Metoda projektów

Zabawy

Zajęcia

Scenariusze
Metoda projektów
badawczych
Metoda projektów jest sposobem wspierania aktywnego
zaangażowania i celowego uczenia się oraz rozwoju
intelektualnego, a dla niektórych nauczycieli może stać się
początkiem nowego, skuteczniejszego sposobu uczenia się
i zwracania baczniejszej uwagi na potrzeby dziecka.
MAGDALENA MILCZEWSKA
oszukując nowych sposobów zainteresoP
wania dzieci różnymi tematami, znalazłam w literaturze informację o metodzie projektów. Odnalazłam w niej bliskie mi, między
innymi z czasów prowadzenia gromady zu1
chowej, założenia.
Jest to metoda, dzięki której dzieci i dorośli
zmieniają podejście do procesu uczenia się.
Zajmują się tym, co je interesuje, tym co zagadkowe i nieznane, ale ciekawe. Nauczyciel
stosując tę metodę także może się dowiedzieć
czegoś nowego.
Istotne jest w niej to, że dzieci zdobywają
wiedzę i umiejętności w sposób naturalny
i spontaniczny. Nauczyciel zachęca je do zadawania pytań i poszukiwania odpowiedzi,
do doświadczania, eksperymentowania i ostatecznie do wyciągania wniosków. W ten sposób tworzy się wiedza oparta na rozumieniu,
którą dzieci będą w przyszłości potrafiły wykorzystać w codziennych sytuacjach.
W wieku przedszkolnym najczęściej stosuje się projekty natury badawczej, gdyż umiejętności zdobyte w czasie działania w najlepszy sposób przygotują dzieci do funkcjonowania w naszej rzeczywistości.
Rolą nauczyciela jest organizowanie otoczenia edukacyjnego tak, aby umożliwić
przedszkolakom samodzielne zdobywanie
tych umiejętności.
Jak pracować metodą
projektów badawczych?
Co warto wiedzieć rozpoczynając pracę?
Z pewnością nauczyciel powinien znać etapy,
których w czasie projektu nie można pominąć.
Nie oznacza to jednak, że istnieje tylko jeden
sposób, aby zrealizować projekt z powodzeniem.
Etap I. Przygotowanie do realizacji projektu
Ten etap można podzielić na dwie części.
Jedna dotyczy działań przygotowawczych samego nauczyciela, druga – działań podejmowanych wspólnie z dziećmi.
Jeśli chcemy mówić o projekcie, w który
dzieci będą chciały się zaangażować, musimy
wiedzieć czym się interesują. Wiedzę na ten
temat możemy uzyskać dzięki bacznej obserwacji dzieci. Czy maszyny budowlane są ciekawym tematem dla dzieci 5-letnich? Wydawałoby się, że tak, ale co robić, jeśli w naszej
grupie przewagę stanowią dziewczynki? Może
wtedy lepiej zająć się tematem „Salon fryzjerski”? Skąd wziąć pomysł na temat projektu?
Do tej pory stosowałam dwa sposoby.
1 J. H. Helm, L. G. Katz, Mali Badacze – metoda projektów w edukacji przedszkolnej, CODN, Warszawa 2003.
30
Wychowanie w Przedszkolu nr 2
Zabawy

