Polska nauka w indeksie Hirscha - Instytut Chemii Bioorganicznej

Polska nauka w indeksie Hirscha - Instytut Chemii Bioorganicznej

Polska nauka w indeksie Hirscha
FORUM
prof. Ryszard Kierzek
– zestawienie ocen parametrycznych wybranych polskich uczelni wyższych oraz
instytutów naukowych Polskiej Akademii Nauk
W
2005 roku Jorge E. Hirsch, amerykański
fizyk z University of California w San
Diego, zaproponował nowy sposób oceny
parametrycznej dorobku naukowego1. Wyraża się liczbą opartą o ilość cytowań, równocześnie zawierającą w sobie ocenę dorobku
naukowego rozumianą jako zdolność publikowania dobrze cytowanych prac. Oznaczona jest ona jako „h” i powszechnie nazywana
indeksem Hirscha. Zgodnie z definicją indeks
Hirscha (h) jest to liczba publikacji, które cytowane były co najmniej h razy. Przykładowo, indeks Hirscha 30 oznacza, że 30 prac
z wszystkich opublikowanych było cytowanych minimum 30 razy. Za pomocą indeksu
Hirscha można dokonać oceny dorobku naukowego jednej osoby, ale również grupy
osób, na przykład pracowni, instytutu, uczelni czy wręcz całego kraju. Ostatnio pojawiło
się opracowanie przypisujące indeks Hirscha
poszczególnym czasopismom naukowym.
Jest to ocena podobna do impact factor, lecz
nadto informująca, ile publikacji z danego
czasopisma w danym roku było cytowanych
h i więcej razy2.
Atrakcyjność indeksu Hirscha wynika
z faktu, że dobrze oddaje zdolność danej
osoby (czy grupy naukowców) do systematycznego publikowania prac, które są do-
brze cytowane. Lepiej ocenia on badaczy
typu „Adam Małysz” niż „Wojciech Fortuna”. Indeks Hirscha nie zależy od czasopisma, w którym praca się ukazała. Jedynym
kryterium jest liczba cytowań.
Zarzutem formułowanym pod jego adresem jest to, że w ogólnym odczuciu nie doszacowuje dorobku naukowego uczonego,
którego jedna lub kilka publikacji cytowanych było kilka tysięcy razy. Praca Piotra
Chomczynskiego w „Analytical Biochemistry” cytowana była prawie 57 tysięcy razy,
ale podnosi ona autorowi indeks Hirscha
tylko o jeden punkt, podobnie jak publikacja cytowana kilkadziesiąt razy3. Należy
jednak dodać, że liczba osób, których prace
cytowane były kilka tysięcy razy jest bardzo
mała i dlatego ta „niedoskonałość” indeksu
Hirscha dotyczy niewielkiej grupy osób.
Inny zarzut wynika z faktu, że duże instytucje naukowe publikują zwykle więcej
prac naukowych i dlatego uzyskują większą wartość indeksu Hirscha. W tym roku
ukazała się publikacja J.-F. Molinariego
i A. Molinariego, w której autorzy proponują nowy sposób obliczania indeksu Hirscha dla instytucji naukowych; uwzględnia
on wtedy liczbę publikowanych prac4.
Autorzy słusznie zakładają, że liczba pub-
1
J. E. Hirsch, „An index to quantify an individual’s scientific output”, Proceedings of the National Academy of Sciences
of the USA, 102, 16569–16572 (2005)
2
T. Braun, W. Glanzel, A. Schubert, „A Hirsch-type index for journals”, Scientometrics, 69, 169–173 (2006)
3
P. Chomczynski, N. Sacchi, „Single-step method of RNA isolation by acid guanidinium thiocyanate phenol chloroform
extraction”, Analytical Biochemistry, 162, 156–159 (1987)
4
J.-F. Molinari, A Molinari, „A new methodology for ranking scientific institutions”, Scientometrics, 75, 163–174 (2008)
Nr 6–7/137 • CZERWIEC–LIPIEC 2008
29
FORUM
likowanych prac jest zależna od wielkości
instytucji naukowej. Na podstawie badań
modelowych proponują indeks Hirscha
oznaczony hm, który połączony jest z indeksem Hirscha i liczbą publikacji następującą
zależnością hm=h/N0,4, gdzie hm oznacza
zmodyfikowany indeks Hirscha, h – indeks
Hirscha, a N liczbę publikacji. Wartość hm
nie jest liczbą całkowitą, im wyższa wartość hm, tym lepsza ocena dorobku naukowego instytucji naukowej.
