Pobierz

Dolna Saksonia
Spis treści
1. Wstęp................................................................................................................ 1
2. Sytuacja polityczna ........................................................................................... 1
3. PKB i zatrudnienie ............................................................................................ 2
4. NajwaŜniejsze branŜe przemysłu Dolnej Saksonii ............................................ 4
4.1 Przemysł motoryzacyjny .............................................................................. 4
4.2 Przemysł maszynowy .................................................................................. 4
4.3 Przemysł lotniczy i astronautyczny .............................................................. 5
4.4 Przemysł spoŜywczy ................................................................................... 5
4.5 Energetyka odnawialna ............................................................................... 6
4.6 Przemysł wydobywczy ................................................................................ 6
4.7 Gospodarka morska i przemysł stoczniowy................................................. 6
5. Handel zagraniczny .......................................................................................... 7
6. Współpraca z zagranicą .................................................................................... 7
6.1 Współpraca z Polską ................................................................................... 8
6.2 Współpraca z Francją.................................................................................. 8
6.3 Współpraca z Holandią ............................................................................... 8
7. Transport .......................................................................................................... 9
7.1 Transport kołowy ......................................................................................... 9
7.2 Transport szynowy ...................................................................................... 9
7.3 Transport lotniczy ...................................................................................... 10
7.4 śegluga morska i śródlądowa.................................................................... 10
8. Szkolnictwo wyŜsze i ośrodki naukowo- badawcze ........................................ 10
1. Wstęp
Dolna Saksonia (niem. Niedersachsen) jest po Bawarii
drugim co do wielkości krajem związkowym Republiki
Federalnej Niemiec. Graniczy od północy z Hamburgiem i Szlezwikiem- Holsztynem, od północnego wchodu
z Meklemburgią- Pomorzem
Przednim, od wschodu z
Brandenburgią i SaksoniąAnhalt, od południa z Turyngią i Hesją, od południowego
zachodu zaś z NadreniąPółnocną Westfalią. Zachodnia granica kraju związkowego jest równocześnie granicą Republiki Federalnej z Holandią. Na jego terenie znajdują
się miasta Brema i Bremerhaven, wchodzące w skład kraju związkowego Bremy.
Topograficznie północną naturalną granicę landu stanowi Morze Północne oraz dolny
bieg rzeki Łaby, południe ograniczone jest zaś górami Harzu (niem. Harzgebirge). PrzewaŜająca część landu połoŜona jest na Nizinie Niemieckiej. Głównymi rzekami są płynące południkowo w stronę Morza Północnego Łaba, Ems, Wezera i Aller. NajwyŜszym
szczytem jest połoŜony w górach Harzu i mający 971m Wurmberg. NajniŜej połoŜonym
punktem landu jest zaś depresja znajdująca się we wschodniofryzyjskiej gminie Krummhörn (2,5m poniŜej poziomu morza).
Kraj związkowy, wg. danych z końca roku 2007, zamieszkiwało 7.791,7 tys. mieszkańców. Stolicą landu i zarazem największym miastem jest Hanower, liczący prawie
520.000 mieszkańców. Z powodu znacznej powierzchni landu, wynoszącej ponad
47.624 km², gęstość zaludnienia jest niewielka i wynosi 168 osób/km².
Podział administracyjny obejmuje region Hanoweru (stolica i jej okolice), 8 miast na prawach powiatu (kreisfreie Städte), którymi są Brunszwik, Delmenhorst, Emden, Oldenburg, Osnabrück, Salzgitter, Wilhelmshaven i Wolfsburg, oraz 37 powiatów (Landkreis).
2. Sytuacja polityczna
NajwyŜszym organem ustawodawczym kraju związkowego jest Landtag, czyli parlament
krajowy. Do jego kompetencji naleŜy uchwalanie ustaw krajowych, budŜetu oraz wybór
premiera kraju związkowego. Ma równieŜ pewien wpływ na proces tworzenia rządu oraz
posiada wobec niego uprawnienia kontrolne.
1
13
12
11
68
48
Ostatnie wybory do Landtagu odbyły się
CDU
27.01.2008 roku. Wygrała w nich partia CDU
FDP
(Unia Chrześcijańsko- Demokratyczna), która
Grüne
Die Linke
od wyborów w roku 2003 sprawuje z koaliSPD
cyjną partią FDP (Wolna Partia Demokratyczna) rządy nieprzerwanie juŜ drugą
kadencję. Straciła ona jednak dotychczasową przewagę nad drugą siłą polityczną w
landzie, partią SPD. Frekwencja wyborcza
wyniosła 57,1%, natomiast rozkład głosów
przedstawiał się następująco (w nawiasie
dane z poprzednich wyborów z roku 2003):
CDU 42,5% (48,3%), SPD 30,3% (33,4%),
FDP 8,2% (8,1%), Grüne 8,1% (7,6%), Die
Wykres 1. Rozkład miejsc w Landtagu po wyLinke.Niedersachsen 7,1% (0,5%), pozostałe borach z 27.01.2008 roku.
