PL PL

KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH
Bruksela, dnia 18.10.2006 r.
SEK(2006) 1314
DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI
Towarzyszący dokumentowi:
Wniosek
ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY
ustanawiające Europejski Instytut Technologii
OCENA WPŁYWU
zawierająca wymogi oceny ex ante
STRESZCZENIE
{KOM(2006) 604 wersja ostateczna}
{SEK(2006) 1313}
PL
PL
STRESZCZENIE
Wprowadzenie
Wniosek dotyczący ustanowienia Europejskiego Instytutu Technologii został po raz pierwszy
wysunięty w wiosennym sprawozdaniu Komisji z 2005 r. W oparciu o zakrojony na szeroką
skalę proces konsultacji przeprowadzonych w 2005 r., Komisja przyjęła pierwszy komunikat
w sprawie EIT w dniu 22 lutego 2006 r., zarysowując ambicje i możliwy zakres działań
Instytutu. Rada Europejska w marcu 2006 r. uznała, że EIT stanowiłby istotny krok w stronę
wypełnienia istniejącej luki pomiędzy szkolnictwem wyższym, badaniami naukowymi oraz
innowacjami i wezwała Komisję do przedłożenia w terminie do połowy czerwca 2006 r.
wniosku dotyczącego kolejnych działań, jakie należy przedsięwziąć.
Po wyczerpujących konsultacjach z europejskimi zainteresowanymi stronami i państwami
członkowskimi, Komisja przedstawiła w dniu 8 czerwca 2006 r. drugi komunikat dotyczący
EIT, przedstawiając dalsze informacje na temat szeregu kluczowych kwestii oraz podając
zarys kolejnych kroków zmierzających do jego ustanowienia. Rada Europejska z czerwca
2006 r. potwierdziła znaczenie EIT i wezwała Komisję do wystąpienia z oficjalnym
wnioskiem jesienią 2006 r. Ocena wpływu stanowi integralną część niniejszego wniosku1.
Opis problemu
Ogólnym problemem, którego rozwiązania podejmuje się wniosek dotyczący EIT, jest niski
poziom – i koncentracja – inwestycji w szkolnictwo wyższe oraz badania i rozwój w Europie,
a także niski współczynnik przekładania się wiedzy i wyników badań naukowych na
działalność gospodarczą i zatrudnienie w porównaniu do głównych konkurentów, zwłaszcza
Japonii i Stanów Zjednoczonych. Wspomnianą „lukę innowacyjną” pomiędzy Europą a
gospodarkami głównych konkurentów określa się jako jedno z zasadniczych wyzwań, jakie
musi podjąć Europa w kontekście strategii lizbońskiej na rzecz wzrostu gospodarczego i
zatrudnienia. Jak pokazują dowody, luka ta nie zmniejsza się.
Jako czynniki leżące u podstaw takiego stanu rzeczy można wskazać co najmniej pięć
przyczyn:
• niewystarczająca do współzawodnictwa na scenie światowej koncentracja środków na
biegunach doskonałości;
• niewystarczające badania wewnątrz- i interdyscyplinarne oraz kształcenie skoncentrowane
wokół średnio- i długoterminowych wyzwań innowacyjnych;
• niewielka integracja trzech elementów trójkąta wiedzy;
• brak innowacyjnego zarządzania i modeli organizacyjnych w europejskich badaniach
naukowych i instytucjach edukacyjnych;
• nadmierna liczba barier powodujących koszty innowacji „pozaeuropejskich”.
1
PL
Niniejsze sprawozdanie dotyczy służb Komisji zaangażowanych w jego przygotowanie, zostało
opracowane jako podstawa do zgłaszania uwag i nie przesądza o końcowej formie żadnej decyzji
podjętej przez Komisję.
