Chrońmy Przyrodę Ojczystą - Instytut Ochrony Przyrody PAN

Chrońmy Przyrodę Ojczystą - Instytut Ochrony Przyrody PAN

Chrońmy
Przyrodę Ojczystą
Organ Państwowej Rady Ochrony Przyrody
SPIS TREŚCI
ARTYKUŁY ��ARTICLES
ARTYKUŁY
ARTICLES
Jakub Kronenberg, Marcin Bocheński, Paweł T. Dolata, Leszek Jerzak, Piotr Profus, Marcin Tobółka, Piotr
Aleksandra Biedrzycka: Wpływ zaniku i fragmentacji siedliska na strukturę genetyczną populacji susła
Tryjanowski, Andrzej Wuczyński, Katarzyna M. Żołnierowicz: Znaczenie bociana białego Ciconia ciconia
perełkowanego Spermophilus suslicus – wykorzystanie danych genetycznych do planowania ochrony gatunku
dla społeczeństwa: analiza z perspektywy koncepcji usług ekosystemów – The importance of White Stork
– The effect of habitat fragmenta�on and loss on gene�c structure of spo�ed suslik popula�ons – the use of
Ciconia ciconia for society: an analysis from the perspec�ve of ecosystem services ........................................
gene�cal data in species conserva�on ..............................................................................................................
Piotr Brewczyński: Ochrona wilka a gospodarka łowiecka w Polsce – konflikt nieunikniony? – Wolf protec�on
Magdalena
Lenda,
Piotr Skórka:
Orzech –włoski
Juglans regia
– nowy,
potencjalnie inwazyjny gatunek w rodzimej
and game
management
in Poland
an inevitable
conflict?
.............................................................................
florze – Walnut Juglans regia – a new, poten�ally invasive species in na�ve flora ...........................................
Adam Flis: Występowanie gadożera Circaetus gallicus w Lasach Janowskich i Lipskich – The occurrence of
short-toed
eagle Matysiak:
Circaetus gallicus
in Janowskie
and Lipskie
Forests
(SE Poland)
.............................................
Piotr Profus,
Mateusz
Obserwacje
pomurnika
Tichodroma
muraria
w Polsce
poza tatrzańską ostoją
lęgową
Records Korneliusz
of Wallcreeper
Tichodroma
muraria
in Poland
breeding
site in theobszar
Tatra Mts
Robert
W. –Mysłajek,
Kurek,
Krzysztof Piksa,
Czesław
Szura,outside
Sabinathe
Nowak:
Czy specjalny
ochrony siedlisk Natura 2000 Beskid Mały (PLH240023) w wystarczający sposób chroni nietoperze?
Jerzy Kruk,
Szymańska:
Rukiew drobnolistna
Nastur�um
microphyllum
Rchb.
– nowe
– Does Renata
the special
area of conserva�on
of Natura 2000
Beskid Mały
(PLH240023)(Boenn.)
adequately
protects
okolicach Krakowa – New stands of one-row yellow cress Nastur�um microphyllum (Boenn.)
stanowiska
the bats? w
...........................................................................................................................................................
Rchb. in the surroundings of Kraków ................................................................................................................
Edward Baraniak, Andrzej Nowosad, Marek Przewoźny: Nowe stanowisko smukwy kosmatej Scolia hirta
Vespoidea)
naWystępowanie
Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej
– New loca�on
of Scolia
hirta Misgurnus
Adam (Hymenoptera:
Olszewski, Michał
Główka:
różanki Rhodeus sericeus
(Pallas, 1776)
i piskorza
(Hymenoptera:
Vespoidea)
in the
Wielkopolska-Kujawy
Lowlandof....................................................................
fossilis
(Linné, 1758)
w Puszczy
Kampinoskiej
– The occurrence
the bi�erling Rhodeus sericeus (Pallas,
179
243
204
261
221
271
226
279
234
1776)Ciach:
and weatherfish
in the
Kampinos
Forestna
(Central
...................
287
Michał
Stanowisko Misgurnus
chronionejfossilis
ryby – (Linné,
różanki1758)
Rhodeus
sericeus
w Wisłoce
tereniePoland)
Beskidu
Niskiego
(alpejski region biogeograficzny) – Loca�on of the protected fish – the European Bi�erling Rhodeus sericeus
Adam inStebel:
MechRiver
pędzliczek
szerokolistny
la�folia (Hartm.)
Huebener
w Karpatach Polskich 237
the Wisłoka
in the Beskid
Niski MtsSyntrichia
(alpine biogeographical
region)
...................................................
i problemy jego ochrony – The Water Screw-moss Syntrichia la�folia in the Polish Carpathians and problems
Grzegorz
J. Wolski, .................................................................................................................................................
