Artykuł

ZDROWIE DOBROSTAN 2/2013
DOBROSTAN I PRZYRODA
ROZDZIAŁ VII
Zakład Rehabilitacji i Fizjoterapii Katedry Rehabilitacji,
Fizjoterapii i Balneoterapii
Wydział Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu
Uniwersytetu Medycznego w Lublinie
Department of Rehabilitation and Physiotherapy,
Chair of Rehabilitation, Physiology and Balneotherapy
Faculty of Nursing and Health Sciences, Medical University of Lublin
TERESA STAWIŃSKA, ANNA SZULC, JOLANTA TACZAŁA,
MARTA SUWAŁA
Ocena jakości życia kobiet
z reumatoidalnym zapaleniem stawów
Evaluation of life quality in women with rheumatoid arthritis
Pojęcie jakości życia na przestrzeni ostatnich lat nabrało dużego znaczenia, nie
tylko w zakresie nauk psychologiczno – socjologicznych, szczególnie istotne miejsce zajęło w badaniach nauk medycznych. Śmiało można stwierdzić, iż problem
rozważań nad jakością życia w aspekcie zdrowia na trwałe zagościł w światowej
literaturze dwudziestego pierwszego wieku [2,8]. Badania nad jakością życia w dziedzinach medycznych w ostatnim czasie zgromadziły znaczne zasoby wiedzy i doświadczenia. Jak powszechnie podaje literatura fachowa reumatoidalne zapalenie
stawów jest chorobą nieuleczalną, prowadzącą do fizycznej niepełnosprawności, jak
również przyczyniającą się do trwałych następstw w sferze emocjonalnej. Jest stanem, którego obecność bardzo mocno ingeruje we wszystkie dziedziny życia człowieka. Dla osób bezpośrednio związanych z ochroną zdrowia biorących czynny
udział w procesie leczniczym badania nad jakością życia, powinny stanowić podstawowe źródło informacji na temat subiektywnej oceny sytuacji życiowej pacjenta
[3]. Przewlekły charakter reumatoidalnego zapalenia stawów w tym postępujące
deformacje, niepełnosprawność, w większości przypadków powodują uzależnienie
chorego od otoczenia oraz brak akceptacji własnej sytuacji, co przekłada się u takich
pacjentów na ograniczenia w funkcjonowaniu zarówno w sferze fizycznej, psychicznej jak i społecznej.
ZDROWIE I DOBROSTAN NR 2/2013
Dobrostan i przyroda
MATERIAŁ – CHARAKTERYSTYKA MATERIAŁU BADAWCZEGO
Badaniem objęto 50 kobiet z RZS, pomiędzy 24 a 77 rokiem życia. Pacjentki zostały zaklasyfikowane do badań na podstawie rozpoznania, zgodnie z obowiązującymi kryteriami diagnostycznymi choroby, ustalonymi przez Amerykańskie Towarzystwo Reumatologiczne (ACR). Dobór osób miał charakter losowy, badania zostały przeprowadzone wśród kobiet chorujących na RZS z terenu województwa lubelskiego i mazowieckiego. Najliczniejszą grupę stanowiły kobiety w wieku 51-60 lat –
18 kobiet tj. 36% wszystkich respondentek. Drugą grupę wiekową stanowiły kobiety
między 41 a 50 rokiem życia – 15 kobiet, tj. 30% ankietowanych. 4% stanowiły
kobiety pomiędzy 71 a 75 rokiem życia tj.(2 osoby).