PL
Istniejące inicjatywy i europejska wartość dodana proponowanej inicjatywy
Odpowiedzialność za politykę w dziedzinach kształcenia, badań naukowych i innowacji
spoczywa przede wszystkim na państwach członkowskich. Istnieją znaczne różnice w
podejściu państw członkowskich do innowacji, a także wiele pozytywnych inicjatyw i
wydarzeń krajowych, które powinny być utrwalone i wzmocnione. Jednak charakter i rodzaj
wyzwania, jakim jest innowacja, podpowiada, że działania na szczeblu europejskim
prawdopodobnie wytworzą dodatkowe korzyści, które mogą być nieosiągalne przez oddzielne
działania państw członkowskich.
Wspólnota została zaangażowana we wspieranie państw członkowskich w staraniach na rzecz
ulepszania innowacji i trójkąta wiedzy. W kontekście strategii lizbońskiej i związanych z nią
otwartych metod koordynacji programu „Edukacja i szkolenie 2010”, a także trzyprocentowej
wartości docelowej, Komisja ułatwia wymianę w ramach prowadzonej polityki,
ukierunkowanej na określanie najlepszych wzorców i pobudzanie lepszego tworzenia polityki
mającej na celu wypełnienie luki innowacyjnej. W ramach wspólnotowej strategii lizbońskiej
działa szereg programów związanych z trójkątem wiedzy. Programy te oferują wsparcie
finansowe również ukierunkowane na stworzenie ram, w których uniwersytety w UE, centra
badawcze, przedsiębiorstwa i inni uczestnicy trójkąta wiedzy mogą maksymalnie zwiększyć
swój wkład w strategię na rzecz wzrostu i zatrudnienia. UE prowadzi szereg programów
wspólnotowych wspierających bezpośrednio lub pośrednio różne aspekty trójkąta wiedzy,
takie jak siódmy program ramowy badań i rozwoju technologicznego, program na rzecz
konkurencyjności i innowacji, zintegrowany program uczenia się przez całe życie oraz
fundusze strukturalne.
Żadna z inicjatyw UE nie objęła do tej pory w pełni wszystkich trzech komponentów trójkąta
wiedzy w sposób w pełni zintegrowany i wzajemnie się wzmacniający; istniejące instrumenty
obejmują bądź osobno jedną część trójkąta wiedzy, bądź integrują maksymalnie dwie – i
czynią to w większości poprzez wspieranie rozwoju na szczeblu krajowym. Do tej pory żadna
z inicjatyw UE nie pobudzała rozwoju światowej klasy europejskiej instytucji, której celem
jest realizacja niezbędnych badań, osiągnięcie doskonałości w kształceniu i innowacyjności i
masy krytycznej w szczególnym obszarze interwencji. Potencjał ten jest w dalszym ciągu
niezrealizowany.
Aby wypełnić lukę innowacyjną pomiędzy UE i jej głównymi konkurentami, niezbędne
będzie wspieranie dążących ku doskonałości strategicznych partnerstw na szczeblu UE
pomiędzy uczestnikami zaangażowanymi we wszystkie trzy elementy trójkąta wiedzy, w
sposób wewnątrz- i interdyscyplinarny. Europejski Instytut Technologii (EIT) będzie dążył
do tego, by stać się światowej klasy placówką w swojej dziedzinie oraz pełnić rolę
sztandarowego ośrodka, służącego za przykład do lepszego działania dla innych europejskich
uczestników i sieci w trójkącie wiedzy. W ten sposób może on uzupełniać istniejące
inicjatywy polityki UE i polityki krajowej oraz instrumenty finansowe, by wypełnić lukę
innowacyjną pomiędzy UE i jej głównymi konkurentami.
Cele EIT
Ogólne cele EIT są następujące:
• przyczyniać się do poprawy zdolności innowacyjnej w Europie poprzez angażowanie
organizacji partnerskich w zintegrowane działania na rzecz innowacji, badań i kształcenia
na najwyższym międzynarodowym poziomie;
PL
PL
• stać się modelowym i sztandarowym ośrodkiem dla europejskiego obszaru badań i
kształcenia poprzez tworzenie innowacji w obszarach o kluczowym znaczeniu
gospodarczym i społecznym oraz stanowiąc model odniesienia w zarządzaniu
innowacjami.