Emilia Grabowska, Leszek Kucharski: Błotniszek wełnisty Helodium blandowii (Bryophyta,
of its protec�on
293
Helodiaceae) w Polsce Środkowej – Helodium blandowii (Bryophyta, Helodiaceae) in Central Poland ........... 241
Marcin Nobis, Agnieszka Nobis: Stanowisko sasanki otwartej Pulsa�lla patens (L.) Mill. (Ranunculaceae)
Radosław Puchałka, Dariusz Płąchocki, Przemysław Zubel, Wanda Gugnacka-Fiedor: Nowe stanowisko wyblinu
w Starachowicach (Przedgórze Iłżeckie) – A locality of Pulsa�lla patens (L.) Mill. (Ranunculaceae) in
jednolistnego Malaxis monophyllos (Orchidaceae) w północno-zachodniej Polsce – A new site of Malaxis
299
Starachowice (Iłża Foreland) .............................................................................................................................
monophyllos (Orchidaceae) in north-west Poland ............................................................................................ 244
Adam
P. Kubiak:
Flora Stachurska-Swakoń:
naczyniowa doliny Olszówki
(Kotlina
Sandomierska)
walory ipurpurata
zagadnienia
ochrony –
Krys�an
Budzik, Alina
Występowanie
kruszczyka
sinego–Epipac�s
na Pogórzu
Vascular
flora of(Karpaty
the Olszówka
valley–(Kotlina
Sandomierska,
SE Poland)
– it’sinvalues
and conserva�on
issues
Rożnowskim
Zachodnie)
The occurrence
of Epipac�s
purpurata
the Rożnów
Foothills (Western
Carpathians) ......................................................................................................................................................
Marcin Stanisław Wilga: Rycerzyk oliwkowożółty Tricholomopsis decora (Fr.: Fr.) Singer w Lasach Oliwskich
Anna
Śliwińska-Wyrzychowska,
Monika
Bogdanowicz:
Nowe(Fr.:
stanowisko
zeilleri
(Trójmiejski
Park Krajobrazowy)
– Tricholomopsis
decora
Fr.) Singerwidlicza
in Lasy Zeillera
OliwskieDiphasiastrum
Forests (Trójmiejski
na
terenie
Wyżyny
Olkuskiej
–
zagrożenia
i
ochrona
–
The
new
site
of
Zeiller’s
clubmoss
Diphasiastrum
Landscape Park) ................................................................................................................................................
zeilleri in the Olkuska Upland – threats and protec�on ....................................................................................
303
248
311
254
RECENZJE
� REVIEWS
Grzegorz Vončina:
Porzeczka skalna Ribes petraeum w Małych Pieninach – Ribes petraeum in the Małe Pieniny
range ................................................................................................................................................................. 259
Anna Medwecka-Kornaś: Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa (red.): Czerwona Księga Karpat Polskich.
Rośliny naczyniowe
...........................................................................................................................................
314
SPRAWOZDANIA
– REPORTS
Ludwik Lipnicki, Piotr Grochowski, Wojciech Gruszka: Lichenolodzy w sprawie ochrony porostów
– Lichenologists on the conserva�on of lichens ................................................................................................ 265
ARTYKUŁY
Chrońmy Przyr. Ojcz. 69 (3): 204–220, 2013
Ochrona wilka a gospodarka łowiecka w Polsce
– konflikt nieunikniony?
Wolf protec�on and game management in Poland
– an inevitable conflict?
PIOTR BREWCZYŃSKI
Stowarzyszenia na Rzecz Wspierania Bioróżnorodności „MATECZNIK”
78–400 Szczecinek, ul. 28 Lutego 54A
e-mail: [email protected]
Słowa kluczowe: wilk, status prawny, Polska, gospodarka łowiecka, konflikt.
Kluczowym elementem efektywnej ochrony wilka jest akceptacja grup społecznych, dla których
obecność tego drapieżnika ma istotne znaczenie. Są to głównie myśliwi, hodowcy zwierząt gospodarskich oraz lokalne samorządy i mieszkańcy terenów, na których wilki występują lub mogą się
pojawić. Wszystkie te grupy powinny być traktowane z uwzględnieniem ich interesów i potrzeb
w planowanych działaniach ochronnych dotyczących tego gatunku.
Obecność lub pojawienie się wilka ma różne konsekwencje dla wymienionych środowisk, jednak wspólnym mianownikiem jest ich wymiar ekonomiczny, którego nie można marginalizować.
Dla myśliwych równie istotnym skutkiem obecności lub pojawienia się wilka jest zagrożenie kultywowania przez nich wielowiekowej tradycji polowania, co w konsekwencji sprowadza się do zagrożenia funkcjonowania całej gospodarki łowieckiej.
Aby zapewnić w długookresowej perspektywie niezagrożone trwanie populacji wilka w Polsce,
należy zminimalizować lub całkowicie załagodzić istniejący konflikt pomiędzy ochroną wilka
a podmiotami prowadzącymi gospodarkę łowiecką, będący głównie wynikiem radykalnych postaw
ekologicznych organizacji pozarządowych i niektórych środowisk ochroniarskich. Zaprzestanie
forsowania ścisłej ochrony wilka kosztem gospodarki łowieckiej, w połączeniu z określeniem celu
ochrony wilka w poszczególnych obszarach jego występowania (docelowe zagęszczenia) i dopuszczeniem kontrolowania jego liczebności po osiągnięciu optymalnych zagęszczeń, spowoduje akceptację dla ochrony wilka podmiotów prowadzących gospodarkę łowiecką oraz samych myśliwych i aktywnie włączy ich w ten proces, gwarantując trwanie gatunku w przyszłości.