Zajęcia

Scenariusze
Eksperymenty z wodą
Tworzymy siatkę pojęć
Sposób pierwszy. Dzieci same określają,
czym chciałyby się zająć.
Zapisałam na tablicy wymieniane przez
dzieci tematy. Następnie wspólnie zdecydowaliśmy, które z nich mogą zainteresować
większość grupy. Oznaczyliśmy je liczbami
i przeprowadziliśmy tajne głosowanie. Zdecydowaną większością głosów został wybrany
„Teatr”. Byłam przekonana, że to dobry wybór, ponieważ już od początku roku dzieci
wykazywały duże zainteresowanie przebieraniem się, tworzeniem scenek, a tuż przed wyborem tematu zainteresowały się sposobem
powstawania cienia.
 Sposób drugi. Nauczyciel przeprowadza
zajęcia wstępne, dzięki którym sprawdza,
czy dany temat zainteresuje dzieci.
Podczas poprzedniego projektu przyprowadziłam do przedszkola swojego psa, który
był po operacji łapy. To wystarczyło, aby dzieci sformułowały serię pytań, na które chciały
znaleźć odpowiedź.
Jeśli chcemy, aby dzieci zaczęły zadawać
pytania badawcze, możemy je do tego sprowokować. Wprowadzenie elementu zaskoczenia jest dobrym sposobem na wywołanie
zainteresowania dzieci i sprawdzenia, czy temat, który nauczyciel uważa za interesujący
i wartościowy, taki sam okaże się dla dzieci,
np.: przygotowanie degustacji potraw, wizyta
w przedszkolnej kuchni („Kuchnia”); wizyta
w bibliotece lub księgarni („Książka”); wykorzystanie dziecięcych historii z wizyt lekarskich („Lekarz”); umożliwienie eksperymentowania z wodą i zabaw nią („Woda”);
obejrzenie rzeczywistej akcji strażaków, wizyta w remizie strażackiej („Straż pożarna”).
Oczywiście są to pomysły, które w jednej
grupie wywołają burzę mózgów, a w innej spowodują tylko chwilowe zaciekawienie, na którym nie będziemy w stanie oprzeć innych działań. Do inicjowania projektu mogą pobudzić
także kolekcje przedmiotów tworzone przez
przedszkolaków. Im więcej przedmiotów dzieci przyniosą, tym bardziej można rozbudować
obraz badanego pojęcia.
Gdy problem jest już wybrany, a nauczyciel
uznał, że otoczenie (środowisko, rodzice itp.)
umożliwi przedszkolakom zdobycie wiedzy
na ten temat, możemy z dziećmi zastanowić się
nad listą pytań, na które chcemy znaleźć odpowiedzi. Tworzymy tak zwaną siatkę pojęć.
Aby siatka była bardziej czytelna, można
przy każdym z pytań narysować prosty rysunek. Oczywiście muszą go zrobić dzieci. Warto też zaznaczyć, kto zadawał poszczególne
pytania (np. zapisując przy pytaniu imię lub
inicjały dziecka).
Gdy dzieci sformułują już pytania (często
nowe rodzą się w trakcie trwania projektu),
na które chciałyby znaleźć odpowiedź, warto
zastanowić się, co już na dany temat wiemy,

luty 2012
31
Zabawy

Zajęcia

Scenariusze
Tabela projektu
Zaprojektowane
działania
Pytania badawcze
Hipotezy
Tu wpisujemy wszystkie
pytania, które się pojawiły (możemy także dopisywać kolejne, pojawiające się w trakcie trwania projektu).
Tu wpisujemy wszystkie
hipotezy, czyli całą wiedzę, jaką dysponuje grupa na dany temat.
czyli postawić hipotezy. Nie bójmy się tego
słowa. Dzieci szybko zrozumieją, że chodzi
o to, co myślimy na dany temat i zaczną
sprawnie posługiwać się tym terminem.
Jest to jeden z ciekawszych momentów,
chociażby ze względu na pomysły dzieci.
Na pytanie Czy wiecie, co jest w oczach? dzieci odpowiedziały: W oczach są ogniki, rzęsy,
gałki oczne, łzy i … miłość!
Hipotezy zapisujemy na siatce obok pytań.
Jeśli nie ma tam wystarczającej ilości miejsca,
doklejmy dodatkowe kartki, które w praktyce
pokażą, jak szeroka jest nasza wyjściowa wiedza na dany temat.
Główne zadanie nauczyciela nie polega
na zainteresowaniu dzieci jakimś zagadnieniem, ale utrzymaniu tego zainteresowania
na takim poziomie, który umożliwi podążanie w kierunku odkrycia przez dziecko
„prawdy”. Warto zajmować się tylko tymi py-
Tu umieszczamy informację o możliwych doświadczeniach, eksperymentach, które pomogą nam
znaleźć odpowiedzi.
W dalszej części określamy, jakiego rodzaju eksperci mogą poszerzyć
naszą wiedzę na dany
temat.
Odpowiedzi
Tu zamieszczamy nasze ostateczne odpowiedzi
na zadane pytania.
taniami, na które chcielibyśmy rzeczywiście
poznać odpowiedź.
Dopiero, gdy wspólnie ustalimy czego tak
naprawdę chcemy się dowiedzieć, można
przejść do dalszego działania. My zazwyczaj
tworzymy specjalną tabelę, na którą przenosimy interesujące nas pytania i hipotezy.
Zamiast tabeli możemy doczepiać kolejne
informacje (pytania, hipotezy, działania, odpowiedzi) na oddzielnych kartkach, tworząc
ciąg przyczynowo-skutkowy.
Można także każde pytanie wraz z hipotezami, zaplanowanymi działaniami i końcową
odpowiedzią, nanosić na oddzielne duże karty i wieszać obok siatki pojęć.
W końcu możemy zacząć działać!
Etap II. Realizacja projektu
Przechodząc do drugiego (najważniejszego) etapu pracy z projektem należy pamiętać,
Inny sposób przedstawienia działań w czasie projektu
Pytania badawcze
32
Hipotezy
Zaprojektowane
działania
Wychowanie w Przedszkolu nr 2
Odpowiedzi
Zabawy
Wycieczka do sklepu zoologicznego
Szkicowanie