EIT powinien w szczególności:
• podejmować i/lub promować wewnątrz- i interdyscyplinarne badania w obszarach o
kluczowym znaczeniu gospodarczym lub społecznym;
• służyć za wzór odniesienia, który będzie promował szersze korzystne zmiany i
„modernizację” szkolnictwa wyższego i badań w UE, zarówno bezpośrednio poprzez
wynikające stąd działania, jak i pośrednio;
• promować wykorzystanie „produktów” działań EIT dla dobra UE;
• osiągnąć „masę krytyczną” zasobów ludzkich i materialnych w wewnątrz- i
interdyscyplinarnych obszarach wiedzy organizacji partnerskich, pozyskując i zatrzymując
wysokiej klasy badaczy oraz prywatne inwestycje w badania i rozwój;
• promować nowe formy współpracy pomiędzy różnymi rodzajami organizacji partnerskich
zaangażowanych w trójkąt wiedzy;
• wzmacniać synergie (i unikać powielania działań) z innymi dziedzinami polityki UE i
programami w dziedzinie badań i rozwoju.
Opcje polityki
W ocenie wpływu rozważono pięć opcji polityki zmierzających do stworzenia EIT, które
objęłyby wymienione cele. Trzy pierwsze z nich przewidują nowe mechanizmy działania dla
wdrażania innowacji, badań i kształcenia, lecz różnią się pod względem stopnia centralizacji
oraz oddolnej i odgórnej organizacji. Czwartą opcją byłaby nie placówka, ale dążenie do
osiągnięcia tych samych wyników poprzez przyznawanie dotacji istniejącym placówkom i
sieciom. Piąta opcja („status quo”) stanowi próg odniesienia, pozwalający na ocenę
pozostałych.
(1)
PL
Scentralizowany EIT. Opcja ta obejmowałaby ustanowienie EIT, który zajmowałby
się wyborem „wspólnot wiedzy i innowacji” (WWI) i zarządzaniem nimi w
strategicznym (strategicznych) wewnątrz- i interdyscyplinarnym obszarze (obszarach);
wspólnoty te podejmowałyby działania związane z kształceniem, badaniami i
innowacjami. WWI byłyby tworzone z zasobów ludzkich „oddelegowanych” i
zatrudnionych przez EIT. Pracownicy ci byliby udostępniani przez organizacje
partnerskie i stanowiliby prawnie część EIT, funkcjonującego jako odrębna, nowa
instytucja. W ramach tej opcji EIT nadawałby stopnie naukowe. Byłby on zarządzany
przez centralny organ zarządzający o daleko idącej autonomii w wybieraniu WWI,
nagradzaniu pracowników i dobieraniu w drodze negocjacji elementów istniejących
instytucji, a także współpracy z innymi stronami. Organ ten odgrywałby bezpośrednią
rolę zarządzającą, ustalając ramy i zasady, według których organizowane są działania
WWI oraz oceniani i nagradzani pracownicy. Początkowo byłby on finansowany ze
środków UE.
PL
(2)
Rozproszony EIT. Opcja ta, podobnie jak opcja 1, obejmowałaby utworzenie szeregu
wspólnot wiedzy i innowacji, jednak byłyby one całkowicie autonomiczne, zarówno w
stosunku do władz centralnych, jak i do siebie. EIT byłby organem finansującym,
zdolnym kierować zasoby do tych nowych podmiotów prawnych. WWI miałyby
możliwość nadawania stopni naukowych przy użyciu bardziej elastycznych wzorców,
takich jak wspólne dyplomy. Istniejące instytucje byłyby zachęcane do wysuwania
wniosków i otrzymywałyby początkowe finansowanie z EIT. Zarządzanie byłoby
zdecydowanie przekazane WWI i organizacjom założycielskim. W ramach
koordynacji centralnej nie ustanawiano by wcześniej obszarów działalności czy
szczególnych ram operacyjnych – byłyby one określane w obrębie każdego WWI.