Większość ankietowanych (64%) zamieszkiwały tereny wiejskie, natomiast 36%
ankietowanych mieszkało w mieście. Biorąc pod uwagę wykształcenie chorych,
najliczniejszą grupę stanowiły kobiety z wykształceniem średnim (34%) oraz zawodowym (32%). Wykształcenie wyższe posiadało (18%), a podstawowe (16%) respondentek. W badanej grupie, 40% ankietowanych pozostawało w związku małżeńskim. Stan wolny deklarowało 22%, przy czym podobny odsetek reprezentowały
kobiety owdowiałe, tj. 20% wszystkich respondentek. Kobiety rozwiedzione stanowiły 10% ogółu ankietowanych, natomiast 8% wskazało, że żyje w wolnym związku. Analizując źródło utrzymania respondentek, stwierdzono, że najliczniejszą grupę
tworzą kobiety których głównym źródłem dochodu jest renta - 42% badanych. Co
piąta ankietowana utrzymuje się z pracy zarobkowej 20% a na emeryturze przebywa
16% badanych. Kobiety nie pracujące zarobkowo stanowią 14% ogółu respondentek. Najmniej powszechnym źródłem utrzymania jest zasiłek 8%. Pod względem
długości trwania reumatoidalnego zapalenia stawów pacjentki zaklasyfikowano do 4
grup. Najwięcej ankietowanych (20 osób) chorowało od 6 do 10 lat (40% badanej
populacji). Mniej liczną grupę stanowiły kobiety chorujące nie dłużej niż 5 lat (32%
ogółu). Sześć respondentek (12%) chorowało na RZS od 11 do 20 lat, a 4 % kobiet
chorowało przez ponad 20 lat.
METODOLOGIA BADAŃ
Głównym celem pracy jest ocena jakości życia kobiet z reumatoidalnym zapaleniem stawów oraz określenie wpływu choroby na codzienne funkcjonowanie chorych, zarówno w aspekcie fizycznym, psychicznym jak i społecznym. Celem szczegółowym jest dokonanie analizy zależności tego, czy jakość życia kobiet zmagających się z reumatoidalnym zapaleniem stawów zależy od czasu trwania choroby,
subiektywnej oceny stanu zdrowia oraz od takich czynników społecznodemograficznych jak: wykształcenie, stan cywilny, miejsce zamieszkania, aktywność zawodowa. Kolejnym, ważnym celem jest wskazanie przez ankietowane kobiety czynników warunkujących dobrą jakość życia, jak również określenie przez nie
wizji własnej przyszłości. W badaniach wykorzystano m.in. narzędzie badawcze
jakim jest „drabinka” Cantrilla [6] oraz HAQ (Health Assessment Questionnaire) Diasabality Index tzw. indeks upośledzenia sprawności fizycznej [7].
122
Teresa Stawińska, Anna Szulc, Jolanta Taczała, Marta Suwała
Ocena jakości życia kobiet z reumatoidalnym zapaleniem stawów
OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ
Jednym z głównych czynników wartościującym dobre, satysfakcjonujące życie
zdaniem wielu badaczy jest stan zdrowia. Jak wynika z uzyskanych materiałów, 46
% (tj. 23 kobiety) oceniło swoje zdrowie jako złe. Zaledwie 2% (tj. 1 chora) określiło je jako bardzo dobre, natomiast 14% ogółu respondentek (tj. 7 chorych) uważa
swój stan zdrowia za dobry. Co trzecia ankietowana 32% (tj. 16 osób) oceniła własne zdrowie jako mierne. Najsłabszej oceny stanu zdrowia dokonało 6% przebadanej populacji (tj. 3 chore), gdyż określiło je jako bardzo złe. Powyższe dane wskazują na stosunkowo słabą ocenę stanu zdrowia wśród ankietowanych. Dalsza analiza
kwestionariusza wskazuje, że zadowolenie z własnego zdrowia oceniane jest jeszcze
gorzej. 70% badanej populacji jest niezadowolona z własnego zdrowia, podczas
gdy tylko 18% jest z niego zadowolona. Można więc wskazać na istotną zależność
pomiędzy indywidualnym poczuciem zdrowia pacjenta a stopniem jago zadowolenia
dokonanym w subiektywnej ocenie chorego.
80%
60%
78%
40%
20%
2%
20%
0%
Nie uległo zmianom.
Nieznacznie uległo pogorszeniu.
Znacząco uległo pogorszeniu.
Wykres nr 1. Życie z RZS w porównaniu z życiem przed zachorowaniem
Pacjentki określając swoje życie w porównaniu do stanu przed wystąpieniem
choroby, oceniają je jako znacznie gorsze, co deklaruje zdecydowana większość
badanej populacji – 78%, czyli 39 chorych, i jako nieznacznie gorsze, co stwierdza –
20% ogółu badanych, czyli 10 kobiet. Zaledwie 2% wszystkich respondentek, a
więc tylko 1 ankietowana, nie potwierdziła negatywnego wpływu choroby na ocenę
własnego życia.