SUMMARY
Effective wolf protection is impossible without approval of milieus to which its occurrence is important. Those
milieus are mostly represented by hunters, livestock breeders, local authorities and people living in areas where
wolves do occur or may occur. All those groups have to be taken seriously, and their interests and needs have to
be accounted for in the scheduled conservation measures related to the species in question.
The presence or visits of the wolf have different effects on the above groups, but there is one common
denominator, i.e. the economical dimension, which must not be disregarded. In the case of game management,
the economic importance consists in the reduced income from the sale of hunting trips and game carcasses
compared to the situation when the wolf is absent (irrespective of the fact whether the lower sale results from
more modest hunting plans or from the necessity to account for game losses caused by wolves). The amount
of direct annual financial losses borne by hunting revier leaseholders or managers due to wolf occurrence may
range from over 30 000 PLN to as much as over 100 000 PL per 100 km2 of hunting revier.
From the hunters’ perspective, the presence of wolves or their visits in a given revier pose a threat to
cultivation of centuries-old tradition of hunting, which consequently threaten the whole game management.
This threat results mainly from the attempts to reduce the number of hunted big game or even total hunting
suspension in some parts of the wolf range. These attempts made by environmental NGOs are justified by the
204
fact that the size of local wolf populations is limited by hunting for ungulates (in excess or at all). However, a
significant increase in the number of deer, roe-deer and wild boar, i.e. animals constituting the basic wolf diet
is observed throughout the country, also in the regions where wolf populations are stable. That means that the
death rate of these species, caused by any possible factors, is lower than the birth rate, and consequently that
hunting for deer, roe-deer and wild boar does not contribute to reduction in the large carnivore food base.
In order to preserve sustainable wolf populations in Poland, the conflict between those who work for wolf
conservation and the entities dealing with game management has to be mitigated or totally resolved. The conflict
is induce mainly by the radical attitude of non-governmental environmental organisations and some milieus
of nature conservationists. The first step to resolve the conflict between wolf protection and game management
is to make the conservationists aware of the following facts determined in the course of scientific research and
everyday practice.
1. The proper game management, including ungulate hunting, does not pose any threat to wolves or other
carnivores.
2. There are no factual or legal basis for submitting the annual hunting plans and long-term hunting breeding
plans for environmental impact assessment with respect to protection of large carnivores, including the wolf.
Applying the environmental impact assessment procedure to annual hunting plans would involve additional
changes in the inventory schedules, approval of annual hunting plans, and thus most likely changes in the hunting
season duration, which could make the complicated procedure of hunting planning even more difficult.
3. Assigning arbitrary levels for the number of hunted ungulates to provide adequate food resources for
wolves is not justified and does not contribute to an increase in the number of carnivores.
4. When determining the target wolf population density in individual zones (regions) of their range, the
extent of damage in forests, damage to crops and agricultural products caused by ungulates (basic food of wolf)
should be accounted for. Without such analysis, the protection of wolf may lead to further conflicts with forestry
and agriculture.
5. Wolves are not able to reduce the number of their prey.
6. Wolves do not contribute to the reduction of damage in forest and agricultural crops caused by ungulates.
Their occurrence may lead to an increase in the extent of this kind of damage.
7. Information on the extent of wolf poaching, particularly by hunters, should be supported by specific
evidence. If such data are missing, any reasoning related to the extent of poaching and its effects on wolf
populations is unjustified.
On the other hand, certain rules of game management should also be subject to legal modification in
order to meet the needs of wolves irrespective of the knowledge and the will of people responsible for game
management.
1. Plans for big game hunting should be based on inventory results and an expected increase in Cervidae
and wild boar populations with no hunting interference (and no longer on the number of animals prior to the
hunting season). This requires an amendment to the Regulation of the Ministry of the Environment on annual
hunting plans and long-term hunting breeding plans.
2. Determination of the number of deer and wild boars to be hunted based on the inventory data and the
expected population growth should be performed for game breeding regions and not hunting reviers (plans for
a hunting revier are correct for roe deer because of small home ranges of the species). The legal status of a coordinator of a game breeding region should be established. This requires an amendment to the Law on Hunting
Act and the Regulation of the Minister of the Environment on annual hunting plans and long-term hunting
breeding plans.
3. Comprehensive research on the determination of reliable, optimal densities of Cervidae and wild boar
populations in individual regions and determination of target densities to ensure an acceptable level of damage
in forests, on the one hand, and the functioning of large predators, particularly wolves, and game management,
on the other hand.
Although not entirely sufficient, these measures will contribute to conflict mitigation. It appears that the
limited and reasonable exploitation of the wolf populations may lead to conflict mitigation and will not interfere
with the protection of the species. There are places in Poland where wolf density is already optimal or exceeds
the optimal level, but there are also places suitable for wolves where they do not occur or occur only occasionally.
