Sprawozdanie

Sprawozdanie z działalności statutowej
Fundacji Natura optima dux za rok 2011
1. Wydano Annales Zoologici tom 61. z. 1-4.
W 2011 roku w piśmie Annales Zoologici opublikowane zostały, zgodnie z profilem
czasopisma, prace z zakresu taksonomii. Były to zarówno wyodrębnione opisy 112
nowych taksonów, jak i obszerne rewizje systematyczne, a także publikacje obejmujące
zagadnienia wyższej taksonomii i filogenetyki. Najważniejszym osiągnięciem rocznika
była monografia (pierwszy zeszyt) przedstawiająca wyniki badań nad filogenezą
chrząszczy, jednego z najliczniejszych rzędów owadów (Phylogeny of the Coleoptera
based on morphological characters of adults and larvae) autorstwa uznanych w świecie
entomologów (Lawrence, Slipinski, Saego, Tahyer, Newton i Marvaldi). Ukazały się
również opracowania zawierające wyniki badań porównawczych morfologii i anatomii
(obejmujące formy dorosłe i młodociane) oraz przedstawiające analizę cech przydatnych
do badań systematycznych uzyskanych na podstawie obserwacji biologii (fazy
rozwojowe, dane środowiskowe, dane genetyczne, DNA etc.). Prace obejmowały
problemy systematyki bezkręgowców, głównie owadów i roztoczy oraz pająków, żyjących
współcześnie oraz kopalnych (inkluzje bursztynowe).
W tomie 61, o objętości 836 stron (4 zeszyty), opublikowano 46 prac. Maszynopisy
opracowywało 99 autorów, w tym 69 autorów zagranicznych. Z redakcją współpracowało
83 recenzentów; nie przyjęto do druku 35 maszynopisów.
W skład Redakcji wchodzili: Dariusz Iwan (Redaktor Naczelny), Wioletta Tomaszewska
(z-ca Redaktora Naczelnego), Karol Szawaryn, Marcin Kamiński. Członkowie Redakcji
oraz Międzynarodowej Rady Redakcyjnej otrzymali po jednym egzemplarzu każdego
zeszytu Annales Zoologici. Oprócz tego zostały rozesłane egzemplarze obowiązkowe (17
sztuk każdego zeszytu) do polskich bibliotek oraz do następujących instytucji: Thomson
Reuters, Institute of Scientific Information, Zoological Record, Elsevier Bibliographic
Databases, All-Russian Institute of Scientific and Technical Information VINiTI.
Forma elektroniczna opublikowanych prac (PDF) została wysłana do autorów, a także
umieszczona na stronie internetowej MUZ PAN, Ingenta oraz BioOne.
Czasopismo indeksowane jest w: SciSearch (Science Citation Index-Expanded), ISI
Alerting Services, Current Contents/Agriculture, Biology and Environmental Sciences,
Entomological Abstracts i Zoological Record. IF za 2005 - 0.412, IF za 2006 - 0.362, iF
za 2007 - 0.272, IF za 2008 - 0.397, IF za 2009 - 0,542, IF za 2010 - 0,520. Wersja
elektroniczna dostępna poprzez www.inqentaconnect.com
2. Wydano Acta Chiropterologica tom 13 z. 1-2
Czasopismo jest indeksowane w: Elsevier GEO Abstracts, Pascal, Science Citation
Index-Expanded, IS! Alerting Services,Current Contents (Agriculture, Biology and
Environmental Sciences), Polish Scientific Journals Contents (Agriculture & Biology),
Referativnyi Zhurnal, Wildlife Review Abstracts i Zoological Record.
Jest to jedyne czasopismo w całości poświęcone nietoperzom, które znajduje się na tzw.
liście filadelfijskiej. Powstało w 1999 r., a już w 2001 r. zostało włączone do bazy
Institute for Scientific Information w Filadelfii. Czasopismo indeksowane jest m. in. w:
SciSearch (Science Citation Index-Expanded), ISI Alerting Services, Current
Contents/Agriculture, Biology and Environmental Sciences, Entomological Abstracts i
Zoological Record.
IF za 2006 - 0.945,IF za 2007 - 0.857, IF za 2008 0,825; IF za 2009 1,000 (miejsce 65
na 127 w dziale Zoologia), za 2010 1,012. Wersja elektroniczna dostępna poprzez
www.ingentaconnect.com, oraz www.bioone.org.