123
ZDROWIE I DOBROSTAN NR 2/2013
Dobrostan i przyroda
Tak wysoki procent negatywnych ocen bezwątpienia bardzo mocno może wskazywać na obniżoną jakość życia ankietowanych kobiet. Jak wynika ze zgromadzonych danych zdecydowana większość chorych (44%) twierdzi, że ich relacje z najbliższymi nie uległy zmianie i pozostały dobre, co wyraźnie zaznacza się u kobiet
między 41, a 60 rokiem życia (30%). Prawie co czwarta ankietowana deklaruje, że
w wyniku choroby jej relacje z rodziną nieznacznie się pogorszyły, za czym najczęściej opowiadały się chore w wieku 41-60 lat (24%). Jedna piąta badanych między
21, a 40 rokiem życia (tj. 10%) wskazuje na pozytywny wpływ choroby na życie
rodzinne, gdyż twierdzi, że jej relacje z bliskimi zostały pogłębione. Zdaniem 12%
ankietowanych, czyli chorych między 41-60 rokiem życia ich relacje znacząco się
pogorszyły, natomiast u 6% zostały one całkiem przerwane. Najbardziej negatywny
wpływ na życie rodzinne zaobserwowano u chorych między 41, a 60 rokiem życia
(22%) oraz w grupie wiekowej 51-60 (14%).
Większość ankietowanych, bo (68%) musiała zrezygnować z pracy zawodowej.
8% ogółu badanych jest zdania, że choroba ograniczyła ich tylko w niewielkim
stopniu, natomiast w znacznym stopniu utrudniła pracę 16% chorych. Brak wpływu
na pracę zawodową zdeklarowało zaledwie 4%. O zmianie dotychczasowej pracy
wspomniała tylko jedna osoba (tj. 2%). Powyższe dane wskazują na znaczne ograniczenie aktywności zawodowej spowodowane chorobą.
Jak określiłaby Pani swoją aktywność w
codziennym życiu?
Jestem całkowicie
samodzielna i nic nie
ogranicza mojej aktywności.
Funkcjonuję sama chociaż
nasila to ból.
40%
Potrzebują pomocy tylko w
niektórych czynnościach.
40%
35%
30%
25%
34%
Potrzebuję pomocy przy
większości czynnościach.
20%
15%
20%
10%
5%
2%
4%
Jestem całkowicie zależna
od osób trzecich.
0%
Wykres nr 2. Poziom samodzielności chorych w codziennych aktywnościach
życiowych
Dokonując oceny poziomu samodzielności chorych 34% respondentek stwierdziło, że funkcjonują same chociaż nasila to ból. Znacząca grupa chorych, bo aż 44%
kobiet twierdzi, że ich aktywność jest częściowo ograniczona, gdyż potrzebują po124
Teresa Stawińska, Anna Szulc, Jolanta Taczała, Marta Suwała
Ocena jakości życia kobiet z reumatoidalnym zapaleniem stawów
mocy tylko w niektórych aktywnościach życiowych, natomiast 20% respondentek
potrzebuje tej pomocy przy większości czynnościach. Zaledwie 4% respondentek
deklaruje całkowitą samodzielność, a tym samym uważa, że nic nie ogranicza ich
aktywności. W badanej populacji całkowitą zależność od osób trzecich stwierdziło
2% ogółu ankietowanych.
Sytuacja rodzinna chorych jest również ważną składową mającą wpływ na dobre, zadawalające życie. Znaczna grupa 58% respondentek (29 kobiet) deklaruje, że
mieszka z rodziną, natomiast 40% (20 kobiet) stanowią chore mieszkające samotnie.
Jedna z pań, czyli 2% wszystkich ankietowanych na miejsce swojego stałego pobytu
wskazała dom spokojnej starości.
Zadaniem badanych kobiet było również określenie przez nie źródeł pomocy,
z jakich korzystają w codziennym życiu. Zdecydowana część badanej populacji
(72%) deklaruje, że w codziennych sprawach wspomaga ich rodzina, z czego tylko
28% kobiet mieszkających samotnie może liczyć na ich pomoc. 32% ogółu respondentek takie wsparcie otrzymuje od przyjaciół oraz znajomych, z czego 20% chorych mieszkających z rodziną takiej pomocy może oczekiwać od swoich przyjaciół.