Therefore, zonal differentiation in the method of wolf populations’ management is well-founded. In the regions
where density of wolves reaches the optimum, their population size should be controlled. This kind of solution
would also compensate for economic losses and other restrictions suffered by game management entities due to
the presence of wolf, and it would not pose any threat to the species population sustainability.
ARTYKUŁY
Chrońmy Przyr. Ojcz. 69 (3): 221–225, 2013
Występowanie gadożera Circaetus gallicus
w Lasach Janowskich i Lipskich
The occurrence of short-toed eagle Circaetus gallicus
in Janowskie and Lipskie Forests (SE Poland)
ADAM FLIS
Instytut Ochrony Przyrody PAN
31–120 Kraków, al. A. Mickiewicza 33
e-mail: fl[email protected]
Słowa kluczowe: gadożer, Circaetus gallicus, ptaki szponiaste, Lasy Janowskie, Lasy Lipskie.
W artykule przedstawiono dane dotyczące występowania gadożera Circaetus gallicus w Lasach
Janowskich i Lipskich w latach 1990–2011. Gadożer należy do najrzadszych szponiastych ptaków
lęgowych Polski, a liczebność jego populacji lęgowej szacuje się na 10–15 par. Został zamieszczony w Polskiej czerwonej księdze zwierząt jako gatunek skrajnie zagrożony wyginięciem. Ostatni lęg
gadożera w Lasach Janowskich stwierdzono w okolicy wsi Pikule (pow. janowski) w 1990 roku.
W Lasach Lipskich odnaleziono w 1992 roku martwego młodego, jeszcze nielotnego ptaka, co
jednoznacznie dowodzi lęgu, jednakże gniazda nie udało się zlokalizować. W latach 2001–2004
oraz 2008–2011 gadożer był wielokrotnie rejestrowany w Lasach Janowskich i Lipskich, jednak
gniazd również nie odnaleziono. Stwierdzono natomiast nowe stanowisko lęgowe gadożera na południe od Lasów Janowskich w 2010 roku.
SUMMARY
The paper presents data of short-toed eagle Circaetus gallicus occurrence in the Janowskie and Lipskie Forests
(south-eastern Poland) in the years 1990–2011. The short-toed eagle is an extremely rare bird of prey breeding
in Poland and its population is estimated at 10–15 pairs. The discussed species is included in the Polish Red Data
Book of Animals with the CR category (critically endangered). The last confirmed breeding site of the short-toed
eagle in Janowskie Forests was found in 1990 near the village of Pikule (Janów Lubelski district). In spite of
finding a dead young flightless bird in Lipskie Forests in 1992, the exact location of short-toed eagle nests in this
area was not confirmed. In 2001–2004 and 2008–2011, the short-toed eagle was recorded during the breeding
season in Janowskie and Lipskie Forests, but a nest was not found. In 2010, however, a new breeding site of this
rare bird was confirmed to the south of Janowskie Forests.
221
ARTYKUŁY
Chrońmy Przyr. Ojcz. 69 (3): 226–233, 2013
Czy specjalny obszar ochrony siedlisk Natura 2000 Beskid Mały
(PLH240023) w wystarczający sposób chroni nietoperze?
Does the special area of conserva�on of Natura 2000 Beskid Mały
(PLH240023) adequately protects the bats?
ROBERT W. MYSŁAJEK1, KORNELIUSZ KUREK2, KRZYSZTOF PIKSA3, CZESŁAW SZURA4, SABINA NOWAK1
1
Stowarzyszenie dla Natury „Wilk”
34–324 Lipowa, Twardorzeczka 229
e-mail: [email protected]
2
Wydział Biologii, Uniwersytet Warszawski
02–096 Warszawa, ul. Miecznikowa 1
e-mail: [email protected]
3
Instytut Biologii, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
31–054 Kraków, ul. Podbrzezie 3
e-mail: [email protected]
4
Stowarzyszenie Ochrony Jaskiń „Grupa Malinka”
43–460 Wisła, ul. Fiedorowska 66
e-mail: [email protected]
Słowa kluczowe: Natura 2000, alpejski region biogeograficzny, Karpaty Zachodnie, ochrona
nietoperzy.
Ochrona zwierząt wymienionych w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej UE, w ramach specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000, jest często niemożliwa ze względu na nieodpowiedni sposób wyznaczenia ich granic, podczas którego nie uwzględniono rzeczywistego rozmieszczenia poszczególnych gatunków. W pracy dokonano oceny stopnia ochrony stanowisk nietoperzy wymienionych w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej w SOO Beskid Mały (PLH240023).
W tym celu wykorzystano dane pozyskane z odłowów w sieci oraz kontroli jaskiń i innych schronień nietoperzy prowadzonych w latach 2002–2012, wraz z wcześniej opublikowanymi informacjami o chiropterofaunie Beskidu Małego. W całym masywie Beskidu Małego stwierdzono 15
gatunków nietoperzy, spośród których pięć (podkowiec mały Rhinolophus hipposideros, nocek
duży Myotis myotis, nocek Bechsteina M. bechsteinii, nocek orzęsiony M. emarginatus i mopek
Barbastella barbastellus) jest wymienionych w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej. Zaledwie
jedno stanowisko tych gatunków znajduje się w granicach obszaru Natura 2000. Badania autorów
wskazują na potrzebę korekty granic obszaru Natura 2000 w taki sposób, aby objąć ochroną ważne stanowiska rojenia i hibernacji nietoperzy. Konieczne są także dalsze badania nad chiropterofauną obszaru w celu opracowania dla niej odpowiednich zadań ochronnych.