(3)
Zintegrowany EIT. Opcja ta stanowi połączenie opcji 1 i 2. Podobnie jak opcja 2,
przewiduje ona utworzenie nowych podmiotów prawnych (WWI), którym organizacje
partnerskie z sektorów kształcenia, badań i biznesu przekazywaliby zasoby ludzkie i
materialne. Te „wspólne przedsiębiorstwa” byłyby w znacznym stopniu autonomiczne
w określaniu, w jaki sposób partnerzy powinni się grupować, jednak w ramach
wspólnych zasad i wytycznych ustalonych przez Radę Zarządzającą EIT (RZ). W
rzeczywistości, podobnie jak w opcji 1, WWI byłyby koordynowane przez inny
podmiot prawny – Radę Zarządzającą EIT – określającą ogólną strategię (na przykład
dotyczącą wyboru obszarów inwestycji), wybierającą i oceniającą kandydujące
partnerstwa, przyznającą im status WWI w ramach EIT oraz związane z nim
finansowanie, a także monitorującą ich działanie. Jednak, podobnie jak w opcji 2,
WWI zachowałby wysoki stopień autonomii. W takich ramach WWI prowadziłyby
swoją pracę i działania w sposób autonomiczny, w tym rekrutację i nadawanie stopni
naukowych.
(4)
EIT finansujący i nadający znak. W ramach tej opcji EIT jako organ finansujący
przyznaje znak EIT i przydziela środki istniejącym organizacjom spełniającym
kryteria doskonałości. Wybierałby on i finansował istniejące organizacje, które
spełniają kryteria doskonałości na podstawie zaproszeń do składania ofert. Niektóre z
finansowanych organizacji mogłyby obejmować współpracę ponadnarodową, jednak
byłoby to osiągane poprzez istniejące mechanizmy współpracy. Wybrane instytucje
przyjęłyby znak EIT.
(5)
„Status quo”. „Status quo”, w którym nie istnieje EIT, a omawiane powyżej problemy
rozwiązywane są poprzez istniejące programy i polityki. Opcja ta stanowi punkt
odniesienia, względem którego należy oceniać pozostałe opcje.
Porównanie poszczególnych opcji polityki
Ocena opiera się na różnego rodzaju wkładzie wniesionym przez poszczególne
zainteresowane strony, w formie konsultacji publicznych, wyrażonych na piśmie stanowisk,
artykułów i spotkań. Przyjęto, że poziom przeznaczonego na ten cel finansowania (zarówno
UE jak i z innych źródeł), które zostanie udostępnione EIT w ramach opcji polityki 1, 2, 3 i 4,
będzie jednakowy, natomiast „status quo” (opcja polityki nr 5) nie będzie się wiązać z
żadnym finansowaniem z budżetu UE. Zakłada się, że poziom ten osiągnie 2,4 mld EUR na
okres 2008-2013, jak oszacowano w sekcji 8 sprawozdania z oceny wpływu.
PL
PL
Z analizy wynika, że trzy opcje polityki mają poważny ogólny wpływ dodatkowy w
porównaniu ze „status quo”. Są to opcje 1, 2 i 3. Wpływ ten dotyczy możliwości rozwiązania
przez te opcje potrzeby połączenia zasobów dla osiągnięcia masy krytycznej w wybranych
dziedzinach, a także dostarczenia nowych wzorców, zdolnych połączyć trzy aspekty trójkąta
wiedzy.
Wspomniane trzy opcje różnią się przede wszystkim wzorcem zarządzania, przez który
dokonuje się ta integracja. Opcja 1 kładzie nacisk na potrzebę koordynacji, nadając tym
samym strukturze zarządzania silniejszą rolę przy ustanawianiu priorytetów i organizowaniu
prac WWI. Prowadzi to do większych synergii pomiędzy WWI i stwarza warunki do
wprowadzenia bardziej innowacyjnych modeli w celu zaangażowania większej liczby
partnerów, wyraźniejszego zaakcentowania potrzeby przezwyciężenia barier dla mobilności i
współpracy w UE oraz bycia bardziej widocznym sztandarowym ośrodkiem i symbolem
„Europy wiedzy”. Z drugiej strony, silna centralizacja może prowadzić do biurokratyzacji i
braku elastyczności potrzebnej, by sprostać nowym dziedzinom wiedzy, ponadto ta sama
centralizacja może powstrzymywać chęć wniesienia wkładu przez partnerów, zmniejszając
tym samym zdolność osiągnięcia masy krytycznej poprzez połączenie tego, co już istnieje.