14% korzysta z wynajętej pomocy, natomiast z pomocy opiekunki społecznej korzysta jedynie 10% chorych mieszkających samotnie. Nieliczne panie, bo 4% ankietowanych na źródło swojego wsparcia w codziennych sprawach wskazuje innych
chorych.
Znaczna grupa ankietowanych, bo 76% chorych jest zadowolona ze wsparcia jakie otrzymuje od rodziny oraz przyjaciół, z czego 30% jest bardzo zadowolonych.
Zaledwie 18% jest niezadowolonych, natomiast bardzo niezadowolonych stanowi
6% kobiet.
Zdecydowana większość kobiet (46%) opowiada się za brakiem akceptacji swojej choroby, natomiast częściową akceptację deklaruje 36% respondentek. Tylko co
piąta ankietowana (18%) deklaruje całkowitą akceptację choroby.
1,3
Do 5 lat
1,7
Od 6 do 10 lat
1,8
Od 11 do 20 lat
1,6
Do 20 lat
2,5
Powyżej 20 lat
0
0,5
1
1,5
2
2,5
Średnia poziomu akceptacji choroby.
Wykres nr 3. Poziom akceptacji RZS w zależności od czasu trwania choroby
125
ZDROWIE I DOBROSTAN NR 2/2013
Dobrostan i przyroda
Dla potrzeb pracy dokonano analizy poziomu akceptacji choroby w zależności
od czasu jej trwania u ankietowanych kobiet. Z przeanalizowanych materiałów zaobserwowano pewną zależność, a mianowicie - pacjentki, które dłużej chorują na
reumatoidalne zapalenie stawów zdecydowanie lepiej oceniają poziom własnej akceptacji choroby aniżeli pacjentki chorujące krócej. Akceptacja RZS dokonana w
ocenie kobiet chorujących nie dłużej niż 20 lat, w skali 1-3 wyniosła średnio (1,6)
natomiast u kobiet chorujących powyżej 20 lat średnia ta wyniosła (2,5), co świadczy o tym, że wraz z wydłużającym się czasem trwania choroby wzrasta również
poziom jej akceptacji.
Większość ankietowanych kobiet (52%) czuje się mało atrakcyjna w swojej chorobie. Natomiast zdecydowany brak atrakcyjności deklarowało 20% badanej populacji. Co trzecia respondentka czuje się nadal atrakcyjna, a wiec 28% kobiet nie
potwierdza negatywnego wpływu choroby na ich samoocenę.
Bardzo
44%
Całkowicie
2%
Wcale
0%
Trochę
16%
Średnio
38%
Wykres nr 4. Stopień zależności od bólu
Jednym z głównych problemów chorych z reumatoidalnym zapaleniem stawów
są uciążliwe dolegliwości bólowe. Jak wynika z uzyskanych danych, aż 44% stwierdziło, że w ciągu ostatniego miesiąca ból bardzo zakłócał ich codzienną aktywność,
w stopniu średnim ograniczał 38% wszystkich chorych, natomiast 16% w niewielkim stopniu. Tylko jedna respondentka z powodu dolegliwości bólowych stwierdziła, że ból całkowicie zakłócał jej normalne funkcjonowanie. Wszystkie respondentki
w mniejszym bądź w większym stopniu potwierdzają swoją zależność od bólu, co
wskazuje na znaczne upośledzenie ich możliwości do prowadzenia codziennych
aktywności życiowych.
Największe problemy zdrowotne wśród chorych z reumatoidalnym zapaleniem
stawów stanowią bóle stawowe, gdyż deklaruje je 98% wszystkich ankietowanych.
Liczna grupa chorych (tj. 72%) zwraca uwagę na utrudnienia spowodowane ograniczoną ruchomością. Dla 68% obrzęki stawów stanowią dość znaczący problem.
Wszystkie respondentki uskarżają się na poranną sztywność stawów z czego dla
126
Teresa Stawińska, Anna Szulc, Jolanta Taczała, Marta Suwała
Ocena jakości życia kobiet z reumatoidalnym zapaleniem stawów
54% jest to bardzo duży problem, a dosyć znaczący stanowi dla 36% badanej populacji.