SUMMARY
Capturing with nets and survey of caves and anthropogenic hibernacula, conducted from 2002 to 2012, were
used together with previously published data to assess the species composition of the bat fauna in the Beskid Mały
Mountains (ca. 400 km2), situated in the Western Carpathians (southern Poland). Based on this information,
we checked to what extent localities of bats listed in Annex II of the EU Habitat Directive are protected by the
newly established special area of conservation Natura 2000 Beskid Mały (PLH240023), which covers ca. 18%
of the entire region. We found out that bat fauna of the Beskid Mały Mountains consists of the following 15
species: Rhinolophus hipposideros, Myotis myotis, M. bechsteinii, M. nattereri, M. emarginatus, M. mystacinus,
M. brandtii, M. daubentonii, Eptesicus serotinus, E. nilssonii, Nyctalus noctula, N. leisleri, Plecotus auritus, P.
austriacus and Barbastella barbastellus, including Rh. hipposideros, M. myotis, M. bechsteinii, M. emarginatus
and B. barbastellus listed in Annex II of the EU Habitat Directive. However, only one locality of those bat species
is situated within the Natura 2000 site designated for their protection. We suggest extension of Natura 2000
to include two most important areas of bat swarming and hibernation. More attention should also be paid to
recognition of the bat fauna within the Natura 2000 site Beskid Mały.
ARTYKUŁY
Chrońmy Przyr. Ojcz. 69 (3): 234–236, 2013
Nowe stanowisko smukwy kosmatej Scolia hirta
(Hymenoptera: Vespoidea) na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej
New loca�on of Scolia hirta (Hymenoptera: Vespoidea)
in the Wielkopolska-Kujawy Lowland
EDWARD BARANIAK, ANDRZEJ NOWOSAD, MAREK PRZEWOŹNY
Zakład Zoologii Systematycznej, Wydział Biologii
Uniwersytet im. A. Mickiewicza
61–614 Poznań, ul. Umultowska 89
e-mail: [email protected], [email protected]
Słowa kluczowe: Hymenoptera, Apocrita, Vespoidea, Scoliidae, Scolia hirta, nowe stanowisko.
Opisano nowe stanowisko smukwy kosmatej Solia hirta (Schrank, 1781) – rzadko spotykanej
błonkówki na terenie Polski, umieszczonej w Polskiej czerwonej księdze zwierząt. Jest to potwierdzenie występowania tego gatunku na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej i trzecie pewne stanowisko na tym obszarze.
SUMMARY
Scolia hirta (Schr.) is a hymenopteran insect commonly occurring in dry and sunny environments with sandy
soil in the Palearctic region. It is a rare species in Poland but not protected by law. However, it is listed in the
Polish Red Data Book of Animals (Invertebrates – Invertebrata) as a vulnerable species (Banaszak 2004). A new
location of this rare insect in the Wielkopolska region was discover in Mielno in the vicinity of Gniezno. The
habitat of the observed individuals was a lawn with sandy soil. Insects were observed frequently between June
and July 2006. They were very active, flying quickly above the very sunny lawn with a shallow hollow. It appears
that a fragment of a decaying root from a cut down tree is situated in this place, and probably Scolia hirta
parasites on larvae of scarab beetles occurring there. The authors were inspecting this location for three years,
and each year individuals of Scolia hirta were observed during the same month and there were no significant
changes in the habitat.
234
ARTYKUŁY
Chrońmy Przyr. Ojcz. 69 (3): 237–240, 2013
Stanowisko chronionej ryby – różanki Rhodeus sericeus
w Wisłoce na terenie Beskidu Niskiego (alpejski region
biogeograficzny)
Loca�on of the protected fish – the European Bi�erling
Rhodeus sericeus in the Wisłoka River in the Beskid Niski Mts
(alpine biogeographical region)
MICHAŁ CIACH
Zakład Zoologii i Łowiectwa
Instytut Bioróżnorodności Leśnej, Wydział Leśny
Uniwersytet Rolniczy
31–425 Kraków, al. 29 Listopada 46
e-mail: [email protected]
Słowa kluczowe: różanka, Rhodeus sericeus, potoki górskie, ryby, starorzecza, Natura 2000.
W dniu 2 maja 2012 roku, w Wisłoce koło miejscowości Myscowa (Beskid Niski) odnaleziono stanowisko ściśle chronionego gatunku ryby – różanki Rhodeus sericeus. Odnotowano kilkanaście
osobników w ubarwieniu godowym zasiedlających niewielkie starorzecze oddzielone od głównego nurtu rzeki kamienistą łachą częściowo porośniętą roślinnością. Jest to obecnie jedyne w Polsce
stanowisko tego gatunku w granicach alpejskiego regionu biogeograficznego.
