Lalki Źwiata

KRONIKA
WYSTAWA W POZNA¡SKIM MUZEUM ETNOGRAFICZNYM
Lalki Êwiata
Na wystawie znalaz∏y si´ lalki z 49.
krajów Êwiata z ró˝nych
kontynentów: Ameryki Po∏udniowej,
Ameryki Pó∏nocnej, Afryki, Azji,
Europy, reprezentujàce ró˝ne
kultury, rasy, narodowoÊci.
Ewa Braƒska
P
oznaƒ – jesienne popo∏udnie 2004 roku. W ogrodzie przy ul. Grobla, wÊród
˝ó∏knàcych liÊci starych drzew, w zabytkowym
pa∏acyku by∏ej lo˝y masoƒskiej (z lat 18171819) mieÊci si´ Muzeum Etnograficzne –
Oddzia∏ Muzeum Narodowego w Poznaniu.
Po skrzypiàcych drewnianych schodach wchodz´ na pi´tro, gdzie znajduje si´ wystawa Lalki Êwiata – cel mojej wizyty. I tu pierwsza
niespodzianka, to nie sà lalki-zabawki. Przyznam, ˝e podÊwiadomie oczekiwa∏am spotkania z lalkami, które znam z w∏asnego dzieciƒstwa, dzieciƒstwa moich dzieci, z przedszkola,
ze sklepu z zabawkami. Mia∏am równie˝ nadziej´ na spotkanie lalek teatralnych, pacynek, kukie∏ek czy sylwet z teatru cieni. Ale
nie czuj´ rozczarowania, raczej mi∏e zaskoczenie.
W licznych szklanych gablotach znajduje
si´ ponad trzysta lalek-modelek podarowanych Muzeum przez kolekcjonerk´ Helen´
Jankowskà. Pani Helena gromadzi∏a je przez
wiele lat. Sà one owocem licznych podró˝y do
ró˝nych krajów Êwiata, które odwiedza∏a jako
przewodnik i t∏umacz.
46
[ 46 ]
Na wystawie znalaz∏y si´ lalki z 49. krajów
Êwiata z ró˝nych kontynentów: Ameryki Po∏udniowej, Ameryki Pó∏nocnej, Afryki, Azji,
Europy reprezentujàce ró˝ne kultury, rasy,
narodowoÊci.
Zgodnie z definicjà cytowanà w pi´knym
folderze wystawowym: Lalka to wyobra˝enie
postaci ludzkiej. Mo˝e byç wykonywana
z najprzeró˝niejszych surowców (...). Najcz´Êciej wiernie oddaje postaç ludzkà (z zaznaczonà p∏cià i wiekiem), ale bywa, ˝e nie jest realistycznym odtworzeniem, postacià z g∏owà,
r´kami, nogami, lecz byle kijkiem, ga∏gankiem
czy wiàzkà siana.
Lalki zgromadzone na wystawie w pe∏ni
potwierdzajà treÊç cytowanej definicji i pi´knie nawiàzujà do historii kultury i obyczajów
krajów, z których pochodzà. Angli´ reprezentuje brodaty król Henryk VIII i jego szeÊç
˝on. Postacie sà niewielkie, wykonane z masy
plastycznej. Ubrane zosta∏y w aksamitne i koronkowe stroje: ozdobione haftami oraz ró˝norodne, starannie dobrane do strojów nakrycia g∏owy. Z podziwem oglàdam ubiory króla
i jego ˝on, ka˝dy z nich jest inny i stanowi
Wychowanie w Przedszkolu
Japonia
pi´knà, bogatà w szczegó∏y kompozycj´ kolorystycznà.
Na sàsiedniej pó∏ce gabloty znajduje si´
szkockie wojsko w kraciastych spódnicach. Jeden z nich gra na kobzie. Tu˝ obok stojà angielscy urz´dnicy z izby lordów i przedstawiciele królewskiej gwardii.
