m-17.01.01. łożyska garnkowe

M-17.01.01. ŁOŻYSKA GARNKOWE
1. Wstęp
1.1. Przedmiot SST
Przedmiotem niniejszej Specyfikacji Technicznej są wymagania dotyczące wykonania i odbioru robót związanych z montażem
łożysk garnkowych podczas robót przy budowie obiektów inżynierskich dla zadania:
-„Budowa Trasy Średnicowej od ul.Południowej do wysokości drogi krajowej nr 55 (ul.Szosa Toruńska) w ramach projektu
Budowa Trasy Średnicowej Etap II w Grudziądzu-od ul. Droga Łąkowa do węzła Grudziądz autostrady A1”.
1.2. Zakres stosowania SST
Specyfikacja techniczna jest stosowana jako dokument przetargowy i kontraktowy przy zlecaniu i realizacji robót wymienionych
w punkcie 1.1.
1.3
Zakres robót objętych SST
Ustalenia zawarte w niniejszej ST dotyczą Robót związanych z wykonaniem, montażem i odbiorem łożysk garnkowych
stałych, jednokierunkowo przesuwnych oraz wielokierunkowo przesuwnych o nośności określonej w Dokumentacji Projektowej.
Zwraca się uwagę, że ostateczne rzędne góry ciosów (a tym samym górny poziom ich zbrojenia kotwionego w korpusach
podpór pośrednich i przyczółków), należy określić po dobraniu i zatwierdzeniu typu łożysk garnkowych.
Zatem w celu osadzenia koszy zbrojeniowych ciosów na etapie betonowania podpór (bezwzględnie wymagane ze względu na
kształt prętów oraz głębokość ich osadzenia w korpusie), typ łożysk (z ich wysokością konstrukcyjną) powinien być znany.
1.4
Określenia podstawowe
Łożysko garnkowe - łożysko w kształcie płaskiego cylindra (garnka), z umieszczoną w nim warstwą elastomeru, dociskanego
z zewnątrz tłokiem, wchodzącym częściowo w cylinder.
Roboty powinny być wykonane zgodnie z instrukcją montażu opracowaną przez producenta, projektem i SST
1.5
Ogólne wymagania dotyczące robót
Wykonawca jest odpowiedzialny za jakość stosowanych materiałów i wykonywanych robót oraz za ich zgodność z projektem
technicznym, specyfikacją techniczną oraz zaleceniem Inżyniera Kontraktu .
2. Materiały
Zastosowane łożyska garnkowe powinny:
1)
przekazywać obciążenia pionowe całą powierzchnią, z jednoczesnym zagwarantowaniem wielokierunkowych
obrotów konstrukcji w punktach podparcia
2)
być wyposażone w oddzielne powierzchnie do przenoszenia przemieszczeń liniowych i kątowych
3)
przekazywać siły poziome z pominięciem powierzchni przenoszących naciski pionowe
4)
zapewnić małe opory tarcia przy przemieszczeniach liniowych i kątowych poprzez zastosowanie w szczególności
odpowiednio:
 wkładek z politetrafluoroetylenu (PTFE) o współczynniku tarcia nie większym niż 0,03 - przy naprężeniach dociskających
nie mniejszych niż 30 MPa
 blach ślizgowych z wysokostopowych stali austenitycznych o chropowatości powierzchni spełniającej wymagania
Polskich Norm
 chromowanych zakrzywionych powierzchni ślizgowych o chropowatości powierzchni spełniającej wymagania Polskich
Norm.
Wkładki z politetrafluoroetylenu powinny być osadzone częścią swej grubości w zagłębieniach stalowych elementów i powinny
być wyposażone w kieszenie smarownicze, wypełnione smarem spełniającym wymagania Polskiej Normy.
Smary przeznaczone do smarowania powierzchni ślizgowych powinny być trwałe i zachowywać swe właściwości w
temperaturze otoczenia, tak jak obiekt mostowy.
