostaną zapoznani z technicznymi i ekonomicznymi aspektami tej inwestycji, ponadto będą mieli okazję zobaczyć funkcjonowanie elektrociepłowni od wewnątrz.
Aktywność obywatelska
Podkarpacki Ośrodek Samorządu Terytorialnego dostrzega konieczność wspierania rozwoju społecznego, zwłaszcza form związanych
z uczestnictwem mieszkańców naszego regionu we współdecydowaniu na szczeblu regionalnym i lokalnym. W związku z tym od sierpnia
rozpoczęliśmy pracę nad projektem Ministerstwa Edukacji Narodowej
pn. „Szkoła współpracy. Uczniowie i rodzice kapitałem społecznym
nowoczesnej szkoły”. Projekt ma na celu wzmocnienie współpracy
nauczycieli i rodziców oraz dyrektorów szkół i kadry dydaktycznej
poprzez wzmocnienie dialogu, mającego w efekcie stworzyć przyjazną atmosferę w placówkach oświatowych, pomóc w wychowywaniu
uczniów oraz rozwijaniu ich kompetencji społecznych. Doświadczenia,
jakie dzięki temu projektowi zdobędą uczniowie, rodzice i nauczyciele,
pozwolą wzmocnić więzi między mieszkańcami, zbudują zaufanie i zachęcą do zaangażowania się na rzecz społeczności lokalnej.
Anna Jagiełło
Kierownik POST
Oferta szkoleń POST – październik 2013
Rodzinny wywiad środowiskowy – praktyczne narzędzie pracy pracownika
socjalnego
4X
Podatek VAT w instytucjach kultury w 2013 r.
7X
Prawidłowe przygotowanie SIWZ w świetle zmian ustawy Prawo zamówień
publicznych
7X
Aktualne regulacje prawne z zakresu naliczania opłat adiacenckich
8X
Ustawa o sporcie – wspieranie klubów sportowych
9X
Realizacja ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
w gminie – rola i zadania radnych
9X
Egzekucja administracyjna opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi
11 X
VAT w jst i ich jednostkach – po zmianach w 2013 r.
15 X
Wspieranie rodzin i system pieczy zastępczej w aspekcie zadań gminy
16 X
Wywiad środowiskowy i kontrakt socjalny w środowiskowej pomocy społecznej
18 X
Nowe regulacje w zakresie prowadzenia akt stanu cywilnego – założenia do
nowej ustawy
21 X
Obowiązki sprawozdawcze gmin i podmiotów odbierających odpady komunalne
22 X
Przygotowanie do kontroli GIODO
23 X
Budżet i Wieloletnia Prognoza Finansowa jst na 2014 r.
24 X
Uwarunkowania prawne masowych imprez artystycznych i rozrywkowych
24 X
Praktyczne aspekty stanowienia przyjaznego prawa miejscowego
25 X
Zgłaszanie zbiorów danych do GIODO
25 X
Pomoc publiczna dla przedsiębiorców w świetle przepisów polskich
i wspólnotowych
30 X
Ujednolicenie księgowań szkół, przedszkoli i placówek oraz wspólna obsługa
finansowo-księgowa i rozliczenia VAT w roku szkolnym 2013/2014
30 X
MISTiA na Szlaku • 4A/2013
Pełna oferta szkoleń na: www.mistia.org.pl/post
7
Okiem eksperta
Co samorządy mogą zrobić dla innowacji?
Politykę innowacji w wymiarze regionalnym
można zdefiniować jako celowe oddziaływanie władzy regionalnej za pomocą zestawu
narzędzi i instrumentów na podmioty gospodarcze regionu i wywoływanie współzależności między nimi (trójkąt innowacji: uczelnie-przedsiębiorstwa-samorząd) prowadzącymi
do generowania i upowszechniania innowacji zapewniających wzrost konkurencyjności i podnoszenie jakości życia w regionie.