Zajęcia

Scenariusze
aby umożliwić dzieciom kontakt z badanym
obiektem. Jeśli chcieliśmy poznać tajemnice
teatru, udaliśmy się za jego kulisy, a chcąc poznać pracę weterynarza, odwiedziliśmy gabinet weterynaryjny. Staram się jak najczęściej
wychodzić z dziećmi na wycieczki.
Każdy projekt badawczy, jak sama nazwa
wskazuje, musi coś badać. Zatem istotnym
momentem będzie zaprojektowanie i przeprowadzenie przez dzieci własnych badań,
doświadczeń, eksperymentów, wywiadów
czy ankiet.
Jeśli nie udawało się nam samodzielnie
znaleźć odpowiedzi, zapraszaliśmy do przedszkola eksperta. Kim jest „ekspert”? Ekspertem może być któryś z rodziców (kompetentny w danej dziedzinie); lekarz, mechanik czy
inny fachowiec; pani z biblioteki pomagająca
odnaleźć książki, zawierające odpowiedź
na postawione przez nas pytania; przedszkolak, który posiada w danej dziedzinie więcej
wiedzy, niż pozostałe dzieci.
Dzieci po przeżyciach związanych z odkrywaniem, badaniem, poznawaniem zawsze zaczynają bawić się w „temat projektu”. Organizują sklep zoologiczny, bawią się w lekarza,
otwierają księgarnię lub budują modele rzeczywistych przedmiotów. Mając taką wiedzę
należy ją przecież jakoś spożytkować.
Gdy wspólnie uznamy, że poznaliśmy odpowiedzi na interesujące nas pytania, podejmujemy decyzję o zakończeniu projektu.
Etap III. Zakończenie projektu
Jest to ważny moment, kiedy dzieci mogą
pochwalić się swoimi osiągnięciami, swoją
wiedzą i zdobytymi umiejętnościami. Nie
trzeba od razu organizować wielkiej imprezy.
Wystarczy przygotować wystawę, po której
każde dziecko będzie mogło oprowadzić swoich rodziców czy dziadków.
Czy metoda projektów powinna
mieć tylko trzy etapy?
Budujemy sklep zoologiczny
luty 2012
Metoda zakłada trzy etapy. Aby uniknąć
rozczarowań związanych z trudnościami pojawiającymi się w czasie ich realizacji, proponuję wprowadzenie ETAPU „0”, czyli przygoto-
33
Zabawy
34