3,9% (2,0%). Rozkład miejsc w landtagu po
wyborach 27.01.2008 roku przedstawiony
został na wykresie 1. Z szeregów większej z partii koalicyjnych wywodzi się premier kraju związkowego, którym jest od roku 2003 Christian Wulff. Skład obecnego gabinetu
przedstawia się następująco:
• Jörg Bode (FDP)- wicepremier, minister gospodarki, pracy i komunikacji,
• Uwe Schünemann (CDU)- minister spraw wewnętrznych, sportu i integracji,
• Hartmut Möllring (CDU)- minister finansów,
• Mechthild Ross-Luttmann (CDU)- minister spraw socjalnych, kobiet, rodziny i zdrowia,
• Lutz Stratmann (CDU)- minister kultury i nauki,
• Elisabeth Heister-Neumann (CDU)- minister oświaty,
•Hans-Heinrich Ehlen (CDU)- minister terenów wiejskich, rolnictwa i ochrony konsumentów,
• Bernd Busemann (CDU)- minister sprawiedliwości,
• Hans-Heinrich Sander (FDP)- minister ochrony środowiska,
3. PKB i zatrudnienie
5%
30
,6
%
1,
19
,2
%
25
,3
%
23
,4
%
W roku 2008 Dolna Saksonia osiągnęła wzrost produktu krajowego brutto wynoszący
1,7%. W porównaniu wszystkich krajów związkowych był to trzeci wynik po Hamburgu
(2,1%) i Saksonii- Anhalt (1,8%). Porównanie średnioterminowe (lat 2002-2008) na tle
Republiki Federalnej było dla Dolnej Saksonii równie korzystne: uzyskany wzrost PKB
wielkości 10,5% był wyŜszy niŜ
Rolnictwo, leśnictwo,
średnia ogólnoniemiecka (+8,8%)
rybołówstwo
oraz średnia zachodnich krajów
związkowych
(+8,9%).
Stopa
Przemysł przetwórczy
wzrostu na poziomie 10,5% na
przestrzeni tych lat była piątym
Handel, hotelarstwo i
najlepszym wynikiem całych Nietransport
miec. W liczbach bezwzględnych
PKB Dolnej Saksonii w roku 2008
Usługi finansowe,
wynosił 192.264 mln euro, przy
okołobiznesowe i
nieruchomości
185.742 mln euro w roku poprzedUsługi państwowe i
nim. Największa część PKB przyprywatne inne niŜ
finansowe
Wykres 2.
2
Udział gałęzi gospodarki w tworzeniu PKB landu w 2008 r
padała na przemysł przetwórczy, następnie zaś na usługi finansowe i okołobiznesowe,
oraz na państwowy i prywatny sektor usług innych niŜ finansowe. Udział poszczególnych
gałęzi gospodarki Dolnej Saksonii w tworzeniu PKB w roku 2008 przedstawia wykres 2.
Rok 2008 był zdecydowanie pomyślny dla przemysłu przetwórczego. Liczba przedsiębiorstw działająca w tym sektorze gospodarki wzrosła o 57 do poziomu 3.863, natomiast
łączne obroty brutto wyniosły 190.055 mln euro. Wynik ten oznaczał zwyŜkę obrotów
brutto o 5,75% w porównaniu z rokiem 2007. Stopa eksportu wyniosła w przemyśle
przetwórczym 42,5%, natomiast liczba zatrudnionych 521.206 osób, tj. o 7.690 osób
więcej niŜ przed rokiem.
Pomimo zmniejszenia poziomu zatrudnienia o 1.058 osób do poziomu 72.687 roku
ubiegły bardzo pomyślny był takŜe dla branŜy budowlanej. Zanotowano zwiększenie obrotów o 7,9 % do poziomu 9.084,1 mln euro. Zmniejszała się jednak ilość wydawanych
pozwoleń na budowę zarówno domów jedno- jak i wielorodzinnych, co moŜe odbić się
na niekorzystnym rozwoju obrotów w roku bieŜącym.
Jeśli chodzi o aktywność gospodarczą społeczeństwa Dolnej Saksonii rok 2008 nie
przyniósł jednoznacznego jej obrazu. Z jednej strony zmniejszyła się o 4,3% do poziomu
70.636 ilość nowo rejestrowanych działalności gospodarczych i równocześnie zwiększyła ilość kończących działalność (o 3,3%, do poziomu 62.812), jednak saldo pozostało
nadal z duŜą przewagą dodatnie. Równocześnie zmniejszyła się ilość firm, które w tym
samym czasie ogłosiły upadłość (o 7,5% do poziomu 2.333),w tym równieŜ firm najmniejszych (o 9,0% do poziomu 990).