Inne proste i popularne sposoby oceny
dorobku naukowego to:
• ogólna liczba publikacji – zaletą tej
metody jest ocena produktywności
autora, ale nie wskazuje na jakość naukową publikowanych prac;
• całkowita liczba cytowań – zaletą
jest mierzalna ocena dorobku naukowego, ale zawodzi w sytuacjach, gdy
zdecydowana liczba cytowań pochodzi z jednej czy kilku publikacji;
• liczba „istotnych prac” – brak ustalonej
definicji „istotnych prac”, mogą to być
prace cytowane 50 lub 100 razy lub
każdą dowolnie wybraną ilość razy;
• sumaryczna ilość cytowań X najlepszych publikacji – brak uzasadnionej
definicji liczby X.
Poniżej przedstawiam ocenę parametryczną wybranych uczelni wyższych i instytutów naukowych Polskiej Akademii
Nauk. Opracowanie zostało dokonane
w kwietniu i maju 2008 roku, za okres
35 lat, na podstawie następujących baz
danych Institute of Scientific Information (ISI, Philadelphia): Science Citation
Index Expanded (za okres 1973–2008),
Social Sciences Citation Index (za okres
1973–2008) oraz Arts and Humanities Citation Index (za okres 1975–2008). Baza
ISI zawiera jedynie dane o publikacjach
zamieszczonych w czasopismach z listy
filadelfijskiej, obejmującej około sześciu
tysięcy czasopism. Analizy bazy ISI dokonywano poprzez afiliację autora (czy autorów) publikacji do określonej polskiej
instytucji naukowej. Pewne błędy w przeszukiwaniu bazy ISI (oceniane na 2–3%)
mogą wynikać z tego, że w różnych publikacjach nazwa tej samej instytucji naukowej była często inaczej formułowana.
Dotyczyło to zwłaszcza uczelni wyższych
i zdarzały się przypadki, że ta sama uczelnia w bazie danych ISI figurowała pod 5–7
różnymi nazwami. Program ISI pozwala
jednak na zsumowanie poszczególnych
danych i w takiej formie był użyty na dalszych etapach analizy.
W tabeli 1 zestawiono instytuty naukowe PAN i wyższe uczelnie, których dorobek naukowy oceniany indeksem Hirscha
wyniósł 30 i więcej. Z polskich instytucji naukowych indeks Hirscha równy 30
punktom i wyżej uzyskało 16 instytutów
PAN (na 79 instytutów i zakładów naukowych) oraz 28 uczelni wyższych (na około 120 istniejących w Polsce). W tabeli
instytuty naukowe PAN i uczelnie wyższe
zostały zgrupowane osobno i ułożone
według malejących wartości uzyskanego indeksu Hirscha. Został on obliczony
na podstawie baz ISI danych dotyczących prac opublikowanych od roku 1973
do kwietnia–maja 2008. Dodatkowo zebrano także dane dotyczące publikacji
pochodzące z tych samych instytucji naukowych od roku 2000 do kwietnia–maja
2008. Jest rzeczą oczywistą, że publikacje
te uwzględnione są w zestawieniach sporządzonych od roku 1973. Zestawienie
danych za osiem ostatnich lat pozwala
ocenić tendencje ich rozwoju naukowego.
W obu przedziałach czasowych zestawiono całkowitą liczbę publikacji posiadających afiliację danej instytucji naukowej
(kolumna „liczba publikacji”), całkowitą
liczbę cytowań publikacji (kolumna „cał-
BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO
30
chemii i biologii. Ich udział w całkowitej
liczbie cytowań był jeszcze wyższy i sięgał nawet 78–95%.
