Kujawsko-pomorskie produkty regionalne

Kujawsko-pomorskie produkty regionalne

Kujawsko-pomorskie produkty regionalne
Co to jest produkt regionalny?
W powszechnym rozumieniu produkt regionalny to efekt dzialalnosci czlowieka,
zwiazany w sposób szczególny z jakims regionem geograficznym poprzez specyficzne
warunki glebowo-klimatyczne wplywajace na wyjatkowosc tego produktu, lub odrebne,
tradycyjne dla tego regionu metody jego wytwarzania, co jest elementem kultury tego
regionu. Produkt regionalny jest wiec utozsamiany z danym regionem i jego kultura i
jako taki powinien byc traktowany jak wlasnosc regionalnej spolecznosci. Gdy produkt
regionalny staje sie przedmiotem obrotu towarowego, nabiera cech towaru i podlega
regulom rynkowym, w tym równiez odpowiednim przepisom dotyczacym ochrony
nazwy, marki i znaku towarowego.
Najczesciej produktem regionalnym czy tradycyjnym jest produkt zywnosciowy, a
wówczas pojawia sie aspekt jego bezpieczenstwa (dla konsumenta) oraz jakosci.
Produkcja artykulów zywnosciowych ulega coraz wyrazniejszemu podzialowi na
produkcje masowa i tania, nazywana niekiedy konwencjonalna lub standardowa, oraz na
produkcje ponadstandardowa, niekonwencjonalna – ekologiczna lub regionalna (lokalna),
o specyficznej, wysokiej jakosci.
Produkt regionalny to takze lokalna rasa zwierzat, odmiana roslin uprawnych, wyrób
rekodziela, a nawet tradycyjny obrzed, taniec, muzyka, piosenka, strój itp.
Produkt regionalny jest i powinien byc postrzegany jako element lokalnej kultury, jeden z
zasobów kulturowych danego regionu.
Czy produkt regionalny wymaga specjalnego traktowania?
Z pewnoscia tak! Z tego powodu prawo wielu krajów przewiduje ochrone tego typu
produktów. W Unii Europejskiej funkcjonuja przepisy wynikajace przede wszystkim z
Rozporzadzenia 2081/92, okreslajace tzw. Chronione Oznaczenie Pochodzenia oraz
Chronione Oznaczenie Geograficzne. Zapewniaja one produktom regionalnym wyzszy
poziom protekcji. Ale poza przepisami, dla zwiekszenia ich udzialu w rynku potrzebna
jest „dobra praktyka” wspierania i rozwoju produktów regionalnych. W krajach Unii
Europejskiej produkty regionalne stanowia wazna czesc produkcji zywnosci, przynoszac
ich producentom wyrazne korzysci.
W Polsce produkt regionalny to czesto jeszcze, z punktu widzenia instytucji kontrolnych,
„podziemie gospodarcze”, dzialalnosc nie zawsze spelniajaca przepisy sanitarne,
weterynaryjne, handlowe czy jakosciowe. Dotyczy to szczególnie lokalnej, na niewielka
skale, produkcji artykulów zywnosciowych. Z drugiej strony wiele produktów, mogacych
zostac zarejestrowanych jako markowe produkty regionalne, zostalo juz „straconych” dla
lokalnych spolecznosci poprzez ich upowszechnienie w formie norm (np. kabanos,
krakowska sucha, mysliwska), lub wrecz sprzedaz jako marki (np. Wyborowa).
Natomiast wydaje sie pewne, ze marka produktu regionalnego stanie sie poszukiwanym
przez producentów czy dystrybutorów wyróznikiem towaru, mogacym nadac mu
dodatkowa, wymierna wartosc, w mysl uznanego powszechnie prawa marketingu
„wyrózniaj sie albo zgin!”. Nawet charakterystyczna polska nazwa trudna w wymowie
dla obcokrajowca, stanie sie wartoscia, gdy rozpoczniemy funkcjonowanie na jednolitym
rynku europejskim.
Czy produkt regionalny to relikt przeszlosci, czy produkt o dodatkowej, wyjatkowej
wartosci?
W aspekcie jakosci produktów spozywczych wyraznie widac, jak wzgledne jest pojecie
rozwoju. Tak zwany „rozwój” technologii uprawy roslin, zywienia zwierzat, nawozenia i
ochrony roslin, technologii spozywczych, technik konserwacji zywnosci, obnizanie
kosztów produkcji, daleko posunieta standaryzacja – wszystko to doprowadzilo do stanu,
w którym zywnosc jest co prawda wzglednie tania, trwala i powszechnie dostepna, ale
zatracila po drodze specyficzne walory, które starsi wiekiem konsumenci wspominaja z
nostalgia. Dlatego coraz czesciej produkty tradycyjne, regionalne, nabieraja wartosci
produktów markowych i luksusowych, wyraznie odrózniajacych sie od standardowych
produktów konwencjonalnych wytwarzanych masowo. Staja sie produktami
ponadstandardowymi. W bogatych krajach zachodnich produkty takie to znaczacy
element rynku zywnosciowego o stale rosnacym znaczeniu. W Polsce z pewnoscia
wystepuja jeszcze ograniczenia zwiazane z poziomem dochodów ludnosci, ale sytuacja
szybko sie zmienia. Coraz czesciej klienci szukaja towarów wyrózniajacych sie,
specyficznych, pozwalajacych na przezywanie innych wrazen. Turysci lub przebywajacy
czasowo w danym regionie prawie zawsze chca, poznajac lokalna kulture, poznac
równiez jej dziedzictwo kulinarne.