W tomie 13, o objętości 479 stron, opublikowano 43 oryginalnych prac, dwa listy oraz
jedną recenzję książki naukowej poświęconej nietoperzom. Spośród 162 autorów tylko
5 jest zatrudnionych w polskich placówkach.
l
Tematyka zamieszczonych artykułów ma bardzo szeroki zakres i dotyczy niemai
wszystkich dziedzin związanych z nietoperzami, m.in. od dynamiki wielkości populacji
jednego z nocków w plejstocenie i holocenie (Mejta et al., 2011), wyboru schronień
przez różne płcie (Borkin and Parsons, 2011) i znaczenia wzroku przy wyborze dziupli
(Ruczyński et al., 2011), po szereg prac na temat różnych aspektów echolokacji (np.
Fenton et al., 2011; Johnson et al., 2011; Mora et al., 2011) oraz rozrodu (np. Chaverri i
Vonhof, 2011; Furey et al., 2011; Piksa et al., 2011), jak i prace metodologiczne (np.
Hughes et al., 2011; Puechmaille et al., 2011).
Opublikowano również kilka prac opisujące nowe dla nauki gatunki nietoperzy: jeden z
rodzaju Hipposideros z Burmy (Douangboubpha et a!., 2011)oraz trzy z rodzaju Murina
(Eger i Lim, 2011) i jeden z rodzaju Myotis z Chin (Tiunov et al. 2011). Warto zaznaczyc,
że nowe gatunki ssaków opisuje się stosunkowo rzadko i prace te są często cytowane.
W skład Redakcji wchodzili: Wiesław Bogdanowicz (Warszawa, Polska - Redaktor
Naczelny), R. Rutkowski (Warszawa, Polska - zastępca redaktora naczelnego),
Grażyna Winiszewska (Warszawa, Polska - sekretarz redakcji), Rick A. Adams (Greeiey,
USA), Luis F. Aguirre (Cochabamba, Bolivia), Robert J. Baker, (Lubbock, USA), Paul J.
J. Bates (Sevenoaks, Great Britain), R. Mark Brigham (Regina, Canada), Jakob Fahr
(Ulm, Germany), M. Brock Fenton (North York, Canada), William L. Gannon
(Albuquerque, USA), Suzanne J. Hand (Sydney, Australia), Ivan Horaćek (Praha, The
Czech Republic), David S Jacobs (Cape Town, South Africa), Gareth Jones (Bristol,
Great Britain), Sergiey V. Kruskop (Moskva, Russia), Thomas H. Kunz (Boston, USA),
Brad Law (Beecroft, Australia), Lindy Lumsden (Heidelberg, Australia), Ganapathy
Marimuthu (Madurai, India), Gary McCracken (Knoxville, USA), Rodrigo A. MedeSlin
(Mexico, D.F., Mexico), Robert D. Owen (Lubbock, USA), Jorge M. Palmeirim (Lisboa,
Portugal), Stuart Parsons (Auckland, New Zeland), Paul A. Racey (Aberdeen, Great
Britain), Björn M. Siemers (Seewiesen, Germany), Nancy B. Simmons (New York, USA),
Peter J. Taylor (Durban, South Africa), Emma Teeling (Dublin, Ireland), Ronald A. Van
Den Bussche (Stillwater, USA).
3. Wydano Acta Ornithologica tom 46 z. 1-2.
W 2011 roku w piśmie Acta Ornithologica publikowano artykuły dotyczące szeroko
pojętej ekologii ptaków. W tomie 46 opublikowano 24 prace (w tym 4 krótkie
doniesienia). Tematyka prac była bardzo zróżnicowana i obejmowała m.in. różnorodne
aspekty biologii lęgów, wielkość areałów, skład pokarmu i czynniki wpływające na
rozmieszczenie gatunków. Opublikowano także prace przeglądowe dotyczące pokarmu
piskląt wróblowych dziuplaków oraz ptaków krajobrazu rolniczego.
Począwszy od roku 2011 zmianie uległa okładka - dołączono zdjęcie tematycznie
wiążące się z jedną z prac publikowanych w danym zeszycie; zachowany został jednak
element graficzny kaczki czernicy dominujący do tej pory na okładkach AO.
Wśród autorów dominowali badacze z zagranicy (16 prac - 66%). Do redakcji
nadchodziły prace z całego świata (autorzy z Europy, Azji, Ameryki Południowej,
Ameryki Północnej i Australii). W trakcie prac redakcyjnych w 2011 odrzucono 71 prac, a
więc 74% maszynopisów rozważanych w tym okresie do druku (dla przypomnienia w
roku 2007 było to 55%, w 2008 - 66%, 2009 - 71% i w 2010 - 74%).