Analiza liczby opublikowanych prac
i ich cytowań pokazuje, że konkretne
uczelnie wyspecjalizowały się w pewnych
dziedzinach. Na Uniwersytecie Warszawskim szczególnie silna jest fizyka (7 828
publikacji, 119 522 cytowań) i chemia
(6 308, 79 380); na Uniwersytecie Jagiellońskim chemia (4 297, 34 441), fizyka (5 759, 56 924) i biologia (1 768,
24 754); na Uniwersytecie Wrocławskim
chemia (5 168, 45 818) i fizyka (3 151,
21 301), a na Uniwersytecie im. Adama
Mickiewicza chemia (4 873, 37 968) i fizyka (3 581, 25 176).
Udział publikacji z nauk ścisłych powstałych w instytutach PAN jest niewspółmiernie wysoki w stosunku do liczby zatrudnionych pracowników naukowych.
W Polsce od 1973 roku opublikowano
74 131 prac z dziedziny chemii, z czego
15 367 (20,7%) pochodziło z instytutów
PAN. Jeszcze większy jest udział instytutów PAN w pracach z dziedziny fizyki
(23 085; 33,7%) i biologii (5 262; 32,9%).
Łącznie na 158 716 publikacji z dziedziny
chemii, fizyki i biologii 43 714 (27,5%)
pochodziło z instytutów PAN.
Porównanie liczby opublikowanych
prac, liczby ich cytowań oraz indeksu
Hirscha rzadko układa się w spójny sposób. Istnieją instytuty naukowe PAN i wyższe uczelnie, które publikują więcej prac,
ale nie zawsze są one często cytowane.
Porównanie średniej liczby cytowań publikacji pokazuje, że powyżej dziesięciu
cytowań uzyskuje bardzo niewiele instytucji naukowych – tylko 12 instytutów
naukowych PAN (osiem umieszczonych
jest w tabeli 1) oraz jedynie Uniwersytet
Warszawski mogą pochwalić się cytowaniami przeciętnej publikacji powyżej 10.
FORUM
kowita liczba cytowań”). W zestawieniu
za lata 1973–2008 podano także średnią
liczbę cytowań przypadającą na publikację (kolumna „średnia cytowań/publikację”), ponadto indeks Hirscha obliczony
dla wszystkich publikacji za ten okres
(kolumna „Indeks h”) oraz zmodyfikowany indeks Hirscha, który uwzględnia
wielkość instytucji naukowej (kolumna
„Indeks hm”).
Nie jest celem niniejszego artykułu porównywanie ze sobą poszczególnych instytucji naukowych i krytyczna ich ocena.
„Koń jaki jest, każdy widzi”. Są instytucje
„trochę” lepsze (określenie „trochę” bierze się z ich porównania z uczelniami europejskimi i światowymi), „trochę” gorsze i całkiem słabe.
Z analizy danych wynika, że od 1973
roku do kwietnia–maja 2008 opublikowano 286 831 prac naukowych
z afiliacją polskiej instytucji naukowej.
W okresie 1973–1980 było 34 996 prac,
w latach 1981–1990 – 58 010. W okresie 1991–2000 opublikowano 81 848
prac, a od 2001 do kwietnia–maja 2008
– 112 007 prac. Daje to około 220 publikacji rocznie na milion mieszkańców
za cały ten okres, ale już około 400 prac
za ostatnie siedem lat. Z ogólnej liczby
286 831 publikacji 62 938 (21,9%) pochodziło z instytutów PAN, wśród których absolutnym liderem jest Instytut
Fizyki PAN (10 926, czyli 3,8%).