50
,1
%
40
,5
%
7,
5%
1,
6%
0,
3%
Pod względem zatrudnienia rok 2008 stał w Dolnej Saksonii pod znakiem dalszego
zwiększanie jego poziomu. Tendencja taka widoczna była szczególnie w grupie ludzi
młodszych, posiadających kierunkowe wykształcenie zawodowe. Taki rozwój liczby zatrudnionych zbiegł się z
dynamicznie rosnącą
ilością stosunków pracy z ubezpieczeniem
społecznym, których w
tym
roku
przybyło
0 zatrudnionych
1,9%. W liczbach bezwzględnych w roku
<10 zatrudnionych
2008 bez pracy pozostawało
w
landzie
10-49 zatrudnionych
304.000 osób, tj. najmniejsza
ilość
od
50-249 zatrudnionych
ostatnich 16 lat. Liczba
>250 zatrudnionych
bezrobotnych zmniejszyła się w stosunku
do roku 2007 o 49.000
osób, tj. o 13,8%. W
roku 2008 działało na Wykres 3.
terenie landu łącznie Struktura przedsiębiorstw Dolnej Saksonii wg. wielkości zatrud316.676
przedsię- nienia w roku 2008.
biorstw, których struktura wg. wielkości zatrudnienia przedstawiona jest na wykresie 3.
3
4. NajwaŜniejsze branŜe przemysłu Dolnej Saksonii
4.1 Przemysł motoryzacyjny
Przemysł motoryzacyjny jest najwaŜniejszą branŜą przemysłu Dolnej Saksonii. Bezpośrednio przy produkcji pojazdów mechanicznych zatrudnionych jest 145.000 osób, natomiast wliczając liczbę osób pracujących u poddostawców z motoryzacją związanych
zawodowo jest ponad 160.000 osób, tj. aŜ 28% ogólnej liczby czynnych zawodowo w
landzie. Produkcja pojazdów mechanicznych odbywa się w Emden, Hanowerze, Osnabrück, Salzgitter i Wolfsburgu. Wytwarzane są tu róŜne rodzaje pojazdów, od limuzyn i
kabrioletów, poprzez samochody terenowe, do autobusów i samochodów cięŜarowych.
Największym koncernem motoryzacyjnym, który od dziesięcioleci kojarzy się z Dolną
Saksonią jest Volkswagen. Łączna roczna produkcja koncernu w landzie przekracza milion egzemplarzy samochodów. Szczególnie południowo- wschodnia część landu, z
miastami Hanower i Wolfsburg, gdzie koncern ma swoją siedzibę, uznawana jest za jedno z najwaŜniejszych centrów przemysłu motoryzacyjnego w całych Niemczech. Koncern w roku 2008 wyprodukował na całym świecie ponad 6,2 mln pojazdów, co daje mu
10,7% udziału w rynku światowym, natomiast w rynkach Europy Zachodniej posiada on
ponad 20% udziału. W roku 2008 obroty wyniosły 113,8 mld euro, zysk netto natomiast
4,69 mld euro. Volkswagen jest jednym z 3 największych producentów pojazdów na
świecie.
Drugim waŜnym pracodawcą regionu jest firma MAN. Posiadająca swą siedzibę w Monachium, specjalizuje się w produkcji samochodów uŜytkowych, silników spalinowych i
maszyn. W Dolnej Saksonii MAN posiada swoje ośrodki produkcyjne w Langenhagen
pod Hanowerem (produkcja pojazdów uŜytkowych) oraz w Hanowerze, gdzie spółka zaleŜna koncernu RENK AG wytwarza układy przeniesienia napędu.
Na terenie landu działa takŜe duŜa liczba poddostawców przemysłu motoryzacyjnego,
których jest bez mała 700. Są to np. Continental, Johnson Controls, Varta czy WABCO.
Na terenie landu działają równieŜ liczne ośrodki naukowo- badawcze, np. wydziały uniwersytetów, współpracujące z producentami w dziedzinie nowych technologii, szczególnie zaś technologii produkcji i telematyki. Dolna Saksonia jest równieŜ miejscem organizacji jednej z najwaŜniejszych cyklicznych imprez wystawienniczych w dziedzinie pojazdów uŜytkowych- wystawy IAA Nutzfahrzeuge, odbywającej się co 2 lata w Hanowerze.
Największe firmy z branŜy motoryzacyjnej:
Volkswagen AG- producent pojazdów
Renk AG- producent układów przeniesienia napędu
MAN SE- poducent pojazdów i silników spalinowych
WABCO Holdings Inc.- poddostawca, systemy hamulcowe i sterowania pojazdami
Johnson Controls- poddostawca, akumulatory samochodowe
Continental AG- poddostawca, producent ogumienia
4.2 Przemysł maszynowy
Przemysł maszynowy jest jedną z waŜniejszych dziedzin gospodarki Dolnej Saksonii.
Działa tutaj ponad 480 przedsiębiorstw z branŜy, zatrudniających ok. 55.000 pracowników. W roku 2008 branŜa maszynowa uzyskała łączne obroty równe 12 mld euro, co
było wynikiem lepszym o niemal 10% w porównaniu z rokiem poprzednim. Ponad poło-
4
wa obrotów generowana jest za granicą Republiki Federalnej, szczególnie w krajach
rozwijających się, jak Rosja czy Chiny. W tym samym roku eksport maszyn wyprodukowanych w Dolnej Saksonii przekroczył 8 mld euro. W dziedzinie budowy maszyn przedsiębiorstwa Dolnej Saksonii wyróŜniają się przede wszystkim innowacyjnością, co przy
obecnym na rynkach trendzie na maszyny specjalne, oferowanie wsparcia technicznego
przy eksploatacji oraz dodatkowych pakietów usług, stanowi o ich duŜej konkurencyjności na rynkach światowych.