SUMMARY
On May 2, 2012, a site with European Bitterling Rhodeus sericeus was found in the Wisłoka River near the
Myscowa village (the Beskid Niski Mts). Several individuals in breeding coloration were recorded. These were
inhabiting a small old riverbed, separated from the main stream of the river with rocky sandbank, partially
covered with vegetation. The site with this species in the Wisłoka catchment is currently the only one in Poland
within the alpine biogeographical region (alt 337 m). The European Bitterling is a strictly protected species
(Rozporządzenie 2011), included in the Polish Red Book of Animals (Głowaciński 2001) and in Annex II of the
Habitats Directive (Dyrektywa 1992).
237
ARTYKUŁY
Chrońmy Przyr. Ojcz. 69 (3): 241–243, 2013
Błotniszek wełnisty Helodium blandowii (Bryophyta, Helodiaceae)
w Polsce Środkowej
Helodium blandowii (Bryophyta, Helodiaceae) in Central Poland
GRZEGORZ J. WOLSKI1, EMILIA GRABOWSKA2, LESZEK KUCHARSKI3
1
Katedra Geobotaniki i Ekologii Roślin
Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Łódzki
90–237 Łódź, ul. St. Banacha 12/16
e-mail: [email protected]
Łódź 91–172, ul. Zimna Woda 56 D
e-mail: [email protected]
2
3
Katedra Ochrony Przyrody
Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Łódzki
90–237 Łódź, ul. St. Banacha 1/3
e-mail: [email protected]
Słowa kluczowe: Helodium blandowii, relikt glacjalny, ochrona gatunkowa roślin, Polska Środkowa.
Błotniszek wełnisty Helodium blandowii (F.Weber & D.Mohr) – mech charakterystyczny dla siedlisk oligotroficznych, uznany w Polsce za relikt glacjalny i objęty ochroną ścisłą – dotychczas odnotowany na dwóch stanowiskach w Polsce Środkowej. Niniejsza notatka prezentuje dwa dalsze stanowiska z tego obszaru – na torfowiskach niskich w Kolonii Grabostów, w dolinie rzeki Pilsi (dopływ Widawki), w gminie Zelów i w Bęczkowicach, w dolinie Luciąży (gmina Łęki
Szlacheckie, woj. łódzkie).
SUMMARY
Helodium blandowii (F.Weber & D.Mohr) Warnst., a rare peatland moss which is considered to be a glacial
relict of the bryoflora in Poland, has so far been known from two localities in Central Poland. Two additional
localities of this species from this region are presented in the present report. The first site is situated in a fen
in the village of Bęczkowice, in the valley of the Pilsia river (a tributary of the Widawka river), in the Zelów
commune (latitude 51°27′N, longitude 19°32′E) where the species was discovered in 1986, whereas the second
site is located in a fen in the settlement Kolonia Grabostów in the Łęki Szlacheckie commune (lat. 51°12′N, long.
19°42′E) where the moss was discovered in 2009 (Fig. 1).
241
ARTYKUŁY
Chrońmy Przyr. Ojcz. 69 (3): 244–247, 2013
Nowe stanowisko wyblinu jednolistnego Malaxis monophyllos
(Orchidaceae) w północno-zachodniej Polsce
A new site of Malaxis monophyllos (Orchidaceae)
in north-west Poland
RADOSŁAW PUCHAŁKA1, DARIUSZ PŁĄCHOCKI1, PRZEMYSŁAW ZUBEL2, WANDA GUGNACKA�FIEDOR1
1
Zielnik TRN, Katedra Botaniki i Planowania Krajobrazu
Wydział Biologii i Ochrony Środowiska
Uniwersytet Mikołaja Kopernika
87–100 Toruń, ul. Lwowska 1
e-mail: [email protected], [email protected], wgfi[email protected]
Eco-Analyse Biuro Analiz Środowiska
87–100 Toruń, ul. Mickiewicza 9
e-mail: [email protected]
2
Słowa kluczowe: wyblin jednolistny, Malaxis monophyllos, gatunki zagrożone.
Opisano nowe stanowisko wyblinu jednolistnego Malaxis monophyllos (L.) Sw. (Orchidaceae)
w Polsce północno-zachodniej, na obszarze, na którym gatunek ten uznawany był za wymarły. Nowo odkryte stanowisko położone jest w Borach Tucholskich, na terenie rezerwatu przyrody „Miedzno” (ATPOL CB69). Niewielką populację tego gatunku stwierdzono w olsie porzeczkowym Ribeso nigri-Alnetum. Skład florystyczny fitocenozy, w której rośnie wyblin, udokumentowano zdjęciem fitosocjologicznym.
SUMMARY
A new site of Malaxis monophyllos has been found in northwestern Poland. It is a rare orchid associated with
humid, swamp forests and peat bogs. The arrangement of sites in Poland is irregular − with clear groupings in
southern and northeastern Poland, and no sites in the Polish Central Lowlands and in the north-west part of
the country (Bernacki 2001). Malaxis monophyllos has retreated from locations in northwestern Poland where it
is considered extinct (Żukowski, Jackowiak 1995; Piękoś Mirkowa, Mirek, 200; Markowski, Buliński 2004). The
threat of extinction is much lower in southern Poland compared to northern Poland (Bernacki 2001). In recent
years, new sites of the species have been reported – in the southern and northeastern part of Poland.