Opcja 2 przekazuje większość zadań strategicznych i operacyjnych WWI, które są bardziej
otwarte na wpływ i działania partnerów. Opcja ta równoważy niedoskonałość opcji 1,
stanowiąc potencjalnie wzorzec łatwiejszy do przystosowania i bardziej atrakcyjny dla
uczestników, tym niemniej posiada ona szereg wad w porównaniu z opcją 1. WWI byłyby
słabiej koordynowane, co prowadziłoby do ryzyka zachodzenia na siebie działań; stworzone
przez nie wzorce organizacji pracy byłyby mniej innowacyjne w porównaniu do bieżących
praktyk; w mniejszym stopniu obejmowałyby one potrzebę zapewnienia UE rozwiązań na
rzecz przezwyciężenia barier dla mobilności i współpracy; wreszcie – nie posiadałyby one
jednakowej widoczności i symbolicznego wpływu.
Opcja 3 – preferowana – stanowi wzorzec umożliwiający osiągnięcie podstawowego
kompromisu. Ma ona na celu zrównoważenie szeregu przeciwstawnych potrzeb: potrzeby
koordynacji, dla zapewnienia synergii i strategicznego kierunku wraz z autonomią niezbędną
dla adaptacji WWI, potrzeby wystarczającej niezależności, by realizować własny kalendarz
działań EIT i równoczesnej atrakcyjności tej formy dla organizacji partnerskich, potrzeby
wypróbowania nowych sposobów zintegrowania badań, kształcenia i innowacji z potrzebą
opierania się na istniejących dobrych wzorcach. Osiągnięcie właściwej równowagi w tym
kompromisie będzie w dużej mierze zależało od konkretnego sposobu wdrożenia tego
modelu.
Kluczowe wyzwania preferowanej opcji polityki
Opcja 3 stawia szereg wyzwań, które wynikają zasadniczo z potrzeby zarządzania grupą
podstawowych kwestii kompromisowych. Ocena wpływu omawia te wyzwania i kwestie
kompromisowe proponując kilka wytycznych w celu ich rozwiązania, w szczególności w
odniesieniu do zarządzania, wyboru WWI, zasobów ludzkich, własności intelektualnej,
nadawania stopni naukowych i finansowania.
PL
PL
Uzasadnienie kosztów
Poziom ambicji celów uwzględnionych we wniosku oznacza, że łączne wydatki EIT i WWI w
okresie od 2007 do 2013 r. można oszacować na 2 367,1 mln EUR. Większość środków UE
zostałaby przeznaczona na finansowanie zdolności produkcyjnych WWI. Zapotrzebowanie na
środki na poziomie WWI będzie odzwierciedlało ogólny profil przychodów i wydatków i
powinno być porównywalne z najbardziej opłacalnymi uniwersytetami i instytutami
badawczymi w UE. Zasoby przeznaczone na zdolność produkcyjną WWI powinny być
wykorzystywane w sposób efektywny kosztowo, ponieważ EIT dąży do unikania powielania
działań i tworzenia synergii pomiędzy istniejącymi zasobami, celem tych zasobów jest
opłacalność.
Koszty administracyjne i koszty zarządzania EIT jako całości powinny stanowić niewielką
kwotę ogólnych kosztów. Koszty te obejmują koszty koordynacji ogólnego procesu integracji
innowacji, badań i kształcenia. Muszą one zostać porównane z wartością dodaną, jaką można
uzyskać dzięki zapewnieniu nowej i silnej podstawy instytucjonalnej dla współpracy na
szczeblu europejskim oraz dzięki potencjałowi wytworzenia masy krytycznej i doskonałości,
które zwiększą konkurencyjność UE. Jeżeli proponowany model EIT odniesie sukces,
wówczas EIT okaże się wysoce opłacalny.
PL
PL