4.3 Przemysł lotniczy i astronautyczny
Dolna Saksonia naleŜy do jednych z najwaŜniejszych ośrodków przemysłu lotniczego i
astronautycznego w Republice Federalnej. Działa tu łącznie ponad 260 przedsiębiorstw,
reprezentujących cały łańcuch wytwórczy tej branŜy- od projektowania, poprzez wytwarzanie podzespołów, aŜ po montaŜ końcowy. Zatrudnienie w branŜy na terenie landu
przekracza 30.000 osób. Istnieją tu takŜe przedsiębiorstwa działające w zakresie tzw.
MRO (Maintenance, Repair and Overhaul), zajmujące się naprawami i serwisowaniem
statków powietrznych i ich części, np. silników odrzutowych (MTU Aero Engines w Hanowerze), jak i liczne placówki naukowo- badawcze zajmujące się tematyką lotniczą
(centra Instytutu DLR oraz Towarzystwa Fraunhofera). Geograficznie największa koncentracja branŜy występuje w okolicach Hanoweru i Braunschweigu, a takŜe na północy
landu.
NajwaŜniejszą firmą działającą w tej branŜy w regionie jest koncern Airbus, posiadający
swe zakłady w Stade i Buxtehude. W Stade, gdzie powstała cała „dolina kompozytowa”
znajduje się centrum doskonałości kompozytów wzmacnianych włóknem węglowym
(CFK) Airbusa. Oprócz koncernu Airbus, z Dolną Saksonią związane są takie firmy jak
Premium AEROTEC, największa europejska firma integrująca systemy od poszczególnych poddostawców oraz wytwarzająca linie technologiczne dla przemysłu lotniczego.
Kolejnym zagłębiem przemysłu lotniczego i astronautycznego jest okolica Hanoweru.
Wokół istniejącego tam portu lotniczego powstał park technologiczny, zatrudniający ponad 8.000 osób i skupiający firmy z dziedziny logistyki, IT oraz usług związanych z branŜą lotniczą.
Największe firmy branŜy lotniczej i astronautycznej:
Airbus- producent samolotów
MTU Aero Engines - producent i serwisant silników odrzutowych
Premium AEROTEC- producent struktur płatowców i linii technologicznych dla
przemysłu lotniczego
4.4 Przemysł spoŜywczy
Z powodu połoŜenia Dolnej Saksonii na Nizinie Niemieckiej, rolnictwo i przemysł spoŜywczy odgrywają tutaj znaczną role. Uzyskując rocznie ponad 21 mld euro obrotu i zatrudniając ponad 81.000 osób, są one drugą po przemyśle motoryzacyjnym najwaŜniejszą branŜą dolnosaksońskiej gospodarki. Dolna Saksonia jest najwaŜniejszym ośrodkiem przemysłu spoŜywczego spośród wszystkich krajów związkowych Niemiec.
W branŜy spoŜywczej największe znaczenie w landzie odgrywa przemysł mięsny. Generuje on ponad 29% ogólnego obrotu branŜy spoŜywczej.
Bahlsen GmbH & Co. KG- wypieki
PHW-Gruppe Lohmann & Co. AG- przemysł drobiowy
5
4.5 Energetyka odnawialna
Dolna Saksonia jest z powodu uwarunkowań geograficznych przodującym landem niemieckim w dziedzinie energetyki wiatrowej. Odpowiednio rozwinięta jest takŜe branŜa
producentów turbin wiatrowych. BranŜa ta wytwarza obecnie ponad 40% ogólnej ilości
turbin produkowanych w całej Republice Federalnej, dając zatrudnienie ponad 5.000
osobom. Podczas gdy moŜliwości wykorzystania energii wiatrowej nad lądem są juŜ
praktycznie wyczerpane i moŜliwe do zwiększenia tylko dzięki tzw. repoweringowi, najbardziej dynamicznie rozwijająca się dziedzina energetyki wiatrowej to obecnie budowa
farm na powierzchni morza (offshore). Przewiduje się, Ŝe ta dziedzina energetyki będzie
miała bardzo powaŜny wpływ na rozwój gmin nadmorskich, generując dodatkowe miejsca pracy nie tylko przy budowie, ale takŜe obsłudze instalacji wiatrowych.
Kolejnym rodzajem energii odnawialnej rozwijanej w Dolnej Saksonii jest energia geotermalna. Prace nad jej wykorzystaniem na skalę przemysłową znajdują się jednak dopiero w początkowych stadiach badań geologicznych, rozpowszechniona dzięki programom rządowym jest za to tzw. płytka energetyka geotermalna w postaci wymienników
ciepła stosowanych jako indywidualne instalacje przydomowe.