W codziennym funkcjonowaniu znaczne trudności przypisuje się deformacjom
rąk, za czym opowiedziały się wszystkie chore, natomiast co druga ankietowana
takie trudności deklaruje z powodu zniekształceń w zakresie stóp. Większości badanym towarzyszy również osłabienie i zmęczenie, jednak tylko w ocenie niespełna
30% chorych jest to poważny problem. Wśród mniej dokuczliwych dolegliwości
wymieniano również gorączkę, która zdaniem 68% nie stanowi żadnego problemu.
Guzki reumatoidalne obecne są u 98% ankietowanych z czego tylko dla 32% stanowią one znaczne trudności.
Z analizy materiału badawczego wynika, że zdecydowana część chorych (tj.
40%) swoje uczestnictwo w życiu społecznym określa jako mało zadowalające,
jednak równie wysoki odsetek chorych - 30% uważa, że sposób w jaki w nim funkcjonuje jest dość zadowalający. Pełne uczestnictwo w życiu społecznym deklaruje
20% chorych, natomiast za całkowitym jego brakiem opowiada się 10% badanej
populacji.
W ocenie większości ankietowanych choroba nie wywarła żadnego wpływu na
ich życie seksualne, za czym opowiedziało się 46% respondentek. Nieznaczne pogorszenie sfery intymnej potwierdziło 20% kobiet, natomiast zdecydowane pogorszenie deklarowało zaledwie 14%. Brak zdania na temat własnego życia seksualnego deklarowało 30% chorych.
Kobiety z reumatoidalnym zapaleniem stawów zostały również ocenione pod
względem ich nastawienia do własnej choroby. Dość liczna grupa badanej populacji
uważa, że przebywanie w ich towarzystwie dość często wywołuje u innych zakłopotanie. Opowiedziało się tak 52% wszystkich ankietowanych. Zdaniem 36% respondentek reumatoidalne zapalenie stawów jest dla nich wstydliwym tematem. Natomiast ciężarem dla swoich bliskich czuje się 36% wszystkich badanych.
38%
5%
5%
100%
68%
84%
Dobre zdrowie.
Dobra sytuacja materialna.
Posiadanie rodziny oraz utrzymywanie z nią dobrych relacji.
Poczucie bycia kochanym.
Realizacja swoich marzeń, pasji.
Atrakcyjny wygląd.
Wykres nr 5. Determinanty jakości życia w subiektywnej ocenie chorych
127
ZDROWIE I DOBROSTAN NR 2/2013
Dobrostan i przyroda
Analizie poddano również zdolność chorych do wykonywania codziennych aktywności życiowych z ostatnich dwóch tygodni.
Tabela nr I. Zdolność chorych do wykonywania codziennych aktywności według danych uzyskanych z kwestionariusza HAQ
Rodzaj aktywności
Odsetek
chorych (100%)
Czynności higieniczne wykonywane z dużym trudem
bądź brak możliwości do samodzielnego ich wykonania.
52%
Ubieranie oraz dbanie o wygląd wykonywane z dużą trudnością
lub brak możliwości do samodzielnego ich wykonania.
52%
Wstawanie wykonywane z dużym trudem bądź brak możliwości
do samodzielnego wykonania.
Jedzenie z dużym trudem bądź brak zdolności
do samodzielnego wykonania.
Chodzenie wykonywane z dużym trudem bądź brak zdolności
do samodzielnego wykonania.
48%
28%
54%
Chwytanie przedmiotów wykonywane z dużym trudem
lub brak możliwości do samodzielnego chwytania.
66%
Sięganie po przedmioty z dużym trudem bądź brak możliwości
do samodzielnego wykonania.
Czynności dnia codziennego, typu zakupy,
prace domowe wykonywane z dużym trudem bądź brak zdolności
do samodzielnego ich wykonania.
48%
62%
7,84
Cant 1
5,02
Cant 2
4,08
Cant 3
0
2
4
6
Średnia oceny jakości życia.