W tym sensie regionalna polityka innowacji
odpowiada też za efektywność regionalnego
systemu innowacji, w którym samorząd terytorialny jest ogniwem wiodącym. Aktualnie
polityka ta musi zmieniać orientację z koncentracji uwagi na tzw. „lokalnych korzeniach”
na ukierunkowanie się na wyzwania, wymuszane przede wszystkim zmianą w procesie
innowacji przybierającym w coraz szerszym
zakresie formułę innowacji otwartej (IO). I tu
jest miejsce dla dobrze „skrojonej” regionalnej
strategii rozwoju innowacji, narzędzia polityki
innowacji z istoty rzeczy otwartej na wyzwania, nie tracącej z pola widzenia współpracy
z otoczeniem, co pozwala na zwiększenie
obszaru i siły konkurencyjnej skutecznie łagodzącej bariery osiągania sukcesu ekonomicznego. Dobrym przykładem może tu być
zastosowanie koncepcji IO do budowy strategii współpracy samorządów regionów Śląska
i Małopolski,. Niestety, rozproszenie samorządów, które charakteryzuje niemałą grupę
gmin i powiatów w Polsce generuje wysokie
koszty finansowe ich funkcjonowania, zwiększa problem ich koordynacji a także, co ważne
dla rozwoju innowacji, w wielu przypadkach
nie zapewnia adekwatnego do potrzeb potencjału dla innowacji. Dlatego współpraca
między jednostkami samorządu terytorialnego jest ekonomicznie i merytorycznie uzasadniona.
Nawiązując więc do pytania zawartego
w tytule, warto przypomnieć kluczowe bariery w decentralizacji polityki innowacji.
Okazuje się, iż największe trudności wciąż
wiąże się z wyznaczaniem regionalnych instytucji wspierających aktywność innowacyjną
i przypisaniem im roli wyznaczonej przez europejskie i narodowe strategie, z konstrukcją
regionalnych systemów innowacji oraz, co
chyba najważniejsze, z dokonywaniem strategicznych wyborów paradygmatu rozwoju,
a więc przeprowadzenia zmian strukturalnych
pozwalających na rozwój gospodarki opartej
wiedzy. W rozwiązaniu tego właśnie problemu
pomocne okazały się wskazania KE dotyczące
selekcjonowania inteligentnych specjalizacji
w regionach lub ich konsorcjach. Polska nie
należy jeszcze do krajów o wysokim stopniu
decentralizacji polityki innowacji, jak Niemcy,
Szwajcaria, Brazylia, Wielka Brytania czy USA,
niemniej przekazano tu regionom wiele kompetencji z zakresu polityki innowacji, zalicza
się ją więc wraz ze Szwecją, Koreą Południową
i Norwegią, a więc krajami wysoce innowacyjnymi, do grupy krajów „w pewnym stopniu”
decentralizujących politykę innowacji, co oz-nacza postępującą poprawę.
W powyższym kontekście stawiane czasem pytanie czy polityka innowacji powinna
w ogóle zaprzątać uwagę samorządowców
ma charakter retoryczny, bowiem udział samorządów w działaniu innowacyjnym jest
raczej obowiązkowy. Ich zadaniem jest aktywizacja obszarów ograniczających realizację
regionalnej polityki innowacji, wręcz zarządzanie procesami innowacyjnymi i w większości przypadków taka świadomość w polskich
regionach występuje, samorządy mają także
do dyspozycji narzędzia umożliwiające im
pełnienia takiej roli:
• Oddziaływanie przez perswazję (np.
postulowanie zmian legislacyjnych)
w przypadkach regulacji centralnych
hamujących działalność innowacyjną
w regionie, gminie, powiecie, mieście.