Zajęcia

Scenariusze
Tworzymy kukiełki według własnego pomysłu
Zabawy w kąciku teatralnym
wania przedszkolaków do pracy metodą projektów badawczych. W jaki sposób można to
zrobić? Jakie umiejętności są niezbędne w czasie badań?
Zadawanie pytań podczas tworzenia siatki
pojęć, rozmów z ekspertami, przeprowadzania ankiet czy wywiadów, a także w wielu innych sytuacjach. Z pewnością należy dzieciom uświadomić, że zadają pytania przez
cały czas. L. Katz proponuje odgrywanie
przed wizytą u eksperta scenek, przedstawiających sytuację zadawania pytań i udzielania
przez eksperta odpowiedzi.
Umiejętność uważnego obserwowania
otoczenia. Autorki książki Mali badacze sugerują organizowanie krótkich wycieczek
w okolice przedszkola czy innych dostępnych
miejsc (np. kuchnia, sekretariat przedszkola),
w czasie których dzieci opowiadają o tym,
co widzą. Po powrocie warto podsumować spostrzeżenia. Można także uczyć się
odczytywać różne znaki i symbole. To bardzo
pomaga w rozumieniu rzeczywistości.
W większości odwiedzanych podczas wycieczek miejsc wiszą strzałki, znaki, tabliczki informacyjne.
Przeliczanie i zapisywanie wyników (różnymi sposobami). Warto na co dzień przeliczać wszystko, co da się policzyć, np. buty,
czapki, liczbę dzieci, przedmiotów w sali itp.
Warto także uczyć sposobu zapisywania wyników, czyli posługiwania się symbolem.
Sporządzanie szkiców i rysunków z natury. Należy często proponować dzieciom, by
dokumentowały wygląd sali zabaw i rysowały
przedmioty, rośliny znajdujące się w niej. Takie szkicowanie można prowadzić jako element rozkładu dnia, umieszczając codziennie
inny przedmiot w kąciku plastycznym. Nasza
grupa robi to zawsze po obiedzie, jako element wyciszenia.
Posługiwanie się nowoczesnym sprzętem. Jeśli mamy dostęp do dyktafonu, komputera czy aparatu fotograficznego – warto
nauczyć dzieci podstawowych zasad posługiwania się nimi. Efekt takiej umiejętności jest
dla dzieci sam w sobie nagrodą.
Tworzenie przestrzennych konstrukcji.
Działanie to wiąże się z dostępnością materiałów, z których można wykonywać konstrukcję. Dobrze wyposażony kącik plastyczno-konstrukcyjny powinien zawierać: papier,
kartony, tekturę, spinacze, zszywacze, klej, taśmy klejące, nożyczki, rolki po papierze toaletowym i ręcznikach papierowych, szpulki, farby, pędzle, pojemniki na farby, tkaniny,
sznurki, włóczki, nici, druciki i inne ogólnodostępne ciekawe przedmioty.
Wychowanie w Przedszkolu nr 2
Zabawy
Przeprowadzanie doświadczeń. Dobrze
jest zapewnić dzieciom dostęp do sprzętu
i materiałów, które mogą się przydać w czasie
badań i prowadzenia doświadczeń. Można
zatem, z pomocą rodziców, zorganizować
kącik badacza i wyposażyć go w różne
przedmioty: lupy, kompas, mikroskop, wagę,
strzykawki, pipety, miarki, magnesy, przedmioty z różnych tworzyw, pojemniki i wszystko, co pobudzi dzieci do działania.
Zalety pracy metodą projektów
Można stwierdzić, że metoda projektów
posiada wiele zalet, które „(...) ujawniają się
tylko wówczas, gdy mali uczestnicy są zaciekawieni i zaabsorbowani tematem i gdy
oprócz tego mają możliwość inicjowania działań oraz badania i rozwijania tego, co ich interesuje. W czasie realizacji i przebiegu tematu
metodą projektu, dziecko nabywa umiejętności komunikacyjnych, wyraża swoje opinie,
słucha opinii innych, poznaje reguły interakcyjne, ma okazję do rozwiązywania problemów. Różnorodne zajęcia podejmowane
przez dziecko sprawiają, że przez cały czas
jest zaangażowane i zajęte przez zabawę i na2
ukę”. Warto również podkreślić zaangażowanie rodziców, a co za tym idzie – poprawę
współpracy z nimi.
*
Stosując tę metodę musiałam zmienić swoje podejście do edukacji przedszkolaków.
Uważam to za cenne doświadczenie. Najważniejsze stało się dla mnie zrozumienie, jak
ważne jest to, że „mali badacze” samodzielnie
zdobywają doświadczenia, rozwiązują problemy, poznają świat. Pozwalając im na takie zaspokojenie potrzeb sprawiam, że cała zdobyta przez nie wiedza zostanie długo zachowana.
Magdalena Milczewska
Przedszkole nr 125 „Pod Złotym Promykiem”
w Warszawie

Zajęcia

Scenariusze
Serdecznie zapraszają na
IV Ogólnopolską Konferencję Dyrektorów
i Nauczycieli Przedszkoli
„PRZEDSZKOLE.
W POSZUKIWANIU
NOWYCH ROZWIĄZAŃ”
która odbędzie się w Warszawie,
w dniach 22–23 marca 2012 roku.
Celem konferencji jest zapoznanie z aktualnymi kierunkami rozwoju przedszkola oraz sposobami realizacji
ciekawych rozwiązań w pracy nauczyciela i dyrektora.
Podczas spotkania skoncentrujemy się zarówno
na aspektach metodycznych, jak i tych związanych
z zarządzaniem i organizacją pracy przedszkola. Poświęcimy również uwagę zagadnieniu współpracy
przedszkola z rodzicami i środowiskiem lokalnym.
W drugim dniu konferencji zapraszamy na warsztaty,
których zadaniem będzie wzbogacenie metod pracy;
wsparcie w realizacji zadań związanych z badaniem
efektywności udzielenia w przedszkolu pomocy psychologiczno-pedagogicznej; wsparcie w radzeniu sobie z sytuacjami trudnymi i kryzysowymi.
Po pierwszym dniu konferencji zapraszamy
do udziału w Gali Finałowej, związanej
z rozstrzygnięciem konkursu i wręczeniem nagród
laureatom konkursu „Dyrektor Przedszkola 2012”
Dodatkowo przewidujemy
losowanie atrakcyjnych nagród
wśród uczestników konferencji.
Szczegółowe informacje o konferencji znajdują się
na stronach internetowej www.instytutraabe.pl
Patronat medialny
2 Op. Cit. Mali badacze..., s. 19.
luty 2012
Wychowanie w Przedszkolu
35