128
8
Teresa Stawińska, Anna Szulc, Jolanta Taczała, Marta Suwała
Ocena jakości życia kobiet z reumatoidalnym zapaleniem stawów
Wykres nr 6. Jakość życia określona za pomocą Drabinki Cantrilla
Cant 1 – poziom jakości życia przed chorobą
Cant 2 – poziom jakości życia w obecnym czasie
Cant 3 – poziom życia oczekiwany w przyszłości
Jak wynika z analizy uzyskanych materiałów jakość życia respondentek była
zdecydowanie wyższa przed chorobą niż w obecnej sytuacji, co analogicznie świadczy o obniżonej jakości kobiet zmagających się na co dzień z chorobą przewlekłą.
Wyższy poziom zadowolenia z życia w obecnej chwili niż przewidywane w przyszłości pozwala stwierdzić brak nadziei chorych na poprawę własnego życia w perspektywie dalszych trzech lat. Szukano również związku pomiędzy oceną jakości
życia a: subiektywnym poczuciem stanu zdrowia, sytuacją zawodową, stanem
cywilnym, poziomem wykształcenia, miejscem zamieszkania i czasem trwania
choroby.
W skali 0-10 wykazano zależność pomiędzy subiektywnym poczuciem zdrowia
a poziomem jakości życia. Średnia ocena jakości życia chorych określających własny stan zdrowia jako dobry oraz bardzo dobry (w skali 0-10) wynosi (7,25), natomiast u kobiet o subiektywnie miernym zdrowiu średnia ta jest stosunkowo niższa,
gdyż wynosi (5,44). Ankietowane o złym czy też bardzo złym poczuciu zdrowia
charakteryzuje jeszcze niższy poziom jakości życia niż pozostałe chore (4,08).
Zaobserwowano również zależność pomiędzy sytuacją zawodową a stopniem
zadowolenia z własnego życia. Pacjentki czynne zawodowo (w skali od 0 do 10)
mają wyższy poziom jakości życia (wynoszący średnio 6,6) niż chore nie pracujące
zawodowo, u których średnia jest równa (4,6).
WNIOSKI
1. RZS spowodowało obniżenie jakości życia wśród wszystkich ankietowanych.
Średnia wartość wskaźnika jakości życia uzyskana za pomocą drabinki Cantrilla
wyniosła 5,02.
2. Żadna z respondentek nie deklaruje nadziei na lepsze jutro a tym samym nie
oczekuje poprawy własnego życia, lecz pogorszenia jego stanu.
3. Znaczna część tj. 52% badanych ocenia swoje zdrowie jako złe, natomiast niezadowolonych z własnej sytuacji zdrowotnej jest aż 70%.
4. Wykazano zależność pomiędzy poziomem jakości życia a: subiektywnym poczuciem zdrowia, czasem trwania choroby, stanem cywilnym, miejscem zamieszkania oraz sytuacją zawodową. Natomiast nie stwierdzono istotnego
związku pomiędzy wykształceniem chorych a poziomem jakości życia.
5. Kobiety z RZS o subiektywnie lepszym poczuciu zdrowia, dłuższym stażu choroby, mieszkające w mieście, czynne zawodowo oraz mające partnera charakteryzuje wyższy poziom jakości życia.
129
ZDROWIE I DOBROSTAN NR 2/2013
Dobrostan i przyroda
6. RZS wywarło negatywny wpływ na życie wszystkich chorych, z czego 78%
określiło ten wpływ jako znaczący.
7. Wszystkie sfery życia pacjentek zostały zaburzone, z czego największy wpływ
choroba wywarła na życie zawodowe, gdyż z powodu pogarszającego się stanu
zdrowia aż 68% ankietowanych musiało zrezygnować z pracy zarobkowej.
8. Relacje rodzinne chorych to zdecydowanie najlepiej oceniana sfera życia, co
potwierdza 78% respondentek zadowolonych ze wsparcia jakie otrzymują od
swoich bliskich.
9. Funkcjonowanie fizyczne chorych charakteryzuje znacznie obniżony poziom
wykonywania podstawowych aktywności życiowych, takich jak: czynności samoobsługowe oraz zdolności do prowadzenia gospodarstwa domowego.
10. Kobiety chorujące dłużej charakteryzuje wyższy poziom akceptacji własnej
choroby. Wśród ogółu badanej populacji (w skali 1-3) średnia ta wyniosła 1,78.