Spośród uczelni wyższych najwięcej
publikacji pochodziło z Uniwersytetu
Warszawskiego (21 000; 7,3%), Uniwersytetu Jagiellońskiego (18 008; 6,3%),
Uniwersytetu Wrocławskiego (10 945;
3,8%), Uniwersytetu Adama Mickiewicza
(10 553; 3,7%) oraz Politechniki Warszawskiej (8 764; 3,1%). W największych
uniwersytetach 60–85% opublikowanych
prac stworzono na wydziałach fizyki,
Nr 6–7/137 • CZERWIEC–LIPIEC 2008
31
FORUM
Tabela 1. Analiza publikacji wybranych instytutów Polskiej Akademii Nauk i uczelni wyższych za okres od 1973 do kwietnia–maja 2008
1973–2008
Nazwa instytucji
Instytut Fizyki PAN
Liczba
publikacji
Całkowita
liczba
cytowań
Średnia
cytowań/
publikację
2000–2008
Indeks h
Indeks hm
Liczba
publikacji
Całkowita
liczba
cytowań
Indeks h
Indeks
hm
10 926
93 590
8,89
87
2,11
3 896
21 919
47
1,72
Instytut Chemii Fizycznej PAN
3 953
39 692
10,04
63
2,29
1 602
8 322
28
1,46
Centrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych PAN
2 276
28 115
12,35
61
2,77
716
5 095
29
2,09
Instytut Chemii Organicznej PAN
2 879
29 246
10,16
53
2,19
909
5 169
25
1,64
Instytut Biologii Doświadczalnej PAN
2 231
20 656
9,26
52
2,38
760
4 482
29
2,04
Instytut Biochemii i Biofizyki PAN
1 769
20 900
11,81
51
2,56
652
5 549
31
2,32
Instytut Farmakologii PAN
1 682
17 523
10,42
51
2,61
890
6 146
31
2,05
Instytut Chemii Bioorganicznej PAN
1 018
12 775
12,55
48
3,01
516
3 875
26
2,14
Instytut Fizyki Jądrowej PAN
1 521
13 316
8,75
47
2,51
1 163
9 296
42
2,49
Instytut Medycyny Doświadczalnej PAN
2 277
14 650
6,43
42
1,91
1 008
4 150
23
1,45
Instytut Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych PAN
3 929
21 932
5,58
41
1,50
1 671
6 300
25
1,28
970
10 053
10,36
40
2,55
514
2 770
21
1,73
Instytut Katalizy i Fizykochemii Powierzchni PAN
Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika PAN
285
5 030
17,65
38
3,96
192
1 865
20
2,44
Instytut Fizyki Molekularnej PAN
2 739
13 847
5,06
35
1,48
1 192
3 911
22
1,29
Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN
1 775
7 514
4,23
31
1,55
458
1 186
13
1,12
Instytut Matematyczny PAN
1 113
6 027
5,42
31
1,87
395
1 008
13
1,19
Polska Akademia Nauk (liczona jako całość)
62 938
463 941
7,37
136
1,64
22 735
109 549
73
1,32
Uniwersytet Warszawski
21 000
231 886
11,04
143
2,67
7 693
52 353
72
2,01
Uniwersytet Jagielloński
18 008
147 832
8,21
105
2,08
9 401
54 636
68
1,75
Politechnika Warszawska
8 764
52 569
6,00
72
1,91
4 024
18 329
46
1,66
Uniwersytet Wrocławski
10 945
76 302
6,97
70
1,70
4 254
19 916
43
1,52
Uniwersytet Gdański
5 125
41 660
8,13
69
2,26
2 528
13 519
40
1,74
Warszawski Uniwersytet Medyczny
5 026
29 301
5,38
63
2,08
2 443
10 350
39
1,72
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza
10 553
66 293
6,28
62
1,52
4 836
20 367
39
1,31
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
6 675
45 194
6,77
58
1,71
2 643
10 417
28
1,20
Uniwersytet Mikołaja Kopernika
5 527
38 103
6,89
57
1,82
2 364
10 602
33
1,48
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
4 786
28 497
5,95
55
1,86
2 498
10 557
34
1,49
Politechnika Łódzka
7 231
36 077
4,99
54
1,54
3 065
8 270
26
1,05
Uniwersytet Łódzki
6 035
34 811
5,77
52
1,60
2 483
10 470
34
1,49
Akademia Medyczna w Gdańsku
4 152
25 190