Podobnie jak w poprzednich latach podjęto decyzję, że do zewnętrznej recenzji
kierowane są tylko prace najlepsze. Ma to na celu zarówno zaoszczędzenie czasu
recenzentów jak i wyrabianie w nich (potencjalnych czytelnikach i autorach)
pozytywnego odbioru AO. Jest to także z korzyścią dla autorów, którzy nie czekają na
negatywną recenzje przez 2-3 miesiące, tylko od razu mogą kierować maszynopis do
innego czasopisma. Niestety powoduje to zwiększony nakład pracy redakcji - wszystkie
prace są czytane i omawiane przez członków redakcji.
W przypadku 35 prac z 71 odrzuconych decyzję podjęto od razu bez wysyłania do
maszynopisu do recenzji, 16 prac otrzymało szansę na ponowne złożenie pracy po
zmianach sugerowanych przez recenzentów i redakcję, ponownie dotychczas
otrzymano 6 takich prac, wydrukowane w 2011 r. zostały tylko dwie z nich.
2
Recenzentami w roku 2011 oprócz członków Rady Redakcyjnej było 55 ornitologów z
kraju i zagranicy.
W 2011 roku Redakcja pracowała w składzie Tomasz Mazgajski (Redaktor Naczelny),
Przemysław Chylarecki, Anna Dubiec, Michał Żmihorski. W skład Rady Redakcyjnej
wchodzili: Jerzy Bańbura, Andrzej Elżanowski, Frederic Jiguet, Marcel M. Lambrechts,
John Marzluff, Grzegorz Neubauer, Tomasz Osiejuk, Gilberto Pasinelli, Peter Senn, Piotr
Skórka, Timothy Sparks, Piotr Tryjanowski, Kare! Weidinger i Tomasz Wesołowski.
4. Wydano czwarty tom serii Fauna Mundi (vol. 4)
Niedbała W. 2011. Ptyctimous mites (Acari, Oribatida) of Palaearctic Region. Systematic
part. Fauna Mundi, Vol. 4, Natura optima dux Foundation, Warszawa, 472 pp.
Jest to 4 tom serii monografii systematycznych "Fauna Mundi"; publikacje zawiera
rewizję systematyczną roztoczy z grupy Oribatida zamieszkujących Region
Palearktyczny; książka zawiera 12 rozdziałów tekstu oraz 188 pełnostronicowych tablic
rysunkowych zawierających detale budowy morfologicznej; autor jest wybitnym
specjalistą akarologiem znanym na świecie z licznych oryginalnych publikacji
systematycznych i opracowań zoogeograficznych; książka będzie syntezą jego ponad 20
letniej pracy nad mechowcami palearktycznymi. Na podstawie badań porównawczych
cech morfologicznych przedstawił analizę systematyki 293 gatunków i podgatunków
roztoczy z grupy „ptyctimous". Nazwy pięciu rodzajów i podrodzajów oraz 15 gatunków
potraktowano jako nowe synonimy. Załączono klucz do oznaczania kohort, rodzin,
rodzajów i gatunków. 35 gatunków zaklasyfikowano jako incertae sedis oraz species
inquirendae. Przedstawiono analizę zoogeograficzną - 45 gatunków uznano za
semikosmopolityczne, natomiast 115 jako endemity.
5. Wydano Cataiogus Faunae Poioniae (Vol, 3)
Gorczyca J„ Wolski A. A catalogue of Plant Bugs (Heteroptera: Miridae) of Poland. Part
II. Subfamily Mirinae
Jest to 3 tom serii katalogów fauny Polski "Cataiogus Faunae Poioniae"; niniejsza
książka zawiera drugą część opracowania występowania rodziny Miridae w Polsce
(piewsza również ukazała się w powyższej serii wydawniczej); do Miridae należą gatunki
uważane za bardzo groźne szkodniki upraw, stąd znajomość ich rozmieszczenia, okresu
występowania i bionomii jest bardzo przydatna w praktyce ochroniarskiej; maszynopis
liczy 172 strony i zawiera dane dotyczące 105 gatunków oraz klucze do oznaczania
plemion i podrodzin.
6. Kontynuowano sprzedaż publikacji książkowych: pt.
- The Palaearctic Chrysomeiidae. Identification keys. Vol. 1-2, 1212 pp, CII plates Andrzej Warchalowski. Fundacja „Natura optima dux", Warszawa, 2010. A.