Kraje nadba∏tyckie: Litw´, ¸otw´ i Estoni´
reprezentujà pary w ludowych strojach.
W grupie niemieckich Bambrów sà doroÊli
i dzieci w barwnych strojach we∏nianych
W pobli˝u stoi leÊny dziadek zrobiony z suszonych Êliwek i orzecha.
Pi´kne porcelanowe figurki to para Holendrów, oczywiÊcie w tradycyjnych chodakach.
W kolejnej gablocie stojà Szwajcarki – lalki w haftowanych tiulowych czepcach i równie
pi´knych sukniach. Czechy reprezentuje
drewniany wojak Szwejk, a W∏ochy porcelanowy Arlekin i s∏omiane laleczki.
Dalej para hiszpaƒska taƒczy flamenco.
Trudno oderwaç wzrok od z∏ocistoczarnego
stroju uÊmiechni´tej tancerki i pi´knej tanecznej pozy, w której zatrzyma∏ ich wykonawca
tego dzie∏a.
1/2005
RPA
Ze Stanów Zjednoczonych przyw´drowa∏a
para Indian, oczywiÊcie w charakterystycznych we∏nianych strojach ozdobionych koralikami. Ich g∏owy wykonane zosta∏y z suszonych
owoców i ozdobione indiaƒskimi pióropuszami.
Postaç z RPA jest w stroju bogato wyszywanym koralikami w geometryczne wzory.
Japoni´ reprezentujà samuraje i pi´kne
gejsze w misternie wykonanych strojach oraz
drewniany mnich z miskà ry˝u. Warto równie˝
wspomnieç o laleczkach-ciasteczkach i lalce
z kolorowych bibu∏ek, której strój do z∏udzenia sugeruje jakby wykonany by∏ z tkaniny.
W kolejnej gablocie sà lalki rosyjskie:
drewniane matrioszki, dziad i baba wyci´ci
z jednego kawa∏ka drewna, ale tak˝e lalka
w pi´knym czerwono-zielonym stroju ozdobionym haftami i futrem. Jej g∏ow´ zdobi
przepi´kny haftowany czepiec.
Tu˝ obok znajduje si´ spora grupka miniaturowych, kilkucentymetrowych laleczek,
umieszczonych na podstawkach, przedstawicieli ró˝nych narodów rosyjskich.
WÊród zgromadzonych eksponatów sà lal-
[ 47 ] 47
Mo∏dawia
ki z Grecji, Portugalii, Maroka, Boliwii, Francji, Chin, Wietnamu. Rumuni´ reprezentujà
górale, a Zjednoczone Emiraty Arabskie
m´˝czyzna i kobieta w tradycyjnych strojach
arabskich.
Kolejna niespodzianka to spotkanie z lalkà
polskà. Ta lalka w∏aÊciwie rozpoczyna kolekcj´. Jest znacznie wi´ksza od pozosta∏ych. Siedzi w gablocie ubrana w strój góralski, wykonany z du˝à starannoÊcià. Na g∏owie ma
upi´ty warkocz z naturalnych w∏osów. Okazuje si´, ˝e by∏a to ulubiona lalka pani Heleny,
pamiàtka jej dzieciƒstwa. Nazywa∏a jà Halkà.
To ona zapoczàtkowa∏a kolekcj´ lalek, którà
dziÊ oglàdamy w muzeum.
Ten eksponat budzi równie˝ moje wspomnienia z dzieciƒstwa, przypomina o ulubionej lalce w krakowskim stroju, której nie
chcia∏am zamieniç na innà, nawet wówczas,
gdy by∏a ju˝ bardzo zniszczona. Moja „krakowianka", podobnie jak Halka, mia∏a prawdziwe w∏osy i czerwone korale.