Tabela 1. Wymagania w stosunku do PTFE na łożyska
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Cecha
Gęstość
Temperatura rozkładu
Współczynnik rozszerzalności liniowej
granica plastyczności
Wytrzymałość na rozciąganie
Wydłużenie przy zerwaniu
Trwałość
Moduł sprężystości
Ścieralność przy
p.v.=0,26 x 3,0 MPa x m/min
Według normy
PN-C-89035
PN-C-89031
PN-81/C-89034
PN-80/C-04238
PN-81/C-89034
Jednostka
g/cm3
oC
oC-1
MPa
MPa
%
oSh D
MPa
Wartość
min. 2,1
min. 380
max. 7*10-5
min. 15
min. 256
min. 250
min. 65
min. 400
mm3/cm2 *h
max. 2,1
Zastosowane łożyska garnkowe powinny w szczególności:
1) mieć część garnkową łożyska z poduszką elastomerową:
 w łożyskach przesuwnych - w dolnej lub górnej ich części
 w łożyskach stałych - w górnej ich części
2) być wyposażone w:
 element dociskający poduszkę elastomerową na jej styku z przykrywą garnka i zabezpieczający ją przed wyciśnięciem
 dodatkowe płyty ślizgowe na pokrywie garnka, z odpowiednimi prowadnicami w przypadku ukierunkowania przesuwu
 uszczelnienia zapobiegające przenikaniu wilgoci do garnka.
Prowadnice płyt ślizgowych, powinny przenieść na pokrywę garnka siły poziome działające na łożysko. Siły te powinny być
przekazane na ścianki garnka poprzez bezpośredni docisk, bez oddziaływania na poduszkę elastomerową.
Osadzenie pokrywy w garnku nie powinno ograniczać obrotów łożyska i nie powinno powodować jego zaklinowania.
Do wbudowania można stosować jedynie łożyska o odpowiednim przesuwie i nośności, posiadające certyfikat CE zgodności
z europejską normą.
Wymaga się, aby zastosowane łożyska, posiadały minimum 20-sto letnią gwarancję trwałości, wydawaną przez producenta.
Wyboru producenta łożysk dokonuje Wykonawca, przy czym zobowiązany jest do przedłożenia Inżynierowi listy zawierającej co
najmniej 3 producentów łożysk, spełniających wymagania niniejszej SST, z której Inżynier wskaże wybranego przez siebie
producenta.
3. Sprzęt
Użyty przez Wykonawcę sprzęt służący do osadzenia łożysk będących przedmiotem niniejszej SST, powinien zapewnić
ciągłość prowadzonych prac i uzyskanie właściwej jakości robót.
Używany sprzęt musi być zaakceptowany przez Inżyniera Kontraktu .
4. Transport
Ogólne wymagania dotyczące transportu podano w OST D-M.00.00.00
Materiały mogą być przewożone dowolnymi środkami transportu, odpowiednimi do asortymentu.
Łożyska należy transportować w stanie skompletowanym.
Sposób transportu materiałów lub wyrobów przewidzianych do zastosowania podczas montażu nowych łożysk nie może
powodować obniżenia ich jakości lub powstania uszkodzeń.
Załadunek, transport, rozładunek i składowanie materiałów związanych z wymianą łożysk powinny odbywać się tak, aby
zachować ich dobry stan techniczny.
Łożyska powinny być pakowane w sposób zabezpieczający je przed uszkodzeniem i zanieczyszczeniem oraz zaopatrzone
w odpowiednie uchwyty do ich przenoszenia.
Podczas przenoszenia, transportu i przechowywania łożyska powinny być czyste oraz zabezpieczone od uszkodzeń
mechanicznych, wysokiej temperatury, opadów atmosferycznych, zanieczyszczeń i innych czynników działających szkodliwie na
poszczególne elementy łożysk.
Łożyska przed ustawieniem na podporach powinny być chronione przed uszkodzeniem i korozją.
Do właściwego położenia elastomerów ruchomych łożyska, powinny być stosowane tymczasowe zaciski montażowe. Nie
mogą być one używane do zawieszania lub chwytania łożysk. Otwory na zaciski, a zwłaszcza części gwintowane otworów, powinny
być chronione i zabezpieczone przed uszkodzeniem.
5. Wykonanie robót
5.1. Wymagania ogólne
Przed rozpoczęciem robót związanych z wbudowaniem łożysk, Wykonawca zobowiązany jest opracować i przedstawić
nadzorowi autorskiemu do zaopiniowania oraz Inżynierowi Kontraktu do zatwierdzenia, projekt technologiczny wbudowania łożysk.
Wykonawca powinien własnym kosztem i staraniem opracować projekt technologiczny montażu łożysk, zapewniający nie
wprowadzenie dodatkowych sił w konstrukcję mostu, równomierne naciski na poszczególne łożyska po ich obciążeniu, a także
niezbędne projekty rusztowań i pomostów roboczych.