Warchałowskiego.
- Myrmica ants (Hymenoptera, Formicidae) of the Old World. Fauna Mundi, Vol. 3, 789
pp. Natura Optima Dux Foundation, Warszawa, Radchenko A. G., Eimes G. W. 2010
7. W ramach zadania tworzenie i udostępnianie baz danych,
przewidzianych do realizacji jako projekt dwuletni, wykonano niezbędną modernizację
infrastruktury teleinformatycznej w obrębie Stacji Badawczej MMZ PAN w Łomna-Las,
która pozwoli na dalsze działania realizacji zadania. Rozpoczęto prace projektowo
wdrożeniowe nad cyfrowym repozytorium danych. Dokonano instalację i testy systemu
Specify 6.
Osiągnięto główny cel wykonywanych zadań w roku 2011 jakim było przygotowanie
bezpiecznej i stabilnej infrastruktury informatycznej (zarówno sprzętowej, jak i
oprogramowania) niezbędnej do realizacji celu głównego czyli do zintegrowanego
wprowadzenia i przetwarzania danych o kolekcjach zoologicznych zdeponowanych w
i
MIZ PAN (kontynuacja projektu w 2012 roku). Realizacja powyższego celu związana
była z uzyskaniem następujących efektów: zabezpieczenie dokumentacji Muzeum
(częściowa digitalizacja), kweredna i ujednolicenie wcześniej opracowanych baz danych
i zasobów cyfrowych oraz zdeponowanie ich na serwerze; przygotowanie projektu
wdrożenia cyfrowego repozytorium danych (repo.muzeum.lan) do wewnętrznego użytku
Muzeum; zintegrowanie wymiany danych oraz systemów ich składowania w ramach
sieci naukowej KSIB (Krajowa Sieć Informacji o Bioróżnorodności) oraz krajowego węzła
danych światowego systemu GBIF - udział w realizowanym obecnie projekcie „Mapa
bioróżnorodności" (koordynator: Uniwersytet Warszawski); kontynuacja ścisłej
współpracy z Wydziałem Biologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz Instytutem
Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN w Krakowie mająca na celu dalszą integrację
działań zmierzających do realizacji idei „zbiory przyrodnicze jako narzędzie pracy
naukowców", szczególnie w zakresie prowadzenia nowoczesnych badań faunistycznych
na terenie Polski - digitalizacja i udostępnienie (na różnym poziomie szczegółowości)
danych uzupełniających informacje o zdeponowanych okazach za pomocą przeglądarek
internetowych (tzw. „notatki Burakowskiego" w MIZ i „notatki Stobieckiego" w ISEZ), co
wprowadziło możliwość jednoczesnego korzystania z danych oraz testowania systemu
przez osoby trzecie, czyli pracowników innych instytucji naukowych (działania
pilotażowe prowadzone są od grudnia 2011).
8. Złożony został wniosek o dofinansowanie pn. Konserwacja starodruków z
Narodowego Zasobu Bibliotecznego.
Wniosek złożony został do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego do programu
Dziedzictwo kulturowe, Priorytet: Wspieranie działań muzealnych.
Celem projektu jest zabezpieczenie i ochrona najcenniejszych oraz najbardziej
zniszczonych obiektów z bezcennej kolekcji Gabinetu Zoologicznego Królewskiego
Uniwersytetu Warszawskiego. Konserwacja umożliwi zachowanie historycznego
wyglądu tych dzieł, a także pozwoli udostępnić, po digitalizacji czytelnikom spuściznę, z
której korzystanie do tej pory było ograniczone.
9. Uzyskane dodatkowe dofinansowanie
a. Grupa Lotos S.A. dofinansowała Program edukacyjny "Chrońmy Naturę na Wyspie
Sobieszewskiej", którego jednym z elementów był cykl 30 szkoleń, adresowanych do
uczniów klas szkół podstawowych pn. Wyspa Sobieszewska a Obszar Natura 2000.
Ochrona ptaków i ich siedlisk. Program został zrealizowany przez pracowników Stacji
badawczej w Górkach Wschodnich.
b. W ramach współpracy z p. E. Dmowską Fundacja uzyskała dofinansowanie z Institut de
Recherche pour le Deveioppement - Representation France Sud Service de Gestion des
Unites na wykonanie ekspertyz dotyczących identyfikacji nicieni.
Sprawozdanie sporządziła: K. Wiśniewska
Warszawa, dnia 13 marca 2012 r.
4