Czy produkt regionalny w Polsce moze miec istotne znaczenie?
Polska jest duzym krajem zróznicowanym regionalnie, uksztaltowanym pod wplywem
wielu kultur, i w zwiazku z tym posiada olbrzymi potencjal dziedzictwa kulturowego, w
tym produktów regionalnych. Ich komercyjne wykorzystanie jest obecnie stosunkowo
niewielkie, ale biorac pod uwage kierunki rozwoju spoleczenstw i gospodarki swiatowej,
które zmierzaja do coraz bardziej powszechnej komercjalizacji zasobów kultury, ich
znaczenie bedzie gwaltownie roslo. W krajach, których gospodarki wkroczyly w ere
rozwoju zwana postindustrialna, trwa intensywne „przekopywanie i przetrzasanie”
zasobów kultury dla wykorzystania ich fragmentów do celów komercyjnych, glównie
marketingowych. Coraz wieksza czesc gospodarki swiatowej to sprzedaz dostepu do
wrazen, przezyc, doznan i iluzji oraz sprzedaz wartosci intelektualnych (idei, pomyslów,
patentów) i wyników badan naukowych. W tym kontekscie produkt regionalny stanowi
olbrzymia wartosc.
Przez ostatnie kilkanascie lat niewiele w Polsce zrobiono, aby to bogactwo w pelni
wykorzystac. Sytuacje te stara sie zmienic Fundusz Wspólpracy realizujacy projekt
ochrony polskiego dziedzictwa kulinarnego „Agro-Smak” oraz coraz liczniejsze grono
publicystów i dzialaczy spolecznych. Aby nadrobic stracony czas, trzeba równolegle
prowadzic nastepujace dzialania:
- przyspieszyc tworzenie ram prawnych,
- przystapic do identyfikacji i inwentaryzacji zasobów poszczególnych regionów.
Ramy prawne powinny stwarzac okreslony poziom protekcji dla produktów
regionalnych, ale równoczesnie chronic je przed zawlaszczaniem przez grupy czy osoby
nieuprawnione. Ramy prawne musza równiez okreslac mozliwe derogacje, czyli
odstepstwa od wymogów stawianych produktom standardowym, oczywiscie bez
uszczerbku na jakosci i bezpieczenstwie produktu. Produkt regionalny powinien wrecz
byc synonimem wysokiej, unikalnej jakosci i takiegoz bezpieczenstwa. Rola przepisów
jest zapewnienie konsumentowi pelnej informacji o wartosci i specyficznych cechach
tego produktu.
Identyfikacja i inwentaryzacja zasobów kultury powinna byc prowadzona przez
spolecznosci lokalne, chociaz warto siegac po pomoc specjalistów (niekiedy trudno jest
dostrzec cos specjalnego w czyms, co sie zna od urodzenia). Ale tylko spolecznosc
lokalna powinna podejmowac decyzje, które z tych zasobów i w jaki sposób
komercjalizowac (bo czyz wszystko musi byc na sprzedaz?). Okazja do identyfikacji
lokalnych zasobów kulturowych moze stac sie realizacja jednego z dzialan Sektorowego
Programu Operacyjnego tzw. rolnego, a mianowicie „Odnowa wsi oraz zachowanie i
ochrona dziedzictwa kulturowego”. Produkt regionalny moze stac sie kluczowym
elementem planu rozwoju lokalnego, osia wspólnych dzialan i zacheta dla aktywnych i
przedsiebiorczych. Produkt regionalny to zawsze istotny element lokalnej tozsamosci,
symbol czyjejs „malej ojczyzny”.
Produkt lokalny czy regionalny moze pelnic wazna role w róznicowaniu
produkcji zywnosciowej i stwarzac mozliwosci wzrostu dochodów rolniczych bez
wzrostu produkcji rolnej. Moze byc atrakcja turystyczna, a takze marketingowym
wyróznikiem miejsca.
Województwo Kujawsko-Pomorskie, bardzo zróznicowane kulturowo, o
bogatych tradycjach historycznych, jest wielka skarbnica zasobów kultury. Trzeba jak
najszybciej przystapic do pelnego uswiadomienia sobie przez lokalne spolecznosci, jakim
potencjalem dysponuja, w tym równiez potencjalem produktów regionalnych. Coraz
szerzej znane sa juz powidla wytwarzane w miejscowosciach polozonych w dolinie
Wisly, chleb borowiacki z Borów Tucholskich, okrasa, szandar itd. Ale warto taka liste
uzupelnic o inne produkty, promowac je, zabiegac o ich rejestracje. Stowarzyszenie
Rozwoju Regionalnego PARTNER we wspólpracy z Kujawsko-Pomorska Izba Rolnicza
proponuje zglaszanie takich produktów (nr telefonu – 052/3223919 lub 3221609),
deklarujac pomoc w rozwijaniu produktu.
Warto takze pamietac, ze produkty regionalne moga i powinny odegrac istotna
role w budowaniu wizerunku Polski w Unii Europejskiej i na swiecie.
Marek Szczygielski
Osrodek Informacji Europejskiej
SRR PARTNER