4.6 Przemysł wydobywczy
Dolna Saksonia jest samowystarczalna pod względem wydobycia surowców mineralnych: Ŝwiru, piasku, soli i torfu. Wydobywa się tu takŜe surowce energetyczne, takie jak
ropa naftowa i gaz ziemny. Zapotrzebowanie na piasek i Ŝwir głównie do celów budowlanych, lecz takŜe dla przemysłu stalowego, chemicznego i szklarskiego sięga rocznie
50 mln ton w samej tylko Dolnej Saksonii. Roczna produkcja soli, przeznaczonej szczególnie dla przemysłu chemicznego, lecz takŜe dla słuŜb drogowych, przekracza poziom
4 mln ton. Wyeksploatowane kopalnie głębinowe soli wykorzystywane są jako zbiorniki
gazu ziemnego, paliw płynnych, a takŜe spręŜonego powietrza. Torf produkowany jest
przede wszystkim dla celów ogrodniczych. W Dolnej Saksonii wytwarza się go ponad 8
mln m3 rocznie. Pokłady jego zaczynają się jednak wyczerpywać. W Dolnej Saksonii
znajdują się największe pokłady gazu ziemnego i ropy naftowej w całych Niemczech.
Roczne wydobycie stanowi ponad 90% ogólnego wydobycia gazu w Niemczech, oraz
ponad 40% wydobycia ropy. W dziedzinie gazu ziemnego Dolna Saksonia jest samowystarczalna, zaopatrując ponadto w ten surowiec inne landy (19% ogólnoniemieckiego
popytu na gaz ziemny zaspokajanych jest ze złóŜ Dolnej Saksonii) . Zatrudnienie w całym przemyśle wydobywczym przekracza 7.000 osób.
4.7 Gospodarka morska i przemysł stoczniowy
Gospodarka morska jest pojęciem obejmującym róŜnorakie branŜe przemysłu. Obejmuje
przemysł stoczniowy, gospodarkę portową, Ŝeglugę, przemysłowe wykorzystanie zasobów naturalnych leŜących na dnie mórz (np. eksploatacja złóŜ w technologii offshore),
jak równieŜ tzw. „niebieską” biotechnologię. Z racji połoŜenia geograficznego branŜe te
mają ugruntowaną pozycję w gospodarce landu. Gospodarka morska jest reprezentowana w Dolnej Saksonii przez ponad 900 przedsiębiorstw, zatrudniających bez mała
40.000 pracowników.
Przemysł stoczniowy w Dolnej Saksonii koncentruje się przede wszystkim w dorzeczu
rzeki Ems. Obecnie na terenie landu działa 49 stoczni, zatrudniających łącznie 6.862
osoby. Produkcja stoczni koncentruje się na skomplikowanych technologicznie jednostkach, takich jak statki pasaŜerskie (w tym luksusowe statki wycieczkowe), promy pasaŜerskie oraz luksusowe jachty motorowe. Kolejnych 7.158 osób zatrudnionych jest u
6
poddostawców przemysłu stoczniowego. W Dolnej Saksonii działa ponad 150 zakładówpoddostawców, na które przypada ponad 70% wartości dodanej całego przemysłu
stoczniowego landu. Stopa eksportu przemysłu stoczniowego wynosi aŜ 74%, natomiast
poddostawców 43%. Do najwaŜniejszych przedsiębiorstw stoczniowych w regionie naleŜą:
Meyer Werft GmbH- stocznia morska, specjalizacja w statkach wycieczkowych
TKMS Blohm + Voss Nordseewerke GmbH- budowa okrętów wojennych, statków
handlowych i naprawy jednostek pływających
5. Handel zagraniczny
Według źródeł urzędu statystycznego Dolnej Saksonii wolumen eksportu w roku 2008
wzrósł o 4% w porównaniu z rokiem 2007. W pierwszej połowie roku eksport przekroczył
granicę 40 mld euro, która nie została przekroczona w drugiej jego połowie, wraz z osłabieniem aktywności gospodarczej przede wszystkim przy końcu roku. Wolumen eksportu w roku 2008 wyniósł 76.729 mln euro. Ponad 78% wszystkich wyeksportowanych towarów przeznaczonych było na rynki europejskie, 10% trafiło do Ameryki Północnej i
Południowej, 9% do Azji, 2% do Afryki, 1% natomiast do Australii i Oceanii. W Europie
przewaŜająca większość eksportu trafiła na rynek wewnątrzwspólnotowy. NajwaŜniejszym odbiorcą towarów i usług z Dolnej Saksonii była Holandia (7,42 mld euro). Na kolejnych miejscach plasowały się Francja (7,15 mld euro), Wielka Brytania (5,69 mld euro) i Stany Zjednoczone (5,30 mld euro). Polska zajmowała w tym porównaniu 8. miejsce, najlepsze ze wszystkich nowych krajów członkowskich Unii Europejskiej. Wolumen
eksportu do Polski wyniósł 3,23 mld euro. Eksport do Polski wzrósł w roku 2008 o 2,5%
w porównaniu z rokiem 2007 i osiągnął 4,2% udziału w ogólnym wolumenie eksportu
Dolnej Saksonii. NajwaŜniejszą grupą eksportowanych produktów były pojazdy mechaniczne (wartość eksportu 22,5 mld euro), na kolejnych miejscach plasowały się maszyny
(8,0 mld euro) oraz produkty Ŝywnościowe (6,4 mld euro).