6,07
52
1,86
2 232
9 952
34
1,56
Uniwersytet Śląski
5 440
31 882
5,86
51
1,63
2 794
11 931
36
1,51
Politechnika Wrocławska
8 325
41 058
4,93
50
1,35
3 703
13 053
29
1,08
Politechnika Gdańska
4 619
29 877
6,47
49
1,68
2 287
8 879
33
1,50
Akademia Górniczo-Hutnicza
4 227
21 697
5,13
47
1,67
2 669
8 434
27
1,15
Politechnika Poznańska
3 645
21 148
5,80
46
1,73
1 672
7 144
32
1,64
Uniwersytet Medyczny w Poznaniu
3 969
17 753
4,47
46
1,67
1 998
5 318
26
1,24
Politechnika Śląska
3 239
13 992
4,32
42
1,66
1 677
4 690
25
1,28
Uniwersytet Medyczny w Lublinie
2 206
11 403
5,17
40
1,84
1 072
2 722
20
1,23
Pomorska Akademia Medyczna
1 338
8 270
6,18
39
2,19
862
4 441
29
1,94
Śląski Uniwersytet Medyczny
2 148
9 491
4,42
38
1,77
1 295
4 809
26
1,48
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
2 956
12 970
4,39
37
1,51
1 545
5 737
26
1,38
Politechnika Szczecińska
2 589
10 753
4,15
35
1,51
1 459
4 321
23
1,25
Akademia Medyczna we Wrocławiu
2 498
9 286
3,72
33
1,44
1 298
3 983
26
1,48
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
1 837
8 706
4,74
33
1,63
832
2 110
18
1,22
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego
1 874
9 055
4,83
31
1,52
933
3 252
21
1,36
BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO
32
Innym sposobem oceny publikacji polskich instytucji naukowych (zwłaszcza
uczelni) jest ich porównanie z analogicznymi szkołami wyższymi Europy. Najbardziej
popularne są dwa rankingi uczelni wyższych: tzw. lista szanghajska, opracowana
przez Institute of Higher Education Shanghai Jiao Tong University, a druga to We-
5
bometrics Ranking of World Universities,
opracowana przez Spanish National Research Council. Na całkowitą ocenę uczelni wyższych dokonaną przez oba zespoły
składa się wiele elementów, wśród których
poziom naukowy prowadzonych w nich
badań stanowi jedynie 20–40% całkowitej
oceny danej uczelni.
W tabeli 2 umieszczono dane dotyczące
publikacji naukowych powstałych w wybranych europejskich uczelniach wyższych
od roku 2000 do maja 2008. Wybór takiego
okresu pozwala porównać ich publikowalność z wybranymi instytutami PAN i uczelniami wyższymi za ten sam okres. Podobnie
jak w tabeli 1 zestawiono całkowitą liczbę
prac naukowych, sumaryczną liczbę ich cytowań, indeks Hirscha oraz zmodyfikowany
indeks Hirscha za ten sam okres. W górnej
części tabeli zestawiono dane dotyczące
publikacji 10 uczelni europejskich zajmujących miejsca do 1 do 100, w przedziałach
co 10 miejsc według Webometrics Ranking
of World Universities. W dolnej części tabeli znajdują się inne uczelnie europejskie,
ze szczególnym naciskiem na kraje sąsiadujące, podobne wielkością do Polski.
Ponieważ zarówno lista szanghajska, jak
i hiszpańska opierają się na wielu składnikach, w których ocena poziomu naukowego stanowi jedynie 20–40% sumarycznej
oceny, to porównanie z danymi zawartymi
w tabeli 2 jest w kilku miejscach rozbieżne. Z porównania danych w obu tabelach
widać wyraźnie, że z polskich uczelni wyższych jedynie uniwersytety Warszawski i Jagielloński znajdowały się w grupie średnich
uczelni wyższych Europy pod względem
indeksu Hirscha. Jednakże oba uniwersytety nie znalazły się w gronie pierwszych stu
najlepszych uczelni Europy.