11. W opinii ankietowanych poczucie dobrej jakości życia uwarunkowane jest przede wszystkim dobrym zdrowiem. Wśród innych determinantów wymieniono
również: posiadanie rodziny oraz utrzymywanie z nią dobrych relacji, potrzebę
bycia kochanym jak również dobrą sytuację finansową.
PIŚMIENNICTWO
1. Basińska K.: Ocena wyników leczenia oraz jakości życia chorych po intensywnej terapii w stanach zagrożenia życia. Maszynopis pracy doktorskiej, promotor:
dr hab. n. med. Maria Wujtewicz, prof. nadzw. AMG. Gdańsk: Gdańska Akademia Medyczna 2005, s. 25.
2. Jabłońska I., Drabik U.: Charakterystyka jakości życia pacjentów z rakiem odbytnicy, Problemy Pielęgniarstwa, 2009, 17 (2), s. 144 - 151.
3. Jaracz K.:, Jakość życia po niedokrwiennym udarze mózgu: uwarunkowania
kliniczne, funkcjonalne, psychospołeczne i czasowe. Rozprawa habilitacyjna,
Katedra Pielęgniarstwa Akademii Medycznej w Poznaniu, Poznań 2002
4. Mazur J. i WSP.: Drabina Cantrilla w badaniach stanu zdrowia i nierówności w
zdrowiu uczniów w wieku 11-18 lat. Probl High Epidemiol 2009. 90(3), s. 356.
5. Meyza J.: Jakość życia w chorobie nowotworowej, Centrum Onkologii Instytutu
im. Marii Skłodowskiej – Curie w Warszawie, Warszawa 1997.
6. Nowakowska H.: Wybrane czynniki psychospołeczne i medyczne a jakość życia
chorych na cukrzycę typu 1. Maszynopis pracy doktorskiej, promotor: dr hab. n.
med. Bogusław Borys. Gdańsk: Gdański Uniwersytet Medyczny 2010, s. 38.
7. Patyk A.: Subiektywny wymiar jakości życia pacjenta chorego na r.z.s., [w:] B.
Płonka-Syroka, M. Skrzypek (red.), Doświadczenie choroby w perspektywie badań interdyscyplinarnych, Warszawa 2010, s. 122-125.
130
Teresa Stawińska, Anna Szulc, Jolanta Taczała, Marta Suwała
Ocena jakości życia kobiet z reumatoidalnym zapaleniem stawów
8. Tobiasz - Adamczyk B.: Jakość życia uwarunkowana stanem zdrowia, [w:] A.
Ostrowska (red.), Socjologia medycyny. Podejmowane problemy, kategorie analizy, Warszawa 2009, s. 119-121.
9. Wołowicka L. (red.): Jakość życia w naukach medycznych, Wydawnictwo Akademii Medycznej, Poznań 2001.
STRESZCZENIE
Reumatoidalne zapalenie stawów jest jedną z najczęstszych i najbardziej agresywnych chorób tkanki łącznej o podłożu autoimmunologicznym. Celem pracy jest
ocena życia kobiet z RZS, oraz określenie wpływu choroby na ich codzienne funkcjonowanie w aspekcie: fizycznym, psychicznym i społecznym. Badaniem objęto
50 kobiet od 24 do 77 lat z terenu woj. lubelskiego i mazowieckiego. Z badań wynika iż, RZS doprowadza jednostkę do utraty satysfakcji z życia, a tym samym do
obniżenia poziomu jego jakości. Kobiety z RZS charakteryzuje obniżony poziom
funkcjonowania wynikający z ograniczonych możliwości wykonywania podstawowych aktywności życiowych.
ABSTRACT
Rheumatoid arthritis is one of the most common and most aggressive autoimmune diseases of the connective tissue. The aim of this paper is an evaluation of the
life quality in women with rheumatoid arthritis and estimating the influence the
disease exerts on their daily functioning in the physical, mental and social aspect.
The study involved 50 women aged 24 to 77 years old, from Lubelskie and Masovian Voivodeships. The research indicates that rheumatoid arthritis causes loss of
satisfaction with life in individuals, and, consequently, it leads to lowering of the
quality of life. Characteristic for women suffering from RA is a decreased level of
functioning, resulting from limited ability to perform basic life activities.
Artykuł zawiera 21753 znaki ze spacjami + grafika
131