Wolumen importu landu w roku 2008 wyniósł 74.782 mln euro. Dolna Saksonia dysponowała więc dodatnim (1.947 mln euro) saldem handlu zagranicznego. Import wzrósł w
porównaniu z rokiem 2007 o 10,6%. Większość, bo 53,9% importu, pochodziła z krajów
europejskich, 8,2% z krajów azjatyckich, 6,2% z krajów Ameryki Południowej i Środkowej, 3,5% z Ameryki Północnej, najmniejszy zaś udział, z 2,2% ogólnego wolumenu importu miały kraje afrykańskie. NajwaŜniejszymi krajami- eksporterami towarów i usług do
Dolnej Saksonii były Norwegia (wartość eksportu 14.961 mln euro, 20% udziału w imporcie Dolnej Saksonii oraz zmiana o +42,9% w porównaniu z rokiem 2007), oraz Hiszpania (odpowiednio 7.682 mln euro, 10,3%, +13,6%) i Francja (4.060 mln euro, 5,4% i
+9,7%). Polska zajmowała pod tym względem czwarte miejsce, z wartością eksportu do
Dolnej Saksonii wynoszącą 4.030 mln euro, 5,5% udziału w imporcie landu oraz wzrostem o 9,9% w porównaniu z rokiem poprzednim. NajwaŜniejszą grupą towarów importowanych w roku 2008 był gaz ziemny i ropa naftowa (wartości 18,6 mld euro), następnie pojazdy mechaniczne (9,8 mld euro) i produkty Ŝywnościowe (5,3 mld euro).
6. Współpraca z zagranicą - przykłady
PołoŜenie geograficzne Dolnej Saksonii w centrum Europy predysponuje ten land do
rozwijania kontaktów zagranicznych. Obecnie realizowana jest współpraca z Haute
Normandie, regionem administracyjnym Górna Normandia leŜącym we Francji, holen-
7
derskimi prowincjami Drenthe, Friesland, Groningen i Overijssel, polskimi województwami dolnośląskim i wielkopolskim, a takŜe ze znajdującymi się poza Europą krajem
permskim i obwodem tiumeńskim, będącymi obszarami administracyjnymi Rosji, jak
równieŜ z chińską prowincją Anhui oraz prowincją Eastern Cape znajdującą się na terenie Republiki Południowej Afryki. PoniŜej scharakteryzowano wybrane jej kierunki.
6.1 Współpraca z Polską
Współpraca z Polską ma w Dolnej Saksonii długą i bogatą tradycję. Obecnie ponad
1000 tutejszych firm utrzymuje regularne kontakty biznesowe z przedsiębiorstwami polskimi, natomiast ponad 200 zdecydowało się na rozpoczęcie w Polsce działalności gospodarczej, otwierając przedstawicielstwo bądź rozpoczynając produkcję. Najbardziej
znanym przykładem takiego działania jest koncern Volkswagen AG, posiadający zakłady
w Poznaniu i Polkowicach. Na płaszczyźnie samorządów współpraca została zapoczątkowana juŜ w roku 1978. Obecnie na zasadzie miast partnerskich współpracują ze stroną polską 84 miasta i gminy Dolnej Saksonii. Realizowana jest równieŜ wymiana w dziedzinie kadr naukowych oraz szkolenia pracowników samorządowych. Dolna Saksonia
jako przodujący pod tym względem land pomaga równieŜ we wdraŜaniu rolnictwa ekologicznego oraz nowoczesnej gospodarki wodnej i odpadami. Prowadzona wcześniej
współpraca miała za zadanie przybliŜyć polskim urzędnikom problematykę pozyskiwania
funduszy strukturalnych z Unii Europejskiej, oraz zasady funkcjonowania europejskiej
polityki regionalnej. Współpraca odbywa się równieŜ na płaszczyźnie kulturowej. Jej
przejawem jest m.in. przyznawana od roku 1977 przez rząd kraju związkowego nagroda
pod nazwą Kulturpreis Schlesien, mająca przyczynić się do pogłębiania pojednania polsko- niemieckiego i promocji twórczości zarówno Polaków, jak i Niemców.
6.2 Współpraca z Francją
Współpraca z francuskim regionem Haute Normandie zawiązana została w roku 1985.
Początkowo obejmowała kwestie kulturowe i naukowe. Z czasem została ze względu na
podobne połoŜenie geograficzne rozszerzona o zagadnienia odnawialnych źródeł energii, szczególnie zaś energetyki wiatrowej. Obecnie prowadzone są wspólnie prace dotyczące zarówno ogniw paliwowych, energetyki wiatrowej, jak i moŜliwości połączenia
róŜnych rodzajów energetyki odnawialnej dla zapewnienia ciągłości zaopatrzenia odbiorców w ten rodzaj energii niezaleŜnie od warunków meteorologicznych. Współpraca
realizowana jest takŜe na szczeblu ponad 550 szkół, w tym wyŜszych, oferujących moŜliwość uzyskania dyplomu uczelni partnerskiej (m.in. uniwersytet w Hanowerze i Rouen),
a takŜe wymianę młodzieŜy w ramach programu Erasmus.