FORUM
Porównanie ocen parametrycznych instytucji naukowych z Polski i innych krajów
Europy oraz Australii, Kanady, Indii, Japonii,
Chin i Stanów Zjednoczonych plasuje nasz
kraj na 20 miejscu5. Ze względu na wybór
jako „referencyjne” krajów naukowo bardzo
silnych, można z dużą dozą pewności powiedzieć, że przedstawione porównanie ma
charakter „ogólnoświatowy”. Z liczących się
krajów autorzy nie uwzględnili w zestawieniu jedynie Rosji. Podczas przeprowadzania
wspomnianej analizy, ze względu na wielkość bazy danych autorzy ograniczyli się
do lat 1996–2006. Polska jako kraj uzyskała indeks h równy 146 i jest to tylko 19,5%
wartości indeksu Hirscha pierwszych na liście USA (indeks Hirscha równy 749). Ponieważ zestawienie przeprowadzono w 22 dyscyplinach naukowych, ciekawe wydaje się
porównanie, w którym wartość obliczonego indeksu Hirscha dla Polski jest najbliższa
liderowi w danej grupie. Analiza pokazuje,
że tylko w fizyce (34,3%) i naukach inżynieryjnych (28,3%) wartość „polskiego” Hirscha
najmniej odbiega od indeksu lidera. Również porównanie wartości indeksu Hirscha
dla fizyki (Polska 110/lider grupy 321), nauk
medycznych (69/517), nauk inżynieryjnych
(41/145), chemii (39/324) z indeksem Hirscha dla całej Polski (równym 146) sugeruje,
że te cztery dyscypliny są głównymi „udziałowcami” w polskim indeksie Hirscha.
E. Csajbok, A. Berhiidi, L. Vasas, A. Schubert, „Hirsch-index for countries based on Essential Science Indicators data”,
Scientometrics, 73, 91–117 (2007)
Nr 6–7/137 • CZERWIEC–LIPIEC 2008
33
FORUM
Tabela 2. Porównanie ocen parametrycznych wybranych uczelni europejskich od roku
2000 do maja 2008
Nazwa uczelni
Liczba publikacji
University of Cambridge – 1 miejsce
Liczba cytowań
Indeks h
Indeks hm
44 256
553 343
199
2,76
9 553
62 785
68
1,74
University of Bologna – 20 miejsce
21 525
161 623
101
1,87
Lomonosov State University – 30 miejsce
24 213
83 457
68
1,20
University of Leeds – 40 miejsce
21 265
147 191
108
2,01
University of Trier – 50 miejsce
1 286
5 986
35
2,00
Free University of Amsterdam – 60 miejsce
17 773
180 999
121
2,41
Technical University Dresden – 70 miejsce
10 486
66 478
78
1,92
Polytechnic University of Catalonia – 80 miejsce
5 403
25 116
46
1,48
University of Granada – 90 miejsce
8 756
47 573
56
1,48
University of Innsbruck – 100 miejsce
8 907
90 644
95
2,50
University of Frankfurt – 71 miejsce
15 700
156 232
126
2,64
University of Amsterdam – 17 miejsce
24 541
243 233
138
2,42
Charles University at Prague – 24 miejsce
13 643
66 800
72
1,60
5 083
39 508
71
2,34
Humboldt University – 27 miejsce
17 685
183 470
123
2,46
Free University Berlin – 34 miejsce
14 233
131 265
103
2,25
2 069
7 581
31
1,46
26 933
296 326
147
2,48
Royal Institute of Technology – 10 miejsce
University of Budapest
University of Vilnius
University of Helsinki – 4 miejsce
University of Oslo – 5 miejsce
16 783
138 863
105
2,14
University of Copenhagen – 48 miejsce
21 390
199 529
120
2,22
Karolinska Institute
24 686
298 023
137
2,40
Catholic University Leuven – 58 miejsce
23 320
190 090
113
2,02
University of Vienna – 16 miejsce
21 695
215 466
115
2,12
University of Porto – 87 miejsce
7 512
44 002
62
1,75
University of Athens
14 788
73 160
72
1,55
University of Ljubljana
9 190
40 538
55
1,43
Comenius University
4 234
18 760
43
1,52
University of Tartu
4 100
24 447
52
1,87
Latvian State University
1 522
6 280
31
1,65
Nie jest celem tego zestawienia formułowanie zdecydowanych wniosków, jak
sprawić, aby polskie prace naukowe były
częściej cytowane. Wsparcie finansowe
ze strony państwa jest tak oczywiste, że
nie wymaga żadnych uzasadnień. Poza
nim dwa argumenty wydają się rzadko
podnoszone w dyskusjach środowiska naukowego. Pierwszym z nich jest brak systemu, który uwzględniałby naturalny – wynikający z „biologii” – fakt, że aktywność
naukowa każdego uczonego nie jest taka
sama przez cały okres pracy zawodowej
i powinien przekładać się na ilość powierzchni laboratoryjnej czy etatów pozostających do jego dyspozycji. Drugi to brak
wielomiesięcznych staży naukowych samodzielnych pracowników naukowych
w dobrych ośrodkach naukowych, rodzaj
sabbatical istniejącego na przykład w Stanach Zjednoczonych.