The newly discovered site is located in the Tuchola Forest region in the nature reserve “Miedzno”. The
species location is described by geographic coordinates 53°37′7,5″N and 18°24′24,2″E also ATPOL grid square
CB69.
The population of M. monophyllos consists of 15 individuals and occurs over an area of ca. 200 m2 in the
Ribeso nigri-Alnetum association. At most sites in Poland, the species populations are not abundant and consists
of only a few individuals (Bernacki 2001). There is a good chance to preserve the M. monophyllos population in
the identified habitat. The sites with Malaxis monophyllos appears to be well protected due to its location within
the protected area of alder woods and peat bogs with stable hydrological conditions.
ARTYKUŁY
Chrońmy Przyr. Ojcz. 69 (3): 248–253, 2013
Występowanie kruszczyka sinego Epipac�s purpurata
na Pogórzu Rożnowskim (Karpaty Zachodnie)
The occurrence of Epipac�s purpurata in the Rożnów Foothills
(Western Carpathians)
KRYSTIAN BUDZIK1, ALINA STACHURSKA�SWAKOŃ2
Instytut Botaniki
Uniwersytet Jagielloński
31–501 Kraków, ul. Kopernika 27
e-mail: krys�[email protected], [email protected]
Słowa kluczowe: kruszczyk siny, storczykowate, gatunki chronione, Pogórze Rożnowskie.
Kruszczyk siny Epipactis purpurata Sm. należy do chronionych i rzadkich w skali kraju gatunków z rodziny storczykowatych. W 2009 roku na Pogórzu Rożnowskim znaleziono trzy stanowiska kruszczyka sinego, niepodawanego dotychczas z tego mezoregionu. Populacje gatunku rosły
w lasach grądowych. Zagrożeniem dla tego taksonu jest mała liczebność populacji oraz infekcja
grzybami patogenicznymi.
SUMMARY
Epipactis purpurata Sm. is one of the protected and rare Orchidaceae species in Poland. Three sites of the species
were found in the Rożnów Foothills in 2009 (Western Carpathians). It is a new species in the Rożnów Foothills
(Fig. 1). Epipactis purpurata grew in the forest communities of the Tilio-Carpinetum association. Its three
populations differed in respect of the number of stems: from 1 (the 3rd site) and 3 (the second site) to 20 (the 1st
site). It could be assumed that the population condition depends on forest management, because of the species
sensitivity to light. Currently, the serious threat is related to a small number of observed stems at the 2nd and the
3rd site and fungal infection.
ARTYKUŁY
Chrońmy Przyr. Ojcz. 69 (3): 254–258, 2013
Nowe stanowisko widlicza Zeillera Diphasiastrum zeilleri
na terenie Wyżyny Olkuskiej – zagrożenia i ochrona
The new site of Zeiller’s clubmoss Diphasiastrum zeilleri
in the Olkuska Upland – threats and protec�on
ANNA ŚLIWIŃSKA�WYRZYCHOWSKA, MONIKA BOGDANOWICZ
Zakład Botaniki i Ekologii Roślin
Akademia im. Jana Długosza
42–201 Częstochowa, al. Armii Krajowej 13/15
e-mail: [email protected], [email protected]
Słowa kluczowe: Diphasiastrum zeilleri, widłaki, Wyżyna Olkuska.
W pracy przedstawiono nowe stanowisko widlicza Zeillera Diphasiastrum zeilleri (Rouy) Holub
na terenie Wyżyny Olkuskiej w leśnictwie Pomorzany. Omawiany gatunek na Czerwonej liście roślin naczyniowych w Polsce ma kategorię „narażony na wyginięcie” – V i jest objęty ochroną gatunkową.
SUMMARY
The paper presents a new site of Diphasiastrum zeilleri (Rouy) Holub in the Olkuska Upland within the
Pomorzany forest administration region (50°17′42.06″N, 19°32′8.28″E). The discussed species is included on
the Red List of Plants and Fungi in Poland (category V – vulnerable). In Poland, Diphasiastrum zeilleri is legally
protected.The discovered population covers the area of 41 m2. The cover of live shoots within the population is
80%. Since 2005, the occurrence of sporophylls releasing the spores has been observed. The main threat to the
population are silviculture treatments in the area of the species occurrence. In order to protect the described
population of D. zeilleri, it has been agreed with the Olkusz Forest District Management to minimize the
potential economic treatments in the immediate vicinity of the stand. This will prevent the exposure of the
population to direct or indirect damage.
ARTYKUŁY
Chrońmy Przyr. Ojcz. 69 (3): 259–264, 2013
Porzeczka skalna Ribes petraeum w Małych Pieninach
Ribes petraeum in the Małe Pieniny range
GRZEGORZ VONČINA
Pieniński Park Narodowy
34–450 Krościenko nad Dunajcem, ul. Jagiellońska 107B
e-mail: [email protected]
Słowa kluczowe: chorologia, Karpaty Zachodnie, Polska.