6.3 Współpraca z Holandią
Współpraca z Holandią odbywa się na kilku płaszczyznach. Jedną z nich jest związek
niemieckich landów Dolnej Saksonii oraz Bremy i holenderskich prowincji Drenthe, Friesland, Groningen i Overijssel pod nazwą Neue Hanse Interregio. Współpracę podjęto w
roku 1991. Obejmuje ona zagadnienia gospodarki, kultury, ochrony środowiska i gospodarki odpadami. Obecnie, w świetle obowiązującego na lata 2007-2013 programu Interreg IV w centrum współpracy znajdują się zagadnienia związane z innowacyjnością gospodarki i wiedzą. Współpraca z Holandią to równieŜ region przygraniczny pod nazwą
Ems Dollart. Został on utworzony w 1977 roku i jest związkiem celowym najbardziej na
północ wysuniętych gmin obu państw. We współpracy uczestniczą jednostki terytorialne
(gminy, powiaty), instytucje samorządowe, izby handlowo- przemysłowe i rzemieślnicze.
8
Realizowana jest wymiana młodzieŜy, przedsięwzięcia sportowe i kulturowe, a takŜe
związane z kształceniem, gospodarką i rozwojem infrastruktury. Wymienić naleŜy równieŜ najstarszy w Europie region transgraniczny pod nazwą EUREGIO, powstały ponad
50 lat temu i obejmujący obecnie ponad 140 miast, gmin i powiatów po obu stronach
granicy. Głównymi jego zadaniami jest wspieranie rozwoju gospodarczego członkowskich regionów, jak równieŜ wymiany w dziedzinie socjokulturowej.
7. Transport
PołoŜenie geograficzne Dolnej Saksonii w centrum Republiki Federalnej Niemiec na
przecięciu szlaków północ- południe i wschód- zachód, predestynuje ten land do roli
centrum tranzytowego nie tylko na terenie Niemiec, lecz równieŜ na terenie całej Unii
Europejskiej. Połączenia południkowe sięgają od krajów skandynawskich po Włochy,
natomiast te przebiegające równoleŜnikowo rozciągają się od Wielkiej Brytanii, poprzez
Francję, Polskę aŜ do Rosji. Dogodne połoŜenie geograficzne, jak i rozwinięta infrastruktura transportowa powodują, Ŝe w ciągu 5 godzin drogi samochodem cięŜarowym moŜna stąd osiągnąć około ¼ mieszkańców Unii Europejskiej, czyli niebagatelną liczbę niemal 125 mln osób.
7.1 Transport kołowy
NajwaŜniejszymi drogami kołowymi znajdującymi się na terenie Dolnej Saksonii jest sieć
autostrad i dróg federalnych. Ich utrzymanie leŜy w gestii landu. Sieć autostrad liczy ponad 1.400 km i 1.900 mostów, sieć dróg federalnych natomiast odpowiednio 4.700 km i
2.300 mostów. NajniŜszą kategorią dróg są drogi krajowe, których na terenie landu jest
ponad 8.000 km. Są one jedynie remontowane, nie planuje się zaś rozbudowy ich sieci,
jak ma to miejsce w dziedzinie autostrad i dróg federalnych. NajwaŜniejszą inwestycją
realizowaną w dziedzinie autostrad jest budowa czteropasmowej A22, która stanowić
będzie połączenie wschód- zachód na wybrzeŜu Morza Północnego. Poprzez jej realizację znacząco skróci się czas podróŜy z krajów Beneluksu do Skandynawii, a takŜe nastąpi odciąŜenie przebiegającej równoleŜnikowo autostrady A1 o samochody kursujące
między tymi krajami, co znacznie poprawi komunikację pomiędzy niemieckimi i holenderskimi portami morskimi. Na podstawie tej autostrady realizowana jest inwestycja A31,
mająca połączyć nowo powstającą A22 z istniejącą siecią autostrad o przebiegu północpołudnie.
7.2 Transport szynowy
DuŜa powierzchnia landu sprawia, iŜ znajduje się na jego terenie rozbudowana sieć połączeń kolejowych. NajwaŜniejsze linie kolejowe przebiegają równoleŜnikowo, łącząc
tradycyjnie uprzemysłowione Zagłębie Ruhry oraz kraje Beneluksu ze wschodnimi krajami związkowymi a dalej z Polską i Rosją. DuŜe znaczenie gospodarcze odgrywają takŜe połączenia południkowe, prowadzące do znajdujących się na terenie landu portów
morskich. Oprócz spółki Deutsche Bahn, na terenie Dolnej Saksonii działa równieŜ ponad 20 innych prywatnych linii kolejowych. Wykorzystują one infrastrukturę Deutsche
Bahn głównie do przewozów towarowych. W dalszej perspektywie czasowej waŜnym
aspektem rozwoju sieci kolejowej moŜe stać się modernizacja połączeń mających obecnie podrzędne znaczenie dla przewozów kolejowych, poniewaŜ sieć szybkich linii kolejowych nie posiada juŜ praktycznie rezerw przepustowości.