Wsparciem w tym procesie jest
współudział społeczności lokalnych
w tworzeniu rozwiązań wynikających
z realnych potrzeb a ich odrzucenie przez
władze centralne może zagrażać utracie
akceptacji społecznej. Wyrażanie przez
samorządowców niezgody na to, co jest,
oznacza co prawda wykraczanie poza
swoje kompetencje ale uwalnia od tego,
co krępuje innowacje. Tym bardziej jest
to uzasadnione, że samorządy wykazują
znacznie większą aktywność innowacyjną
niż centrum.
• Samorządy tworzą strategie rozwoju
innowacji, w których uświadamiają
społecznościom lokalnym, czy i jakimi
potencjałami do rozwoju innowacji
dysponują, określają zadania
i oczekiwania wobec siebie i innych
aktorów społecznych w regionie, skalę
ryzyka realizacji zadań oraz konsekwencje
z tym związane. Wspólnie dokonują też
na Szlaku
Wydawca: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej
– Małopolski Instytut Samorządu Terytorialnego i Administracji
Redaktor naczelny: Anatol Władyka
Redaktor prowadzący: Joanna Śmigielska
Skład: Marcin Migdał
Współpraca: Agnieszka Cudek
Adres redakcji: 31-153 Kraków, ul. Szlak 73a
e-mail: [email protected]; www.mistia.org.pl
8
Sekretariat (12) 633 51 54, (12) 633 98 00
Wydział Kształcenia (12) 623 72 44
Wydział Programów i Projektów (12) 633 82 85
Wydział Organizacyjny (12) 634 16 70
Ośrodek MISTiA w Tarnowie (14) 621 22 16
POST – Filia w Rzeszowie (17) 850 74 20
MISTiA na Szlaku • 4A/2013
wyboru priorytetów rozwoju regionu
(gminy, powiatu). Samorządy mogą
być tu liderami inicjującymi innowacje
lub jedynie wspierającymi działania
innowacyjne.
• Samorządy tworzą materialne
i instytucjonalne warunki dla rozwoju
innowacji, m.in. poprzez inwestycje
infrastrukturalne, zarządzanie infrastrukturą techniczną i innowacyjną,
regulacje prawa lokalnego, promowanie
lokalnej aktywności innowacyjnej
i gospodarki, bezpośrednie i pośrednie
wsparcie finansowe z programów
operacyjnych i własnych, prowadzenie
badań foresightowych, bezpośredni
udział w projektach innowacyjnych np.
w parkach technologicznych,
motywowanie do zainteresowania się
przyszłościowymi technologiami w
uczelniach, w jbr-ach, przedsiębiorstwach,
kreowanie popytu na innowacje.
Czy jednak wszystkie regiony muszą opierać rozwój na innowacjach, czy tylko wybrani są skazani na sukces? Odpowiedź KE jest
jednoznaczna: „unia innowacji musi objąć
wszystkie regiony”, bowiem „kryzys finansowy w nieproporcjonalny sposób dotyka słabiej rozwinięte regiony, grożąc zaprzepaszczeniem niedawnych osiągnięć w zakresie
konwergencji Europa nie może dopuścić do
powstania przepaści między najbardziej innowacyjnymi regionami a resztą Unii”.
prof. zw. dr hab.
Ewa Okoń-Horodyńska
Ekspert Strategiczny ds.
przygotowania Regionalnej
Strategii Innowacji WM 2013-2020
Hotel
usytuowany w obrębie centrum Krakowa
46 miejsc w pokojach 1-, 2- i 3-osobowych
parking hotelowy
dostęp do Internetu (Wi-Fi)
możliwość korzystania z ksero i riso
Rabaty: uczestnicy szkoleń – 20%,
grupy powyżej 10 osób – 10%
Rezerwacja miejsc całodobowo:
tel./fax (12) 633 29 26
e-mail: [email protected]
31-153 Kraków, ul. Szlak 73a
Oferujemy organizację i obsługę
konferencji, seminariów oraz szkoleń.
Hotel MISTiA posiada certyfikat
Krakowskiej Izby Turystyki oraz
certyfikat ISO 9001:2009.