Zastosowanie określonego typu łożysk wymaga sporządzenia rysunków warsztatowych ich osadzenia, z dokonaniem
ewentualnych, odpowiednich korekt w elementach sąsiednich (chodzi np. o ukształtowanie żelbetowych poprzecznic podporowych w
miejscu styku z płytą górną łożyska). Wszystkie czynności z tym związane odbywają się kosztem i staraniem Wykonawcy.
5.2. Sposób montażu.
Sposób montażu łożysk powinien być zgodny z Instrukcją producenta oraz zatwierdzonym przez Inżyniera Kontraktu
projektem technologicznym.
Pod płytami dolnymi łożysk, na ciosach podłożyskowych (wykonanych zgodnie z zapisami SST M-13.01.03b), powinny zostać
wykonane podlewki z zaprawy niskoskurczowej. Warstwa podlewki nie może mieć grubości mniejszej niż 20 mm i być grubsza niż
40 mm. Zalecane są zaprawy ciekłe, samorozlewalne, wtłaczane w przestrzeń ograniczoną ramką szczelnego deskowania. Podczas
wtłaczania zaprawy należy kontrolować stopień wypełnienia przez nią przestrzeni pod łożyskiem.
Przed wykonaniem podlewki, łożyska powinny zostać podparte za pomocą np. tymczasowych klinów stalowych, które należy
usunąć po osiągnięciu przez podlewkę wymaganej wytrzymałości. Wytrzymałość podlewki powinna być nie mniejsza niż wartość
docisku określona na podstawie Polskiej Normy przy działaniu obciążeń miejscowych i nie mniejsza niż 50 MPa.
Ostateczny wybór materiałów uszczelniających należy uzgodnić z Inżynierem Kontraktu.
Łożyska składane są w wytwórni i tak też należy je umieścić w projektowanym miejscu wbudowania.
Łożyska wcześniej zmontowane w wytwórni nie mogą być rozkładane, chyba że zachodzą istotne okoliczności wymagające
ich rozłożenia. Wtedy operację należy przeprowadzić pod nadzorem przedstawiciela producenta łożysk lub upoważnionego przez
niego specjalisty.
Cylinder i tłok (lub płyta ślizgowa) są ze sobą skręcone za pomocą śrub stalowych, które należy usunąć zaraz po osiągnięciu
przez podlewkę podłożyskową odpowiedniej wytrzymałości.
Każde łożysko powinno być zaopatrzone w tabliczkę znamionową, na której powinny być podane wszystkie charakterystyczne
dane łożyska:
 miejsce wbudowania w danym obiekcie
 nazwa producenta
 typ i numer łożyska
 założony przesuw i wstępne ustawienie części ruchomych
Jeżeli na podporze znajdują się łożyska przesuwne to przynajmniej jedno z nich powinno mieć skalę przemieszczeń,
pozwalającą określić wzajemne przemieszczenie elementów ślizgowych łożyska.
Do kontroli w czasie eksploatacji łożyska powinny służyć punkty pomiaru obrotu tłoka względem cylindra.
Łożysko powinno być wyposażone w elektroniczny miernik nacisku pionowego.
5.3. Wyznaczenie osi łożysk
Na przyczółkach mostu należy wyznaczyć w sposób trwały wszystkie osie łożysk.
Osie łożysk należy wyznaczać dla temperatury to=10oC w odległościach (liczonych od środka łożyska stałego)
odpowiadających dokładnie rozpiętości teoretycznej przęsła wg projektu technicznego i rysunków warsztatowych.
Przesunięcia łożysk względem osi podparcia całej konstrukcji mostowej nie powinny przekraczać 2 mm (wzdłuż osi
konstrukcji).
5.4. Tolerancje.
Tolerancje przy montażu łożysk:
 Rzędna ciosów podłożyskowych
 0,5 cm
 Pochylenie ciosów podłożyskowych  0.5 %
 Różnica błędów rzędnych w obrębie jednej podpory
 Błąd położenia łożyska w planie
1.0 cm
 0.5 cm
5.5. Zabezpieczenie antykorozyjne oraz ochrona przed zanieczyszczeniami
Wszystkie elementy stalowe łożysk narażone na korozję i niekontaktujące się z betonem, powinny być oczyszczone do Sa 3 i
zabezpieczone antykorozyjnie przez metalizację wraz z doszczelniającym zestawem farb epoksydowo-poliuretanowych.
Między tłokiem a podstawą cylindra powinno znajdować się pierścieniowe uszczelnienie z miękkiej gumy np. silikonowej,
dobranej wymiarowo w ten sposób aby jej ściśnięcie nie przekraczało 50% początkowej grubości.