Praca opisuje pierwsze notowanie oraz warunki występowania porzeczki skalnej Ribes petraeum
Wulfen w polskiej części Pienin, w rezerwacie Wysokie Skałki w Jaworkach. Najbliższe stanowiska
gatunku znajdują się w słowackiej części pasma Małych Pienin. W Polsce porzeczka skalna rośnie
najczęściej w Karpatach i Sudetach, w wyższych piętrach roślinnych, głównie w zbiorowiskach zaroślowych piętra subalpejskiego. Poza zaroślami kosówki roślina ta była obserwowana w górnoreglowych świerczynach i w zbiorowiskach ziołoroślowych piętra alpejskiego.
SUMMARY
The present paper reports the first record of Ribes petraeum Wulfen occurrence in the Polish part of the Pieniny
Mts, in the nature reserve Wysokie Skałki (Fig. 1). The nearest localitions of this species were noted in the
Slovakian part of the Małe Pieniny range. Natural habitats for this taxon are located in higher altitudes of the
Carpathians and the Sudety Mts, especially above the timberline – in the Pinus mugo association and other
shrub communities. This species was also observed in spruce forests at higher locations, and sparsely in plant
communities of the alpine zone. The author presents two phytosociological relevés recorded at the site of Ribes
petraeum in the upper montane zone, in the Polysticho-Piceetum association. The occurrence of the described
high-montane species provides further evidence for Kulczyński’s view (1928) about the natural origin of forest
on the Wysokie Skałki Mt., in the Małe Pieniny range.
SPRAWOZDANIA
Chrońmy Przyr. Ojcz. 69 (3): 265–272, 2013
Lichenolodzy w sprawie ochrony porostów
Lichenologists on the conserva�on of lichens
LUDWIK LIPNICKI, PIOTR GROCHOWSKI, WOJCIECH GRUSZKA
Zakład Nauk Morfologicznych, Biologii i Nauk o Zdrowiu
Akademia Wychowania Fizycznego im. E. Piaseckiego w Poznaniu
Zamiejscowy Wydział Kultury Fizycznej
66–400 Gorzów Wielkopolski, ul. Estkowskiego 13
e-mail: [email protected], [email protected], [email protected]
Słowa kluczowe: porosty, ochrona, konferencja, wnioski.
Polska lichenologia ma bogate doświadczenia w ochronie porostów zarówno w sferze postulatywnej, jak i działań praktycznych. Jednym z głównych celów Międzynarodowej Konferencji
„Ochrona Porostów – Porosty Chronione”, która odbyła się w dniach 11–14 września 2012 roku
na terenie Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Bory Lubuskie”, była prezentacja tych osiągnięć.
Polscy i zagraniczni naukowcy mieli okazję do zapoznania się z wypracowanymi w ciągu ostatnich
dziesięcioleci przez polskich lichenologów skutecznymi metodami i formami działań dotyczących
ochrony porostów. Wskazano trudności w realizacji wielu zadań ochronnych. Odbyły się także
warsztaty terenowe, których głównym celem było szkolenie leśników w rozpoznawaniu chronionych i zagrożonych gatunków porostów. W oparciu o treści referatów i wymianę poglądów podczas dyskusji wypracowano 14 wniosków końcowych Konferencji.
SUMMARY
The first requirements concerning lichen protection appeared in Poland as early as in the 1930’s. They were
formulated by Józef Motyka, an eminent lichenologist. Lichens in Poland are protected by inclusion into the
legally protected species lists. The first (not only on the national scale) areas were established for the protection
of lichens: the ‘Bór Chrobotkowy im. Prof. Z. Tobolewskiego’ reserve [Sub-continental lichen Scots pine forest
(Cladonio-Pinetum)] and lichen-based natural monuments. Lichenologists, based on the results of their own
findings, demand that protective measures and action be taken. Some of them, e.g. the extension of the existing
reserve territories are successful. Great difficulties are posed by the protection of roadside trees with valuable
lichen species. Opinions and views on the above-mentioned subject were exchanged during the international
conference entitled ‘Lichen Protection – Protected Lichen Species’ organised by the Laboratory of Biology and
Nature Protection of the E. Piasecki University School of Physical Education in Poznań, Faculty of Physical
Culture in Gorzów Wielkopolski. The conference participants are the authors of the monograph entitled ‘Lichen
Protection – Protected Lichen Species’ published for this occasion. The Conference also encompassed field
workshops mainly dedicated to the training of foresters in recognising valuable lichen species growing on trees
and on the ground as well as the presentation of the contribution of epiphytic lichens in the secondary succession
on burnt areas. In the final part of the Conference, the participants discussed the outline of the new version of
the list of species legally protected in Poland. On the basis of the presentations and speeches delivered as well
as the exchange of opinions and views during the discussions, 14 recommendations have been formulated.
These recommendations have been sent to institutions, which are highly influential in the implementation of
protection requirements raised by lichenologists.
265