9
7.3 Transport lotniczy
Na terenie Dolnej Saksonii znajduje się bogata infrastruktura lotniskowa, składająca się
z 47 lądowisk przystosowanych do obsługi cywilnego ruchu pasaŜerskiego. Znajdują się
wśród nich 3 porty lotnicze (komunikacyjne Hannover-Langenhagen, BraunschweigWolfsburg oraz specjalny Lemwerder), oraz 14 lotnisk dopuszczonych do zarobkowego
przewozu pasaŜerów. Reszta lotnisk i lądowisk to obiekty przeznaczone dla śmigłowców, balonów i samolotów ultralekkich, nie odgrywają one więc większej roli w gospodarce Dolnej Saksonii. NajwaŜniejszym portem lotniczym jest dysponujący dwoma pasami startowymi, w tym jednym o długości niemal 4 km port lotniczy HannoverLangenhagen. Posiada on przepustowość ponad 8 mln pasaŜerów rocznie i wkomponowany jest w infrastrukturę landu, zarówno drogową, jak i szynową. W roku 2008 odprawionych zostało tu 5,6 mln pasaŜerów, przy bez mała 87 tys. startów i lądowań.
7.4 śegluga morska i śródlądowa
Na terenie Dolnej Saksonii znajduje się 39 publicznych portów. 5 z nich jest portami
morskimi, a znajdując się w regionach słabych strukturalnie są równieŜ najwaŜniejszymi
pracodawcami tych regionów. Zaliczają się do nich porty w Brake, Cuxhaven, Emden,
Stade i Wilhelmshaven. Szczególnie ten ostatni port odgrywa doniosłą rolę w gospodarce landu, będąc jedynym niemieckim portem głębokowodnym. Zanurzenie jednostek korzystających z portu zewnętrznego moŜe wynosić w wyniku występujących tu pływów
nawet do 20 metrów, zaś wewnętrzny port, pozbawiony ruchów pływowych, przeznaczony jest dla jednostek o zanurzeniu nie przekraczającym 11,5 m. Wilhelmshaven jest
takŜe miejscem gigantycznej inwestycji pod nazwą JadeWeserPort. Jest to nowy port
kontenerowy, budowany jako wspólna inwestycja landów Dolnej Saksonii i Bremy. Jej
wartość oscyluje w granicach 900 mln euro. Ma się on stać jednym z najwaŜniejszych
punktów przeładunków kontenerów w Europie. W roku 2005 łączne przeładunki portów
morskich Dolnej Saksonii wyniosły 19,5 mln ton, z czego największy udział przypadał na
ładunki masowe. Uzupełnieniem sieci portów morskich są porty śródlądowe, których jest
w Dolnej Saksonii 7. Przeładunki portów śródlądowych wyniosły w tym samym czasie
3,7 mln ton. Dodatkowo z portów, zarówno morskich jak i śródlądowych w roku 2005
skorzystało 3,53 mln pasaŜerów.
8. Szkolnictwo wyŜsze i ośrodki naukowo- badawcze
Dolna Saksonia posiada bardzo rozbudowaną sieć szkolnictwa wyŜszego. Obejmuje
ona 38 szkół wyŜszych, zatrudniających ponad 35.000 pracowników. Spośród uczelni
wyŜszych 11 to uniwersytety, w tym tak znane placówki naukowe jak uniwersytet w Getyndze, załoŜony w roku 1737, czy największa uczelnia landu, uniwersytet w Hanowerze, kształcący ponad 24.000 studentów. Pozostała część szkół to wyŜsze szkoły zawodowe (Fachhochschulen), których jest 18 oraz szkoły prywatne, których jest w landzie 9.
WaŜną rolę odgrywa WyŜsza Szkoła Medyczna w Hanowerze (Medizinische Hochschule), która jest jedną z przodujących placówek w dziedzinie transplantologii niemieckiej.
Kraj związkowy oferuje oprócz tradycyjnych kierunków studiów w dziedzinie nauk przyrodniczych i humanistycznych takŜe szeroką gamę kierunków związanych z obecnymi w
landzie wysokimi technologiami (np. lotnictwo i astronautyka, gospodarka morska, energetyka odnawialna).
Dolna Saksonia jest przodującym krajem związkowym jeśli chodzi o dostosowanie systemu nauczania do reformy szkolnictwa wyŜszego, przewidującej ujednolicenie kierun-
10
ków studiów i przejęcie systemu anglosaskiego z nadawanymi tytułami bachelor i master. W roku 2008 aŜ 94% wszystkich kierunków studiów dopasowanych było do nowych
wytycznych w tej dziedzinie.
Oprócz wymienionych uczelni wyŜszych, w landzie znajduje się takŜe szereg placówek
naukowo- badawczych. Zalicza się do nich sieć 6 instytutów badawczych Towarzystwa
Maxa Plancka, 3 instytuty badawcze Towarzystwa Fraunhofera, a takŜe placówki Niemieckiego Centrum Lotnictwa i Astronautyki (Deutsche Zentrum für Luft- und Raumfahrt
e.V.).
Opracowano: grudzień 2009 r.
Źródła i pomocne linki:
www.niedersachsen.de
www.mw.niedersachsen.de
www.nls.niedersachsen.de
www.niw.de
www.studieren-in-niedersachsen.de
www.hannover-airport.de
www.niedersachsenports.de
www.hannover.ihk.de
11