Rozległy sposób przeprowadzenia analiz parametrycznych badań naukowych
w Polsce pozwala na sformułowanie kilku
wniosków:
BIULETYN MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO
34
uczelni wyższych – tych, których indeks
Hirscha za lata 1973–2008 wyniósł co najmniej 30. Analiza została przeprowadzona dla wszystkich 79 instytutów PAN i 52
uczelni wyższych, które w rankingach różnych czasopism uzyskiwały wyższe lokaty.
FORUM
1. Większość polskich publikacji (rzędu
75%) pochodzi z 25–30 instytutów PAN
i uczelni wyższych. Analiza liczby publikacji za okres 2000–2006 pokazuje,
że z 98 746 aż 62 797 (63,6%) publikacji pochodziło z 20 najlepszych instytucji naukowych (PAN liczona jest jako
jedna instytucja naukowa, pochodziło
z niej 19 906 prac (20,2%).
2. Udział poszczególnych dyscyplin w ogólnej liczbie prac naukowych jest bardzo
różny. W latach 2000–2006 w chemii
opublikowanych zostało 24 105 prac,
które cytowane były 155 156 razy,
uzyskany indeks Hirscha wyniósł 83
(stosowany dalej zapis oznacza: liczba publikacji/liczba cytowań/indeks h),
fizyce – 24 058/176 917/108, biologii
– 6 334/54 125/74, naukach medycznych – 18 845/100 832/89, matematyce
– 3 666/8 328/23, naukach inżynieryjnych – 9 935/27 932/36 i naukach informatycznych – 3 875/9 376/28.
3. Zwykle około 75% liczby cytowań i publikacji wliczanych do indeksu Hirscha
instytucji pochodzi od jej 3–5 naukowców. Można z ogromną dozą pewności
powiedzieć, że obecne osiągnięcia nauki polskiej mierzone indeksem Hirscha
to wynik działalności około 150 osób.
4. Zdecydowana większość (ponad 90%)
najczęściej
cytowanych
publikacji
jest wynikiem współpracy z zagranicznymi ośrodkami naukowymi. Analiza
dokonań z okresu 2000–2006 pokazuje,
że pośród 100 najczęściej cytowanych
prac tylko dwie powstały całkowicie
w polskiej instytucji, a reszta we współdziałaniu z zagranicznym ośrodkiem
naukowym.
Równocześnie z ukazaniem się tego artykułu na stronie internetowej Instytutu
Chemii Bioorganicznej PAN w Poznaniu
(www.ibch.poznan.pl) zostanie zamieszczona pełna lista obejmująca wszystkie
analizowane instytucje naukowe. Będzie
to rozszerzona wersja tabeli 1, także z podaną liczbą cytowań w poszczególnych
latach od 2000 do 2008, a dla 15 uczelni wyższych dodatkowo będą informacje
o liczbie publikacji, liczbie cytowań i uzyskanej wartości indeksu Hirscha dla wydziałów fizyki, chemii i biologii.
Prof. RYSZARD KIERZEK jest kierownikiem pracowni Chemii RNA w poznańskim
Instytucie Chemii Bioorganicznej Polskiej
Akademii Nauk. Prowadzi badania związane z chemiczną syntezą, badaniem termodynamiki i struktury RNA oraz wykorzystaniem oligonukleotydów do modulacji
aktywności biologicznej RNA. Uczestniczył
w badaniach, które doprowadziły do opracowania reguł przewidywania struktury
drugorzędowej RNA. W latach 2004–2008
był w zespole 24 recenzentów Human Frontier Science Program, organizacji powołanej
dla rozwoju nauki przez państwa grupy G7.
Jest autorem 105 publikacji cytowanych
W tabeli 1 zostały przedstawione dane
parametryczne dotyczące publikacji tylko
15 instytutów Polskiej Akademii Nauk i 28
ponad 4 500 razy, indeks Hirscha – 35.
Nr 6–7/137 • CZERWIEC–LIPIEC 2008
35