Lalka, ten niezwyk∏y element kultury, ulegajàcy cz´stej metamorfozie, przechodzàcy ze
Êwiata dzieci´cego do doros∏ego, ze Êwiata zabawy do Êwiata powa˝nego (i odwrotnie), nie-
48
[ 48 ]
zale˝nie od tego, czy jest zabawkà dla dzieci,
czy te˝ spe∏nia inne istotne zadania, jest
przedmiotem nie tylko wdzi´cznym, barwnym
i fotogenicznym, ale tak˝e obiektem o niezwyk∏ych walorach poznawczych, przybli˝ajàcym
Êwiat ró˝nych kultur, minionych epok, egzotycznych tkanin.
Wystawa pt. Lalki Êwiata jest jednà
z trzech cz´Êci ekspozycji pod tytu∏em Dary
cenne i bezcenne; pozosta∏e cz´Êci to Egzotyczne klimaty oraz Znalezione na strychu.
Zgromadzone w poznaƒskim Muzeum Etnograficznym przedmioty sà bardzo zró˝nicowane. Ka˝dy z nich ma swojà niepowtarzalnà
histori´ zwiàzanà z ˝yciem i losami darczyƒców.
WÊród egzotycznych przedmiotów pochodzàcych z ró˝nych stron Êwiata znalaz∏am marionetki z teatru cieni wajang purwa z Jawy
wykonane z papieru. Bardzo kolorowe, z g∏owami przypominajàcymi g∏owy smoków. Ponadto na wystawie znalaz∏o si´ wiele egzotycznych eksponatów pochodzàcych z ró˝nych
krajów afrykaƒskich przywiezionych przez podró˝ników i archeologów.
Bardzo spodoba∏ mi si´ pomys∏ kolejnej
Wychowanie w Przedszkolu
USA
Rosja
ekspozycji pt. Znalezione na strychu. Tu obok
siebie, zgodnie, podobnie jak na strychu, egzystujà: element stroju prababci – haftowany
czepiec, pasiasty ∏owicki fartuch, stara fotografia, drewniana ko∏yska, stary, pi´knie
ozdobiony kapelusz pàtnika, Êwi´te obrazy,
stare meble itp.
Wystaw´ Dary cenne i bezcenne odwiedzajà równie˝ poznaƒskie przedszkolaki, pozostawiajàc swoje prace plastyczne. O tym, jak
bardzo podoba∏y si´ im zgromadzone eksponaty Êwiadczà rysunki. W ich pracach dominujà lalki. Ale na niektórych rysunkach widaç
równie˝ „skarby ze strychu".
Wizyty w muzeach, na wystawach, dostarczajà dzieciom wielu interesujàcych wra˝eƒ.
W sposób bezpoÊredni spotykajà si´ z przesz∏oÊcià, obrazami z historii, którà trudno im
zrozumieç, gdy o tym tylko opowiadamy.
Sàdz´, ˝e ta ekspozycja jest tematycznie
szczególnie bliska dzieciom. Nawiàzuje do doÊwiadczeƒ ich codziennego ˝ycia. Pokazujàc
wartoÊç i urod´ z pozoru zwyk∏ych przedmiotów, zach´ca do bacznej obserwacji otoczenia,
zadawania pytaƒ. Uczy aktywnej postawy wobec otaczajàcej rzeczywistoÊci.
1/2005
Warto rozejrzeç si´ wokó∏. Mo˝e w domowych lub przedszkolnych zakamarkach, szczególnie w tych placówkach, które funkcjonujà
od bardzo wielu lat, znajdziemy Êlady przesz∏oÊci, np. zabawki, którymi bawili si´ rodzice, a mo˝e dziadkowie.
Taka wystawa w przedszkolnej sali sprawi∏aby radoÊç nie tylko dzieciom.
Mo˝e w ten sposób rozbudzimy przynajmniej u niektórych dzieci pasje kolekcjonerskie, dzi´ki którym ocalone zostanà jakieÊ
„cenne i bezcenne przedmioty”. EWA BRA¡SKA
g∏ówny wizytator, Ministerstwo
Edukacji Narodowej i Sportu
(Departament Kszta∏cenia Ogólnego,
Specjalnego i Profilaktyki Spo∏ecznej)
[ 49 ] 49