Powierzchnie ślizgowe łożysk jedno- i wielokierunkowo przesuwnych nie powinny mieć żadnej powłoki zabezpieczającej, ale
powinny być chronione przed zanieczyszczeniami i uszkodzeniami fartuchem uszczelniającym z elastomeru. Fartuch ten powinien
być łatwy do usunięcia w celu umożliwienia kontroli powierzchni ślizgowych łożysk. Wszystkie elementy mocowań powinny być
wykonane ze stali nierdzewnej.
5.6. Sposób realizacji i wymiany łożysk w fazie eksploatacji
Konstrukcja łożysk oraz sposób ich montażu, powinny umożliwiać w czasie eksploatacji obiektu – po nieznacznym uniesieniu
konstrukcji przęsła poprzez siłowniki umieszczone na podporach – dokonanie ich prostego demontażu (celem np. wymiany lub
naprawy).
6. Kontrola jakości robót
Ogólne wymagania dotyczące kontroli jakości robót podano w OST D-M.00.00.00.
Przy wykonywaniu i odbiorze robót powinny być przeprowadzone następujące badania:
 sprawdzenie zgodności z założeniami dokumentacji projektowej oraz postanowieniami projektu technologicznego
wbudowania łożysk, opracowanego przez Wykonawcę i zatwierdzonego przez Inżyniera Kontraktu
 sprawdzenie wykonanych ciosów podłożyskowych w zakresie zgodności ich wymiarów oraz rzędnych z projektem
 sprawdzenie jakości i zgodności z wymaganiami wbudowanych łożysk oraz materiałów na podlewki i uszczelnienia
Wymagane świadectwa jakości na materiały i wyroby.
Zastosowane łożyska powinny być produktem trwałym i posiadać certyfikat CE zgodności z europejską normą.
Badania należy przeprowadzać w czasie odbiorów częściowych i odbioru końcowego robót.
W czasie odbioru częściowego należy dokonywać odbioru tych robót, do których późniejszy dostęp będzie niemożliwy.
Po zamontowaniu do każdego wbudowanego łożyska, należy napisać protokół wbudowania, w którym należy podać:
 Temperaturę podczas montażu
 Pomierzone odchyłki podłużne i poprzeczne
 Ewentualną zmianę położenia ruchomych części łożyska w stosunku do położenia neutralnego
7. Obmiar
Jednostką obmiaru jest 1 sztuka łożyska określonego typu i nośności.
8. Odbiór końcowy
Na podstawie wyników badań i kontroli przeprowadzonych wg pkt.6 należy sporządzić protokóły odbioru robót końcowych.
Jeżeli wszystkie badania i odbiory dały wyniki dodatnie, wykonane roboty należy uznać za zgodne z wymaganiami. Jeżeli choć jedno
badanie lub odbiór dało wynik ujemny, wykonane roboty należy uznać za niezgodne z wymaganiami norm i kontraktu. w takiej
sytuacji wykonawca obowiązany jest doprowadzić roboty do zgodności z normą i przedstawić je do ponownego odbioru.
9. Płatność
Cena jednostkowa za 1 szt. [sztukę] wbudowanego łożyska określonego typu i nośności obejmuje:
 zapewnienie wszystkich czynników produkcji, czyli zakup, dostawę i magazynowanie materiałów lub wyrobów
potrzebnych do wykonania robót będących tematem specyfikacji technicznej.
 opracowanie szczegółowej dokumentacji technicznej i projektu technologicznego wbudowania przyjętych (tj.
zatwierdzonych przez Inżyniera Kontraktu ) łożysk
 wykonanie i rozbiórkę (wg zatwierdzonego wcześniej przez Inżyniera Kontraktu a przygotowanego przez Wykonawcę
projektu) niezbędnych rusztowań konstrukcyjnych, pomostów roboczych, ekranów ochronnych i innych urządzeń
pomocniczych niezbędnych do prowadzenia robót objętych niniejszą SST
 wykonanie robót podstawowych oraz wszystkich robót towarzyszących, wynikających z warunków ich realizacji i
opisanych w specyfikacji technicznej
 usunięcie materiałów rozbiórkowych i będących własnością Wykonawcy poza teren pasa drogowego
 wykonanie niezbędnych pomiarów i badań
10. Przepisy związane
10.1. Normy
PN—S-10060.
Obiekty mostowe. Łożyska. Wymagania i metody badań.